| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
២. ទុតិយទសពលសុត្តវណ្ណនា
2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
២២. ទុតិយំ ភគវតា អត្តនោ អជ្ឈាសយស្ស វសេន វុត្តំ។ តត្ថ ទសពលសមន្នាគតោតិ ទសហិ ពលេហិ សមន្នាគតោ។ ពលញ្ច នាមេតំ ទុវិធំ កាយពលញ្ច ញាណពលញ្ច។ តេសុ តថាគតស្ស កាយពលំ ហត្ថិកុលានុសារេន វេទិតព្ពំ។ វុត្តញ្ហេតំ បោរាណេហិ –
22. Dutiyaṃ bhagavatā attano ajjhāsayassa vasena vuttaṃ. Tattha dasabalasamannāgatoti dasahi balehi samannāgato. Balañca nāmetaṃ duvidhaṃ kāyabalañca ñāṇabalañca. Tesu tathāgatassa kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –
‘‘កាឡាវកញ្ច គង្គេយ្យំ, បណ្ឌរំ តម្ពបិង្គលំ;
‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;
គន្ធមង្គលហេមញ្ច, ឧបោសថឆទ្ទន្តិមេ ទសា’’តិ។(ម. និ. អដ្ឋ. ១.១៤៨; វិភ. អដ្ឋ. ៧៦០); –
Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti.(ma. ni. aṭṭha. 1.148; vibha. aṭṭha. 760); –
ឥមានិ ទស ហត្ថិកុលានិ។ តត្ថ កាឡាវកន្តិ បកតិហត្ថិកុលំ ទដ្ឋព្ពំ។ យំ ទសន្នំ បុរិសានំ កាយពលំ, តំ ឯកស្ស កាឡាវកស្ស ហត្ថិនោ។ យំ ទសន្នំ កាឡាវកានំ ពលំ, តំ ឯកស្ស គង្គេយ្យស្ស។ យំ ទសន្នំ គង្គេយ្យានំ, តំ ឯកស្ស បណ្ឌរស្ស។ យំ ទសន្នំ បណ្ឌរានំ, តំ ឯកស្ស តម្ពស្ស។ យំ ទសន្នំ តម្ពានំ, តំ ឯកស្ស បិង្គលស្ស។ យំ ទសន្នំ បិង្គលានំ, តំ ឯកស្ស គន្ធហត្ថិនោ។ យំ ទសន្នំ គន្ធហត្ថីនំ, តំ ឯកស្ស មង្គលស្ស។ យំ ទសន្នំ មង្គលានំ, តំ ឯកស្ស ហេមវតស្ស។ យំ ទសន្នំ ហេមវតានំ, តំ ឯកស្ស ឧបោសថស្ស។ យំ ទសន្នំ ឧបោសថានំ, តំ ឯកស្ស ឆទ្ទន្តស្ស។ យំ ទសន្នំ ឆទ្ទន្តានំ, តំ ឯកស្ស តថាគតស្ស។ នារាយនសង្ឃាតពលន្តិបិ ឥទមេវ វុច្ចតិ។ តទេតំ បកតិហត្ថិគណនាយ ហត្ថីនំ កោដិសហស្សានំ, បុរិសគណនាយ ទសន្នំ បុរិសកោដិសហស្សានំ ពលំ ហោតិ។ ឥទំ តាវ តថាគតស្ស កាយពលំ។ ‘‘ទសពលសមន្នាគតោ’’តិ ឯត្ថ បន ឯតំ សង្គហំ ន គច្ឆតិ។ ឯតញ្ហិ ពាហិរកំ លាមកំ តិរច្ឆានគតានំ សីហាទីនម្បិ ហោតិ។ ឯតញ្ហិ និស្សាយ ទុក្ខបរិញ្ញា វា សមុទយប្បហានំ វា មគ្គភាវនា វា ផលសច្ឆិកិរិយា វា នត្ថិ។ អញ្ញំ បន ទសសុ ឋានេសុ អកម្បនត្ថេន ឧបត្ថម្ភនត្ថេន ច ទសវិធំ ញាណពលំ នាម អត្ថិ។ តំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘ទសពលសមន្នាគតោ’’តិ។
Imāni dasa hatthikulāni. Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthigaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassānaṃ, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ. ‘‘Dasabalasamannāgato’’ti ettha pana etaṃ saṅgahaṃ na gacchati. Etañhi bāhirakaṃ lāmakaṃ tiracchānagatānaṃ sīhādīnampi hoti. Etañhi nissāya dukkhapariññā vā samudayappahānaṃ vā maggabhāvanā vā phalasacchikiriyā vā natthi. Aññaṃ pana dasasu ṭhānesu akampanatthena upatthambhanatthena ca dasavidhaṃ ñāṇabalaṃ nāma atthi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dasabalasamannāgato’’ti.
កតមំ បន តន្តិ? ឋានាដ្ឋានាទីនំ យថាភូតំ ជាននំ។ សេយ្យថិទំ – ឋានញ្ច ឋានតោ អដ្ឋានញ្ច អដ្ឋានតោ ជាននំ ឯកំ, អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នានំ កម្មសមាទានានំ ឋានសោ ហេតុសោ យថាភូតំ វិបាកជាននំ ឯកំ, សព្ពត្ថគាមិនិបដិបទាជាននំ ឯកំ, អនេកធាតុនានាធាតុលោកជាននំ ឯកំ, បរសត្តានំ បរបុគ្គលានំ នានាធិមុត្តិកតាជាននំ ឯកំ, តេសំយេវ ឥន្ទ្រិយបរោបរិយត្តជាននំ ឯកំ, ឈានវិមោក្ខសមាធិសមាបត្តីនំ សំកិលេសវោទានវុដ្ឋានជាននំ ឯកំ, បុព្ពេនិវាសជាននំ ឯកំ, សត្តានំ ចុតូបបាតជាននំ ឯកំ, អាសវក្ខយជាននំ ឯកន្តិ។ អភិធម្មេ បន –
Katamaṃ pana tanti? Ṭhānāṭṭhānādīnaṃ yathābhūtaṃ jānanaṃ. Seyyathidaṃ – ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato jānanaṃ ekaṃ, atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso yathābhūtaṃ vipākajānanaṃ ekaṃ, sabbatthagāminipaṭipadājānanaṃ ekaṃ, anekadhātunānādhātulokajānanaṃ ekaṃ, parasattānaṃ parapuggalānaṃ nānādhimuttikatājānanaṃ ekaṃ, tesaṃyeva indriyaparopariyattajānanaṃ ekaṃ, jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānajānanaṃ ekaṃ, pubbenivāsajānanaṃ ekaṃ, sattānaṃ cutūpapātajānanaṃ ekaṃ, āsavakkhayajānanaṃ ekanti. Abhidhamme pana –
‘‘ឥធ តថាគតោ ឋានញ្ច ឋានតោ អដ្ឋានញ្ច អដ្ឋានតោ យថាភូតំ បជានាតិ។ យម្បិ តថាគតោ ឋានញ្ច ឋានតោ អដ្ឋានញ្ច អដ្ឋានតោ យថាភូតំ បជានាតិ។ ឥទម្បិ តថាគតស្ស តថាគតពលំ ហោតិ, យំ ពលំ អាគម្ម តថាគតោ អាសភំ ឋានំ បដិជានាតិ , បរិសាសុ សីហនាទំ នទតិ, ព្រហ្មចក្កំ បវត្តេតី’’តិ។
‘‘Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti , parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.
អាទិនា (វិភ. ៧៦០) នយេន វិត្ថារតោ អាគតានេវ។ អត្ថវណ្ណនាបិ នេសំ វិភង្គដ្ឋកថាយញ្ចេវ (វិភ. អដ្ឋ. ៧៦០) បបញ្ចសូទនិយា ច មជ្ឈិមដ្ឋកថាយ (ម. និ. អដ្ឋ. ១.១៤៨) សព្ពាការតោ វុត្តា។ សា តត្ថ វុត្តនយេនេវ គហេតព្ពា។
Ādinā (vibha. 760) nayena vitthārato āgatāneva. Atthavaṇṇanāpi nesaṃ vibhaṅgaṭṭhakathāyañceva (vibha. aṭṭha. 760) papañcasūdaniyā ca majjhimaṭṭhakathāya (ma. ni. aṭṭha. 1.148) sabbākārato vuttā. Sā tattha vuttanayeneva gahetabbā.
ចតូហិ ច វេសារជ្ជេហីតិ ឯត្ថ សារជ្ជបដិបក្ខំ វេសារជ្ជំ, ចតូសុ ឋានេសុ វេសារជ្ជភាវំ បច្ចវេក្ខន្តស្ស ឧប្បន្នសោមនស្សមយញាណស្សេតំ នាមំ។ កតមេសុ ចតូសុ? ‘‘សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តេ បដិជានតោ ឥមេ ធម្មា អនភិសម្ពុទ្ធា’’តិអាទីសុ ចោទនាវត្ថូសុ។ តត្រាយំ បាឡិ –
Catūhi ca vesārajjehīti ettha sārajjapaṭipakkhaṃ vesārajjaṃ, catūsu ṭhānesu vesārajjabhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ. Katamesu catūsu? ‘‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādīsu codanāvatthūsu. Tatrāyaṃ pāḷi –
‘‘ចត្តារិមានិ, ភិក្ខវេ, តថាគតស្ស វេសារជ្ជានិ…បេ.…។ កតមានិ ចត្តារិ? ‘សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តេ បដិជានតោ ឥមេ ធម្មា អនភិសម្ពុទ្ធា’តិ តត្រ វត មំ សមណោ វា ព្រាហ្មណោ វា ទេវោ វា មារោ វា ព្រហ្មា វា កោចិ វា លោកស្មិំ សហ ធម្មេន បដិចោទេស្សតីតិ និមិត្តមេតំ, ភិក្ខវេ, ន សមនុបស្សាមិ។ ឯតមហំ, ភិក្ខវេ, និមិត្តំ អសមនុបស្សន្តោ ខេមប្បត្តោ អភយប្បត្តោ វេសារជ្ជប្បត្តោ វិហរាមិ។ ‘ខីណាសវស្ស តេ បដិជានតោ ឥមេ អាសវា អបរិក្ខីណា’តិ តត្រ វត មំ…បេ.… ‘យេ ខោ បន តេ អន្តរាយិកា ធម្មា វុត្តា, តេ បដិសេវតោ នាលំ អន្តរាយាយា’តិ តត្រ វត មំ…បេ.… ‘យស្ស ខោ បន តេ អត្ថាយ ធម្មោ ទេសិតោ, សោ ន និយ្យាតិ តក្ករស្ស សម្មា ទុក្ខក្ខយាយា’តិ តត្រ វត មំ សមណោ វា ព្រាហ្មណោ វា…បេ.… វេសារជ្ជប្បត្តោ វិហរាមី’’តិ (អ. និ. ៤.៨)។
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāgatassa vesārajjāni…pe…. Katamāni cattāri? ‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ saha dhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, bhikkhave, na samanupassāmi. Etamahaṃ, bhikkhave, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi. ‘Khīṇāsavassa te paṭijānato ime āsavā aparikkhīṇā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘ye kho pana te antarāyikā dhammā vuttā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘yassa kho pana te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā…pe… vesārajjappatto viharāmī’’ti (a. ni. 4.8).
អាសភំ ឋានន្តិ សេដ្ឋដ្ឋានំ ឧត្តមដ្ឋានំ។ អាសភា វា បុព្ពពុទ្ធា, តេសំ ឋានន្តិ អត្ថោ។ អបិច គវសតជេដ្ឋកោ ឧសភោ, គវសហស្សជេដ្ឋកោ វសភោ, វជសតជេដ្ឋកោ វា ឧសភោ, វជសហស្សជេដ្ឋកោ វសភោ, សព្ពគវសេដ្ឋោ សព្ពបរិស្សយសហោ សេតោ បាសាទិកោ មហាភារវហោ អសនិសតសទ្ទេហិបិ អសម្បកម្បិយោ និសភោ, សោ ឥធ ឧសភោតិ អធិប្បេតោ។ ឥទម្បិ ហិ តស្ស បរិយាយវចនំ។ ឧសភស្ស ឥទន្តិ អាសភំ។ ឋានន្តិ ចតូហិ បាទេហិ បថវិំ ឧប្បីឡេត្វា អវដ្ឋានំ (ម. និ. ១.១៥០)។ ឥទំ បន អាសភំ វិយាតិ អាសភំ។ យថេវ ហិ និសភសង្ខាតោ ឧសភោ ឧសភពលេន សមន្នាគតោ ចតូហិ បាទេហិ បថវិំ ឧប្បីឡេត្វា អចលដ្ឋានេន តិដ្ឋតិ, ឯវំ តថាគតោបិ ទសហិ តថាគតពលេហិ សមន្នាគតោ ចតូហិ វេសារជ្ជបាទេហិ អដ្ឋបរិសបថវិំ ឧប្បីឡេត្វា សទេវកេ លោកេ កេនចិ បច្ចត្ថិកេន បច្ចាមិត្តេន អកម្បិយោ អចលដ្ឋានេន តិដ្ឋតិ។ ឯវំ តិដ្ឋមានោ ច តំ អាសភំ ឋានំ បដិជានាតិ ឧបគច្ឆតិ ន បច្ចក្ខាតិ, អត្តនិ អារោបេតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អាសភំ ឋានំ បដិជានាតី’’តិ។
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ. Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ (ma. ni. 1.150). Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
បរិសាសូតិ ‘‘អដ្ឋ ខោ ឥមា, សារិបុត្ត, បរិសា។ កតមា អដ្ឋ? ខត្តិយបរិសា ព្រាហ្មណបរិសា គហបតិបរិសា សមណបរិសា ចាតុមហារាជិកបរិសា តាវតិំសបរិសា មារបរិសា ព្រហ្មបរិសា’’តិ, ឥមាសុ អដ្ឋសុ បរិសាសុ។ សីហនាទំ នទតីតិ សេដ្ឋនាទំ អភីតនាទំ នទតិ, សីហនាទសទិសំ វា នាទំ នទតិ។ អយមត្ថោ សីហនាទសុត្តេន ទីបេតព្ពោ។ យថា វា សីហោ សហនតោ ចេវ ហននតោ ច សីហោតិ វុច្ចតិ, ឯវំ តថាគតោ លោកធម្មានំ សហនតោ បរប្បវាទានញ្ច ហននតោ សីហោតិ វុច្ចតិ។ ឯវំ វុត្តស្ស សីហស្ស នាទំ សីហនាទំ។ តត្ថ យថា សីហោ សីហពលេន សមន្នាគតោ សព្ពត្ថ វិសារទោ វិគតលោមហំសោ សីហនាទំ នទតិ, ឯវំ តថាគតសីហោបិ តថាគតពលេហិ សមន្នាគតោ អដ្ឋសុ បរិសាសុ វិសារទោ វិគតលោមហំសោ, ‘‘ឥតិ រូប’’ន្តិអាទិនា នយេន នានាវិធទេសនាវិលាសសម្បន្នំ សីហនាទំ នទតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘បរិសាសុ សីហនាទំ នទតី’’តិ។
Parisāsūti ‘‘aṭṭha kho imā, sāriputta, parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā brāhmaṇaparisā gahapatiparisā samaṇaparisā cātumahārājikaparisā tāvatiṃsaparisā māraparisā brahmaparisā’’ti, imāsu aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato ceva hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso, ‘‘iti rūpa’’ntiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
ព្រហ្មចក្កំ បវត្តេតីតិ ឯត្ថ ព្រហ្មន្តិ សេដ្ឋំ ឧត្តមំ, វិសុទ្ធស្ស ធម្មចក្កស្សេតំ អធិវចនំ។ តំ បន ធម្មចក្កំ ទុវិធំ ហោតិ បដិវេធញាណញ្ច ទេសនាញាណញ្ច។ តត្ថ បញ្ញាបភាវិតំ អត្តនោ អរិយផលាវហំ បដិវេធញាណំ, ករុណាបភាវិតំ សាវកានំ អរិយផលាវហំ ទេសនាញាណំ។ តត្ថ បដិវេធញាណំ ឧប្បជ្ជមានំ ឧប្បន្នន្តិ ទុវិធំ។ តញ្ហិ អភិនិក្ខមនតោ បដ្ឋាយ យាវ អរហត្តមគ្គា ឧប្បជ្ជមានំ, ផលក្ខណេ ឧប្បន្នំ នាម។ តុសិតភវនតោ វា យាវ មហាពោធិបល្លង្កេ អរហត្តមគ្គា ឧប្បជ្ជមានំ, ផលក្ខណេ ឧប្បន្នំ នាម។ ទីបង្ករតោ វា បដ្ឋាយ យាវ អរហត្តមគ្គា ឧប្បជ្ជមានំ , ផលក្ខណេ ឧប្បន្នំ នាម។ ទេសនាញាណម្បិ បវត្តមានំ បវត្តន្តិ ទុវិធំ។ តញ្ហិ យាវ អញ្ញាសិកោណ្ឌញ្ញស្ស សោតាបត្តិមគ្គា បវត្តមានំ, ផលក្ខណេ បវត្តំ នាម។ តេសុ បដិវេធញាណំ លោកុត្តរំ, ទេសនាញាណំ លោកិយំ។ ឧភយម្បិ បនេតំ អញ្ញេហិ អសាធារណំ ពុទ្ធានំយេវ ឱរសញាណំ។
Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ, visuddhassa dhammacakkassetaṃ adhivacanaṃ. Taṃ pana dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkarato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ , phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññāsikoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.
ឥទានិ យំ ឥមិនា ញាណេន សមន្នាគតោ សីហនាទំ នទតិ, តំ ទស្សេតុំ ឥតិ រូបន្តិអាទិមាហ។ តត្ថ ឥតិ រូបន្តិ ឥទំ រូបំ ឯត្តកំ រូបំ, ឥតោ ឧទ្ធំ រូបំ នត្ថីតិ រុប្បនសភាវញ្ចេវ ភូតុបាទាយភេទញ្ច អាទិំ កត្វា លក្ខណរសបច្ចុបដ្ឋានបទដ្ឋានវសេន អនវសេសរូបបរិគ្គហោ វុត្តោ។ ឥតិ រូបស្ស សមុទយោតិ ឥមិនា ឯវំ បរិគ្គហិតស្ស រូបស្ស សមុទយោ វុត្តោ។ តត្ថ ឥតីតិ ឯវំ សមុទយោ ហោតីតិ អត្ថោ។ តស្ស វិត្ថារោ ‘‘អវិជ្ជាសមុទយា រូបសមុទយោ តណ្ហាសមុទយា, កម្មសមុទយា អាហារសមុទយា រូបសមុទយោតិ និព្ពត្តិលក្ខណំ បស្សន្តោបិ រូបក្ខន្ធស្ស ឧទយំ បស្សតី’’តិ (បដិ. ម. ១.៥០) ឯវំ វេទិតព្ពោ។ អត្ថង្គមេបិ ‘‘អវិជ្ជានិរោធា រូបនិរោធោ…បេ.… វិបរិណាមលក្ខណំ បស្សន្តោបិ រូបក្ខន្ធស្ស និរោធំ បស្សតី’’តិ អយំ វិត្ថារោ។
Idāni yaṃ iminā ñāṇena samannāgato sīhanādaṃ nadati, taṃ dassetuṃ iti rūpantiādimāha. Tattha iti rūpanti idaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ, ito uddhaṃ rūpaṃ natthīti ruppanasabhāvañceva bhūtupādāyabhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesarūpapariggaho vutto. Iti rūpassa samudayoti iminā evaṃ pariggahitassa rūpassa samudayo vutto. Tattha itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tassa vitthāro ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo taṇhāsamudayā, kammasamudayā āhārasamudayā rūpasamudayoti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passatī’’ti (paṭi. ma. 1.50) evaṃ veditabbo. Atthaṅgamepi ‘‘avijjānirodhā rūpanirodho…pe… vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa nirodhaṃ passatī’’ti ayaṃ vitthāro.
ឥតិ វេទនាតិអាទីសុបិ អយំ វេទនា ឯត្តកា វេទនា, ឥតោ ឧទ្ធំ វេទនា នត្ថិ, អយំ សញ្ញា, ឥមេ សង្ខារា, ឥទំ វិញ្ញាណំ ឯត្តកំ វិញ្ញាណំ , ឥតោ ឧទ្ធំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ វេទយិតសញ្ជាននអភិសង្ខរណវិជាននសភាវញ្ចេវ សុខាទិរូបសញ្ញាទិផស្សាទិចក្ខុវិញ្ញាណាទិភេទញ្ច អាទិំ កត្វា លក្ខណរសបច្ចុបដ្ឋានបទដ្ឋានវសេន អនវសេសវេទនាសញ្ញាសង្ខារវិញ្ញាណបរិគ្គហោ វុត្តោ។ ឥតិ វេទនាយ សមុទយោតិអាទីហិ បន ឯវំ បរិគ្គហិតានំ វេទនាសញ្ញាសង្ខារវិញ្ញាណានំ សមុទយោ វុត្តោ។ តត្រាបិ ឥតីតិ ឯវំ សមុទយោ ហោតីតិ អត្ថោ។ តេសម្បិ វិត្ថារោ ‘‘អវិជ្ជាសមុទយា វេទនាសមុទយោ’’តិ (បដិ. ម. ១.៥០) រូបេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។ អយំ បន វិសេសោ – តីសុ ខន្ធេសុ ‘‘អាហារសមុទយា’’តិ អវត្វា ‘‘ផស្សសមុទយា’’តិ វត្តព្ពំ, វិញ្ញាណក្ខន្ធេ ‘‘នាមរូបសមុទយា’’តិ។ អត្ថង្គមបទម្បិ តេសំយេវ វសេន យោជេតព្ពំ។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ។ វិត្ថារតោ បន ឧទយព្ពយវិនិច្ឆយោ សព្ពាការបរិបូរោ វិសុទ្ធិមគ្គេ វុត្តោ។
Iti vedanātiādīsupi ayaṃ vedanā ettakā vedanā, ito uddhaṃ vedanā natthi, ayaṃ saññā, ime saṅkhārā, idaṃ viññāṇaṃ ettakaṃ viññāṇaṃ , ito uddhaṃ viññāṇaṃ natthīti vedayitasañjānanaabhisaṅkharaṇavijānanasabhāvañceva sukhādirūpasaññādiphassādicakkhuviññāṇādibhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇapariggaho vutto. Iti vedanāya samudayotiādīhi pana evaṃ pariggahitānaṃ vedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇānaṃ samudayo vutto. Tatrāpi itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tesampi vitthāro ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) rūpe vuttanayeneva veditabbo. Ayaṃ pana viseso – tīsu khandhesu ‘‘āhārasamudayā’’ti avatvā ‘‘phassasamudayā’’ti vattabbaṃ, viññāṇakkhandhe ‘‘nāmarūpasamudayā’’ti. Atthaṅgamapadampi tesaṃyeva vasena yojetabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana udayabbayavinicchayo sabbākāraparipūro visuddhimagge vutto.
ឥមស្មិំ សតិ ឥទំ ហោតីតិ អយម្បិ អបរោ សីហនាទោ។ តស្សត្ថោ – ឥមស្មិំ អវិជ្ជាទិកេ បច្ចយេ សតិ ឥទំ សង្ខារាទិកំ ផលំ ហោតិ។ ឥមស្សុប្បាទា ឥទំ ឧប្បជ្ជតីតិ ឥមស្ស អវិជ្ជាទិកស្ស បច្ចយស្ស ឧប្បាទា ឥទំ សង្ខារាទិកំ ផលំ ឧប្បជ្ជតិ។ ឥមស្មិំ អសតិ ឥទំ ន ហោតីតិ ឥមស្មិំ អវិជ្ជាទិកេ បច្ចយេ អសតិ ឥទំ សង្ខារាទិកំ ផលំ ន ហោតិ។ ឥមស្ស និរោធា ឥទំ និរុជ្ឈតីតិ ឥមស្ស អវិជ្ជាទិកស្ស បច្ចយស្ស និរោធា ឥទំ សង្ខារាទិកំ ផលំ និរុជ្ឈតិ។ ឥទានិ យថា តំ ហោតិ ចេវ និរុជ្ឈតិ ច, តំ វិត្ថារតោ ទស្សេតុំ យទិទំ អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារាតិអាទិមាហ។
Imasmiṃsati idaṃ hotīti ayampi aparo sīhanādo. Tassattho – imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati. Imasmiṃ asati idaṃ na hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye asati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ na hoti. Imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti imassa avijjādikassa paccayassa nirodhā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ nirujjhati. Idāni yathā taṃ hoti ceva nirujjhati ca, taṃ vitthārato dassetuṃ yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārātiādimāha.
ឯវំ ស្វាក្ខាតោតិ ឯវំ បញ្ចក្ខន្ធវិភជនាទិវសេន សុដ្ឋុ អក្ខាតោ កថិតោ។ ធម្មោតិ បញ្ចក្ខន្ធបច្ចយាការធម្មោ។ ឧត្តានោតិ អនិកុជ្ជិតោ។ វិវដោតិ វិវរិត្វា ឋបិតោ។ បកាសិតោតិ ទីបិតោ ជោតិតោ។ ឆិន្នបិលោតិកោតិ បិលោតិកា វុច្ចតិ ឆិន្នំ ភិន្នំ តត្ថ តត្ថ សិព្ពិតគណ្ឋិតំ ជិណ្ណវត្ថំ, តំ យស្ស នត្ថីតិ អដ្ឋហត្ថំ នវហត្ថំ វា អហតសាដកំ និវត្ថោ, សោ ឆិន្នបិលោតិកោ នាម។ អយម្បិ ធម្មោ តាទិសោ។ ន ហេត្ថ កោហញ្ញាទិវសេន ឆិន្នភិន្នសិព្ពិតគណ្ឋិតភាវោ អត្ថិ។ អបិច ខុទ្ទកសាដកោបិ បិលោតិកាតិ វុច្ចតិ, សា យស្ស នត្ថិ, អដ្ឋនវហត្ថោ មហាបដោ អត្ថិ, សោបិ ឆិន្នបិលោតិកោ, អបគតបិលោតិកោតិ អត្ថោ។ តាទិសោ អយំ ធម្មោ។ យថា ហិ ចតុហត្ថំ សាដកំ គហេត្វា បរិគ្គហណំ ករោន្តោ បុរិសោ ឥតោ ចិតោ ច អញ្ឆន្តោ កិលមតិ, ឯវំ ពាហិរកសមយេ បព្ពជិតា អត្តនោ បរិត្តកំ ធម្មំ ‘‘ឯវំ សតិ ឯវំ ភវិស្សតី’’តិ កប្បេត្វា កប្បេត្វា វឌ្ឍេន្តា កិលមន្តិ។ យថា បន អដ្ឋហត្ថនវហត្ថេន បរិគ្គហណំ ករោន្តោ យថារុចិ បារុបតិ ន កិលមតិ, នត្ថិ តត្ថ អញ្ឆិត្វា វឌ្ឍនកិច្ចំ; ឯវំ ឥមស្មិម្បិ ធម្មេ កប្បេត្វា កប្បេត្វា វិភជនកិច្ចំ នត្ថិ, តេហិ តេហិ ការណេហិ មយាវ អយំ ធម្មោ សុវិភត្តោ សុវិត្ថារិតោតិ ឥទម្បិ សន្ធាយ ‘‘ឆិន្នបិលោតិកោ’’តិ អាហ។ អបិច កចវរោបិ បិលោតិកាតិ វុច្ចតិ, ឥមស្មិញ្ច សាសនេ សមណកចវរំ នាម បតិដ្ឋាតុំ ន លភតិ។ តេនេវាហ –
Evaṃ svākkhātoti evaṃ pañcakkhandhavibhajanādivasena suṭṭhu akkhāto kathito. Dhammoti pañcakkhandhapaccayākāradhammo. Uttānoti anikujjito. Vivaṭoti vivaritvā ṭhapito. Pakāsitoti dīpito jotito. Chinnapilotikoti pilotikā vuccati chinnaṃ bhinnaṃ tattha tattha sibbitagaṇṭhitaṃ jiṇṇavatthaṃ, taṃ yassa natthīti aṭṭhahatthaṃ navahatthaṃ vā ahatasāṭakaṃ nivattho, so chinnapilotiko nāma. Ayampi dhammo tādiso. Na hettha kohaññādivasena chinnabhinnasibbitagaṇṭhitabhāvo atthi. Apica khuddakasāṭakopi pilotikāti vuccati, sā yassa natthi, aṭṭhanavahattho mahāpaṭo atthi, sopi chinnapilotiko, apagatapilotikoti attho. Tādiso ayaṃ dhammo. Yathā hi catuhatthaṃ sāṭakaṃ gahetvā pariggahaṇaṃ karonto puriso ito cito ca añchanto kilamati, evaṃ bāhirakasamaye pabbajitā attano parittakaṃ dhammaṃ ‘‘evaṃ sati evaṃ bhavissatī’’ti kappetvā kappetvā vaḍḍhentā kilamanti. Yathā pana aṭṭhahatthanavahatthena pariggahaṇaṃ karonto yathāruci pārupati na kilamati, natthi tattha añchitvā vaḍḍhanakiccaṃ; evaṃ imasmimpi dhamme kappetvā kappetvā vibhajanakiccaṃ natthi, tehi tehi kāraṇehi mayāva ayaṃ dhammo suvibhatto suvitthāritoti idampi sandhāya ‘‘chinnapilotiko’’ti āha. Apica kacavaropi pilotikāti vuccati, imasmiñca sāsane samaṇakacavaraṃ nāma patiṭṭhātuṃ na labhati. Tenevāha –
‘‘ការណ្ឌវំ និទ្ធមថ, កសម្ពុំ អបកស្សថ;
‘‘Kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha;
តតោ បលាបេ វាហេថ, អស្សមណេ សមណមានិនេ។
Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine.
‘‘និទ្ធមិត្វាន បាបិច្ឆេ, បាបអាចារគោចរេ;
‘‘Niddhamitvāna pāpicche, pāpaācāragocare;
សុទ្ធា សុទ្ធេហិ សំវាសំ, កប្បយវ្ហោ បតិស្សតា;
Suddhā suddhehi saṃvāsaṃ, kappayavho patissatā;
តតោ សមគ្គា និបកា, ទុក្ខស្សន្តំ ករិស្សថា’’តិ។ (អ. និ. ៨.១០);
Tato samaggā nipakā, dukkhassantaṃ karissathā’’ti. (a. ni. 8.10);
ឥតិ សមណកចវរស្ស ឆិន្នត្តាបិ អយំ ធម្មោ ឆិន្នបិលោតិកោ នាម ហោតិ។
Iti samaṇakacavarassa chinnattāpi ayaṃ dhammo chinnapilotiko nāma hoti.
អលមេវាតិ យុត្តមេវ។ សទ្ធាបព្ពជិតេនាតិ សទ្ធាយ បព្ពជិតេន។ កុលបុត្តេនាតិ ទ្វេ កុលបុត្តា អាចារកុលបុត្តោ ជាតិកុលបុត្តោ ច។ តត្ថ យោ យតោ កុតោចិ កុលា បព្ពជិត្វា សីលាទយោ បញ្ច ធម្មក្ខន្ធេ បូរេតិ, អយំ អាចារកុលបុត្តោ នាម។ យោ បន យសកុលបុត្តាទយោ វិយ ជាតិសម្បន្នកុលា បព្ពជិតោ, អយំ ជាតិកុលបុត្តោ នាម។ តេសុ ឥធ អាចារកុលបុត្តោ អធិប្បេតោ។ សចេ បន ជាតិកុលបុត្តោ អាចារវា ហោតិ, អយំ ឧត្តមោយេវ។ ឯវរូបេន កុលបុត្តេន។ វីរិយំ អារភិតុន្តិ ចតុរង្គសមន្នាគតំ វីរិយំ កាតុំ។ ឥទានិស្ស ចតុរង្គំ ទស្សេន្តោ កាមំ តចោ ចាតិអាទិមាហ។ ឯត្ថ ហិ តចោ ឯកំ អង្គំ, ន្ហារុ ឯកំ, អដ្ឋិ ឯកំ, មំសលោហិតំ ឯកន្តិ។ ឥទញ្ច បន ចតុរង្គសមន្នាគតំ វីរិយំ អធិដ្ឋហន្តេន នវសុ ឋានេសុ សមាធាតព្ពំ បុរេភត្តេ បច្ឆាភត្តេ បុរិមយាមេ មជ្ឈិមយាមេ បច្ឆិមយាមេ គមនេ ឋានេ និសជ្ជាយ សយនេតិ។
Alamevāti yuttameva. Saddhāpabbajitenāti saddhāya pabbajitena. Kulaputtenāti dve kulaputtā ācārakulaputto jātikulaputto ca. Tattha yo yato kutoci kulā pabbajitvā sīlādayo pañca dhammakkhandhe pūreti, ayaṃ ācārakulaputto nāma. Yo pana yasakulaputtādayo viya jātisampannakulā pabbajito, ayaṃ jātikulaputto nāma. Tesu idha ācārakulaputto adhippeto. Sace pana jātikulaputto ācāravā hoti, ayaṃ uttamoyeva. Evarūpena kulaputtena. Vīriyaṃ ārabhitunti caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ kātuṃ. Idānissa caturaṅgaṃ dassento kāmaṃ taco cātiādimāha. Ettha hi taco ekaṃ aṅgaṃ, nhāru ekaṃ, aṭṭhi ekaṃ, maṃsalohitaṃ ekanti. Idañca pana caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhahantena navasu ṭhānesu samādhātabbaṃ purebhatte pacchābhatte purimayāme majjhimayāme pacchimayāme gamane ṭhāne nisajjāya sayaneti.
ទុក្ខំ , ភិក្ខវេ, កុសីតោ វិហរតីតិ ឥមស្មិំ សាសនេ យោ កុសីតោ បុគ្គលោ, សោ ទុក្ខំ វិហរតិ។ ពាហិរសមយេ បន យោ កុសីតោ, សោ សុខំ វិហរតិ។ វោកិណ្ណោតិ មិស្សីភូតោ។ សទត្ថន្តិ សោភនំ វា អត្ថំ សកំ វា អត្ថំ, ឧភយេនាបិ អរហត្តមេវ អធិប្បេតំ។ បរិហាបេតីតិ ហាបេតិ ន បាបុណាតិ។ កុសីតបុគ្គលស្ស ហិ ឆ ទ្វារានិ អគុត្តានិ ហោន្តិ, តីណិ កម្មានិ អបរិសុទ្ធានិ, អាជីវដ្ឋមកំ សីលំ អបរិយោទាតំ, ភិន្នាជីវោ កុលូបកោ ហោតិ។ សោ សព្រហ្មចារីនំ អក្ខិម្ហិ បតិតរជំ វិយ ឧបឃាតករោ ហុត្វា ទុក្ខំ វិហរតិ, បីឋមទ្ទនោ ចេវ ហោតិ លណ្ឌបូរកោ ច, សត្ថុ អជ្ឈាសយំ គហេតុំ ន សក្កោតិ, ទុល្លភំ ខណំ វិរាធេតិ, តេន ភុត្តោ រដ្ឋបិណ្ឌោបិ ន មហប្ផលោ ហោតិ។
Dukkhaṃ, bhikkhave, kusīto viharatīti imasmiṃ sāsane yo kusīto puggalo, so dukkhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo kusīto, so sukhaṃ viharati. Vokiṇṇoti missībhūto. Sadatthanti sobhanaṃ vā atthaṃ sakaṃ vā atthaṃ, ubhayenāpi arahattameva adhippetaṃ. Parihāpetīti hāpeti na pāpuṇāti. Kusītapuggalassa hi cha dvārāni aguttāni honti, tīṇi kammāni aparisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ apariyodātaṃ, bhinnājīvo kulūpako hoti. So sabrahmacārīnaṃ akkhimhi patitarajaṃ viya upaghātakaro hutvā dukkhaṃ viharati, pīṭhamaddano ceva hoti laṇḍapūrako ca, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ na sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ virādheti, tena bhutto raṭṭhapiṇḍopi na mahapphalo hoti.
អារទ្ធវីរិយោ ច ខោ, ភិក្ខវេតិ អារទ្ធវីរិយោ បុគ្គលោ ឥមស្មិំយេវ សាសនេ សុខំ វិហរតិ។ ពាហិរសមយេ បន យោ អារទ្ធវីរិយោ, សោ ទុក្ខំ វិហរតិ។ បវិវិត្តោតិ វិវិត្តោ វិយុត្តោ ហុត្វា។ សទត្ថំ បរិបូរេតីតិ អរហត្តំ បាបុណាតិ។ អារទ្ធវីរិយស្ស ហិ ឆ ទ្វារានិ សុគុត្តានិ ហោន្តិ, តីណិ កម្មានិ បរិសុទ្ធានិ, អាជីវដ្ឋមកំ សីលំ បរិយោទាតំ សព្រហ្មចារីនំ អក្ខិម្ហិ សុសីតលញ្ជនំ វិយ ធាតុគតចន្ទនំ វិយ ច មនាបោ ហុត្វា សុខំ វិហរតិ, សត្ថុ អជ្ឈាសយំ គហេតុំ សក្កោតិ។ សត្ថា ហិ –
Āraddhavīriyo ca kho, bhikkhaveti āraddhavīriyo puggalo imasmiṃyeva sāsane sukhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharati. Pavivittoti vivitto viyutto hutvā. Sadatthaṃ paripūretīti arahattaṃ pāpuṇāti. Āraddhavīriyassa hi cha dvārāni suguttāni honti, tīṇi kammāni parisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ pariyodātaṃ sabrahmacārīnaṃ akkhimhi susītalañjanaṃ viya dhātugatacandanaṃ viya ca manāpo hutvā sukhaṃ viharati, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti. Satthā hi –
‘‘ចិរំ ជីវ មហាវីរ, កប្បំ តិដ្ឋ មហាមុនី’’តិ –
‘‘Ciraṃ jīva mahāvīra, kappaṃ tiṭṭha mahāmunī’’ti –
ឯវំ គោតមិយា វន្ទិតោ, ‘‘ន ខោ, គោតមិ, តថាគតា ឯវំ វន្ទិតព្ពា’’តិ បដិក្ខិបិត្វា តាយ យាចិតោ វន្ទិតព្ពាការំ អាចិក្ខន្តោ ឯវមាហ –
Evaṃ gotamiyā vandito, ‘‘na kho, gotami, tathāgatā evaṃ vanditabbā’’ti paṭikkhipitvā tāya yācito vanditabbākāraṃ ācikkhanto evamāha –
‘‘អារទ្ធវីរិយេ បហិតត្តេ, និច្ចំ ទឡ្ហបរក្កមេ;
‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;
សមគ្គេ សាវកេ បស្ស, ឯសា ពុទ្ធាន វន្ទនា’’តិ។ (អប. ថេរី ២.២.១៧១);
Samagge sāvake passa, esā buddhāna vandanā’’ti. (apa. therī 2.2.171);
ឯវំ អារទ្ធវីរិយោ សត្ថុ អជ្ឈាសយំ គហេតុំ សក្កោតិ, ទុល្លភំ ខណំ ន វិរាធេតិ។ តស្ស ហិ ពុទ្ធុប្បាទោ ធម្មទេសនា សង្ឃសុប្បដិបត្តិ សផលា ហោតិ សឧទ្រយា, រដ្ឋបិណ្ឌោបិ តេន ភុត្តោ មហប្ផលោ ហោតិ។
Evaṃ āraddhavīriyo satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ na virādheti. Tassa hi buddhuppādo dhammadesanā saṅghasuppaṭipatti saphalā hoti saudrayā, raṭṭhapiṇḍopi tena bhutto mahapphalo hoti.
ហីនេន អគ្គស្សាតិ ហីនាយ សទ្ធាយ ហីនេន វីរិយេន ហីនាយ សតិយា ហីនេន សមាធិនា ហីនាយ បញ្ញាយ អគ្គសង្ខាតស្ស អរហត្តស្ស បត្តិ នាម ន ហោតិ។ អគ្គេន ច ខោតិ អគ្គេហិ សទ្ធាទីហិ អគ្គស្ស អរហត្តស្ស បត្តិ ហោតិ។ មណ្ឌបេយ្យន្តិ បសន្នដ្ឋេន មណ្ឌំ, បាតព្ពដ្ឋេន បេយ្យំ។ យញ្ហិ បិវិត្វា អន្តរវីថិយំ បតិតោ វិសញ្ញី អត្តនោ សាដកាទីនម្បិ អស្សាមិកោ ហោតិ, តំ បសន្នម្បិ ន បាតព្ពំ, មយ្ហំ បន សាសនំ ឯវំ បសន្នញ្ច បាតព្ពញ្ចាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘មណ្ឌបេយ្យ’’ន្តិ អាហ។
Hīnenaaggassāti hīnāya saddhāya hīnena vīriyena hīnāya satiyā hīnena samādhinā hīnāya paññāya aggasaṅkhātassa arahattassa patti nāma na hoti. Aggena ca khoti aggehi saddhādīhi aggassa arahattassa patti hoti. Maṇḍapeyyanti pasannaṭṭhena maṇḍaṃ, pātabbaṭṭhena peyyaṃ. Yañhi pivitvā antaravīthiyaṃ patito visaññī attano sāṭakādīnampi assāmiko hoti, taṃ pasannampi na pātabbaṃ, mayhaṃ pana sāsanaṃ evaṃ pasannañca pātabbañcāti dassento ‘‘maṇḍapeyya’’nti āha.
តត្ថ តិវិធោ មណ្ឌោ – ទេសនាមណ្ឌោ, បដិគ្គហមណ្ឌោ, ព្រហ្មចរិយមណ្ឌោតិ។ កតមោ ទេសនាមណ្ឌោ? ចតុន្នំ អរិយសច្ចានំ អាចិក្ខនា ទេសនា បញ្ញាបនា បដ្ឋបនា វិវរណា វិភជនា ឧត្តានីកម្មំ, ចតុន្នំ សតិបដ្ឋានានំ…បេ.… អរិយស្ស អដ្ឋង្គិកស្ស មគ្គស្ស អាចិក្ខនា…បេ.… ឧត្តានីកម្មំ, អយំ ទេសនាមណ្ឌោ។ កតមោ បដិគ្គហមណ្ឌោ? ភិក្ខូ ភិក្ខុនិយោ ឧបាសកា ឧបាសិកាយោ ទេវា មនុស្សា យេ វា បនញ្ញេបិ កេចិ វិញ្ញាតារោ, អយំ បដិគ្គហមណ្ឌោ។ កតមោ ព្រហ្មចរិយមណ្ឌោ? អយមេវ អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ, សេយ្យថិទំ – សម្មាទិដ្ឋិ…បេ.… សម្មាសមាធិ, អយំ ព្រហ្មចរិយមណ្ឌោ។ អបិច អធិមោក្ខមណ្ឌោ សទ្ធិន្ទ្រិយំ, អស្សទ្ធិយំ កសដោ, អស្សទ្ធិយំ កសដំ ឆឌ្ឌេត្វា សទ្ធិន្ទ្រិយស្ស អធិមោក្ខមណ្ឌំ បិវតីតិ មណ្ឌបេយ្យន្តិអាទិនាបិ (បដិ. ម. ១.២៣៨) នយេនេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ សត្ថា សម្មុខីភូតោតិ ឥទមេត្ថ ការណវចនំ។ យស្មា សត្ថា សម្មុខីភូតោ, តស្មា វីរិយសម្បយោគំ កត្វា បិវថ ឯតំ មណ្ឌំ។ ពាហិរកញ្ហិ ភេសជ្ជមណ្ឌម្បិ វេជ្ជស្ស អសម្មុខា បិវន្តានំ បមាណំ វា ឧគ្គមនំ វា និគ្គមនំ វា ន ជានាមាតិ អាសង្កា ហោតិ។ វេជ្ជសម្មុខា បន ‘‘វេជ្ជោ ជានិស្សតី’’តិ និរាសង្កា បិវន្តិ។ ឯវមេវ អម្ហាកំ ធម្មស្សាមិ សត្ថា សម្មុខីភូតោតិ វីរិយំ កត្វា បិវថាតិ មណ្ឌបានេ នេសំ និយោជេន្តោ តស្មាតិហ, ភិក្ខវេតិអាទិមាហ។ តត្ថ សផលាតិ សានិសំសា។ សឧទ្រយាតិ សវឌ្ឍិ។ ឥទានិ និយោជនានុរូបំ សិក្ខិតព្ពតំ និទ្ទិសន្តោ អត្តត្ថំ វា ហិ, ភិក្ខវេតិអាទិមាហ។ តត្ថ អត្តត្ថន្តិ អត្តនោ អត្ថភូតំ អរហត្តំ។ អប្បមាទេន សម្បាទេតុន្តិ អប្បមាទេន សព្ពកិច្ចានិ កាតុំ។ បរត្ថន្តិ បច្ចយទាយកានំ មហប្ផលានិសំសំ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។ ទុតិយំ។
Tattha tividho maṇḍo – desanāmaṇḍo, paṭiggahamaṇḍo, brahmacariyamaṇḍoti. Katamo desanāmaṇḍo? Catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa ācikkhanā…pe… uttānīkammaṃ, ayaṃ desanāmaṇḍo. Katamo paṭiggahamaṇḍo? Bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā ye vā panaññepi keci viññātāro, ayaṃ paṭiggahamaṇḍo. Katamo brahmacariyamaṇḍo? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi, ayaṃ brahmacariyamaṇḍo. Apica adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyantiādināpi (paṭi. ma. 1.238) nayenettha attho veditabbo. Satthā sammukhībhūtoti idamettha kāraṇavacanaṃ. Yasmā satthā sammukhībhūto, tasmā vīriyasampayogaṃ katvā pivatha etaṃ maṇḍaṃ. Bāhirakañhi bhesajjamaṇḍampi vejjassa asammukhā pivantānaṃ pamāṇaṃ vā uggamanaṃ vā niggamanaṃ vā na jānāmāti āsaṅkā hoti. Vejjasammukhā pana ‘‘vejjo jānissatī’’ti nirāsaṅkā pivanti. Evameva amhākaṃ dhammassāmi satthā sammukhībhūtoti vīriyaṃ katvā pivathāti maṇḍapāne nesaṃ niyojento tasmātiha, bhikkhavetiādimāha. Tattha saphalāti sānisaṃsā. Saudrayāti savaḍḍhi. Idāni niyojanānurūpaṃ sikkhitabbataṃ niddisanto attatthaṃ vā hi, bhikkhavetiādimāha. Tattha attatthanti attano atthabhūtaṃ arahattaṃ. Appamādena sampādetunti appamādena sabbakiccāni kātuṃ. Paratthanti paccayadāyakānaṃ mahapphalānisaṃsaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti. Dutiyaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. ទុតិយទសពលសុត្តំ • 2. Dutiyadasabalasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ២. ទុតិយទសពលសុត្តវណ្ណនា • 2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
