| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೨. ದುತಿಯದಸಬಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
೨೨. ದುತಿಯಂ ಭಗವತಾ ಅತ್ತನೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದಸಬಲಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ದಸಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಬಲಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ದುವಿಧಂ ಕಾಯಬಲಞ್ಚ ಞಾಣಬಲಞ್ಚ। ತೇಸು ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಾಯಬಲಂ ಹತ್ಥಿಕುಲಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪೋರಾಣೇಹಿ –
22. Dutiyaṃ bhagavatā attano ajjhāsayassa vasena vuttaṃ. Tattha dasabalasamannāgatoti dasahi balehi samannāgato. Balañca nāmetaṃ duvidhaṃ kāyabalañca ñāṇabalañca. Tesu tathāgatassa kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –
‘‘ಕಾಳಾವಕಞ್ಚ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಂ, ಪಣ್ಡರಂ ತಮ್ಬಪಿಙ್ಗಲಂ।
‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;
ಗನ್ಧಮಙ್ಗಲಹೇಮಞ್ಚ, ಉಪೋಸಥಛದ್ದನ್ತಿಮೇ ದಸಾ’’ತಿ॥(ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೪೮; ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೭೬೦)। –
Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti.(ma. ni. aṭṭha. 1.148; vibha. aṭṭha. 760); –
ಇಮಾನಿ ದಸ ಹತ್ಥಿಕುಲಾನಿ। ತತ್ಥ ಕಾಳಾವಕನ್ತಿ ಪಕತಿಹತ್ಥಿಕುಲಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಪುರಿಸಾನಂ ಕಾಯಬಲಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಕಾಳಾವಕಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನೋ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಕಾಳಾವಕಾನಂ ಬಲಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಪಣ್ಡರಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಪಣ್ಡರಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ತಮ್ಬಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ತಮ್ಬಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಪಿಙ್ಗಲಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಪಿಙ್ಗಲಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಗನ್ಧಹತ್ಥಿನೋ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಗನ್ಧಹತ್ಥೀನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಮಙ್ಗಲಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಹೇಮವತಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಹೇಮವತಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಉಪೋಸಥಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ಛದ್ದನ್ತಸ್ಸ। ಯಂ ದಸನ್ನಂ ಛದ್ದನ್ತಾನಂ, ತಂ ಏಕಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ। ನಾರಾಯನಸಙ್ಘಾತಬಲನ್ತಿಪಿ ಇದಮೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತದೇತಂ ಪಕತಿಹತ್ಥಿಗಣನಾಯ ಹತ್ಥೀನಂ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಪುರಿಸಗಣನಾಯ ದಸನ್ನಂ ಪುರಿಸಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಬಲಂ ಹೋತಿ। ಇದಂ ತಾವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಾಯಬಲಂ। ‘‘ದಸಬಲಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಏತಂ ಸಙ್ಗಹಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಏತಞ್ಹಿ ಬಾಹಿರಕಂ ಲಾಮಕಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಸೀಹಾದೀನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ। ಏತಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ದುಕ್ಖಪರಿಞ್ಞಾ ವಾ ಸಮುದಯಪ್ಪಹಾನಂ ವಾ ಮಗ್ಗಭಾವನಾ ವಾ ಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ವಾ ನತ್ಥಿ। ಅಞ್ಞಂ ಪನ ದಸಸು ಠಾನೇಸು ಅಕಮ್ಪನತ್ಥೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನತ್ಥೇನ ಚ ದಸವಿಧಂ ಞಾಣಬಲಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಸಬಲಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ।
Imāni dasa hatthikulāni. Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthigaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassānaṃ, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ. ‘‘Dasabalasamannāgato’’ti ettha pana etaṃ saṅgahaṃ na gacchati. Etañhi bāhirakaṃ lāmakaṃ tiracchānagatānaṃ sīhādīnampi hoti. Etañhi nissāya dukkhapariññā vā samudayappahānaṃ vā maggabhāvanā vā phalasacchikiriyā vā natthi. Aññaṃ pana dasasu ṭhānesu akampanatthena upatthambhanatthena ca dasavidhaṃ ñāṇabalaṃ nāma atthi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dasabalasamannāgato’’ti.
ಕತಮಂ ಪನ ತನ್ತಿ? ಠಾನಾಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಜಾನನಂ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನಂ ಠಾನಸೋ ಹೇತುಸೋ ಯಥಾಭೂತಂ ವಿಪಾಕಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಾಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಲೋಕಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಪರಸತ್ತಾನಂ ಪರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಾನಾಧಿಮುತ್ತಿಕತಾಜಾನನಂ ಏಕಂ, ತೇಸಂಯೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸಮಾಧಿಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಂಕಿಲೇಸವೋದಾನವುಟ್ಠಾನಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಜಾನನಂ ಏಕಂ, ಆಸವಕ್ಖಯಜಾನನಂ ಏಕನ್ತಿ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಪನ –
Katamaṃ pana tanti? Ṭhānāṭṭhānādīnaṃ yathābhūtaṃ jānanaṃ. Seyyathidaṃ – ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato jānanaṃ ekaṃ, atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso yathābhūtaṃ vipākajānanaṃ ekaṃ, sabbatthagāminipaṭipadājānanaṃ ekaṃ, anekadhātunānādhātulokajānanaṃ ekaṃ, parasattānaṃ parapuggalānaṃ nānādhimuttikatājānanaṃ ekaṃ, tesaṃyeva indriyaparopariyattajānanaṃ ekaṃ, jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānajānanaṃ ekaṃ, pubbenivāsajānanaṃ ekaṃ, sattānaṃ cutūpapātajānanaṃ ekaṃ, āsavakkhayajānanaṃ ekanti. Abhidhamme pana –
‘‘ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತೋ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಬಲಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ತಥಾಗತೋ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ , ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತೀ’’ತಿ।
‘‘Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti , parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.
ಆದಿನಾ (ವಿಭ॰ ೭೬೦) ನಯೇನ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆಗತಾನೇವ। ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾಪಿ ನೇಸಂ ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚೇವ (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೭೬೦) ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಚ ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಕಥಾಯ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೪೮) ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ।
Ādinā (vibha. 760) nayena vitthārato āgatāneva. Atthavaṇṇanāpi nesaṃ vibhaṅgaṭṭhakathāyañceva (vibha. aṭṭha. 760) papañcasūdaniyā ca majjhimaṭṭhakathāya (ma. ni. aṭṭha. 1.148) sabbākārato vuttā. Sā tattha vuttanayeneva gahetabbā.
ಚತೂಹಿ ಚ ವೇಸಾರಜ್ಜೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಾರಜ್ಜಪಟಿಪಕ್ಖಂ ವೇಸಾರಜ್ಜಂ, ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವೇಸಾರಜ್ಜಭಾವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಮನಸ್ಸಮಯಞಾಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಕತಮೇಸು ಚತೂಸು? ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ’’ತಿಆದೀಸು ಚೋದನಾವತ್ಥೂಸು। ತತ್ರಾಯಂ ಪಾಳಿ –
Catūhi ca vesārajjehīti ettha sārajjapaṭipakkhaṃ vesārajjaṃ, catūsu ṭhānesu vesārajjabhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ. Katamesu catūsu? ‘‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādīsu codanāvatthūsu. Tatrāyaṃ pāḷi –
‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ವೇಸಾರಜ್ಜಾನಿ…ಪೇ॰…। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ’ತಿ ತತ್ರ ವತ ಮಂ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ದೇವೋ ವಾ ಮಾರೋ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ ಕೋಚಿ ವಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ಸಹ ಧಮ್ಮೇನ ಪಟಿಚೋದೇಸ್ಸತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ। ಏತಮಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸಮನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ಖೇಮಪ್ಪತ್ತೋ ಅಭಯಪ್ಪತ್ತೋ ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಹರಾಮಿ। ‘ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ ಇಮೇ ಆಸವಾ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣಾ’ತಿ ತತ್ರ ವತ ಮಂ…ಪೇ॰… ‘ಯೇ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ, ತೇ ಪಟಿಸೇವತೋ ನಾಲಂ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’ತಿ ತತ್ರ ವತ ಮಂ…ಪೇ॰… ‘ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ಸೋ ನ ನಿಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾ’ತಿ ತತ್ರ ವತ ಮಂ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ…ಪೇ॰… ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಹರಾಮೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೮)।
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāgatassa vesārajjāni…pe…. Katamāni cattāri? ‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ saha dhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, bhikkhave, na samanupassāmi. Etamahaṃ, bhikkhave, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi. ‘Khīṇāsavassa te paṭijānato ime āsavā aparikkhīṇā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘ye kho pana te antarāyikā dhammā vuttā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘yassa kho pana te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā…pe… vesārajjappatto viharāmī’’ti (a. ni. 4.8).
ಆಸಭಂ ಠಾನನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಉತ್ತಮಟ್ಠಾನಂ। ಆಸಭಾ ವಾ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾ, ತೇಸಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿಚ ಗವಸತಜೇಟ್ಠಕೋ ಉಸಭೋ, ಗವಸಹಸ್ಸಜೇಟ್ಠಕೋ ವಸಭೋ, ವಜಸತಜೇಟ್ಠಕೋ ವಾ ಉಸಭೋ, ವಜಸಹಸ್ಸಜೇಟ್ಠಕೋ ವಸಭೋ, ಸಬ್ಬಗವಸೇಟ್ಠೋ ಸಬ್ಬಪರಿಸ್ಸಯಸಹೋ ಸೇತೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಮಹಾಭಾರವಹೋ ಅಸನಿಸತಸದ್ದೇಹಿಪಿ ಅಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿಯೋ ನಿಸಭೋ, ಸೋ ಇಧ ಉಸಭೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಇದಮ್ಪಿ ಹಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಉಸಭಸ್ಸ ಇದನ್ತಿ ಆಸಭಂ। ಠಾನನ್ತಿ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅವಟ್ಠಾನಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦)। ಇದಂ ಪನ ಆಸಭಂ ವಿಯಾತಿ ಆಸಭಂ। ಯಥೇವ ಹಿ ನಿಸಭಸಙ್ಖಾತೋ ಉಸಭೋ ಉಸಭಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಚತೂಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಅಚಲಟ್ಠಾನೇನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಂ ತಥಾಗತೋಪಿ ದಸಹಿ ತಥಾಗತಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಚತೂಹಿ ವೇಸಾರಜ್ಜಪಾದೇಹಿ ಅಟ್ಠಪರಿಸಪಥವಿಂ ಉಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನ ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇನ ಅಕಮ್ಪಿಯೋ ಅಚಲಟ್ಠಾನೇನ ತಿಟ್ಠತಿ। ಏವಂ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಚ ತಂ ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಅತ್ತನಿ ಆರೋಪೇತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಸಭಂ ಠಾನಂ ಪಟಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ।
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ. Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ (ma. ni. 1.150). Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
ಪರಿಸಾಸೂತಿ ‘‘ಅಟ್ಠ ಖೋ ಇಮಾ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಪರಿಸಾ। ಕತಮಾ ಅಟ್ಠ? ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪರಿಸಾ ಗಹಪತಿಪರಿಸಾ ಸಮಣಪರಿಸಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಪರಿಸಾ ತಾವತಿಂಸಪರಿಸಾ ಮಾರಪರಿಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾ’’ತಿ, ಇಮಾಸು ಅಟ್ಠಸು ಪರಿಸಾಸು। ಸೀಹನಾದಂ ನದತೀತಿ ಸೇಟ್ಠನಾದಂ ಅಭೀತನಾದಂ ನದತಿ, ಸೀಹನಾದಸದಿಸಂ ವಾ ನಾದಂ ನದತಿ। ಅಯಮತ್ಥೋ ಸೀಹನಾದಸುತ್ತೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ವಾ ಸೀಹೋ ಸಹನತೋ ಚೇವ ಹನನತೋ ಚ ಸೀಹೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ತಥಾಗತೋ ಲೋಕಧಮ್ಮಾನಂ ಸಹನತೋ ಪರಪ್ಪವಾದಾನಞ್ಚ ಹನನತೋ ಸೀಹೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸೀಹಸ್ಸ ನಾದಂ ಸೀಹನಾದಂ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಸೀಹೋ ಸೀಹಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿಸಾರದೋ ವಿಗತಲೋಮಹಂಸೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ಏವಂ ತಥಾಗತಸೀಹೋಪಿ ತಥಾಗತಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಟ್ಠಸು ಪರಿಸಾಸು ವಿಸಾರದೋ ವಿಗತಲೋಮಹಂಸೋ, ‘‘ಇತಿ ರೂಪ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಾನಾವಿಧದೇಸನಾವಿಲಾಸಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಿಸಾಸು ಸೀಹನಾದಂ ನದತೀ’’ತಿ।
Parisāsūti ‘‘aṭṭha kho imā, sāriputta, parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā brāhmaṇaparisā gahapatiparisā samaṇaparisā cātumahārājikaparisā tāvatiṃsaparisā māraparisā brahmaparisā’’ti, imāsu aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato ceva hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso, ‘‘iti rūpa’’ntiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
ಬ್ರಹ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ಉತ್ತಮಂ, ವಿಸುದ್ಧಸ್ಸ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಂ ಪನ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಞ್ಚ ದೇಸನಾಞಾಣಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಪಭಾವಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಅರಿಯಫಲಾವಹಂ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ, ಕರುಣಾಪಭಾವಿತಂ ಸಾವಕಾನಂ ಅರಿಯಫಲಾವಹಂ ದೇಸನಾಞಾಣಂ। ತತ್ಥ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ದುವಿಧಂ। ತಞ್ಹಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ತುಸಿತಭವನತೋ ವಾ ಯಾವ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ದೀಪಙ್ಕರತೋ ವಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ , ಫಲಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ದೇಸನಾಞಾಣಮ್ಪಿ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಪವತ್ತನ್ತಿ ದುವಿಧಂ। ತಞ್ಹಿ ಯಾವ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾ ಪವತ್ತಮಾನಂ, ಫಲಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಂ ನಾಮ। ತೇಸು ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ, ದೇಸನಾಞಾಣಂ ಲೋಕಿಯಂ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಪನೇತಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಓರಸಞಾಣಂ।
Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ, visuddhassa dhammacakkassetaṃ adhivacanaṃ. Taṃ pana dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkarato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ , phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññāsikoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.
ಇದಾನಿ ಯಂ ಇಮಿನಾ ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇತಿ ರೂಪನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇತಿ ರೂಪನ್ತಿ ಇದಂ ರೂಪಂ ಏತ್ತಕಂ ರೂಪಂ, ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ರೂಪಂ ನತ್ಥೀತಿ ರುಪ್ಪನಸಭಾವಞ್ಚೇವ ಭೂತುಪಾದಾಯಭೇದಞ್ಚ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣರಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅನವಸೇಸರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ರೂಪಸ್ಸ ಸಮುದಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಇತೀತಿ ಏವಂ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೋ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋ ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ, ಕಮ್ಮಸಮುದಯಾ ಆಹಾರಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೫೦) ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅತ್ಥಙ್ಗಮೇಪಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ರೂಪನಿರೋಧೋ…ಪೇ॰… ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿರೋಧಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿತ್ಥಾರೋ।
Idāni yaṃ iminā ñāṇena samannāgato sīhanādaṃ nadati, taṃ dassetuṃ iti rūpantiādimāha. Tattha iti rūpanti idaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ, ito uddhaṃ rūpaṃ natthīti ruppanasabhāvañceva bhūtupādāyabhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesarūpapariggaho vutto. Iti rūpassa samudayoti iminā evaṃ pariggahitassa rūpassa samudayo vutto. Tattha itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tassa vitthāro ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo taṇhāsamudayā, kammasamudayā āhārasamudayā rūpasamudayoti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passatī’’ti (paṭi. ma. 1.50) evaṃ veditabbo. Atthaṅgamepi ‘‘avijjānirodhā rūpanirodho…pe… vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa nirodhaṃ passatī’’ti ayaṃ vitthāro.
ಇತಿ ವೇದನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಅಯಂ ವೇದನಾ ಏತ್ತಕಾ ವೇದನಾ, ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ವೇದನಾ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಸಞ್ಞಾ, ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಇದಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಏತ್ತಕಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ , ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ವೇದಯಿತಸಞ್ಜಾನನಅಭಿಸಙ್ಖರಣವಿಜಾನನಸಭಾವಞ್ಚೇವ ಸುಖಾದಿರೂಪಸಞ್ಞಾದಿಫಸ್ಸಾದಿಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿಭೇದಞ್ಚ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣರಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅನವಸೇಸವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಪರಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ವೇದನಾಯ ಸಮುದಯೋತಿಆದೀಹಿ ಪನ ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾನಂ ವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಮುದಯೋ ವುತ್ತೋ। ತತ್ರಾಪಿ ಇತೀತಿ ಏವಂ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಸಮ್ಪಿ ವಿತ್ಥಾರೋ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೫೦) ರೂಪೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ತೀಸು ಖನ್ಧೇಸು ‘‘ಆಹಾರಸಮುದಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೇ ‘‘ನಾಮರೂಪಸಮುದಯಾ’’ತಿ। ಅತ್ಥಙ್ಗಮಪದಮ್ಪಿ ತೇಸಂಯೇವ ವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಉದಯಬ್ಬಯವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತೋ।
Iti vedanātiādīsupi ayaṃ vedanā ettakā vedanā, ito uddhaṃ vedanā natthi, ayaṃ saññā, ime saṅkhārā, idaṃ viññāṇaṃ ettakaṃ viññāṇaṃ , ito uddhaṃ viññāṇaṃ natthīti vedayitasañjānanaabhisaṅkharaṇavijānanasabhāvañceva sukhādirūpasaññādiphassādicakkhuviññāṇādibhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇapariggaho vutto. Iti vedanāya samudayotiādīhi pana evaṃ pariggahitānaṃ vedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇānaṃ samudayo vutto. Tatrāpi itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tesampi vitthāro ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) rūpe vuttanayeneva veditabbo. Ayaṃ pana viseso – tīsu khandhesu ‘‘āhārasamudayā’’ti avatvā ‘‘phassasamudayā’’ti vattabbaṃ, viññāṇakkhandhe ‘‘nāmarūpasamudayā’’ti. Atthaṅgamapadampi tesaṃyeva vasena yojetabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana udayabbayavinicchayo sabbākāraparipūro visuddhimagge vutto.
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅಪರೋ ಸೀಹನಾದೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಸತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಸುಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಇದಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಅಸತಿ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ನ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ ಇದಂ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ ಇದಂ ಸಙ್ಖಾರಾದಿಕಂ ಫಲಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ಇದಾನಿ ಯಥಾ ತಂ ಹೋತಿ ಚೇವ ನಿರುಜ್ಝತಿ ಚ, ತಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯದಿದಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿಆದಿಮಾಹ।
Imasmiṃsati idaṃ hotīti ayampi aparo sīhanādo. Tassattho – imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati. Imasmiṃ asati idaṃ na hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye asati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ na hoti. Imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti imassa avijjādikassa paccayassa nirodhā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ nirujjhati. Idāni yathā taṃ hoti ceva nirujjhati ca, taṃ vitthārato dassetuṃ yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārātiādimāha.
ಏವಂ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧವಿಭಜನಾದಿವಸೇನ ಸುಟ್ಠು ಅಕ್ಖಾತೋ ಕಥಿತೋ। ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಪಚ್ಚಯಾಕಾರಧಮ್ಮೋ। ಉತ್ತಾನೋತಿ ಅನಿಕುಜ್ಜಿತೋ। ವಿವಟೋತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಪಿತೋ। ಪಕಾಸಿತೋತಿ ದೀಪಿತೋ ಜೋತಿತೋ। ಛಿನ್ನಪಿಲೋತಿಕೋತಿ ಪಿಲೋತಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಛಿನ್ನಂ ಭಿನ್ನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಿಬ್ಬಿತಗಣ್ಠಿತಂ ಜಿಣ್ಣವತ್ಥಂ, ತಂ ಯಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ ಅಟ್ಠಹತ್ಥಂ ನವಹತ್ಥಂ ವಾ ಅಹತಸಾಟಕಂ ನಿವತ್ಥೋ, ಸೋ ಛಿನ್ನಪಿಲೋತಿಕೋ ನಾಮ। ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ತಾದಿಸೋ। ನ ಹೇತ್ಥ ಕೋಹಞ್ಞಾದಿವಸೇನ ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಸಿಬ್ಬಿತಗಣ್ಠಿತಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ। ಅಪಿಚ ಖುದ್ದಕಸಾಟಕೋಪಿ ಪಿಲೋತಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಾ ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ, ಅಟ್ಠನವಹತ್ಥೋ ಮಹಾಪಟೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋಪಿ ಛಿನ್ನಪಿಲೋತಿಕೋ, ಅಪಗತಪಿಲೋತಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾದಿಸೋ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಚತುಹತ್ಥಂ ಸಾಟಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಅಞ್ಛನ್ತೋ ಕಿಲಮತಿ, ಏವಂ ಬಾಹಿರಕಸಮಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿತ್ತಕಂ ಧಮ್ಮಂ ‘‘ಏವಂ ಸತಿ ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಡ್ಢೇನ್ತಾ ಕಿಲಮನ್ತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಅಟ್ಠಹತ್ಥನವಹತ್ಥೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಯಥಾರುಚಿ ಪಾರುಪತಿ ನ ಕಿಲಮತಿ, ನತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಅಞ್ಛಿತ್ವಾ ವಡ್ಢನಕಿಚ್ಚಂ; ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೇ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಿಭಜನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಮಯಾವ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಸುವಿಭತ್ತೋ ಸುವಿತ್ಥಾರಿತೋತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಛಿನ್ನಪಿಲೋತಿಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅಪಿಚ ಕಚವರೋಪಿ ಪಿಲೋತಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಾಸನೇ ಸಮಣಕಚವರಂ ನಾಮ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಲಭತಿ। ತೇನೇವಾಹ –
Evaṃ svākkhātoti evaṃ pañcakkhandhavibhajanādivasena suṭṭhu akkhāto kathito. Dhammoti pañcakkhandhapaccayākāradhammo. Uttānoti anikujjito. Vivaṭoti vivaritvā ṭhapito. Pakāsitoti dīpito jotito. Chinnapilotikoti pilotikā vuccati chinnaṃ bhinnaṃ tattha tattha sibbitagaṇṭhitaṃ jiṇṇavatthaṃ, taṃ yassa natthīti aṭṭhahatthaṃ navahatthaṃ vā ahatasāṭakaṃ nivattho, so chinnapilotiko nāma. Ayampi dhammo tādiso. Na hettha kohaññādivasena chinnabhinnasibbitagaṇṭhitabhāvo atthi. Apica khuddakasāṭakopi pilotikāti vuccati, sā yassa natthi, aṭṭhanavahattho mahāpaṭo atthi, sopi chinnapilotiko, apagatapilotikoti attho. Tādiso ayaṃ dhammo. Yathā hi catuhatthaṃ sāṭakaṃ gahetvā pariggahaṇaṃ karonto puriso ito cito ca añchanto kilamati, evaṃ bāhirakasamaye pabbajitā attano parittakaṃ dhammaṃ ‘‘evaṃ sati evaṃ bhavissatī’’ti kappetvā kappetvā vaḍḍhentā kilamanti. Yathā pana aṭṭhahatthanavahatthena pariggahaṇaṃ karonto yathāruci pārupati na kilamati, natthi tattha añchitvā vaḍḍhanakiccaṃ; evaṃ imasmimpi dhamme kappetvā kappetvā vibhajanakiccaṃ natthi, tehi tehi kāraṇehi mayāva ayaṃ dhammo suvibhatto suvitthāritoti idampi sandhāya ‘‘chinnapilotiko’’ti āha. Apica kacavaropi pilotikāti vuccati, imasmiñca sāsane samaṇakacavaraṃ nāma patiṭṭhātuṃ na labhati. Tenevāha –
‘‘ಕಾರಣ್ಡವಂ ನಿದ್ಧಮಥ, ಕಸಮ್ಬುಂ ಅಪಕಸ್ಸಥ।
‘‘Kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha;
ತತೋ ಪಲಾಪೇ ವಾಹೇಥ, ಅಸ್ಸಮಣೇ ಸಮಣಮಾನಿನೇ॥
Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine.
‘‘ನಿದ್ಧಮಿತ್ವಾನ ಪಾಪಿಚ್ಛೇ, ಪಾಪಆಚಾರಗೋಚರೇ।
‘‘Niddhamitvāna pāpicche, pāpaācāragocare;
ಸುದ್ಧಾ ಸುದ್ಧೇಹಿ ಸಂವಾಸಂ, ಕಪ್ಪಯವ್ಹೋ ಪತಿಸ್ಸತಾ।
Suddhā suddhehi saṃvāsaṃ, kappayavho patissatā;
ತತೋ ಸಮಗ್ಗಾ ನಿಪಕಾ, ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೧೦)।
Tato samaggā nipakā, dukkhassantaṃ karissathā’’ti. (a. ni. 8.10);
ಇತಿ ಸಮಣಕಚವರಸ್ಸ ಛಿನ್ನತ್ತಾಪಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಛಿನ್ನಪಿಲೋತಿಕೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Iti samaṇakacavarassa chinnattāpi ayaṃ dhammo chinnapilotiko nāma hoti.
ಅಲಮೇವಾತಿ ಯುತ್ತಮೇವ। ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತೇನಾತಿ ಸದ್ಧಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ। ಕುಲಪುತ್ತೇನಾತಿ ದ್ವೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತೋ ಜಾತಿಕುಲಪುತ್ತೋ ಚ। ತತ್ಥ ಯೋ ಯತೋ ಕುತೋಚಿ ಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸೀಲಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೇ ಪೂರೇತಿ, ಅಯಂ ಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಯಸಕುಲಪುತ್ತಾದಯೋ ವಿಯ ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಅಯಂ ಜಾತಿಕುಲಪುತ್ತೋ ನಾಮ। ತೇಸು ಇಧ ಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸಚೇ ಪನ ಜಾತಿಕುಲಪುತ್ತೋ ಆಚಾರವಾ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಉತ್ತಮೋಯೇವ। ಏವರೂಪೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ। ವೀರಿಯಂ ಆರಭಿತುನ್ತಿ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ವೀರಿಯಂ ಕಾತುಂ। ಇದಾನಿಸ್ಸ ಚತುರಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಾಮಂ ತಚೋ ಚಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥ ಹಿ ತಚೋ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ, ನ್ಹಾರು ಏಕಂ, ಅಟ್ಠಿ ಏಕಂ, ಮಂಸಲೋಹಿತಂ ಏಕನ್ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಪನ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ವೀರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೇನ ನವಸು ಠಾನೇಸು ಸಮಾಧಾತಬ್ಬಂ ಪುರೇಭತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತೇ ಪುರಿಮಯಾಮೇ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಪಚ್ಛಿಮಯಾಮೇ ಗಮನೇ ಠಾನೇ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ಸಯನೇತಿ।
Alamevāti yuttameva. Saddhāpabbajitenāti saddhāya pabbajitena. Kulaputtenāti dve kulaputtā ācārakulaputto jātikulaputto ca. Tattha yo yato kutoci kulā pabbajitvā sīlādayo pañca dhammakkhandhe pūreti, ayaṃ ācārakulaputto nāma. Yo pana yasakulaputtādayo viya jātisampannakulā pabbajito, ayaṃ jātikulaputto nāma. Tesu idha ācārakulaputto adhippeto. Sace pana jātikulaputto ācāravā hoti, ayaṃ uttamoyeva. Evarūpena kulaputtena. Vīriyaṃ ārabhitunti caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ kātuṃ. Idānissa caturaṅgaṃ dassento kāmaṃ taco cātiādimāha. Ettha hi taco ekaṃ aṅgaṃ, nhāru ekaṃ, aṭṭhi ekaṃ, maṃsalohitaṃ ekanti. Idañca pana caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhahantena navasu ṭhānesu samādhātabbaṃ purebhatte pacchābhatte purimayāme majjhimayāme pacchimayāme gamane ṭhāne nisajjāya sayaneti.
ದುಕ್ಖಂ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಸೀತೋ ವಿಹರತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಯೋ ಕುಸೀತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಸೋ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ। ಬಾಹಿರಸಮಯೇ ಪನ ಯೋ ಕುಸೀತೋ, ಸೋ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ। ವೋಕಿಣ್ಣೋತಿ ಮಿಸ್ಸೀಭೂತೋ। ಸದತ್ಥನ್ತಿ ಸೋಭನಂ ವಾ ಅತ್ಥಂ ಸಕಂ ವಾ ಅತ್ಥಂ, ಉಭಯೇನಾಪಿ ಅರಹತ್ತಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಪರಿಹಾಪೇತೀತಿ ಹಾಪೇತಿ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಕುಸೀತಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಹಿ ಛ ದ್ವಾರಾನಿ ಅಗುತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೀಣಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ, ಆಜೀವಟ್ಠಮಕಂ ಸೀಲಂ ಅಪರಿಯೋದಾತಂ, ಭಿನ್ನಾಜೀವೋ ಕುಲೂಪಕೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಪತಿತರಜಂ ವಿಯ ಉಪಘಾತಕರೋ ಹುತ್ವಾ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ, ಪೀಠಮದ್ದನೋ ಚೇವ ಹೋತಿ ಲಣ್ಡಪೂರಕೋ ಚ, ಸತ್ಥು ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ದುಲ್ಲಭಂ ಖಣಂ ವಿರಾಧೇತಿ, ತೇನ ಭುತ್ತೋ ರಟ್ಠಪಿಣ್ಡೋಪಿ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ।
Dukkhaṃ, bhikkhave, kusīto viharatīti imasmiṃ sāsane yo kusīto puggalo, so dukkhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo kusīto, so sukhaṃ viharati. Vokiṇṇoti missībhūto. Sadatthanti sobhanaṃ vā atthaṃ sakaṃ vā atthaṃ, ubhayenāpi arahattameva adhippetaṃ. Parihāpetīti hāpeti na pāpuṇāti. Kusītapuggalassa hi cha dvārāni aguttāni honti, tīṇi kammāni aparisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ apariyodātaṃ, bhinnājīvo kulūpako hoti. So sabrahmacārīnaṃ akkhimhi patitarajaṃ viya upaghātakaro hutvā dukkhaṃ viharati, pīṭhamaddano ceva hoti laṇḍapūrako ca, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ na sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ virādheti, tena bhutto raṭṭhapiṇḍopi na mahapphalo hoti.
ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಾಸನೇ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ। ಬಾಹಿರಸಮಯೇ ಪನ ಯೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ, ಸೋ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ। ಪವಿವಿತ್ತೋತಿ ವಿವಿತ್ತೋ ವಿಯುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ। ಸದತ್ಥಂ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಹಿ ಛ ದ್ವಾರಾನಿ ಸುಗುತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತೀಣಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ, ಆಜೀವಟ್ಠಮಕಂ ಸೀಲಂ ಪರಿಯೋದಾತಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಸುಸೀತಲಞ್ಜನಂ ವಿಯ ಧಾತುಗತಚನ್ದನಂ ವಿಯ ಚ ಮನಾಪೋ ಹುತ್ವಾ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ, ಸತ್ಥು ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸತ್ಥಾ ಹಿ –
Āraddhavīriyo ca kho, bhikkhaveti āraddhavīriyo puggalo imasmiṃyeva sāsane sukhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharati. Pavivittoti vivitto viyutto hutvā. Sadatthaṃ paripūretīti arahattaṃ pāpuṇāti. Āraddhavīriyassa hi cha dvārāni suguttāni honti, tīṇi kammāni parisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ pariyodātaṃ sabrahmacārīnaṃ akkhimhi susītalañjanaṃ viya dhātugatacandanaṃ viya ca manāpo hutvā sukhaṃ viharati, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti. Satthā hi –
‘‘ಚಿರಂ ಜೀವ ಮಹಾವೀರ, ಕಪ್ಪಂ ತಿಟ್ಠ ಮಹಾಮುನೀ’’ತಿ –
‘‘Ciraṃ jīva mahāvīra, kappaṃ tiṭṭha mahāmunī’’ti –
ಏವಂ ಗೋತಮಿಯಾ ವನ್ದಿತೋ, ‘‘ನ ಖೋ, ಗೋತಮಿ, ತಥಾಗತಾ ಏವಂ ವನ್ದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಾಯ ಯಾಚಿತೋ ವನ್ದಿತಬ್ಬಾಕಾರಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಏವಮಾಹ –
Evaṃ gotamiyā vandito, ‘‘na kho, gotami, tathāgatā evaṃ vanditabbā’’ti paṭikkhipitvā tāya yācito vanditabbākāraṃ ācikkhanto evamāha –
‘‘ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇ ಪಹಿತತ್ತೇ, ನಿಚ್ಚಂ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೇ।
‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;
ಸಮಗ್ಗೇ ಸಾವಕೇ ಪಸ್ಸ, ಏಸಾ ಬುದ್ಧಾನ ವನ್ದನಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರೀ ೨.೨.೧೭೧)।
Samagge sāvake passa, esā buddhāna vandanā’’ti. (apa. therī 2.2.171);
ಏವಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಸತ್ಥು ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ದುಲ್ಲಭಂ ಖಣಂ ನ ವಿರಾಧೇತಿ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಸಙ್ಘಸುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ ಸಫಲಾ ಹೋತಿ ಸಉದ್ರಯಾ, ರಟ್ಠಪಿಣ್ಡೋಪಿ ತೇನ ಭುತ್ತೋ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ।
Evaṃ āraddhavīriyo satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ na virādheti. Tassa hi buddhuppādo dhammadesanā saṅghasuppaṭipatti saphalā hoti saudrayā, raṭṭhapiṇḍopi tena bhutto mahapphalo hoti.
ಹೀನೇನ ಅಗ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಹೀನಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಹೀನೇನ ವೀರಿಯೇನ ಹೀನಾಯ ಸತಿಯಾ ಹೀನೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಹೀನಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಅಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತಿ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಅಗ್ಗೇನ ಚ ಖೋತಿ ಅಗ್ಗೇಹಿ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಅಗ್ಗಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ। ಮಣ್ಡಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪಸನ್ನಟ್ಠೇನ ಮಣ್ಡಂ, ಪಾತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಪೇಯ್ಯಂ। ಯಞ್ಹಿ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅನ್ತರವೀಥಿಯಂ ಪತಿತೋ ವಿಸಞ್ಞೀ ಅತ್ತನೋ ಸಾಟಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಂ ಪಸನ್ನಮ್ಪಿ ನ ಪಾತಬ್ಬಂ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಸಾಸನಂ ಏವಂ ಪಸನ್ನಞ್ಚ ಪಾತಬ್ಬಞ್ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಣ್ಡಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Hīnenaaggassāti hīnāya saddhāya hīnena vīriyena hīnāya satiyā hīnena samādhinā hīnāya paññāya aggasaṅkhātassa arahattassa patti nāma na hoti. Aggena ca khoti aggehi saddhādīhi aggassa arahattassa patti hoti. Maṇḍapeyyanti pasannaṭṭhena maṇḍaṃ, pātabbaṭṭhena peyyaṃ. Yañhi pivitvā antaravīthiyaṃ patito visaññī attano sāṭakādīnampi assāmiko hoti, taṃ pasannampi na pātabbaṃ, mayhaṃ pana sāsanaṃ evaṃ pasannañca pātabbañcāti dassento ‘‘maṇḍapeyya’’nti āha.
ತತ್ಥ ತಿವಿಧೋ ಮಣ್ಡೋ – ದೇಸನಾಮಣ್ಡೋ, ಪಟಿಗ್ಗಹಮಣ್ಡೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮಣ್ಡೋತಿ। ಕತಮೋ ದೇಸನಾಮಣ್ಡೋ? ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖನಾ ದೇಸನಾ ಪಞ್ಞಾಪನಾ ಪಟ್ಠಪನಾ ವಿವರಣಾ ವಿಭಜನಾ ಉತ್ತಾನೀಕಮ್ಮಂ, ಚತುನ್ನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ…ಪೇ॰… ಅರಿಯಸ್ಸ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖನಾ…ಪೇ॰… ಉತ್ತಾನೀಕಮ್ಮಂ, ಅಯಂ ದೇಸನಾಮಣ್ಡೋ। ಕತಮೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಮಣ್ಡೋ? ಭಿಕ್ಖೂ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಉಪಾಸಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಯೇ ವಾ ಪನಞ್ಞೇಪಿ ಕೇಚಿ ವಿಞ್ಞಾತಾರೋ, ಅಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಮಣ್ಡೋ। ಕತಮೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮಣ್ಡೋ? ಅಯಮೇವ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ, ಅಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮಣ್ಡೋ। ಅಪಿಚ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಮಣ್ಡೋ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಂ ಕಸಟೋ, ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಂ ಕಸಟಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಮಣ್ಡಂ ಪಿವತೀತಿ ಮಣ್ಡಪೇಯ್ಯನ್ತಿಆದಿನಾಪಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೩೮) ನಯೇನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸತ್ಥಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಕಾರಣವಚನಂ। ಯಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋ, ತಸ್ಮಾ ವೀರಿಯಸಮ್ಪಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಪಿವಥ ಏತಂ ಮಣ್ಡಂ। ಬಾಹಿರಕಞ್ಹಿ ಭೇಸಜ್ಜಮಣ್ಡಮ್ಪಿ ವೇಜ್ಜಸ್ಸ ಅಸಮ್ಮುಖಾ ಪಿವನ್ತಾನಂ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಉಗ್ಗಮನಂ ವಾ ನಿಗ್ಗಮನಂ ವಾ ನ ಜಾನಾಮಾತಿ ಆಸಙ್ಕಾ ಹೋತಿ। ವೇಜ್ಜಸಮ್ಮುಖಾ ಪನ ‘‘ವೇಜ್ಜೋ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿರಾಸಙ್ಕಾ ಪಿವನ್ತಿ। ಏವಮೇವ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮಿ ಸತ್ಥಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭೂತೋತಿ ವೀರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಪಿವಥಾತಿ ಮಣ್ಡಪಾನೇ ನೇಸಂ ನಿಯೋಜೇನ್ತೋ ತಸ್ಮಾತಿಹ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಫಲಾತಿ ಸಾನಿಸಂಸಾ। ಸಉದ್ರಯಾತಿ ಸವಡ್ಢಿ। ಇದಾನಿ ನಿಯೋಜನಾನುರೂಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ಅತ್ತತ್ಥಂ ವಾ ಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅತ್ತತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಂ। ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಸಮ್ಪಾದೇತುನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕಾತುಂ। ಪರತ್ಥನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲಾನಿಸಂಸಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ। ದುತಿಯಂ।
Tattha tividho maṇḍo – desanāmaṇḍo, paṭiggahamaṇḍo, brahmacariyamaṇḍoti. Katamo desanāmaṇḍo? Catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa ācikkhanā…pe… uttānīkammaṃ, ayaṃ desanāmaṇḍo. Katamo paṭiggahamaṇḍo? Bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā ye vā panaññepi keci viññātāro, ayaṃ paṭiggahamaṇḍo. Katamo brahmacariyamaṇḍo? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi, ayaṃ brahmacariyamaṇḍo. Apica adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyantiādināpi (paṭi. ma. 1.238) nayenettha attho veditabbo. Satthā sammukhībhūtoti idamettha kāraṇavacanaṃ. Yasmā satthā sammukhībhūto, tasmā vīriyasampayogaṃ katvā pivatha etaṃ maṇḍaṃ. Bāhirakañhi bhesajjamaṇḍampi vejjassa asammukhā pivantānaṃ pamāṇaṃ vā uggamanaṃ vā niggamanaṃ vā na jānāmāti āsaṅkā hoti. Vejjasammukhā pana ‘‘vejjo jānissatī’’ti nirāsaṅkā pivanti. Evameva amhākaṃ dhammassāmi satthā sammukhībhūtoti vīriyaṃ katvā pivathāti maṇḍapāne nesaṃ niyojento tasmātiha, bhikkhavetiādimāha. Tattha saphalāti sānisaṃsā. Saudrayāti savaḍḍhi. Idāni niyojanānurūpaṃ sikkhitabbataṃ niddisanto attatthaṃ vā hi, bhikkhavetiādimāha. Tattha attatthanti attano atthabhūtaṃ arahattaṃ. Appamādena sampādetunti appamādena sabbakiccāni kātuṃ. Paratthanti paccayadāyakānaṃ mahapphalānisaṃsaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti. Dutiyaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೨. ದುತಿಯದಸಬಲಸುತ್ತಂ • 2. Dutiyadasabalasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೨. ದುತಿಯದಸಬಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
