Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
੨. ਦੁਤਿਯਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
੨੨. ਦੁਤਿਯਂ ਭਗવਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਸਬਲਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਦਸਹਿ ਬਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਬਲਞ੍ਚ ਨਾਮੇਤਂ ਦੁવਿਧਂ ਕਾਯਬਲਞ੍ਚ ਞਾਣਬਲਞ੍ਚ। ਤੇਸੁ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯਬਲਂ ਹਤ੍ਥਿਕੁਲਾਨੁਸਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਪੋਰਾਣੇਹਿ –
22. Dutiyaṃ bhagavatā attano ajjhāsayassa vasena vuttaṃ. Tattha dasabalasamannāgatoti dasahi balehi samannāgato. Balañca nāmetaṃ duvidhaṃ kāyabalañca ñāṇabalañca. Tesu tathāgatassa kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –
‘‘ਕਾਲ਼ਾવਕਞ੍ਚ ਗਙ੍ਗੇਯ੍ਯਂ, ਪਣ੍ਡਰਂ ਤਮ੍ਬਪਿਙ੍ਗਲਂ।
‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;
ਗਨ੍ਧਮਙ੍ਗਲਹੇਮਞ੍ਚ, ਉਪੋਸਥਛਦ੍ਦਨ੍ਤਿਮੇ ਦਸਾ’’ਤਿ॥(ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੪੮; વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੭੬੦)। –
Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti.(ma. ni. aṭṭha. 1.148; vibha. aṭṭha. 760); –
ਇਮਾਨਿ ਦਸ ਹਤ੍ਥਿਕੁਲਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਲ਼ਾવਕਨ੍ਤਿ ਪਕਤਿਹਤ੍ਥਿਕੁਲਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਕਾਯਬਲਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਕਾਲ਼ਾવਕਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਨੋ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਲ਼ਾવਕਾਨਂ ਬਲਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਗਙ੍ਗੇਯ੍ਯਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਗਙ੍ਗੇਯ੍ਯਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਰਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪਣ੍ਡਰਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਤਮ੍ਬਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਤਮ੍ਬਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਪਿਙ੍ਗਲਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪਿਙ੍ਗਲਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਗਨ੍ਧਹਤ੍ਥਿਨੋ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਗਨ੍ਧਹਤ੍ਥੀਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਮਙ੍ਗਲਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਹੇਮવਤਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਹੇਮવਤਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਉਪੋਸਥਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਉਪੋਸਥਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਯਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਾਨਂ, ਤਂ ਏਕਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ। ਨਾਰਾਯਨਸਙ੍ਘਾਤਬਲਨ੍ਤਿਪਿ ਇਦਮੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਦੇਤਂ ਪਕਤਿਹਤ੍ਥਿਗਣਨਾਯ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਪੁਰਿਸਗਣਨਾਯ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਸਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਬਲਂ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਤਾવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯਬਲਂ। ‘‘ਦਸਬਲਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਏਤਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏਤਞ੍ਹਿ ਬਾਹਿਰਕਂ ਲਾਮਕਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਂ ਸੀਹਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ। ਏਤਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਞ੍ਞਾ વਾ ਸਮੁਦਯਪ੍ਪਹਾਨਂ વਾ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ વਾ ਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਞ੍ਞਂ ਪਨ ਦਸਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਕਮ੍ਪਨਤ੍ਥੇਨ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਤ੍ਥੇਨ ਚ ਦਸવਿਧਂ ਞਾਣਬਲਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਸਬਲਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ।
Imāni dasa hatthikulāni. Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthigaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassānaṃ, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ. ‘‘Dasabalasamannāgato’’ti ettha pana etaṃ saṅgahaṃ na gacchati. Etañhi bāhirakaṃ lāmakaṃ tiracchānagatānaṃ sīhādīnampi hoti. Etañhi nissāya dukkhapariññā vā samudayappahānaṃ vā maggabhāvanā vā phalasacchikiriyā vā natthi. Aññaṃ pana dasasu ṭhānesu akampanatthena upatthambhanatthena ca dasavidhaṃ ñāṇabalaṃ nāma atthi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dasabalasamannāgato’’ti.
ਕਤਮਂ ਪਨ ਤਨ੍ਤਿ? ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਜਾਨਨਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਂ ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋ ਯਥਾਭੂਤਂ વਿਪਾਕਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਲੋਕਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਤਾਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਤੇਸਂਯੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨવੁਟ੍ਠਾਨਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਜਾਨਨਂ ਏਕਂ, ਆਸવਕ੍ਖਯਜਾਨਨਂ ਏਕਨ੍ਤਿ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਪਨ –
Katamaṃ pana tanti? Ṭhānāṭṭhānādīnaṃ yathābhūtaṃ jānanaṃ. Seyyathidaṃ – ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato jānanaṃ ekaṃ, atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso yathābhūtaṃ vipākajānanaṃ ekaṃ, sabbatthagāminipaṭipadājānanaṃ ekaṃ, anekadhātunānādhātulokajānanaṃ ekaṃ, parasattānaṃ parapuggalānaṃ nānādhimuttikatājānanaṃ ekaṃ, tesaṃyeva indriyaparopariyattajānanaṃ ekaṃ, jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānajānanaṃ ekaṃ, pubbenivāsajānanaṃ ekaṃ, sattānaṃ cutūpapātajānanaṃ ekaṃ, āsavakkhayajānanaṃ ekanti. Abhidhamme pana –
‘‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤੋ ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਬਲਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ , ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti , parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.
ਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੭੬੦) ਨਯੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਆਗਤਾਨੇવ। ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਪਿ ਨੇਸਂ વਿਭਙ੍ਗਟ੍ਠਕਥਾਯਞ੍ਚੇવ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੭੬੦) ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਚ ਮਜ੍ਝਿਮਟ੍ਠਕਥਾਯ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੪੮) ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਾ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ।
Ādinā (vibha. 760) nayena vitthārato āgatāneva. Atthavaṇṇanāpi nesaṃ vibhaṅgaṭṭhakathāyañceva (vibha. aṭṭha. 760) papañcasūdaniyā ca majjhimaṭṭhakathāya (ma. ni. aṭṭha. 1.148) sabbākārato vuttā. Sā tattha vuttanayeneva gahetabbā.
ਚਤੂਹਿ ਚ વੇਸਾਰਜ੍ਜੇਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਰਜ੍ਜਪਟਿਪਕ੍ਖਂ વੇਸਾਰਜ੍ਜਂ, ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વੇਸਾਰਜ੍ਜਭਾવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸੋਮਨਸ੍ਸਮਯਞਾਣਸ੍ਸੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਕਤਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ? ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤੇ ਪਟਿਜਾਨਤੋ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਚੋਦਨਾવਤ੍ਥੂਸੁ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਾਲ਼ਿ –
Catūhi ca vesārajjehīti ettha sārajjapaṭipakkhaṃ vesārajjaṃ, catūsu ṭhānesu vesārajjabhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ. Katamesu catūsu? ‘‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādīsu codanāvatthūsu. Tatrāyaṃ pāḷi –
‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વੇਸਾਰਜ੍ਜਾਨਿ…ਪੇ॰…। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤੇ ਪਟਿਜਾਨਤੋ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ’ਤਿ ਤਤ੍ਰ વਤ ਮਂ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਮਾਰੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਾ ਕੋਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਸਹ ਧਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਚੋਦੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਏਤਮਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਭਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਹਰਾਮਿ। ‘ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਤੇ ਪਟਿਜਾਨਤੋ ਇਮੇ ਆਸવਾ ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ’ਤਿ ਤਤ੍ਰ વਤ ਮਂ…ਪੇ॰… ‘ਯੇ ਖੋ ਪਨ ਤੇ ਅਨ੍ਤਰਾਯਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਪਟਿਸੇવਤੋ ਨਾਲਂ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਯਾ’ਤਿ ਤਤ੍ਰ વਤ ਮਂ…ਪੇ॰… ‘ਯਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨ ਤੇ ਅਤ੍ਥਾਯ ਧਮ੍ਮੋ ਦੇਸਿਤੋ, ਸੋ ਨ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ ਤਕ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਾਯਾ’ਤਿ ਤਤ੍ਰ વਤ ਮਂ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ…ਪੇ॰… વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਹਰਾਮੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੮)।
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāgatassa vesārajjāni…pe…. Katamāni cattāri? ‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ saha dhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, bhikkhave, na samanupassāmi. Etamahaṃ, bhikkhave, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi. ‘Khīṇāsavassa te paṭijānato ime āsavā aparikkhīṇā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘ye kho pana te antarāyikā dhammā vuttā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘yassa kho pana te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā…pe… vesārajjappatto viharāmī’’ti (a. ni. 4.8).
ਆਸਭਂ ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਂ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠਾਨਂ। ਆਸਭਾ વਾ ਪੁਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾ, ਤੇਸਂ ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪਿਚ ਗવਸਤਜੇਟ੍ਠਕੋ ਉਸਭੋ, ਗવਸਹਸ੍ਸਜੇਟ੍ਠਕੋ વਸਭੋ, વਜਸਤਜੇਟ੍ਠਕੋ વਾ ਉਸਭੋ, વਜਸਹਸ੍ਸਜੇਟ੍ਠਕੋ વਸਭੋ, ਸਬ੍ਬਗવਸੇਟ੍ਠੋ ਸਬ੍ਬਪਰਿਸ੍ਸਯਸਹੋ ਸੇਤੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਮਹਾਭਾਰવਹੋ ਅਸਨਿਸਤਸਦ੍ਦੇਹਿਪਿ ਅਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿਯੋ ਨਿਸਭੋ, ਸੋ ਇਧ ਉਸਭੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਯવਚਨਂ। ਉਸਭਸ੍ਸ ਇਦਨ੍ਤਿ ਆਸਭਂ। ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਚਤੂਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਪਥવਿਂ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਅવਟ੍ਠਾਨਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੦)। ਇਦਂ ਪਨ ਆਸਭਂ વਿਯਾਤਿ ਆਸਭਂ। ਯਥੇવ ਹਿ ਨਿਸਭਸਙ੍ਖਾਤੋ ਉਸਭੋ ਉਸਭਬਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਚਤੂਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਪਥવਿਂ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਅਚਲਟ੍ਠਾਨੇਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤੋਪਿ ਦਸਹਿ ਤਥਾਗਤਬਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਚਤੂਹਿ વੇਸਾਰਜ੍ਜਪਾਦੇਹਿ ਅਟ੍ਠਪਰਿਸਪਥવਿਂ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਕੇਨਚਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਨ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤੇਨ ਅਕਮ੍ਪਿਯੋ ਅਚਲਟ੍ਠਾਨੇਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਏવਂ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਚ ਤਂ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ ਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਿ, ਅਤ੍ਤਨਿ ਆਰੋਪੇਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ।
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ. Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ (ma. ni. 1.150). Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
ਪਰਿਸਾਸੂਤਿ ‘‘ਅਟ੍ਠ ਖੋ ਇਮਾ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਪਰਿਸਾ। ਕਤਮਾ ਅਟ੍ਠ? ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਾ ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਾ ਸਮਣਪਰਿਸਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਪਰਿਸਾ ਤਾવਤਿਂਸਪਰਿਸਾ ਮਾਰਪਰਿਸਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਰਿਸਾ’’ਤਿ, ਇਮਾਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਰਿਸਾਸੁ। ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤੀਤਿ ਸੇਟ੍ਠਨਾਦਂ ਅਭੀਤਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਸੀਹਨਾਦਸਦਿਸਂ વਾ ਨਾਦਂ ਨਦਤਿ। ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਸੀਹਨਾਦਸੁਤ੍ਤੇਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ વਾ ਸੀਹੋ ਸਹਨਤੋ ਚੇવ ਹਨਨਤੋ ਚ ਸੀਹੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਹਨਤੋ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਾਨਞ੍ਚ ਹਨਨਤੋ ਸੀਹੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਹਸ੍ਸ ਨਾਦਂ ਸੀਹਨਾਦਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਸੀਹੋ ਸੀਹਬਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ વਿਸਾਰਦੋ વਿਗਤਲੋਮਹਂਸੋ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸੀਹੋਪਿ ਤਥਾਗਤਬਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਰਿਸਾਸੁ વਿਸਾਰਦੋ વਿਗਤਲੋਮਹਂਸੋ, ‘‘ਇਤਿ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨਾਨਾવਿਧਦੇਸਨਾવਿਲਾਸਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤੀ’’ਤਿ।
Parisāsūti ‘‘aṭṭha kho imā, sāriputta, parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā brāhmaṇaparisā gahapatiparisā samaṇaparisā cātumahārājikaparisā tāvatiṃsaparisā māraparisā brahmaparisā’’ti, imāsu aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato ceva hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso, ‘‘iti rūpa’’ntiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਂ ਉਤ੍ਤਮਂ, વਿਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤਂ ਪਨ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਦੁવਿਧਂ ਹੋਤਿ ਪਟਿવੇਧਞਾਣਞ੍ਚ ਦੇਸਨਾਞਾਣਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾਪਭਾવਿਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰਿਯਫਲਾવਹਂ ਪਟਿવੇਧਞਾਣਂ, ਕਰੁਣਾਪਭਾવਿਤਂ ਸਾવਕਾਨਂ ਅਰਿਯਫਲਾવਹਂ ਦੇਸਨਾਞਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਟਿવੇਧਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ, ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ਤੁਸਿਤਭવਨਤੋ વਾ ਯਾવ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ, ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ਦੀਪਙ੍ਕਰਤੋ વਾ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ , ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ। ਦੇਸਨਾਞਾਣਮ੍ਪਿ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਯਾવ ਅਞ੍ਞਾਸਿਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ, ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਤੇਸੁ ਪਟਿવੇਧਞਾਣਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ, ਦੇਸਨਾਞਾਣਂ ਲੋਕਿਯਂ। ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਪਨੇਤਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂਯੇવ ਓਰਸਞਾਣਂ।
Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ, visuddhassa dhammacakkassetaṃ adhivacanaṃ. Taṃ pana dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkarato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ , phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññāsikoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.
ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਇਮਿਨਾ ਞਾਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਇਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਰੂਪਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਰੂਪਂ, ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਰੂਪਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਰੁਪ੍ਪਨਸਭਾવਞ੍ਚੇવ ਭੂਤੁਪਾਦਾਯਭੇਦਞ੍ਚ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਲਕ੍ਖਣਰਸਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਪਦਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਅਨવਸੇਸਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏવਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਇਤੀਤਿ ਏવਂ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੋ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਸਮੁਦਯਾ ਰੂਪਸਮੁਦਯੋ ਤਣ੍ਹਾਸਮੁਦਯਾ, ਕਮ੍ਮਸਮੁਦਯਾ ਆਹਾਰਸਮੁਦਯਾ ਰੂਪਸਮੁਦਯੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੫੦) ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮੇਪਿ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ ਰੂਪਨਿਰੋਧੋ…ਪੇ॰… વਿਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਖਣਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਂ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰੋ।
Idāni yaṃ iminā ñāṇena samannāgato sīhanādaṃ nadati, taṃ dassetuṃ iti rūpantiādimāha. Tattha iti rūpanti idaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ, ito uddhaṃ rūpaṃ natthīti ruppanasabhāvañceva bhūtupādāyabhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesarūpapariggaho vutto. Iti rūpassa samudayoti iminā evaṃ pariggahitassa rūpassa samudayo vutto. Tattha itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tassa vitthāro ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo taṇhāsamudayā, kammasamudayā āhārasamudayā rūpasamudayoti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passatī’’ti (paṭi. ma. 1.50) evaṃ veditabbo. Atthaṅgamepi ‘‘avijjānirodhā rūpanirodho…pe… vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa nirodhaṃ passatī’’ti ayaṃ vitthāro.
ਇਤਿ વੇਦਨਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਅਯਂ વੇਦਨਾ ਏਤ੍ਤਕਾ વੇਦਨਾ, ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ વੇਦਨਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਯਂ ਸਞ੍ਞਾ, ਇਮੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਇਦਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਏਤ੍ਤਕਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ , ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વੇਦਯਿਤਸਞ੍ਜਾਨਨਅਭਿਸਙ੍ਖਰਣવਿਜਾਨਨਸਭਾવਞ੍ਚੇવ ਸੁਖਾਦਿਰੂਪਸਞ੍ਞਾਦਿਫਸ੍ਸਾਦਿਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਭੇਦਞ੍ਚ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਲਕ੍ਖਣਰਸਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਪਦਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਅਨવਸੇਸવੇਦਨਾਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਪਰਿਗ੍ਗਹੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ વੇਦਨਾਯ ਸਮੁਦਯੋਤਿਆਦੀਹਿ ਪਨ ਏવਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾਨਂ વੇਦਨਾਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਸਮੁਦਯੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਇਤੀਤਿ ਏવਂ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸਮ੍ਪਿ વਿਤ੍ਥਾਰੋ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਸਮੁਦਯਾ વੇਦਨਾਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੫੦) ਰੂਪੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਤੀਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ‘‘ਆਹਾਰਸਮੁਦਯਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ‘‘ਨਾਮਰੂਪਸਮੁਦਯਾ’’ਤਿ। ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਪਦਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂਯੇવ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਉਦਯਬ੍ਬਯવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੂਰੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤੋ।
Iti vedanātiādīsupi ayaṃ vedanā ettakā vedanā, ito uddhaṃ vedanā natthi, ayaṃ saññā, ime saṅkhārā, idaṃ viññāṇaṃ ettakaṃ viññāṇaṃ , ito uddhaṃ viññāṇaṃ natthīti vedayitasañjānanaabhisaṅkharaṇavijānanasabhāvañceva sukhādirūpasaññādiphassādicakkhuviññāṇādibhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇapariggaho vutto. Iti vedanāya samudayotiādīhi pana evaṃ pariggahitānaṃ vedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇānaṃ samudayo vutto. Tatrāpi itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tesampi vitthāro ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) rūpe vuttanayeneva veditabbo. Ayaṃ pana viseso – tīsu khandhesu ‘‘āhārasamudayā’’ti avatvā ‘‘phassasamudayā’’ti vattabbaṃ, viññāṇakkhandhe ‘‘nāmarūpasamudayā’’ti. Atthaṅgamapadampi tesaṃyeva vasena yojetabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana udayabbayavinicchayo sabbākāraparipūro visuddhimagge vutto.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਇਦਂ ਹੋਤੀਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਪਰੋ ਸੀਹਨਾਦੋ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਕੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸਤਿ ਇਦਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕਂ ਫਲਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਸੁਪ੍ਪਾਦਾ ਇਦਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾ ਇਦਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕਂ ਫਲਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਸਤਿ ਇਦਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਕੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅਸਤਿ ਇਦਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕਂ ਫਲਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਇਦਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਇਦਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕਂ ਫਲਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਯਥਾ ਤਂ ਹੋਤਿ ਚੇવ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ ਚ, ਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਯਦਿਦਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Imasmiṃsati idaṃ hotīti ayampi aparo sīhanādo. Tassattho – imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati. Imasmiṃ asati idaṃ na hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye asati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ na hoti. Imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti imassa avijjādikassa paccayassa nirodhā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ nirujjhati. Idāni yathā taṃ hoti ceva nirujjhati ca, taṃ vitthārato dassetuṃ yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārātiādimāha.
ਏવਂ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧવਿਭਜਨਾਦਿવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਕ੍ਖਾਤੋ ਕਥਿਤੋ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਧਮ੍ਮੋ। ਉਤ੍ਤਾਨੋਤਿ ਅਨਿਕੁਜ੍ਜਿਤੋ। વਿવਟੋਤਿ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ। ਪਕਾਸਿਤੋਤਿ ਦੀਪਿਤੋ ਜੋਤਿਤੋ। ਛਿਨ੍ਨਪਿਲੋਤਿਕੋਤਿ ਪਿਲੋਤਿਕਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਛਿਨ੍ਨਂ ਭਿਨ੍ਨਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸਿਬ੍ਬਿਤਗਣ੍ਠਿਤਂ ਜਿਣ੍ਣવਤ੍ਥਂ, ਤਂ ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਟ੍ਠਹਤ੍ਥਂ ਨવਹਤ੍ਥਂ વਾ ਅਹਤਸਾਟਕਂ ਨਿવਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਛਿਨ੍ਨਪਿਲੋਤਿਕੋ ਨਾਮ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਤਾਦਿਸੋ। ਨ ਹੇਤ੍ਥ ਕੋਹਞ੍ਞਾਦਿવਸੇਨ ਛਿਨ੍ਨਭਿਨ੍ਨਸਿਬ੍ਬਿਤਗਣ੍ਠਿਤਭਾવੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਪਿਚ ਖੁਦ੍ਦਕਸਾਟਕੋਪਿ ਪਿਲੋਤਿਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਾ ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਟ੍ਠਨવਹਤ੍ਥੋ ਮਹਾਪਟੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋਪਿ ਛਿਨ੍ਨਪਿਲੋਤਿਕੋ, ਅਪਗਤਪਿਲੋਤਿਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਾਦਿਸੋ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਤੁਹਤ੍ਥਂ ਸਾਟਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਅਞ੍ਛਨ੍ਤੋ ਕਿਲਮਤਿ, ਏવਂ ਬਾਹਿਰਕਸਮਯੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਤ੍ਤਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ‘‘ਏવਂ ਸਤਿ ਏવਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਾ ਕਿਲਮਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਅਟ੍ਠਹਤ੍ਥਨવਹਤ੍ਥੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਯਥਾਰੁਚਿ ਪਾਰੁਪਤਿ ਨ ਕਿਲਮਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਛਿਤ੍વਾ વਡ੍ਢਨਕਿਚ੍ਚਂ; ਏવਂ ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮੇ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ વਿਭਜਨਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਮਯਾવ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁવਿਭਤ੍ਤੋ ਸੁવਿਤ੍ਥਾਰਿਤੋਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਛਿਨ੍ਨਪਿਲੋਤਿਕੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਪਿਚ ਕਚવਰੋਪਿ ਪਿਲੋਤਿਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਸਾਸਨੇ ਸਮਣਕਚવਰਂ ਨਾਮ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ –
Evaṃ svākkhātoti evaṃ pañcakkhandhavibhajanādivasena suṭṭhu akkhāto kathito. Dhammoti pañcakkhandhapaccayākāradhammo. Uttānoti anikujjito. Vivaṭoti vivaritvā ṭhapito. Pakāsitoti dīpito jotito. Chinnapilotikoti pilotikā vuccati chinnaṃ bhinnaṃ tattha tattha sibbitagaṇṭhitaṃ jiṇṇavatthaṃ, taṃ yassa natthīti aṭṭhahatthaṃ navahatthaṃ vā ahatasāṭakaṃ nivattho, so chinnapilotiko nāma. Ayampi dhammo tādiso. Na hettha kohaññādivasena chinnabhinnasibbitagaṇṭhitabhāvo atthi. Apica khuddakasāṭakopi pilotikāti vuccati, sā yassa natthi, aṭṭhanavahattho mahāpaṭo atthi, sopi chinnapilotiko, apagatapilotikoti attho. Tādiso ayaṃ dhammo. Yathā hi catuhatthaṃ sāṭakaṃ gahetvā pariggahaṇaṃ karonto puriso ito cito ca añchanto kilamati, evaṃ bāhirakasamaye pabbajitā attano parittakaṃ dhammaṃ ‘‘evaṃ sati evaṃ bhavissatī’’ti kappetvā kappetvā vaḍḍhentā kilamanti. Yathā pana aṭṭhahatthanavahatthena pariggahaṇaṃ karonto yathāruci pārupati na kilamati, natthi tattha añchitvā vaḍḍhanakiccaṃ; evaṃ imasmimpi dhamme kappetvā kappetvā vibhajanakiccaṃ natthi, tehi tehi kāraṇehi mayāva ayaṃ dhammo suvibhatto suvitthāritoti idampi sandhāya ‘‘chinnapilotiko’’ti āha. Apica kacavaropi pilotikāti vuccati, imasmiñca sāsane samaṇakacavaraṃ nāma patiṭṭhātuṃ na labhati. Tenevāha –
‘‘ਕਾਰਣ੍ਡવਂ ਨਿਦ੍ਧਮਥ, ਕਸਮ੍ਬੁਂ ਅਪਕਸ੍ਸਥ।
‘‘Kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha;
ਤਤੋ ਪਲਾਪੇ વਾਹੇਥ, ਅਸ੍ਸਮਣੇ ਸਮਣਮਾਨਿਨੇ॥
Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine.
‘‘ਨਿਦ੍ਧਮਿਤ੍વਾਨ ਪਾਪਿਚ੍ਛੇ, ਪਾਪਆਚਾਰਗੋਚਰੇ।
‘‘Niddhamitvāna pāpicche, pāpaācāragocare;
ਸੁਦ੍ਧਾ ਸੁਦ੍ਧੇਹਿ ਸਂવਾਸਂ, ਕਪ੍ਪਯવ੍ਹੋ ਪਤਿਸ੍ਸਤਾ।
Suddhā suddhehi saṃvāsaṃ, kappayavho patissatā;
ਤਤੋ ਸਮਗ੍ਗਾ ਨਿਪਕਾ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੧੦)।
Tato samaggā nipakā, dukkhassantaṃ karissathā’’ti. (a. ni. 8.10);
ਇਤਿ ਸਮਣਕਚવਰਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾਪਿ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਛਿਨ੍ਨਪਿਲੋਤਿਕੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
Iti samaṇakacavarassa chinnattāpi ayaṃ dhammo chinnapilotiko nāma hoti.
ਅਲਮੇવਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਮੇવ। ਸਦ੍ਧਾਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨਾਤਿ ਸਦ੍ਧਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ। ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਦ੍વੇ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਆਚਾਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਜਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਯਤੋ ਕੁਤੋਚਿ ਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਸੀਲਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪੂਰੇਤਿ, ਅਯਂ ਆਚਾਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ। ਯੋ ਪਨ ਯਸਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਦਯੋ વਿਯ ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਅਯਂ ਜਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ। ਤੇਸੁ ਇਧ ਆਚਾਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਸਚੇ ਪਨ ਜਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਆਚਾਰવਾ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਉਤ੍ਤਮੋਯੇવ। ਏવਰੂਪੇਨ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇਨ। વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਿਤੁਨ੍ਤਿ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ વੀਰਿਯਂ ਕਾਤੁਂ। ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਚਤੁਰਙ੍ਗਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮਂ ਤਚੋ ਚਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਤਚੋ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗਂ, ਨ੍ਹਾਰੁ ਏਕਂ, ਅਟ੍ਠਿ ਏਕਂ, ਮਂਸਲੋਹਿਤਂ ਏਕਨ੍ਤਿ। ਇਦਞ੍ਚ ਪਨ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ વੀਰਿਯਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤੇਨ ਨવਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਮਾਧਾਤਬ੍ਬਂ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤੇ ਪੁਰਿਮਯਾਮੇ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਗਮਨੇ ਠਾਨੇ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਸਯਨੇਤਿ।
Alamevāti yuttameva. Saddhāpabbajitenāti saddhāya pabbajitena. Kulaputtenāti dve kulaputtā ācārakulaputto jātikulaputto ca. Tattha yo yato kutoci kulā pabbajitvā sīlādayo pañca dhammakkhandhe pūreti, ayaṃ ācārakulaputto nāma. Yo pana yasakulaputtādayo viya jātisampannakulā pabbajito, ayaṃ jātikulaputto nāma. Tesu idha ācārakulaputto adhippeto. Sace pana jātikulaputto ācāravā hoti, ayaṃ uttamoyeva. Evarūpena kulaputtena. Vīriyaṃ ārabhitunti caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ kātuṃ. Idānissa caturaṅgaṃ dassento kāmaṃ taco cātiādimāha. Ettha hi taco ekaṃ aṅgaṃ, nhāru ekaṃ, aṭṭhi ekaṃ, maṃsalohitaṃ ekanti. Idañca pana caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhahantena navasu ṭhānesu samādhātabbaṃ purebhatte pacchābhatte purimayāme majjhimayāme pacchimayāme gamane ṭhāne nisajjāya sayaneti.
ਦੁਕ੍ਖਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਸੀਤੋ વਿਹਰਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਯੋ ਕੁਸੀਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਰਤਿ। ਬਾਹਿਰਸਮਯੇ ਪਨ ਯੋ ਕੁਸੀਤੋ, ਸੋ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤਿ। વੋਕਿਣ੍ਣੋਤਿ ਮਿਸ੍ਸੀਭੂਤੋ। ਸਦਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸੋਭਨਂ વਾ ਅਤ੍ਥਂ ਸਕਂ વਾ ਅਤ੍ਥਂ, ਉਭਯੇਨਾਪਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਪਰਿਹਾਪੇਤੀਤਿ ਹਾਪੇਤਿ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਕੁਸੀਤਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਹਿ ਛ ਦ੍વਾਰਾਨਿ ਅਗੁਤ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੀਣਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਨਿ, ਆਜੀવਟ੍ਠਮਕਂ ਸੀਲਂ ਅਪਰਿਯੋਦਾਤਂ, ਭਿਨ੍ਨਾਜੀવੋ ਕੁਲੂਪਕੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਪਤਿਤਰਜਂ વਿਯ ਉਪਘਾਤਕਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਰਤਿ, ਪੀਠਮਦ੍ਦਨੋ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਲਣ੍ਡਪੂਰਕੋ ਚ, ਸਤ੍ਥੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਦੁਲ੍ਲਭਂ ਖਣਂ વਿਰਾਧੇਤਿ, ਤੇਨ ਭੁਤ੍ਤੋ ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡੋਪਿ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ।
Dukkhaṃ, bhikkhave, kusīto viharatīti imasmiṃ sāsane yo kusīto puggalo, so dukkhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo kusīto, so sukhaṃ viharati. Vokiṇṇoti missībhūto. Sadatthanti sobhanaṃ vā atthaṃ sakaṃ vā atthaṃ, ubhayenāpi arahattameva adhippetaṃ. Parihāpetīti hāpeti na pāpuṇāti. Kusītapuggalassa hi cha dvārāni aguttāni honti, tīṇi kammāni aparisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ apariyodātaṃ, bhinnājīvo kulūpako hoti. So sabrahmacārīnaṃ akkhimhi patitarajaṃ viya upaghātakaro hutvā dukkhaṃ viharati, pīṭhamaddano ceva hoti laṇḍapūrako ca, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ na sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ virādheti, tena bhutto raṭṭhapiṇḍopi na mahapphalo hoti.
ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਸਾਸਨੇ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤਿ। ਬਾਹਿਰਸਮਯੇ ਪਨ ਯੋ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ, ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਰਤਿ। ਪવਿવਿਤ੍ਤੋਤਿ વਿવਿਤ੍ਤੋ વਿਯੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਸਦਤ੍ਥਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਸ੍ਸ ਹਿ ਛ ਦ੍વਾਰਾਨਿ ਸੁਗੁਤ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੀਣਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਨਿ, ਆਜੀવਟ੍ਠਮਕਂ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਸੁਸੀਤਲਞ੍ਜਨਂ વਿਯ ਧਾਤੁਗਤਚਨ੍ਦਨਂ વਿਯ ਚ ਮਨਾਪੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤਿ, ਸਤ੍ਥੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਗਹੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਹਿ –
Āraddhavīriyo ca kho, bhikkhaveti āraddhavīriyo puggalo imasmiṃyeva sāsane sukhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharati. Pavivittoti vivitto viyutto hutvā. Sadatthaṃ paripūretīti arahattaṃ pāpuṇāti. Āraddhavīriyassa hi cha dvārāni suguttāni honti, tīṇi kammāni parisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ pariyodātaṃ sabrahmacārīnaṃ akkhimhi susītalañjanaṃ viya dhātugatacandanaṃ viya ca manāpo hutvā sukhaṃ viharati, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti. Satthā hi –
‘‘ਚਿਰਂ ਜੀવ ਮਹਾવੀਰ, ਕਪ੍ਪਂ ਤਿਟ੍ਠ ਮਹਾਮੁਨੀ’’ਤਿ –
‘‘Ciraṃ jīva mahāvīra, kappaṃ tiṭṭha mahāmunī’’ti –
ਏવਂ ਗੋਤਮਿਯਾ વਨ੍ਦਿਤੋ, ‘‘ਨ ਖੋ, ਗੋਤਮਿ, ਤਥਾਗਤਾ ਏવਂ વਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਾਯ ਯਾਚਿਤੋ વਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾਕਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ –
Evaṃ gotamiyā vandito, ‘‘na kho, gotami, tathāgatā evaṃ vanditabbā’’ti paṭikkhipitvā tāya yācito vanditabbākāraṃ ācikkhanto evamāha –
‘‘ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇ ਪਹਿਤਤ੍ਤੇ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੇ।
‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;
ਸਮਗ੍ਗੇ ਸਾવਕੇ ਪਸ੍ਸ, ਏਸਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨ વਨ੍ਦਨਾ’’ਤਿ॥ (ਅਪ॰ ਥੇਰੀ ੨.੨.੧੭੧)।
Samagge sāvake passa, esā buddhāna vandanā’’ti. (apa. therī 2.2.171);
ਏવਂ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਸਤ੍ਥੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਗਹੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਦੁਲ੍ਲਭਂ ਖਣਂ ਨ વਿਰਾਧੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਸਫਲਾ ਹੋਤਿ ਸਉਦ੍ਰਯਾ, ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡੋਪਿ ਤੇਨ ਭੁਤ੍ਤੋ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ।
Evaṃ āraddhavīriyo satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ na virādheti. Tassa hi buddhuppādo dhammadesanā saṅghasuppaṭipatti saphalā hoti saudrayā, raṭṭhapiṇḍopi tena bhutto mahapphalo hoti.
ਹੀਨੇਨ ਅਗ੍ਗਸ੍ਸਾਤਿ ਹੀਨਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਹੀਨੇਨ વੀਰਿਯੇਨ ਹੀਨਾਯ ਸਤਿਯਾ ਹੀਨੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਹੀਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਗ੍ਗੇਨ ਚ ਖੋਤਿ ਅਗ੍ਗੇਹਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਅਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ। ਮਣ੍ਡਪੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਟ੍ਠੇਨ ਮਣ੍ਡਂ, ਪਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਪੇਯ੍ਯਂ। ਯਞ੍ਹਿ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ ਪਤਿਤੋ વਿਸਞ੍ਞੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਟਕਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਪਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨ ਪਾਤਬ੍ਬਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਸਾਸਨਂ ਏવਂ ਪਸਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਾਤਬ੍ਬਞ੍ਚਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਣ੍ਡਪੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Hīnenaaggassāti hīnāya saddhāya hīnena vīriyena hīnāya satiyā hīnena samādhinā hīnāya paññāya aggasaṅkhātassa arahattassa patti nāma na hoti. Aggena ca khoti aggehi saddhādīhi aggassa arahattassa patti hoti. Maṇḍapeyyanti pasannaṭṭhena maṇḍaṃ, pātabbaṭṭhena peyyaṃ. Yañhi pivitvā antaravīthiyaṃ patito visaññī attano sāṭakādīnampi assāmiko hoti, taṃ pasannampi na pātabbaṃ, mayhaṃ pana sāsanaṃ evaṃ pasannañca pātabbañcāti dassento ‘‘maṇḍapeyya’’nti āha.
ਤਤ੍ਥ ਤਿવਿਧੋ ਮਣ੍ਡੋ – ਦੇਸਨਾਮਣ੍ਡੋ, ਪਟਿਗ੍ਗਹਮਣ੍ਡੋ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਣ੍ਡੋਤਿ। ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਮਣ੍ਡੋ? ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨਾ ਦੇਸਨਾ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾ ਪਟ੍ਠਪਨਾ વਿવਰਣਾ વਿਭਜਨਾ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ…ਪੇ॰… ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਨਾ…ਪੇ॰… ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਮ੍ਮਂ, ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਮਣ੍ਡੋ। ਕਤਮੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹਮਣ੍ਡੋ? ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਉਪਾਸਕਾ ਉਪਾਸਿਕਾਯੋ ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਯੇ વਾ ਪਨਞ੍ਞੇਪਿ ਕੇਚਿ વਿਞ੍ਞਾਤਾਰੋ, ਅਯਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਮਣ੍ਡੋ। ਕਤਮੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਣ੍ਡੋ? ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ, ਅਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਣ੍ਡੋ। ਅਪਿਚ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਮਣ੍ਡੋ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ ਕਸਟੋ, ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ ਕਸਟਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਮਣ੍ਡਂ ਪਿવਤੀਤਿ ਮਣ੍ਡਪੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾਪਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੨੩੮) ਨਯੇਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਤ੍ਥਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋਤਿ ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਥਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ વੀਰਿਯਸਮ੍ਪਯੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਪਿવਥ ਏਤਂ ਮਣ੍ਡਂ। ਬਾਹਿਰਕਞ੍ਹਿ ਭੇਸਜ੍ਜਮਣ੍ਡਮ੍ਪਿ વੇਜ੍ਜਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਿવਨ੍ਤਾਨਂ ਪਮਾਣਂ વਾ ਉਗ੍ਗਮਨਂ વਾ ਨਿਗ੍ਗਮਨਂ વਾ ਨ ਜਾਨਾਮਾਤਿ ਆਸਙ੍ਕਾ ਹੋਤਿ। વੇਜ੍ਜਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਨ ‘‘વੇਜ੍ਜੋ ਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਾ ਪਿવਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਮਿ ਸਤ੍ਥਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋਤਿ વੀਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਪਿવਥਾਤਿ ਮਣ੍ਡਪਾਨੇ ਨੇਸਂ ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਫਲਾਤਿ ਸਾਨਿਸਂਸਾ। ਸਉਦ੍ਰਯਾਤਿ ਸવਡ੍ਢਿ। ਇਦਾਨਿ ਨਿਯੋਜਨਾਨੁਰੂਪਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਂ વਾ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਭੂਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ। ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਕਾਤੁਂ। ਪਰਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਦਾਯਕਾਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਾਨਿਸਂਸਂ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
Tattha tividho maṇḍo – desanāmaṇḍo, paṭiggahamaṇḍo, brahmacariyamaṇḍoti. Katamo desanāmaṇḍo? Catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa ācikkhanā…pe… uttānīkammaṃ, ayaṃ desanāmaṇḍo. Katamo paṭiggahamaṇḍo? Bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā ye vā panaññepi keci viññātāro, ayaṃ paṭiggahamaṇḍo. Katamo brahmacariyamaṇḍo? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi, ayaṃ brahmacariyamaṇḍo. Apica adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyantiādināpi (paṭi. ma. 1.238) nayenettha attho veditabbo. Satthā sammukhībhūtoti idamettha kāraṇavacanaṃ. Yasmā satthā sammukhībhūto, tasmā vīriyasampayogaṃ katvā pivatha etaṃ maṇḍaṃ. Bāhirakañhi bhesajjamaṇḍampi vejjassa asammukhā pivantānaṃ pamāṇaṃ vā uggamanaṃ vā niggamanaṃ vā na jānāmāti āsaṅkā hoti. Vejjasammukhā pana ‘‘vejjo jānissatī’’ti nirāsaṅkā pivanti. Evameva amhākaṃ dhammassāmi satthā sammukhībhūtoti vīriyaṃ katvā pivathāti maṇḍapāne nesaṃ niyojento tasmātiha, bhikkhavetiādimāha. Tattha saphalāti sānisaṃsā. Saudrayāti savaḍḍhi. Idāni niyojanānurūpaṃ sikkhitabbataṃ niddisanto attatthaṃ vā hi, bhikkhavetiādimāha. Tattha attatthanti attano atthabhūtaṃ arahattaṃ. Appamādena sampādetunti appamādena sabbakiccāni kātuṃ. Paratthanti paccayadāyakānaṃ mahapphalānisaṃsaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti. Dutiyaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੨. ਦੁਤਿਯਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Dutiyadasabalasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੨. ਦੁਤਿਯਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā