| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อุทาน-อฎฺฐกถา • Udāna-aṭṭhakathā |
๑๐. ทุติยทพฺพสุตฺตวณฺณนา
10. Dutiyadabbasuttavaṇṇanā
๘๐. ทสเม ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามเนฺตสีติ ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา ชนปทจาริกํ จรโนฺต อนุกฺกเมน สาวตฺถิํ ปตฺวา เชตวเน วิหรโนฺตเยว เยสํ ภิกฺขูนํ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส ปรินิพฺพานํ อปจฺจกฺขํ, เตสํ ตํ ปจฺจกฺขํ กตฺวา ทเสฺสตุํ, เยปิ จ เมตฺติยภูมชเกหิ กเตน อภูเตน อพฺภาจิกฺขเณน เถเร คารวรหิตา ปุถุชฺชนา, เตสํ เถเร พหุมานุปฺปาทนตฺถญฺจ อามเนฺตสิฯ ตตฺถ ตตฺราติ วจนสญฺญาปเน นิปาตมตฺตํฯ โขติ อวธารเณฯ เตสุ ‘‘ตตฺรา’’ติ อิมินา ‘‘ภควา ภิกฺขู อามเนฺตสี’’ติ เอเตสํ ปทานํ วุจฺจมานตํเยว โชเตติฯ ‘‘โข’’ติ ปน อิมินา อามเนฺตสิเยว, นาสฺส อามนฺตเน โกจิ อนฺตราโย อโหสีติ อิมมตฺถํ ทเสฺสติฯ อถ วา ตตฺราติ ตสฺมิํ อาราเมฯ โขติ วจนาลงฺกาเร นิปาโตฯ อามเนฺตสีติ อภาสิฯ กสฺมา ปน ภควา ภิกฺขูเยว อามเนฺตสีติ? เชฎฺฐตฺตา เสฎฺฐตฺตา อาสนฺนตฺตา สพฺพกาลํ สนฺนิหิตตฺตา ธมฺมเทสนาย วิเสสโต ภาชนภูตตฺตา จฯ
80. Dasame tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesīti bhagavā rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā janapadacārikaṃ caranto anukkamena sāvatthiṃ patvā jetavane viharantoyeva yesaṃ bhikkhūnaṃ āyasmato dabbassa mallaputtassa parinibbānaṃ apaccakkhaṃ, tesaṃ taṃ paccakkhaṃ katvā dassetuṃ, yepi ca mettiyabhūmajakehi katena abhūtena abbhācikkhaṇena there gāravarahitā puthujjanā, tesaṃ there bahumānuppādanatthañca āmantesi. Tattha tatrāti vacanasaññāpane nipātamattaṃ. Khoti avadhāraṇe. Tesu ‘‘tatrā’’ti iminā ‘‘bhagavā bhikkhū āmantesī’’ti etesaṃ padānaṃ vuccamānataṃyeva joteti. ‘‘Kho’’ti pana iminā āmantesiyeva, nāssa āmantane koci antarāyo ahosīti imamatthaṃ dasseti. Atha vā tatrāti tasmiṃ ārāme. Khoti vacanālaṅkāre nipāto. Āmantesīti abhāsi. Kasmā pana bhagavā bhikkhūyeva āmantesīti? Jeṭṭhattā seṭṭhattā āsannattā sabbakālaṃ sannihitattā dhammadesanāya visesato bhājanabhūtattā ca.
ภิกฺขโวติ เตสํ อามนฺตนาการทสฺสนํฯ ภทเนฺตติ อามนฺติตานํ ภิกฺขูนํ คารเวน สตฺถุ ปฎิวจนทานํฯ ตตฺถ ‘‘ภิกฺขโว’’ติ วทโนฺต ภควา เต ภิกฺขู อาลปติฯ ‘‘ภทเนฺต’’ติ วทนฺตา เต ปจฺจาลปนฺติฯ อปิจ ‘‘ภิกฺขโว’’ติ อิมินา กรุณาวิปฺผารโสมฺมหทยนิสฺสิตปุพฺพงฺคเมน วจเนน เต ภิกฺขู กมฺมฎฺฐานมนสิการธมฺมปจฺจเวกฺขณาทิโต นิวเตฺตตฺวา อตฺตโน มุขาภิมุเข กโรติฯ ‘‘ภทเนฺต’’ติ อิมินา สตฺถริ อาทรพหุมานคารวทีปนวจเนน เต ภิกฺขู อตฺตโน สุสฺสูสตํ โอวาทปฺปฎิคฺคหคารวภาวญฺจ ปฎิเวเทนฺติฯ ภควโต ปจฺจโสฺสสุนฺติ เต ภิกฺขู ภควโต วจนํ ปติอโสฺสสุํ โสตุกามตํ ชเนสุํ ฯ เอตทโวจาติ ภควา เอตํ อิทานิ วกฺขมานํ สกลํ สุตฺตํ อภาสิฯ ทพฺพสฺส, ภิกฺขเว, มลฺลปุตฺตสฺสาติอาทิ อนนฺตรสุเตฺต วุตฺตตฺถเมวฯ เอตมตฺถนฺติอาทีสุปิ อปุพฺพํ นตฺถิ, อนนฺตรสุเตฺต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ
Bhikkhavoti tesaṃ āmantanākāradassanaṃ. Bhadanteti āmantitānaṃ bhikkhūnaṃ gāravena satthu paṭivacanadānaṃ. Tattha ‘‘bhikkhavo’’ti vadanto bhagavā te bhikkhū ālapati. ‘‘Bhadante’’ti vadantā te paccālapanti. Apica ‘‘bhikkhavo’’ti iminā karuṇāvipphārasommahadayanissitapubbaṅgamena vacanena te bhikkhū kammaṭṭhānamanasikāradhammapaccavekkhaṇādito nivattetvā attano mukhābhimukhe karoti. ‘‘Bhadante’’ti iminā satthari ādarabahumānagāravadīpanavacanena te bhikkhū attano sussūsataṃ ovādappaṭiggahagāravabhāvañca paṭivedenti. Bhagavato paccassosunti te bhikkhū bhagavato vacanaṃ patiassosuṃ sotukāmataṃ janesuṃ . Etadavocāti bhagavā etaṃ idāni vakkhamānaṃ sakalaṃ suttaṃ abhāsi. Dabbassa, bhikkhave, mallaputtassātiādi anantarasutte vuttatthameva. Etamatthantiādīsupi apubbaṃ natthi, anantarasutte vuttanayeneva veditabbaṃ.
คาถาสุ ปน อโยฆนหตสฺสาติ อโย หญฺญติ เอเตนาติ อโยฆนํ, กมฺมารานํ อโยกูฎํ อโยมุฎฺฐิ จฯ เตน อโยฆเนน หตสฺส ปหตสฺสฯ เกจิ ปน ‘‘อโยฆนหตสฺสาติ ฆนอโยปิณฺฑํ หตสฺสา’’ติ อตฺถํ วทนฺติฯ เอว-สโทฺท เจตฺถ นิปาตมตฺตํฯ ชลโต ชาตเวทโสติ ฌายมานสฺส อคฺคิสฺสฯ อนาทเร เอตํ สามิวจนํฯ อนุปุพฺพูปสนฺตสฺสาติ อนุกฺกเมน อุปสนฺตสฺส วิชฺฌาตสฺส นิรุทฺธสฺสฯ ยถา น ญายเต คตีติ ยถา ตสฺส คติ น ญายติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อโยมุฎฺฐิกูฎาทินา มหตา อโยฆเนน หตสฺส สํหตสฺส, กํสภาชนาทิคตสฺส วา ชลมานสฺส อคฺคิสฺส, ตถา อุปฺปนฺนสฺส วา สทฺทสฺส อนุกฺกเมน อุปสนฺตสฺส สุวูปสนฺตสฺส ทสสุ ทิสาสุ น กตฺถจิ คติ ปญฺญายติ ปจฺจยนิโรเธน อปฺปฎิสนฺธิกนิรุทฺธตฺตาฯ
Gāthāsu pana ayoghanahatassāti ayo haññati etenāti ayoghanaṃ, kammārānaṃ ayokūṭaṃ ayomuṭṭhi ca. Tena ayoghanena hatassa pahatassa. Keci pana ‘‘ayoghanahatassāti ghanaayopiṇḍaṃ hatassā’’ti atthaṃ vadanti. Eva-saddo cettha nipātamattaṃ. Jalato jātavedasoti jhāyamānassa aggissa. Anādare etaṃ sāmivacanaṃ. Anupubbūpasantassāti anukkamena upasantassa vijjhātassa niruddhassa. Yathā na ñāyate gatīti yathā tassa gati na ñāyati. Idaṃ vuttaṃ hoti – ayomuṭṭhikūṭādinā mahatā ayoghanena hatassa saṃhatassa, kaṃsabhājanādigatassa vā jalamānassa aggissa, tathā uppannassa vā saddassa anukkamena upasantassa suvūpasantassa dasasu disāsu na katthaci gati paññāyati paccayanirodhena appaṭisandhikaniruddhattā.
เอวํ สมฺมาวิมุตฺตานนฺติ เอวํ สมฺมา เหตุนา ญาเยน ตทงฺควิกฺขมฺภนวิมุตฺติปุพฺพงฺคเมน อริยมเคฺคน จตูหิปิ อุปาทาเนหิ อาสเวหิ จ วิมุตฺตตฺตา สมฺมา วิมุตฺตานํ, ตโต เอว กามปพนฺธสงฺขาตํ กาโมฆํ ภโวฆาทิเภทํ อวสิฎฺฐํ โอฆญฺจ ตริตฺวา ฐิตตฺตา กามพโนฺธฆตารินํ สุฎฺฐุ ปฎิปสฺสมฺภิตสพฺพกิเลสวิปฺผนฺทิตตฺตา กิเลสาภิสงฺขารวาเตหิ จ อกมฺปนียตาย อจลํ อนุปาทิเสสนิพฺพานสงฺขาตํ สพฺพสงฺขารูปสมํ สุขํ ปตฺตานํ อธิคตานํ ขีณาสวานํ คติ เทวมนุสฺสาทิเภทาสุ คตีสุ อยํ นามาติ ปญฺญเปตพฺพตาย อภาวตฺตา ปญฺญาเปตุํ นตฺถิ น อุปลพฺภติ, ยถาวุตฺตชาตเวโท วิย อปญฺญตฺติกภาวเมว หิ โส คโตติ อโตฺถฯ
Evaṃ sammāvimuttānanti evaṃ sammā hetunā ñāyena tadaṅgavikkhambhanavimuttipubbaṅgamena ariyamaggena catūhipi upādānehi āsavehi ca vimuttattā sammā vimuttānaṃ, tato eva kāmapabandhasaṅkhātaṃ kāmoghaṃ bhavoghādibhedaṃ avasiṭṭhaṃ oghañca taritvā ṭhitattā kāmabandhoghatārinaṃ suṭṭhu paṭipassambhitasabbakilesavipphanditattā kilesābhisaṅkhāravātehi ca akampanīyatāya acalaṃ anupādisesanibbānasaṅkhātaṃ sabbasaṅkhārūpasamaṃ sukhaṃ pattānaṃ adhigatānaṃ khīṇāsavānaṃ gati devamanussādibhedāsu gatīsu ayaṃ nāmāti paññapetabbatāya abhāvattā paññāpetuṃ natthi na upalabbhati, yathāvuttajātavedo viya apaññattikabhāvameva hi so gatoti attho.
ทสมสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
นิฎฺฐิตา จ ปาฎลิคามิยวคฺควณฺณนาฯ
Niṭṭhitā ca pāṭaligāmiyavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อุทานปาฬิ • Udānapāḷi / ๑๐. ทุติยทพฺพสุตฺตํ • 10. Dutiyadabbasuttaṃ
