| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ទុតិយចិត្តំ
Dutiyacittaṃ
៣៩៩. ទុតិយចិត្តេ សសង្ខារេនាតិ បទំ វិសេសំ។ តម្បិ ហេដ្ឋា វុត្តត្ថមេវ។ ឥទំ បន ចិត្តំ កិញ្ចាបិ ឆសុ អារម្មណេសុ សោមនស្សិតស្ស លោភំ ឧប្បាទេត្វា ‘សត្តោ សត្តោ’តិអាទិនា នយេន បរាមសន្តស្ស ឧប្បជ្ជតិ, តថាបិ សសង្ខារិកត្តា សប្បយោគេន សឧបាយេន ឧប្បជ្ជនតោ – យទា កុលបុត្តោ មិច្ឆាទិដ្ឋិកស្ស កុលស្ស កុមារិកំ បត្ថេតិ។ តេ ច ‘អញ្ញទិដ្ឋិកា តុម្ហេ’តិ កុមារិកំ ន ទេន្តិ។ អថញ្ញេ ញាតកា ‘យំ តុម្ហេ ករោថ តមេវាយំ ករិស្សតី’តិ ទាបេន្តិ។ សោ តេហិ សទ្ធិំ តិត្ថិយេ ឧបសង្កមតិ។ អាទិតោវ វេមតិកោ ហោតិ។ គច្ឆន្តេ គច្ឆន្តេ កាលេ ឯតេសំ កិរិយា មនាបាតិ លទ្ធិំ រោចេតិ, ទិដ្ឋិំ គណ្ហាតិ – ឯវរូបេ កាលេ ឥទំ លព្ភតីតិ វេទិតព្ពំ។
399. Dutiyacitte sasaṅkhārenāti padaṃ visesaṃ. Tampi heṭṭhā vuttatthameva. Idaṃ pana cittaṃ kiñcāpi chasu ārammaṇesu somanassitassa lobhaṃ uppādetvā ‘satto satto’tiādinā nayena parāmasantassa uppajjati, tathāpi sasaṅkhārikattā sappayogena saupāyena uppajjanato – yadā kulaputto micchādiṭṭhikassa kulassa kumārikaṃ pattheti. Te ca ‘aññadiṭṭhikā tumhe’ti kumārikaṃ na denti. Athaññe ñātakā ‘yaṃ tumhe karotha tamevāyaṃ karissatī’ti dāpenti. So tehi saddhiṃ titthiye upasaṅkamati. Āditova vematiko hoti. Gacchante gacchante kāle etesaṃ kiriyā manāpāti laddhiṃ roceti, diṭṭhiṃ gaṇhāti – evarūpe kāle idaṃ labbhatīti veditabbaṃ.
យេវាបនកេសុ បនេត្ថ ថិនមិទ្ធំ អធិកំ។ តត្ថ ថិននតា ‘ថិនំ’។ មិទ្ធនតា ‘មិទ្ធំ’; អនុស្សាហសំហននតា អសត្តិវិឃាតោ ចាតិ អត្ថោ។ ថិនញ្ច មិទ្ធញ្ច ថិនមិទ្ធំ។ តត្ថ ថិនំ អនុស្សាហលក្ខណំ, វីរិយវិនោទនរសំ, សំសីទនបច្ចុបដ្ឋានំ។ មិទ្ធំ អកម្មញ្ញតាលក្ខណំ, ឱនហនរសំ, លីនភាវបច្ចុបដ្ឋានំ បចលាយិកានិទ្ទាបច្ចុបដ្ឋានំ វា។ ឧភយម្បិ អរតិតន្ទីវិជម្ភិតាទីសុ អយោនិសោមនសិការបទដ្ឋានន្តិ។
Yevāpanakesu panettha thinamiddhaṃ adhikaṃ. Tattha thinanatā ‘thinaṃ’. Middhanatā ‘middhaṃ’; anussāhasaṃhananatā asattivighāto cāti attho. Thinañca middhañca thinamiddhaṃ. Tattha thinaṃ anussāhalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ. Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnabhāvapaccupaṭṭhānaṃ pacalāyikāniddāpaccupaṭṭhānaṃ vā. Ubhayampi aratitandīvijambhitādīsu ayonisomanasikārapadaṭṭhānanti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ទ្វាទស អកុសលានិ • Dvādasa akusalāni
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ទុតិយចិត្តវណ្ណនា • Dutiyacittavaṇṇanā
