| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ทุติยจิตฺตํ
Dutiyacittaṃ
๓๙๙. ทุติยจิเตฺต สสงฺขาเรนาติ ปทํ วิเสสํฯ ตมฺปิ เหฎฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ อิทํ ปน จิตฺตํ กิญฺจาปิ ฉสุ อารมฺมเณสุ โสมนสฺสิตสฺส โลภํ อุปฺปาเทตฺวา ‘สโตฺต สโตฺต’ติอาทินา นเยน ปรามสนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, ตถาปิ สสงฺขาริกตฺตา สปฺปโยเคน สอุปาเยน อุปฺปชฺชนโต – ยทา กุลปุโตฺต มิจฺฉาทิฎฺฐิกสฺส กุลสฺส กุมาริกํ ปเตฺถติฯ เต จ ‘อญฺญทิฎฺฐิกา ตุเมฺห’ติ กุมาริกํ น เทนฺติฯ อถเญฺญ ญาตกา ‘ยํ ตุเมฺห กโรถ ตเมวายํ กริสฺสตี’ติ ทาเปนฺติฯ โส เตหิ สทฺธิํ ติตฺถิเย อุปสงฺกมติฯ อาทิโตว เวมติโก โหติฯ คจฺฉเนฺต คจฺฉเนฺต กาเล เอเตสํ กิริยา มนาปาติ ลทฺธิํ โรเจติ, ทิฎฺฐิํ คณฺหาติ – เอวรูเป กาเล อิทํ ลพฺภตีติ เวทิตพฺพํฯ
399. Dutiyacitte sasaṅkhārenāti padaṃ visesaṃ. Tampi heṭṭhā vuttatthameva. Idaṃ pana cittaṃ kiñcāpi chasu ārammaṇesu somanassitassa lobhaṃ uppādetvā ‘satto satto’tiādinā nayena parāmasantassa uppajjati, tathāpi sasaṅkhārikattā sappayogena saupāyena uppajjanato – yadā kulaputto micchādiṭṭhikassa kulassa kumārikaṃ pattheti. Te ca ‘aññadiṭṭhikā tumhe’ti kumārikaṃ na denti. Athaññe ñātakā ‘yaṃ tumhe karotha tamevāyaṃ karissatī’ti dāpenti. So tehi saddhiṃ titthiye upasaṅkamati. Āditova vematiko hoti. Gacchante gacchante kāle etesaṃ kiriyā manāpāti laddhiṃ roceti, diṭṭhiṃ gaṇhāti – evarūpe kāle idaṃ labbhatīti veditabbaṃ.
เยวาปนเกสุ ปเนตฺถ ถินมิทฺธํ อธิกํฯ ตตฺถ ถินนตา ‘ถินํ’ฯ มิทฺธนตา ‘มิทฺธํ’; อนุสฺสาหสํหนนตา อสตฺติวิฆาโต จาติ อโตฺถฯ ถินญฺจ มิทฺธญฺจ ถินมิทฺธํฯ ตตฺถ ถินํ อนุสฺสาหลกฺขณํ, วีริยวิโนทนรสํ, สํสีทนปจฺจุปฎฺฐานํฯ มิทฺธํ อกมฺมญฺญตาลกฺขณํ, โอนหนรสํ, ลีนภาวปจฺจุปฎฺฐานํ ปจลายิกานิทฺทาปจฺจุปฎฺฐานํ วาฯ อุภยมฺปิ อรติตนฺทีวิชมฺภิตาทีสุ อโยนิโสมนสิการปทฎฺฐานนฺติฯ
Yevāpanakesu panettha thinamiddhaṃ adhikaṃ. Tattha thinanatā ‘thinaṃ’. Middhanatā ‘middhaṃ’; anussāhasaṃhananatā asattivighāto cāti attho. Thinañca middhañca thinamiddhaṃ. Tattha thinaṃ anussāhalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ. Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnabhāvapaccupaṭṭhānaṃ pacalāyikāniddāpaccupaṭṭhānaṃ vā. Ubhayampi aratitandīvijambhitādīsu ayonisomanasikārapadaṭṭhānanti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ทฺวาทส อกุสลานิ • Dvādasa akusalāni
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ทุติยจิตฺตวณฺณนา • Dutiyacittavaṇṇanā
