| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / उदान-अट्ठकथा • Udāna-aṭṭhakathā |
१०. दुतियदब्बसुत्तवण्णना
10. Dutiyadabbasuttavaṇṇanā
८०. दसमे तत्र खो भगवा भिक्खू आमन्तेसीति भगवा राजगहे यथाभिरन्तं विहरित्वा जनपदचारिकं चरन्तो अनुक्कमेन सावत्थिं पत्वा जेतवने विहरन्तोयेव येसं भिक्खूनं आयस्मतो दब्बस्स मल्लपुत्तस्स परिनिब्बानं अपच्चक्खं, तेसं तं पच्चक्खं कत्वा दस्सेतुं, येपि च मेत्तियभूमजकेहि कतेन अभूतेन अब्भाचिक्खणेन थेरे गारवरहिता पुथुज्जना, तेसं थेरे बहुमानुप्पादनत्थञ्च आमन्तेसि। तत्थ तत्राति वचनसञ्ञापने निपातमत्तं। खोति अवधारणे। तेसु ‘‘तत्रा’’ति इमिना ‘‘भगवा भिक्खू आमन्तेसी’’ति एतेसं पदानं वुच्चमानतंयेव जोतेति। ‘‘खो’’ति पन इमिना आमन्तेसियेव, नास्स आमन्तने कोचि अन्तरायो अहोसीति इममत्थं दस्सेति। अथ वा तत्राति तस्मिं आरामे। खोति वचनालङ्कारे निपातो। आमन्तेसीति अभासि। कस्मा पन भगवा भिक्खूयेव आमन्तेसीति? जेट्ठत्ता सेट्ठत्ता आसन्नत्ता सब्बकालं सन्निहितत्ता धम्मदेसनाय विसेसतो भाजनभूतत्ता च।
80. Dasame tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesīti bhagavā rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā janapadacārikaṃ caranto anukkamena sāvatthiṃ patvā jetavane viharantoyeva yesaṃ bhikkhūnaṃ āyasmato dabbassa mallaputtassa parinibbānaṃ apaccakkhaṃ, tesaṃ taṃ paccakkhaṃ katvā dassetuṃ, yepi ca mettiyabhūmajakehi katena abhūtena abbhācikkhaṇena there gāravarahitā puthujjanā, tesaṃ there bahumānuppādanatthañca āmantesi. Tattha tatrāti vacanasaññāpane nipātamattaṃ. Khoti avadhāraṇe. Tesu ‘‘tatrā’’ti iminā ‘‘bhagavā bhikkhū āmantesī’’ti etesaṃ padānaṃ vuccamānataṃyeva joteti. ‘‘Kho’’ti pana iminā āmantesiyeva, nāssa āmantane koci antarāyo ahosīti imamatthaṃ dasseti. Atha vā tatrāti tasmiṃ ārāme. Khoti vacanālaṅkāre nipāto. Āmantesīti abhāsi. Kasmā pana bhagavā bhikkhūyeva āmantesīti? Jeṭṭhattā seṭṭhattā āsannattā sabbakālaṃ sannihitattā dhammadesanāya visesato bhājanabhūtattā ca.
भिक्खवोति तेसं आमन्तनाकारदस्सनं। भदन्तेति आमन्तितानं भिक्खूनं गारवेन सत्थु पटिवचनदानं। तत्थ ‘‘भिक्खवो’’ति वदन्तो भगवा ते भिक्खू आलपति। ‘‘भदन्ते’’ति वदन्ता ते पच्चालपन्ति। अपिच ‘‘भिक्खवो’’ति इमिना करुणाविप्फारसोम्महदयनिस्सितपुब्बङ्गमेन वचनेन ते भिक्खू कम्मट्ठानमनसिकारधम्मपच्चवेक्खणादितो निवत्तेत्वा अत्तनो मुखाभिमुखे करोति। ‘‘भदन्ते’’ति इमिना सत्थरि आदरबहुमानगारवदीपनवचनेन ते भिक्खू अत्तनो सुस्सूसतं ओवादप्पटिग्गहगारवभावञ्च पटिवेदेन्ति। भगवतो पच्चस्सोसुन्ति ते भिक्खू भगवतो वचनं पतिअस्सोसुं सोतुकामतं जनेसुं । एतदवोचाति भगवा एतं इदानि वक्खमानं सकलं सुत्तं अभासि। दब्बस्स, भिक्खवे, मल्लपुत्तस्सातिआदि अनन्तरसुत्ते वुत्तत्थमेव। एतमत्थन्तिआदीसुपि अपुब्बं नत्थि, अनन्तरसुत्ते वुत्तनयेनेव वेदितब्बं।
Bhikkhavoti tesaṃ āmantanākāradassanaṃ. Bhadanteti āmantitānaṃ bhikkhūnaṃ gāravena satthu paṭivacanadānaṃ. Tattha ‘‘bhikkhavo’’ti vadanto bhagavā te bhikkhū ālapati. ‘‘Bhadante’’ti vadantā te paccālapanti. Apica ‘‘bhikkhavo’’ti iminā karuṇāvipphārasommahadayanissitapubbaṅgamena vacanena te bhikkhū kammaṭṭhānamanasikāradhammapaccavekkhaṇādito nivattetvā attano mukhābhimukhe karoti. ‘‘Bhadante’’ti iminā satthari ādarabahumānagāravadīpanavacanena te bhikkhū attano sussūsataṃ ovādappaṭiggahagāravabhāvañca paṭivedenti. Bhagavato paccassosunti te bhikkhū bhagavato vacanaṃ patiassosuṃ sotukāmataṃ janesuṃ . Etadavocāti bhagavā etaṃ idāni vakkhamānaṃ sakalaṃ suttaṃ abhāsi. Dabbassa, bhikkhave, mallaputtassātiādi anantarasutte vuttatthameva. Etamatthantiādīsupi apubbaṃ natthi, anantarasutte vuttanayeneva veditabbaṃ.
गाथासु पन अयोघनहतस्साति अयो हञ्ञति एतेनाति अयोघनं, कम्मारानं अयोकूटं अयोमुट्ठि च। तेन अयोघनेन हतस्स पहतस्स। केचि पन ‘‘अयोघनहतस्साति घनअयोपिण्डं हतस्सा’’ति अत्थं वदन्ति। एव-सद्दो चेत्थ निपातमत्तं। जलतो जातवेदसोति झायमानस्स अग्गिस्स। अनादरे एतं सामिवचनं। अनुपुब्बूपसन्तस्साति अनुक्कमेन उपसन्तस्स विज्झातस्स निरुद्धस्स। यथा न ञायते गतीति यथा तस्स गति न ञायति। इदं वुत्तं होति – अयोमुट्ठिकूटादिना महता अयोघनेन हतस्स संहतस्स, कंसभाजनादिगतस्स वा जलमानस्स अग्गिस्स, तथा उप्पन्नस्स वा सद्दस्स अनुक्कमेन उपसन्तस्स सुवूपसन्तस्स दससु दिसासु न कत्थचि गति पञ्ञायति पच्चयनिरोधेन अप्पटिसन्धिकनिरुद्धत्ता।
Gāthāsu pana ayoghanahatassāti ayo haññati etenāti ayoghanaṃ, kammārānaṃ ayokūṭaṃ ayomuṭṭhi ca. Tena ayoghanena hatassa pahatassa. Keci pana ‘‘ayoghanahatassāti ghanaayopiṇḍaṃ hatassā’’ti atthaṃ vadanti. Eva-saddo cettha nipātamattaṃ. Jalato jātavedasoti jhāyamānassa aggissa. Anādare etaṃ sāmivacanaṃ. Anupubbūpasantassāti anukkamena upasantassa vijjhātassa niruddhassa. Yathā na ñāyate gatīti yathā tassa gati na ñāyati. Idaṃ vuttaṃ hoti – ayomuṭṭhikūṭādinā mahatā ayoghanena hatassa saṃhatassa, kaṃsabhājanādigatassa vā jalamānassa aggissa, tathā uppannassa vā saddassa anukkamena upasantassa suvūpasantassa dasasu disāsu na katthaci gati paññāyati paccayanirodhena appaṭisandhikaniruddhattā.
एवं सम्माविमुत्तानन्ति एवं सम्मा हेतुना ञायेन तदङ्गविक्खम्भनविमुत्तिपुब्बङ्गमेन अरियमग्गेन चतूहिपि उपादानेहि आसवेहि च विमुत्तत्ता सम्मा विमुत्तानं, ततो एव कामपबन्धसङ्खातं कामोघं भवोघादिभेदं अवसिट्ठं ओघञ्च तरित्वा ठितत्ता कामबन्धोघतारिनं सुट्ठु पटिपस्सम्भितसब्बकिलेसविप्फन्दितत्ता किलेसाभिसङ्खारवातेहि च अकम्पनीयताय अचलं अनुपादिसेसनिब्बानसङ्खातं सब्बसङ्खारूपसमं सुखं पत्तानं अधिगतानं खीणासवानं गति देवमनुस्सादिभेदासु गतीसु अयं नामाति पञ्ञपेतब्बताय अभावत्ता पञ्ञापेतुं नत्थि न उपलब्भति, यथावुत्तजातवेदो विय अपञ्ञत्तिकभावमेव हि सो गतोति अत्थो।
Evaṃ sammāvimuttānanti evaṃ sammā hetunā ñāyena tadaṅgavikkhambhanavimuttipubbaṅgamena ariyamaggena catūhipi upādānehi āsavehi ca vimuttattā sammā vimuttānaṃ, tato eva kāmapabandhasaṅkhātaṃ kāmoghaṃ bhavoghādibhedaṃ avasiṭṭhaṃ oghañca taritvā ṭhitattā kāmabandhoghatārinaṃ suṭṭhu paṭipassambhitasabbakilesavipphanditattā kilesābhisaṅkhāravātehi ca akampanīyatāya acalaṃ anupādisesanibbānasaṅkhātaṃ sabbasaṅkhārūpasamaṃ sukhaṃ pattānaṃ adhigatānaṃ khīṇāsavānaṃ gati devamanussādibhedāsu gatīsu ayaṃ nāmāti paññapetabbatāya abhāvattā paññāpetuṃ natthi na upalabbhati, yathāvuttajātavedo viya apaññattikabhāvameva hi so gatoti attho.
दसमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
निट्ठिता च पाटलिगामियवग्गवण्णना।
Niṭṭhitā ca pāṭaligāmiyavaggavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / उदानपाळि • Udānapāḷi / १०. दुतियदब्बसुत्तं • 10. Dutiyadabbasuttaṃ
