| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
දුතියචිත්‌තං
Dutiyacittaṃ
399. දුතියචිත්‌තෙ සසඞ්‌ඛාරෙනාති පදං විසෙසං. තම්‌පි හෙට්‌ඨා වුත්‌තත්‌ථමෙව. ඉදං පන චිත්‌තං කිඤ්‌චාපි ඡසු ආරම්‌මණෙසු සොමනස්‌සිතස්‌ස ලොභං උප්‌පාදෙත්‌වා ‘සත්‌තො සත්‌තො’තිආදිනා නයෙන පරාමසන්‌තස්‌ස උප්‌පජ්‌ජති, තථාපි සසඞ්‌ඛාරිකත්‌තා සප්‌පයොගෙන සඋපායෙන උප්‌පජ්‌ජනතො – යදා කුලපුත්‌තො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකස්‌ස කුලස්‌ස කුමාරිකං පත්‌ථෙති. තෙ ච ‘අඤ්‌ඤදිට්‌ඨිකා තුම්‌හෙ’ති කුමාරිකං න දෙන්‌ති. අථඤ්‌ඤෙ ඤාතකා ‘යං තුම්‌හෙ කරොථ තමෙවායං කරිස්‌සතී’ති දාපෙන්‌ති. සො තෙහි සද්‌ධිං තිත්‌ථියෙ උපසඞ්‌කමති. ආදිතොව වෙමතිකො හොති. ගච්‌ඡන්‌තෙ ගච්‌ඡන්‌තෙ කාලෙ එතෙසං කිරියා මනාපාති ලද්‌ධිං රොචෙති, දිට්‌ඨිං ගණ්‌හාති – එවරූපෙ කාලෙ ඉදං ලබ්‌භතීති වෙදිතබ්‌බං.
399. Dutiyacitte sasaṅkhārenāti padaṃ visesaṃ. Tampi heṭṭhā vuttatthameva. Idaṃ pana cittaṃ kiñcāpi chasu ārammaṇesu somanassitassa lobhaṃ uppādetvā ‘satto satto’tiādinā nayena parāmasantassa uppajjati, tathāpi sasaṅkhārikattā sappayogena saupāyena uppajjanato – yadā kulaputto micchādiṭṭhikassa kulassa kumārikaṃ pattheti. Te ca ‘aññadiṭṭhikā tumhe’ti kumārikaṃ na denti. Athaññe ñātakā ‘yaṃ tumhe karotha tamevāyaṃ karissatī’ti dāpenti. So tehi saddhiṃ titthiye upasaṅkamati. Āditova vematiko hoti. Gacchante gacchante kāle etesaṃ kiriyā manāpāti laddhiṃ roceti, diṭṭhiṃ gaṇhāti – evarūpe kāle idaṃ labbhatīti veditabbaṃ.
යෙවාපනකෙසු පනෙත්‌ථ ථිනමිද්‌ධං අධිකං. තත්‌ථ ථිනනතා ‘ථිනං’. මිද්‌ධනතා ‘මිද්‌ධං’; අනුස්‌සාහසංහනනතා අසත්‌තිවිඝාතො චාති අත්‌ථො. ථිනඤ්‌ච මිද්‌ධඤ්‌ච ථිනමිද්‌ධං. තත්‌ථ ථිනං අනුස්‌සාහලක්‌ඛණං, වීරියවිනොදනරසං, සංසීදනපච්‌චුපට්‌ඨානං. මිද්‌ධං අකම්‌මඤ්‌ඤතාලක්‌ඛණං, ඔනහනරසං, ලීනභාවපච්‌චුපට්‌ඨානං පචලායිකානිද්‌දාපච්‌චුපට්‌ඨානං වා. උභයම්‌පි අරතිතන්‌දීවිජම්‌භිතාදීසු අයොනිසොමනසිකාරපදට්‌ඨානන්‌ති.
Yevāpanakesu panettha thinamiddhaṃ adhikaṃ. Tattha thinanatā ‘thinaṃ’. Middhanatā ‘middhaṃ’; anussāhasaṃhananatā asattivighāto cāti attho. Thinañca middhañca thinamiddhaṃ. Tattha thinaṃ anussāhalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ. Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnabhāvapaccupaṭṭhānaṃ pacalāyikāniddāpaccupaṭṭhānaṃ vā. Ubhayampi aratitandīvijambhitādīsu ayonisomanasikārapadaṭṭhānanti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ද්‌වාදස අකුසලානි • Dvādasa akusalāni
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / දුතියචිත්‌තවණ්‌ණනා • Dutiyacittavaṇṇanā
