Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
౨. దుతియదసబలసుత్తవణ్ణనా
2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
౨౨. దుతియం భగవతా అత్తనో అజ్ఝాసయస్స వసేన వుత్తం. తత్థ దసబలసమన్నాగతోతి దసహి బలేహి సమన్నాగతో. బలఞ్చ నామేతం దువిధం కాయబలఞ్చ ఞాణబలఞ్చ. తేసు తథాగతస్స కాయబలం హత్థికులానుసారేన వేదితబ్బం. వుత్తఞ్హేతం పోరాణేహి –
22. Dutiyaṃ bhagavatā attano ajjhāsayassa vasena vuttaṃ. Tattha dasabalasamannāgatoti dasahi balehi samannāgato. Balañca nāmetaṃ duvidhaṃ kāyabalañca ñāṇabalañca. Tesu tathāgatassa kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –
‘‘కాళావకఞ్చ గఙ్గేయ్యం, పణ్డరం తమ్బపిఙ్గలం;
‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;
గన్ధమఙ్గలహేమఞ్చ, ఉపోసథఛద్దన్తిమే దసా’’తి.(మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౪౮; విభ॰ అట్ఠ॰ ౭౬౦); –
Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti.(ma. ni. aṭṭha. 1.148; vibha. aṭṭha. 760); –
ఇమాని దస హత్థికులాని. తత్థ కాళావకన్తి పకతిహత్థికులం దట్ఠబ్బం. యం దసన్నం పురిసానం కాయబలం, తం ఏకస్స కాళావకస్స హత్థినో. యం దసన్నం కాళావకానం బలం, తం ఏకస్స గఙ్గేయ్యస్స. యం దసన్నం గఙ్గేయ్యానం, తం ఏకస్స పణ్డరస్స. యం దసన్నం పణ్డరానం, తం ఏకస్స తమ్బస్స. యం దసన్నం తమ్బానం, తం ఏకస్స పిఙ్గలస్స. యం దసన్నం పిఙ్గలానం, తం ఏకస్స గన్ధహత్థినో. యం దసన్నం గన్ధహత్థీనం, తం ఏకస్స మఙ్గలస్స. యం దసన్నం మఙ్గలానం, తం ఏకస్స హేమవతస్స. యం దసన్నం హేమవతానం, తం ఏకస్స ఉపోసథస్స. యం దసన్నం ఉపోసథానం, తం ఏకస్స ఛద్దన్తస్స. యం దసన్నం ఛద్దన్తానం, తం ఏకస్స తథాగతస్స. నారాయనసఙ్ఘాతబలన్తిపి ఇదమేవ వుచ్చతి. తదేతం పకతిహత్థిగణనాయ హత్థీనం కోటిసహస్సానం, పురిసగణనాయ దసన్నం పురిసకోటిసహస్సానం బలం హోతి. ఇదం తావ తథాగతస్స కాయబలం. ‘‘దసబలసమన్నాగతో’’తి ఏత్థ పన ఏతం సఙ్గహం న గచ్ఛతి. ఏతఞ్హి బాహిరకం లామకం తిరచ్ఛానగతానం సీహాదీనమ్పి హోతి. ఏతఞ్హి నిస్సాయ దుక్ఖపరిఞ్ఞా వా సముదయప్పహానం వా మగ్గభావనా వా ఫలసచ్ఛికిరియా వా నత్థి. అఞ్ఞం పన దససు ఠానేసు అకమ్పనత్థేన ఉపత్థమ్భనత్థేన చ దసవిధం ఞాణబలం నామ అత్థి. తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘దసబలసమన్నాగతో’’తి.
Imāni dasa hatthikulāni. Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthigaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassānaṃ, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ. ‘‘Dasabalasamannāgato’’ti ettha pana etaṃ saṅgahaṃ na gacchati. Etañhi bāhirakaṃ lāmakaṃ tiracchānagatānaṃ sīhādīnampi hoti. Etañhi nissāya dukkhapariññā vā samudayappahānaṃ vā maggabhāvanā vā phalasacchikiriyā vā natthi. Aññaṃ pana dasasu ṭhānesu akampanatthena upatthambhanatthena ca dasavidhaṃ ñāṇabalaṃ nāma atthi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dasabalasamannāgato’’ti.
కతమం పన తన్తి? ఠానాట్ఠానాదీనం యథాభూతం జాననం. సేయ్యథిదం – ఠానఞ్చ ఠానతో అట్ఠానఞ్చ అట్ఠానతో జాననం ఏకం, అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నానం కమ్మసమాదానానం ఠానసో హేతుసో యథాభూతం విపాకజాననం ఏకం, సబ్బత్థగామినిపటిపదాజాననం ఏకం, అనేకధాతునానాధాతులోకజాననం ఏకం, పరసత్తానం పరపుగ్గలానం నానాధిముత్తికతాజాననం ఏకం, తేసంయేవ ఇన్ద్రియపరోపరియత్తజాననం ఏకం, ఝానవిమోక్ఖసమాధిసమాపత్తీనం సంకిలేసవోదానవుట్ఠానజాననం ఏకం, పుబ్బేనివాసజాననం ఏకం, సత్తానం చుతూపపాతజాననం ఏకం, ఆసవక్ఖయజాననం ఏకన్తి. అభిధమ్మే పన –
Katamaṃ pana tanti? Ṭhānāṭṭhānādīnaṃ yathābhūtaṃ jānanaṃ. Seyyathidaṃ – ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato jānanaṃ ekaṃ, atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso yathābhūtaṃ vipākajānanaṃ ekaṃ, sabbatthagāminipaṭipadājānanaṃ ekaṃ, anekadhātunānādhātulokajānanaṃ ekaṃ, parasattānaṃ parapuggalānaṃ nānādhimuttikatājānanaṃ ekaṃ, tesaṃyeva indriyaparopariyattajānanaṃ ekaṃ, jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānajānanaṃ ekaṃ, pubbenivāsajānanaṃ ekaṃ, sattānaṃ cutūpapātajānanaṃ ekaṃ, āsavakkhayajānanaṃ ekanti. Abhidhamme pana –
‘‘ఇధ తథాగతో ఠానఞ్చ ఠానతో అట్ఠానఞ్చ అట్ఠానతో యథాభూతం పజానాతి. యమ్పి తథాగతో ఠానఞ్చ ఠానతో అట్ఠానఞ్చ అట్ఠానతో యథాభూతం పజానాతి. ఇదమ్పి తథాగతస్స తథాగతబలం హోతి, యం బలం ఆగమ్మ తథాగతో ఆసభం ఠానం పటిజానాతి , పరిసాసు సీహనాదం నదతి, బ్రహ్మచక్కం పవత్తేతీ’’తి.
‘‘Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti , parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.
ఆదినా (విభ॰ ౭౬౦) నయేన విత్థారతో ఆగతానేవ. అత్థవణ్ణనాపి నేసం విభఙ్గట్ఠకథాయఞ్చేవ (విభ॰ అట్ఠ॰ ౭౬౦) పపఞ్చసూదనియా చ మజ్ఝిమట్ఠకథాయ (మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౪౮) సబ్బాకారతో వుత్తా. సా తత్థ వుత్తనయేనేవ గహేతబ్బా.
Ādinā (vibha. 760) nayena vitthārato āgatāneva. Atthavaṇṇanāpi nesaṃ vibhaṅgaṭṭhakathāyañceva (vibha. aṭṭha. 760) papañcasūdaniyā ca majjhimaṭṭhakathāya (ma. ni. aṭṭha. 1.148) sabbākārato vuttā. Sā tattha vuttanayeneva gahetabbā.
చతూహి చ వేసారజ్జేహీతి ఏత్థ సారజ్జపటిపక్ఖం వేసారజ్జం, చతూసు ఠానేసు వేసారజ్జభావం పచ్చవేక్ఖన్తస్స ఉప్పన్నసోమనస్సమయఞాణస్సేతం నామం. కతమేసు చతూసు? ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధస్స తే పటిజానతో ఇమే ధమ్మా అనభిసమ్బుద్ధా’’తిఆదీసు చోదనావత్థూసు. తత్రాయం పాళి –
Catūhi ca vesārajjehīti ettha sārajjapaṭipakkhaṃ vesārajjaṃ, catūsu ṭhānesu vesārajjabhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ. Katamesu catūsu? ‘‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādīsu codanāvatthūsu. Tatrāyaṃ pāḷi –
‘‘చత్తారిమాని, భిక్ఖవే, తథాగతస్స వేసారజ్జాని…పే॰…. కతమాని చత్తారి? ‘సమ్మాసమ్బుద్ధస్స తే పటిజానతో ఇమే ధమ్మా అనభిసమ్బుద్ధా’తి తత్ర వత మం సమణో వా బ్రాహ్మణో వా దేవో వా మారో వా బ్రహ్మా వా కోచి వా లోకస్మిం సహ ధమ్మేన పటిచోదేస్సతీతి నిమిత్తమేతం, భిక్ఖవే, న సమనుపస్సామి. ఏతమహం, భిక్ఖవే, నిమిత్తం అసమనుపస్సన్తో ఖేమప్పత్తో అభయప్పత్తో వేసారజ్జప్పత్తో విహరామి. ‘ఖీణాసవస్స తే పటిజానతో ఇమే ఆసవా అపరిక్ఖీణా’తి తత్ర వత మం…పే॰… ‘యే ఖో పన తే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’తి తత్ర వత మం…పే॰… ‘యస్స ఖో పన తే అత్థాయ ధమ్మో దేసితో, సో న నియ్యాతి తక్కరస్స సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయా’తి తత్ర వత మం సమణో వా బ్రాహ్మణో వా…పే॰… వేసారజ్జప్పత్తో విహరామీ’’తి (అ॰ ని॰ ౪.౮).
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāgatassa vesārajjāni…pe…. Katamāni cattāri? ‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ saha dhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, bhikkhave, na samanupassāmi. Etamahaṃ, bhikkhave, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi. ‘Khīṇāsavassa te paṭijānato ime āsavā aparikkhīṇā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘ye kho pana te antarāyikā dhammā vuttā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘yassa kho pana te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā…pe… vesārajjappatto viharāmī’’ti (a. ni. 4.8).
ఆసభం ఠానన్తి సేట్ఠట్ఠానం ఉత్తమట్ఠానం. ఆసభా వా పుబ్బబుద్ధా, తేసం ఠానన్తి అత్థో. అపిచ గవసతజేట్ఠకో ఉసభో, గవసహస్సజేట్ఠకో వసభో, వజసతజేట్ఠకో వా ఉసభో, వజసహస్సజేట్ఠకో వసభో, సబ్బగవసేట్ఠో సబ్బపరిస్సయసహో సేతో పాసాదికో మహాభారవహో అసనిసతసద్దేహిపి అసమ్పకమ్పియో నిసభో, సో ఇధ ఉసభోతి అధిప్పేతో. ఇదమ్పి హి తస్స పరియాయవచనం. ఉసభస్స ఇదన్తి ఆసభం. ఠానన్తి చతూహి పాదేహి పథవిం ఉప్పీళేత్వా అవట్ఠానం (మ॰ ని॰ ౧.౧౫౦). ఇదం పన ఆసభం వియాతి ఆసభం. యథేవ హి నిసభసఙ్ఖాతో ఉసభో ఉసభబలేన సమన్నాగతో చతూహి పాదేహి పథవిం ఉప్పీళేత్వా అచలట్ఠానేన తిట్ఠతి, ఏవం తథాగతోపి దసహి తథాగతబలేహి సమన్నాగతో చతూహి వేసారజ్జపాదేహి అట్ఠపరిసపథవిం ఉప్పీళేత్వా సదేవకే లోకే కేనచి పచ్చత్థికేన పచ్చామిత్తేన అకమ్పియో అచలట్ఠానేన తిట్ఠతి. ఏవం తిట్ఠమానో చ తం ఆసభం ఠానం పటిజానాతి ఉపగచ్ఛతి న పచ్చక్ఖాతి, అత్తని ఆరోపేతి. తేన వుత్తం ‘‘ఆసభం ఠానం పటిజానాతీ’’తి.
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ. Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ (ma. ni. 1.150). Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
పరిసాసూతి ‘‘అట్ఠ ఖో ఇమా, సారిపుత్త, పరిసా. కతమా అట్ఠ? ఖత్తియపరిసా బ్రాహ్మణపరిసా గహపతిపరిసా సమణపరిసా చాతుమహారాజికపరిసా తావతింసపరిసా మారపరిసా బ్రహ్మపరిసా’’తి, ఇమాసు అట్ఠసు పరిసాసు. సీహనాదం నదతీతి సేట్ఠనాదం అభీతనాదం నదతి, సీహనాదసదిసం వా నాదం నదతి. అయమత్థో సీహనాదసుత్తేన దీపేతబ్బో. యథా వా సీహో సహనతో చేవ హననతో చ సీహోతి వుచ్చతి, ఏవం తథాగతో లోకధమ్మానం సహనతో పరప్పవాదానఞ్చ హననతో సీహోతి వుచ్చతి. ఏవం వుత్తస్స సీహస్స నాదం సీహనాదం. తత్థ యథా సీహో సీహబలేన సమన్నాగతో సబ్బత్థ విసారదో విగతలోమహంసో సీహనాదం నదతి, ఏవం తథాగతసీహోపి తథాగతబలేహి సమన్నాగతో అట్ఠసు పరిసాసు విసారదో విగతలోమహంసో, ‘‘ఇతి రూప’’న్తిఆదినా నయేన నానావిధదేసనావిలాససమ్పన్నం సీహనాదం నదతి. తేన వుత్తం ‘‘పరిసాసు సీహనాదం నదతీ’’తి.
Parisāsūti ‘‘aṭṭha kho imā, sāriputta, parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā brāhmaṇaparisā gahapatiparisā samaṇaparisā cātumahārājikaparisā tāvatiṃsaparisā māraparisā brahmaparisā’’ti, imāsu aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato ceva hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso, ‘‘iti rūpa’’ntiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
బ్రహ్మచక్కం పవత్తేతీతి ఏత్థ బ్రహ్మన్తి సేట్ఠం ఉత్తమం, విసుద్ధస్స ధమ్మచక్కస్సేతం అధివచనం. తం పన ధమ్మచక్కం దువిధం హోతి పటివేధఞాణఞ్చ దేసనాఞాణఞ్చ. తత్థ పఞ్ఞాపభావితం అత్తనో అరియఫలావహం పటివేధఞాణం, కరుణాపభావితం సావకానం అరియఫలావహం దేసనాఞాణం. తత్థ పటివేధఞాణం ఉప్పజ్జమానం ఉప్పన్నన్తి దువిధం. తఞ్హి అభినిక్ఖమనతో పట్ఠాయ యావ అరహత్తమగ్గా ఉప్పజ్జమానం, ఫలక్ఖణే ఉప్పన్నం నామ. తుసితభవనతో వా యావ మహాబోధిపల్లఙ్కే అరహత్తమగ్గా ఉప్పజ్జమానం, ఫలక్ఖణే ఉప్పన్నం నామ. దీపఙ్కరతో వా పట్ఠాయ యావ అరహత్తమగ్గా ఉప్పజ్జమానం , ఫలక్ఖణే ఉప్పన్నం నామ. దేసనాఞాణమ్పి పవత్తమానం పవత్తన్తి దువిధం. తఞ్హి యావ అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞస్స సోతాపత్తిమగ్గా పవత్తమానం, ఫలక్ఖణే పవత్తం నామ. తేసు పటివేధఞాణం లోకుత్తరం, దేసనాఞాణం లోకియం. ఉభయమ్పి పనేతం అఞ్ఞేహి అసాధారణం బుద్ధానంయేవ ఓరసఞాణం.
Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ, visuddhassa dhammacakkassetaṃ adhivacanaṃ. Taṃ pana dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkarato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ , phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññāsikoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.
ఇదాని యం ఇమినా ఞాణేన సమన్నాగతో సీహనాదం నదతి, తం దస్సేతుం ఇతి రూపన్తిఆదిమాహ. తత్థ ఇతి రూపన్తి ఇదం రూపం ఏత్తకం రూపం, ఇతో ఉద్ధం రూపం నత్థీతి రుప్పనసభావఞ్చేవ భూతుపాదాయభేదఞ్చ ఆదిం కత్వా లక్ఖణరసపచ్చుపట్ఠానపదట్ఠానవసేన అనవసేసరూపపరిగ్గహో వుత్తో. ఇతి రూపస్స సముదయోతి ఇమినా ఏవం పరిగ్గహితస్స రూపస్స సముదయో వుత్తో. తత్థ ఇతీతి ఏవం సముదయో హోతీతి అత్థో. తస్స విత్థారో ‘‘అవిజ్జాసముదయా రూపసముదయో తణ్హాసముదయా, కమ్మసముదయా ఆహారసముదయా రూపసముదయోతి నిబ్బత్తిలక్ఖణం పస్సన్తోపి రూపక్ఖన్ధస్స ఉదయం పస్సతీ’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౫౦) ఏవం వేదితబ్బో. అత్థఙ్గమేపి ‘‘అవిజ్జానిరోధా రూపనిరోధో…పే॰… విపరిణామలక్ఖణం పస్సన్తోపి రూపక్ఖన్ధస్స నిరోధం పస్సతీ’’తి అయం విత్థారో.
Idāni yaṃ iminā ñāṇena samannāgato sīhanādaṃ nadati, taṃ dassetuṃ iti rūpantiādimāha. Tattha iti rūpanti idaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ, ito uddhaṃ rūpaṃ natthīti ruppanasabhāvañceva bhūtupādāyabhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesarūpapariggaho vutto. Iti rūpassa samudayoti iminā evaṃ pariggahitassa rūpassa samudayo vutto. Tattha itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tassa vitthāro ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo taṇhāsamudayā, kammasamudayā āhārasamudayā rūpasamudayoti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passatī’’ti (paṭi. ma. 1.50) evaṃ veditabbo. Atthaṅgamepi ‘‘avijjānirodhā rūpanirodho…pe… vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa nirodhaṃ passatī’’ti ayaṃ vitthāro.
ఇతి వేదనాతిఆదీసుపి అయం వేదనా ఏత్తకా వేదనా, ఇతో ఉద్ధం వేదనా నత్థి, అయం సఞ్ఞా, ఇమే సఙ్ఖారా, ఇదం విఞ్ఞాణం ఏత్తకం విఞ్ఞాణం , ఇతో ఉద్ధం విఞ్ఞాణం నత్థీతి వేదయితసఞ్జాననఅభిసఙ్ఖరణవిజాననసభావఞ్చేవ సుఖాదిరూపసఞ్ఞాదిఫస్సాదిచక్ఖువిఞ్ఞాణాదిభేదఞ్చ ఆదిం కత్వా లక్ఖణరసపచ్చుపట్ఠానపదట్ఠానవసేన అనవసేసవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణపరిగ్గహో వుత్తో. ఇతి వేదనాయ సముదయోతిఆదీహి పన ఏవం పరిగ్గహితానం వేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణానం సముదయో వుత్తో. తత్రాపి ఇతీతి ఏవం సముదయో హోతీతి అత్థో. తేసమ్పి విత్థారో ‘‘అవిజ్జాసముదయా వేదనాసముదయో’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౫౦) రూపే వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో. అయం పన విసేసో – తీసు ఖన్ధేసు ‘‘ఆహారసముదయా’’తి అవత్వా ‘‘ఫస్ససముదయా’’తి వత్తబ్బం, విఞ్ఞాణక్ఖన్ధే ‘‘నామరూపసముదయా’’తి. అత్థఙ్గమపదమ్పి తేసంయేవ వసేన యోజేతబ్బం. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారతో పన ఉదయబ్బయవినిచ్ఛయో సబ్బాకారపరిపూరో విసుద్ధిమగ్గే వుత్తో.
Iti vedanātiādīsupi ayaṃ vedanā ettakā vedanā, ito uddhaṃ vedanā natthi, ayaṃ saññā, ime saṅkhārā, idaṃ viññāṇaṃ ettakaṃ viññāṇaṃ , ito uddhaṃ viññāṇaṃ natthīti vedayitasañjānanaabhisaṅkharaṇavijānanasabhāvañceva sukhādirūpasaññādiphassādicakkhuviññāṇādibhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇapariggaho vutto. Iti vedanāya samudayotiādīhi pana evaṃ pariggahitānaṃ vedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇānaṃ samudayo vutto. Tatrāpi itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tesampi vitthāro ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) rūpe vuttanayeneva veditabbo. Ayaṃ pana viseso – tīsu khandhesu ‘‘āhārasamudayā’’ti avatvā ‘‘phassasamudayā’’ti vattabbaṃ, viññāṇakkhandhe ‘‘nāmarūpasamudayā’’ti. Atthaṅgamapadampi tesaṃyeva vasena yojetabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana udayabbayavinicchayo sabbākāraparipūro visuddhimagge vutto.
ఇమస్మిం సతి ఇదం హోతీతి అయమ్పి అపరో సీహనాదో. తస్సత్థో – ఇమస్మిం అవిజ్జాదికే పచ్చయే సతి ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం హోతి. ఇమస్సుప్పాదా ఇదం ఉప్పజ్జతీతి ఇమస్స అవిజ్జాదికస్స పచ్చయస్స ఉప్పాదా ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం ఉప్పజ్జతి. ఇమస్మిం అసతి ఇదం న హోతీతి ఇమస్మిం అవిజ్జాదికే పచ్చయే అసతి ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం న హోతి. ఇమస్స నిరోధా ఇదం నిరుజ్ఝతీతి ఇమస్స అవిజ్జాదికస్స పచ్చయస్స నిరోధా ఇదం సఙ్ఖారాదికం ఫలం నిరుజ్ఝతి. ఇదాని యథా తం హోతి చేవ నిరుజ్ఝతి చ, తం విత్థారతో దస్సేతుం యదిదం అవిజ్జాపచ్చయా సఙ్ఖారాతిఆదిమాహ.
Imasmiṃsati idaṃ hotīti ayampi aparo sīhanādo. Tassattho – imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati. Imasmiṃ asati idaṃ na hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye asati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ na hoti. Imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti imassa avijjādikassa paccayassa nirodhā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ nirujjhati. Idāni yathā taṃ hoti ceva nirujjhati ca, taṃ vitthārato dassetuṃ yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārātiādimāha.
ఏవం స్వాక్ఖాతోతి ఏవం పఞ్చక్ఖన్ధవిభజనాదివసేన సుట్ఠు అక్ఖాతో కథితో. ధమ్మోతి పఞ్చక్ఖన్ధపచ్చయాకారధమ్మో. ఉత్తానోతి అనికుజ్జితో. వివటోతి వివరిత్వా ఠపితో. పకాసితోతి దీపితో జోతితో. ఛిన్నపిలోతికోతి పిలోతికా వుచ్చతి ఛిన్నం భిన్నం తత్థ తత్థ సిబ్బితగణ్ఠితం జిణ్ణవత్థం, తం యస్స నత్థీతి అట్ఠహత్థం నవహత్థం వా అహతసాటకం నివత్థో, సో ఛిన్నపిలోతికో నామ. అయమ్పి ధమ్మో తాదిసో. న హేత్థ కోహఞ్ఞాదివసేన ఛిన్నభిన్నసిబ్బితగణ్ఠితభావో అత్థి. అపిచ ఖుద్దకసాటకోపి పిలోతికాతి వుచ్చతి, సా యస్స నత్థి, అట్ఠనవహత్థో మహాపటో అత్థి, సోపి ఛిన్నపిలోతికో, అపగతపిలోతికోతి అత్థో. తాదిసో అయం ధమ్మో. యథా హి చతుహత్థం సాటకం గహేత్వా పరిగ్గహణం కరోన్తో పురిసో ఇతో చితో చ అఞ్ఛన్తో కిలమతి, ఏవం బాహిరకసమయే పబ్బజితా అత్తనో పరిత్తకం ధమ్మం ‘‘ఏవం సతి ఏవం భవిస్సతీ’’తి కప్పేత్వా కప్పేత్వా వడ్ఢేన్తా కిలమన్తి. యథా పన అట్ఠహత్థనవహత్థేన పరిగ్గహణం కరోన్తో యథారుచి పారుపతి న కిలమతి, నత్థి తత్థ అఞ్ఛిత్వా వడ్ఢనకిచ్చం; ఏవం ఇమస్మిమ్పి ధమ్మే కప్పేత్వా కప్పేత్వా విభజనకిచ్చం నత్థి, తేహి తేహి కారణేహి మయావ అయం ధమ్మో సువిభత్తో సువిత్థారితోతి ఇదమ్పి సన్ధాయ ‘‘ఛిన్నపిలోతికో’’తి ఆహ. అపిచ కచవరోపి పిలోతికాతి వుచ్చతి, ఇమస్మిఞ్చ సాసనే సమణకచవరం నామ పతిట్ఠాతుం న లభతి. తేనేవాహ –
Evaṃ svākkhātoti evaṃ pañcakkhandhavibhajanādivasena suṭṭhu akkhāto kathito. Dhammoti pañcakkhandhapaccayākāradhammo. Uttānoti anikujjito. Vivaṭoti vivaritvā ṭhapito. Pakāsitoti dīpito jotito. Chinnapilotikoti pilotikā vuccati chinnaṃ bhinnaṃ tattha tattha sibbitagaṇṭhitaṃ jiṇṇavatthaṃ, taṃ yassa natthīti aṭṭhahatthaṃ navahatthaṃ vā ahatasāṭakaṃ nivattho, so chinnapilotiko nāma. Ayampi dhammo tādiso. Na hettha kohaññādivasena chinnabhinnasibbitagaṇṭhitabhāvo atthi. Apica khuddakasāṭakopi pilotikāti vuccati, sā yassa natthi, aṭṭhanavahattho mahāpaṭo atthi, sopi chinnapilotiko, apagatapilotikoti attho. Tādiso ayaṃ dhammo. Yathā hi catuhatthaṃ sāṭakaṃ gahetvā pariggahaṇaṃ karonto puriso ito cito ca añchanto kilamati, evaṃ bāhirakasamaye pabbajitā attano parittakaṃ dhammaṃ ‘‘evaṃ sati evaṃ bhavissatī’’ti kappetvā kappetvā vaḍḍhentā kilamanti. Yathā pana aṭṭhahatthanavahatthena pariggahaṇaṃ karonto yathāruci pārupati na kilamati, natthi tattha añchitvā vaḍḍhanakiccaṃ; evaṃ imasmimpi dhamme kappetvā kappetvā vibhajanakiccaṃ natthi, tehi tehi kāraṇehi mayāva ayaṃ dhammo suvibhatto suvitthāritoti idampi sandhāya ‘‘chinnapilotiko’’ti āha. Apica kacavaropi pilotikāti vuccati, imasmiñca sāsane samaṇakacavaraṃ nāma patiṭṭhātuṃ na labhati. Tenevāha –
‘‘కారణ్డవం నిద్ధమథ, కసమ్బుం అపకస్సథ;
‘‘Kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha;
తతో పలాపే వాహేథ, అస్సమణే సమణమానినే.
Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine.
‘‘నిద్ధమిత్వాన పాపిచ్ఛే, పాపఆచారగోచరే;
‘‘Niddhamitvāna pāpicche, pāpaācāragocare;
సుద్ధా సుద్ధేహి సంవాసం, కప్పయవ్హో పతిస్సతా;
Suddhā suddhehi saṃvāsaṃ, kappayavho patissatā;
తతో సమగ్గా నిపకా, దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సథా’’తి. (అ॰ ని॰ ౮.౧౦);
Tato samaggā nipakā, dukkhassantaṃ karissathā’’ti. (a. ni. 8.10);
ఇతి సమణకచవరస్స ఛిన్నత్తాపి అయం ధమ్మో ఛిన్నపిలోతికో నామ హోతి.
Iti samaṇakacavarassa chinnattāpi ayaṃ dhammo chinnapilotiko nāma hoti.
అలమేవాతి యుత్తమేవ. సద్ధాపబ్బజితేనాతి సద్ధాయ పబ్బజితేన. కులపుత్తేనాతి ద్వే కులపుత్తా ఆచారకులపుత్తో జాతికులపుత్తో చ. తత్థ యో యతో కుతోచి కులా పబ్బజిత్వా సీలాదయో పఞ్చ ధమ్మక్ఖన్ధే పూరేతి, అయం ఆచారకులపుత్తో నామ. యో పన యసకులపుత్తాదయో వియ జాతిసమ్పన్నకులా పబ్బజితో, అయం జాతికులపుత్తో నామ. తేసు ఇధ ఆచారకులపుత్తో అధిప్పేతో. సచే పన జాతికులపుత్తో ఆచారవా హోతి, అయం ఉత్తమోయేవ. ఏవరూపేన కులపుత్తేన. వీరియం ఆరభితున్తి చతురఙ్గసమన్నాగతం వీరియం కాతుం. ఇదానిస్స చతురఙ్గం దస్సేన్తో కామం తచో చాతిఆదిమాహ. ఏత్థ హి తచో ఏకం అఙ్గం, న్హారు ఏకం, అట్ఠి ఏకం, మంసలోహితం ఏకన్తి. ఇదఞ్చ పన చతురఙ్గసమన్నాగతం వీరియం అధిట్ఠహన్తేన నవసు ఠానేసు సమాధాతబ్బం పురేభత్తే పచ్ఛాభత్తే పురిమయామే మజ్ఝిమయామే పచ్ఛిమయామే గమనే ఠానే నిసజ్జాయ సయనేతి.
Alamevāti yuttameva. Saddhāpabbajitenāti saddhāya pabbajitena. Kulaputtenāti dve kulaputtā ācārakulaputto jātikulaputto ca. Tattha yo yato kutoci kulā pabbajitvā sīlādayo pañca dhammakkhandhe pūreti, ayaṃ ācārakulaputto nāma. Yo pana yasakulaputtādayo viya jātisampannakulā pabbajito, ayaṃ jātikulaputto nāma. Tesu idha ācārakulaputto adhippeto. Sace pana jātikulaputto ācāravā hoti, ayaṃ uttamoyeva. Evarūpena kulaputtena. Vīriyaṃ ārabhitunti caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ kātuṃ. Idānissa caturaṅgaṃ dassento kāmaṃ taco cātiādimāha. Ettha hi taco ekaṃ aṅgaṃ, nhāru ekaṃ, aṭṭhi ekaṃ, maṃsalohitaṃ ekanti. Idañca pana caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhahantena navasu ṭhānesu samādhātabbaṃ purebhatte pacchābhatte purimayāme majjhimayāme pacchimayāme gamane ṭhāne nisajjāya sayaneti.
దుక్ఖం , భిక్ఖవే, కుసీతో విహరతీతి ఇమస్మిం సాసనే యో కుసీతో పుగ్గలో, సో దుక్ఖం విహరతి. బాహిరసమయే పన యో కుసీతో, సో సుఖం విహరతి. వోకిణ్ణోతి మిస్సీభూతో. సదత్థన్తి సోభనం వా అత్థం సకం వా అత్థం, ఉభయేనాపి అరహత్తమేవ అధిప్పేతం. పరిహాపేతీతి హాపేతి న పాపుణాతి. కుసీతపుగ్గలస్స హి ఛ ద్వారాని అగుత్తాని హోన్తి, తీణి కమ్మాని అపరిసుద్ధాని, ఆజీవట్ఠమకం సీలం అపరియోదాతం, భిన్నాజీవో కులూపకో హోతి. సో సబ్రహ్మచారీనం అక్ఖిమ్హి పతితరజం వియ ఉపఘాతకరో హుత్వా దుక్ఖం విహరతి, పీఠమద్దనో చేవ హోతి లణ్డపూరకో చ, సత్థు అజ్ఝాసయం గహేతుం న సక్కోతి, దుల్లభం ఖణం విరాధేతి, తేన భుత్తో రట్ఠపిణ్డోపి న మహప్ఫలో హోతి.
Dukkhaṃ, bhikkhave, kusīto viharatīti imasmiṃ sāsane yo kusīto puggalo, so dukkhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo kusīto, so sukhaṃ viharati. Vokiṇṇoti missībhūto. Sadatthanti sobhanaṃ vā atthaṃ sakaṃ vā atthaṃ, ubhayenāpi arahattameva adhippetaṃ. Parihāpetīti hāpeti na pāpuṇāti. Kusītapuggalassa hi cha dvārāni aguttāni honti, tīṇi kammāni aparisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ apariyodātaṃ, bhinnājīvo kulūpako hoti. So sabrahmacārīnaṃ akkhimhi patitarajaṃ viya upaghātakaro hutvā dukkhaṃ viharati, pīṭhamaddano ceva hoti laṇḍapūrako ca, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ na sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ virādheti, tena bhutto raṭṭhapiṇḍopi na mahapphalo hoti.
ఆరద్ధవీరియో చ ఖో, భిక్ఖవేతి ఆరద్ధవీరియో పుగ్గలో ఇమస్మింయేవ సాసనే సుఖం విహరతి. బాహిరసమయే పన యో ఆరద్ధవీరియో, సో దుక్ఖం విహరతి. పవివిత్తోతి వివిత్తో వియుత్తో హుత్వా. సదత్థం పరిపూరేతీతి అరహత్తం పాపుణాతి. ఆరద్ధవీరియస్స హి ఛ ద్వారాని సుగుత్తాని హోన్తి, తీణి కమ్మాని పరిసుద్ధాని, ఆజీవట్ఠమకం సీలం పరియోదాతం సబ్రహ్మచారీనం అక్ఖిమ్హి సుసీతలఞ్జనం వియ ధాతుగతచన్దనం వియ చ మనాపో హుత్వా సుఖం విహరతి, సత్థు అజ్ఝాసయం గహేతుం సక్కోతి. సత్థా హి –
Āraddhavīriyo ca kho, bhikkhaveti āraddhavīriyo puggalo imasmiṃyeva sāsane sukhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharati. Pavivittoti vivitto viyutto hutvā. Sadatthaṃ paripūretīti arahattaṃ pāpuṇāti. Āraddhavīriyassa hi cha dvārāni suguttāni honti, tīṇi kammāni parisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ pariyodātaṃ sabrahmacārīnaṃ akkhimhi susītalañjanaṃ viya dhātugatacandanaṃ viya ca manāpo hutvā sukhaṃ viharati, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti. Satthā hi –
‘‘చిరం జీవ మహావీర, కప్పం తిట్ఠ మహామునీ’’తి –
‘‘Ciraṃ jīva mahāvīra, kappaṃ tiṭṭha mahāmunī’’ti –
ఏవం గోతమియా వన్దితో, ‘‘న ఖో, గోతమి, తథాగతా ఏవం వన్దితబ్బా’’తి పటిక్ఖిపిత్వా తాయ యాచితో వన్దితబ్బాకారం ఆచిక్ఖన్తో ఏవమాహ –
Evaṃ gotamiyā vandito, ‘‘na kho, gotami, tathāgatā evaṃ vanditabbā’’ti paṭikkhipitvā tāya yācito vanditabbākāraṃ ācikkhanto evamāha –
‘‘ఆరద్ధవీరియే పహితత్తే, నిచ్చం దళ్హపరక్కమే;
‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;
సమగ్గే సావకే పస్స, ఏసా బుద్ధాన వన్దనా’’తి. (అప॰ థేరీ ౨.౨.౧౭౧);
Samagge sāvake passa, esā buddhāna vandanā’’ti. (apa. therī 2.2.171);
ఏవం ఆరద్ధవీరియో సత్థు అజ్ఝాసయం గహేతుం సక్కోతి, దుల్లభం ఖణం న విరాధేతి. తస్స హి బుద్ధుప్పాదో ధమ్మదేసనా సఙ్ఘసుప్పటిపత్తి సఫలా హోతి సఉద్రయా, రట్ఠపిణ్డోపి తేన భుత్తో మహప్ఫలో హోతి.
Evaṃ āraddhavīriyo satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ na virādheti. Tassa hi buddhuppādo dhammadesanā saṅghasuppaṭipatti saphalā hoti saudrayā, raṭṭhapiṇḍopi tena bhutto mahapphalo hoti.
హీనేన అగ్గస్సాతి హీనాయ సద్ధాయ హీనేన వీరియేన హీనాయ సతియా హీనేన సమాధినా హీనాయ పఞ్ఞాయ అగ్గసఙ్ఖాతస్స అరహత్తస్స పత్తి నామ న హోతి. అగ్గేన చ ఖోతి అగ్గేహి సద్ధాదీహి అగ్గస్స అరహత్తస్స పత్తి హోతి. మణ్డపేయ్యన్తి పసన్నట్ఠేన మణ్డం, పాతబ్బట్ఠేన పేయ్యం. యఞ్హి పివిత్వా అన్తరవీథియం పతితో విసఞ్ఞీ అత్తనో సాటకాదీనమ్పి అస్సామికో హోతి, తం పసన్నమ్పి న పాతబ్బం, మయ్హం పన సాసనం ఏవం పసన్నఞ్చ పాతబ్బఞ్చాతి దస్సేన్తో ‘‘మణ్డపేయ్య’’న్తి ఆహ.
Hīnenaaggassāti hīnāya saddhāya hīnena vīriyena hīnāya satiyā hīnena samādhinā hīnāya paññāya aggasaṅkhātassa arahattassa patti nāma na hoti. Aggena ca khoti aggehi saddhādīhi aggassa arahattassa patti hoti. Maṇḍapeyyanti pasannaṭṭhena maṇḍaṃ, pātabbaṭṭhena peyyaṃ. Yañhi pivitvā antaravīthiyaṃ patito visaññī attano sāṭakādīnampi assāmiko hoti, taṃ pasannampi na pātabbaṃ, mayhaṃ pana sāsanaṃ evaṃ pasannañca pātabbañcāti dassento ‘‘maṇḍapeyya’’nti āha.
తత్థ తివిధో మణ్డో – దేసనామణ్డో, పటిగ్గహమణ్డో, బ్రహ్మచరియమణ్డోతి. కతమో దేసనామణ్డో? చతున్నం అరియసచ్చానం ఆచిక్ఖనా దేసనా పఞ్ఞాపనా పట్ఠపనా వివరణా విభజనా ఉత్తానీకమ్మం, చతున్నం సతిపట్ఠానానం…పే॰… అరియస్స అట్ఠఙ్గికస్స మగ్గస్స ఆచిక్ఖనా…పే॰… ఉత్తానీకమ్మం, అయం దేసనామణ్డో. కతమో పటిగ్గహమణ్డో? భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపాసకా ఉపాసికాయో దేవా మనుస్సా యే వా పనఞ్ఞేపి కేచి విఞ్ఞాతారో, అయం పటిగ్గహమణ్డో. కతమో బ్రహ్మచరియమణ్డో? అయమేవ అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి…పే॰… సమ్మాసమాధి, అయం బ్రహ్మచరియమణ్డో. అపిచ అధిమోక్ఖమణ్డో సద్ధిన్ద్రియం, అస్సద్ధియం కసటో, అస్సద్ధియం కసటం ఛడ్డేత్వా సద్ధిన్ద్రియస్స అధిమోక్ఖమణ్డం పివతీతి మణ్డపేయ్యన్తిఆదినాపి (పటి॰ మ॰ ౧.౨౩౮) నయేనేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. సత్థా సమ్ముఖీభూతోతి ఇదమేత్థ కారణవచనం. యస్మా సత్థా సమ్ముఖీభూతో, తస్మా వీరియసమ్పయోగం కత్వా పివథ ఏతం మణ్డం. బాహిరకఞ్హి భేసజ్జమణ్డమ్పి వేజ్జస్స అసమ్ముఖా పివన్తానం పమాణం వా ఉగ్గమనం వా నిగ్గమనం వా న జానామాతి ఆసఙ్కా హోతి. వేజ్జసమ్ముఖా పన ‘‘వేజ్జో జానిస్సతీ’’తి నిరాసఙ్కా పివన్తి. ఏవమేవ అమ్హాకం ధమ్మస్సామి సత్థా సమ్ముఖీభూతోతి వీరియం కత్వా పివథాతి మణ్డపానే నేసం నియోజేన్తో తస్మాతిహ, భిక్ఖవేతిఆదిమాహ. తత్థ సఫలాతి సానిసంసా. సఉద్రయాతి సవడ్ఢి. ఇదాని నియోజనానురూపం సిక్ఖితబ్బతం నిద్దిసన్తో అత్తత్థం వా హి, భిక్ఖవేతిఆదిమాహ. తత్థ అత్తత్థన్తి అత్తనో అత్థభూతం అరహత్తం. అప్పమాదేన సమ్పాదేతున్తి అప్పమాదేన సబ్బకిచ్చాని కాతుం. పరత్థన్తి పచ్చయదాయకానం మహప్ఫలానిసంసం. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానమేవాతి. దుతియం.
Tattha tividho maṇḍo – desanāmaṇḍo, paṭiggahamaṇḍo, brahmacariyamaṇḍoti. Katamo desanāmaṇḍo? Catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa ācikkhanā…pe… uttānīkammaṃ, ayaṃ desanāmaṇḍo. Katamo paṭiggahamaṇḍo? Bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā ye vā panaññepi keci viññātāro, ayaṃ paṭiggahamaṇḍo. Katamo brahmacariyamaṇḍo? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi, ayaṃ brahmacariyamaṇḍo. Apica adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyantiādināpi (paṭi. ma. 1.238) nayenettha attho veditabbo. Satthā sammukhībhūtoti idamettha kāraṇavacanaṃ. Yasmā satthā sammukhībhūto, tasmā vīriyasampayogaṃ katvā pivatha etaṃ maṇḍaṃ. Bāhirakañhi bhesajjamaṇḍampi vejjassa asammukhā pivantānaṃ pamāṇaṃ vā uggamanaṃ vā niggamanaṃ vā na jānāmāti āsaṅkā hoti. Vejjasammukhā pana ‘‘vejjo jānissatī’’ti nirāsaṅkā pivanti. Evameva amhākaṃ dhammassāmi satthā sammukhībhūtoti vīriyaṃ katvā pivathāti maṇḍapāne nesaṃ niyojento tasmātiha, bhikkhavetiādimāha. Tattha saphalāti sānisaṃsā. Saudrayāti savaḍḍhi. Idāni niyojanānurūpaṃ sikkhitabbataṃ niddisanto attatthaṃ vā hi, bhikkhavetiādimāha. Tattha attatthanti attano atthabhūtaṃ arahattaṃ. Appamādena sampādetunti appamādena sabbakiccāni kātuṃ. Paratthanti paccayadāyakānaṃ mahapphalānisaṃsaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti. Dutiyaṃ.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya / ౨. దుతియదసబలసుత్తం • 2. Dutiyadasabalasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౨. దుతియదసబలసుత్తవణ్ణనా • 2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā