| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੨. ਦੁਤਿਯਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
੨੨. ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤੇ। ਦਸਹਿ ਬਲੇਹੀਤਿ ਦਸਹਿ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣੇਹਿ ਞਾਣਬਲੇਹਿ, ਤਾਨਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸੇવ ਬਲਾਨੀਤਿ ਤਥਾਗਤਬਲਾਨੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਕਾਮਞ੍ਚ ਤਾਨਿ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਸਾવਕਾਨਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਯਾਦਿਸਾਨਿ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਞਾਣਾਦੀਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਾਦਿਸਾਨਿ ਤਦਞ੍ਞੇਸਂ ਕਦਾਚਿਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ। ਹਤ੍ਥਿਕੁਲਾਨੁਸਾਰੇਨਾਤਿ વਕ੍ਖਮਾਨਹਤ੍ਥਿਕੁਲਾਨੁਸਾਰੇਨ। ਕਾਲ਼ਾવਕਨ੍ਤਿ ਕੁਲਸਦ੍ਦਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਪਕਤਿਹਤ੍ਥਿਕੁਲਨ੍ਤਿ ਗਿਰਿਚਰਨਦਿਚਰવਨਚਰਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਾ ਗੋਚਰਿਯਕਾਲ਼ਾવਕਨਾਮਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਬਲੇਨ ਪਾਕਤਿਕਾ ਹਤ੍ਥਿਜਾਤਿ। ਦਸਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਸਾਨਨ੍ਤਿ ਥਾਮਮਜ੍ਝਿਮਾਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਸਾਨਂ। ਏਕਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯਬਲਨ੍ਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਏਕਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਤਥਾ ਹੇਟ੍ਠਾਕਥਾਯਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਦੇਸਨਾਸੋਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਾਰਾਯਨਸਙ੍ਘਾਤਬਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਾਰਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਰਸ੍ਮਿਯੋ, ਤਾ ਬਹੂ ਨਾਨਾવਿਧਾ ਇਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਨਾਰਾਯਨਂ, વਜਿਰਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਰਾਯਨਸਙ੍ਘਾਤਬਲਨ੍ਤਿ વਜਿਰਸਙ੍ਘਾਤਬਲਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯਬਲਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਾਕਤਿਕਕਾਯਬਲਂ। ਸਙ੍ਗਹਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਲਾਭਾવਤੋ, ਤਤੋ ਏવਸ੍ਸ ਬਾਹਿਰਕਤਾ ਲਾਮਕਤਾ ਚ। ਤਦੁਭਯਂ ਪਨਸ੍ਸ ਕਾਰਣੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏਤਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਕਾਯਬਲਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਤਤੋ વਿਸੁਂਯੇવ। ਦਸਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਦਸਸੁ ਞਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨੇਸੁ। ਯਾਥਾવਪਟਿવੇਧਤੋ ਸਯਞ੍ਚ ਅਕਮ੍ਪਯਂ, ਪੁਗ੍ਗਲਞ੍ਚ ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਂ ਨੇਯ੍ਯੇਸੁ ਅਧਿਬਲਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਕਮ੍ਪਨਟ੍ਠੇਨ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਟ੍ਠੇਨ ਚਾ’’ਤਿ।
22.Tatthāti dutiyasutte. Dasahi balehīti dasahi anaññasādhāraṇehi ñāṇabalehi, tāni tathāgatasseva balānīti tathāgatabalānīti vuccanti. Kāmañca tāni ekaccānaṃ sāvakānampi uppajjanti, yādisāni pana buddhānaṃ ṭhānāṭṭhānañāṇādīni uppajjanti, na tādisāni tadaññesaṃ kadācipi uppajjantīti. Hatthikulānusārenāti vakkhamānahatthikulānusārena. Kāḷāvakanti kulasaddāpekkhāya napuṃsakaniddeso. Esa nayo sesesupi. Pakatihatthikulanti giricaranadicaravanacarādippabhedā gocariyakāḷāvakanāmā sabbāpi balena pākatikā hatthijāti. Dasannaṃ purisānanti thāmamajjhimānaṃ dasannaṃ purisānaṃ. Ekassa tathāgatassa kāyabalanti ānetvā sambandho. Ekassāti ca tathā heṭṭhākathāyaṃ āgatattā desanāsotena vuttaṃ. Nārāyanasaṅghātabalanti ettha nārā vuccanti rasmiyo, tā bahū nānāvidhā ito uppajjantīti nārāyanaṃ, vajiraṃ, tasmā nārāyanasaṅghātabalanti vajirasaṅghātabalanti attho. Tathāgatassa kāyabalanti tathāgatassa pākatikakāyabalaṃ. Saṅgahaṃ na gacchati attano balābhāvato, tato evassa bāhirakatā lāmakatā ca. Tadubhayaṃ panassa kāraṇena dassetuṃ ‘‘etañhi nissāyā’’tiādi vuttaṃ. Aññanti kāyabalato aññaṃ tato visuṃyeva. Dasasu ṭhānesu dasasu ñātabbaṭṭhānesu. Yāthāvapaṭivedhato sayañca akampayaṃ, puggalañca taṃsamaṅgiṃ neyyesu adhibalaṃ karotīti āha ‘‘akampanaṭṭhena upatthambhanaṭṭhena cā’’ti.
ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋਤਿ ਕਾਰਣਞ੍ਚ ਕਾਰਣਤੋ। ਕਾਰਣਞ੍ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਫਲਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਤਦਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਚੇવ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਕਾਰਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਦੁਭਯਂ ਭਗવਾ ਯੇਨ ਞਾਣੇਨ ਯੇ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਯੇਸਂ ਯੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਹੇਤੂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਤਂ ਤਂ ਠਾਨਂ, ਯੇ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਯੇਸਂ ਯੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨ ਹੇਤੂ ਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਤਂ ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਠਾਨਞ੍ਚ…ਪੇ॰… ਜਾਨਨਂ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਕਤਾਨਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਨਂ, ਕਮ੍ਮਞ੍ਞੇવ વਾ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਂ। ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਤੋ ਚ ਹੇਤੁਤੋ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਗਤਿਉਪਧਿਕਾਲਪਯੋਗਾ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਠਾਨਂ, ਕਮ੍ਮਂ ਹੇਤੁ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਗਾਮਿਨੀਪਟਿਪਦਾਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਗਤਿਗਾਮਿਨਿਯਾ ਅਗਤਿਗਾਮਿਨਿਯਾ ਚ ਪਟਿਪਦਾਯ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਜਾਨਨਂ, ਬਹੂਸੁਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਏਕਮੇવ ਪਾਣਂ ਹਨਨ੍ਤੇਸੁ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਚੇਤਨਾ ਨਿਰਯਗਾਮਿਨੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਏਕવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅવਿਪਰੀਤਤੋ ਸਭਾવਜਾਨਨਂ । ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਲੋਕਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਧਾਤੁਆਦੀਹਿ ਕਾਮਧਾਤੁਆਦੀਹਿ વਾ ਬਹੁਧਾਤੁਨੋ, ਤਾਸਂਯੇવ ਧਾਤੂਨਂ વਿਪਰੀਤਤਾਯ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਧਾਤੁਨੋ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਧਾਤੁਲੋਕਸ੍ਸ ਜਾਨਨਂ। ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ। ਨਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਤਾਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਹੀਨਾਦੀਹਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੀਹਿ ਨਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਭਾવਸ੍ਸ ਜਾਨਨਂ। ਤੇਸਂਯੇવਾਤਿ ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਂਯੇવ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਰਭਾવਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾવਸ੍ਸ વੁਦ੍ਧਿਯਾ ਚੇવ ਹਾਨਿਯਾ ਚ ਜਾਨਨਂ। ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਨ੍ਤਿ ਪਠਮਾਦੀਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ, ‘‘ਰੂਪੀ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦੀਨਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ વਿਮੋਕ੍ਖਾਨਂ, ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਮਾਧੀਨਂ, ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਆਦੀਨਞ੍ਚ ਨવਨ੍ਨਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ। ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨવੁਟ੍ਠਾਨਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਹਾਨਭਾਗਿਯਸ੍ਸ, વਿਸੇਸਭਾਗਿਯਸ੍ਸ ‘‘વੋਦਾਨਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਮ੍ਹਾ ਤਮ੍ਹਾ ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾ વੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੮੨੮) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪਗੁਣਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਚੇવ ਭવਙ੍ਗਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਞ੍ਚ ਜਾਨਨਂ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਞ੍ਹਿ ਪਗੁਣਜ੍ਝਾਨਂ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੋਦਾਨਮ੍ਪਿ ‘‘વੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਭવਙ੍ਗੇਨ ਪਨ ਸਬ੍ਬਝਾਨੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਤਮ੍ਹਾ ਤਮ੍ਹਾ ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾ વੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣੇਨ ਨਿવੁਟ੍ਠਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਜਾਨਨਂ। ਚੁਤੂਪਪਾਤਜਾਨਨਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਯਾਥਾવਤੋ ਜਾਨਨਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਸવਕ੍ਖਯਜਾਨਨਂ ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਂ, ਮਗ੍ਗਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਤ੍ਥ ਪਨੇਤਾਨਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਆਗਤਾਨਿ ਸਂવਣ੍ਣਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Ṭhānañcaṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato. Kāraṇañhi yasmā phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ‘‘ṭhāna’’nti vuccati. Vipariyāyena aṭṭhānanti akāraṇaṃ veditabbaṃ. Tadubhayaṃ bhagavā yena ñāṇena ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānaṃ, ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhānanti pajānāti. Taṃ sandhāyāha ‘‘ṭhānañca…pe… jānanaṃ eka’’nti. Kammasamādānānanti kammaṃ samādiyitvā katānaṃ kusalākusalakammānaṃ, kammaññeva vā kammasamādānaṃ. Ṭhānaso hetusoti paccayato ca hetuto ca. Tattha gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ, kammaṃ hetu. Sabbatthagāminīpaṭipadājānananti sabbagatigāminiyā agatigāminiyā ca paṭipadāya maggassa jānanaṃ, bahūsupi manussesu ekameva pāṇaṃ hanantesu ‘‘imassa cetanā nirayagāminī bhavissati, imassa tiracchānayonigāminī’’ti iminā nayena ekavatthusmimpi kusalākusalacetanāsaṅkhātānaṃ paṭipattīnaṃ aviparītato sabhāvajānanaṃ . Anekadhātunānādhātulokajānananti cakkhudhātuādīhi kāmadhātuādīhi vā bahudhātuno, tāsaṃyeva dhātūnaṃ viparītatāya nānappakāradhātuno khandhāyatanadhātulokassa jānanaṃ. Parasattānanti paresaṃ sattānaṃ. Nānādhimuttikatājānananti hīnādīhi adhimuttīhi nānādhimuttikabhāvassa jānanaṃ. Tesaṃyevāti parasattānaṃyeva. Indriyaparopariyattajānananti saddhādīnaṃ indriyānaṃ parabhāvassa aparabhāvassa vuddhiyā ceva hāniyā ca jānanaṃ. Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ, ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ, savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ, paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ. Saṃkilesavodānavuṭṭhānajānananti hānabhāgiyassa, visesabhāgiyassa ‘‘vodānampi vuṭṭhānaṃ, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti (vibha. 828) evaṃ vuttapaguṇajjhānassa ceva bhavaṅgaphalasamāpattīnañca jānanaṃ. Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā vodānampi ‘‘vuṭṭhāna’’nti vuccati. Bhavaṅgena pana sabbajhānehi vuṭṭhānaṃ hoti. Phalasamāpattiyā nirodhasamāpattito vuṭṭhānameva sandhāya ‘‘tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Pubbenivāsajānananti pubbenivāsānussatiñāṇena nivuṭṭhakkhandhānaṃ jānanaṃ. Cutūpapātajānananti sattānaṃ cutiyā upapattiyā ca yāthāvato jānanaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vuttanayeneva veditabbo. Āsavakkhayajānanaṃ āsavakkhayañāṇaṃ, maggañāṇanti attho. Yattha panetāni vitthārato āgatāni saṃvaṇṇitāni, tāni dassento ‘‘abhidhamme panā’’tiādimāha.
ਬ੍ਯਾਮੋਹਭਯવਸੇਨ ਸਰਣਪਰਿਯੇਸਨਂ ਸਾਰਜ੍ਜਨਂ ਸਾਰਦੋ, ਬ੍ਯਾਮੋਹਭਯਂ। વਿਗਤੋ ਸਾਰਦੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ વਿਸਾਰਦੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ વੇਸਾਰਜ੍ਜਂ। ਤਂ ਪਨ ਞਾਣਸਮ੍ਪਦਂ ਪਹਾਨਸਮ੍ਪਦਂ ਦੇਸਨਾવਿਸੇਸਸਮ੍ਪਦਂ ਖੇਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪવਤ੍ਤਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਞਾਣਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਚਤੂਸੂਤਿ ਪਰਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤੇਸੁ વਤ੍ਥੂਸੁ। ਪਰਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤੇਸੁ વਾ વਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤੇਸੁ ਚੋਦਨਾਕਾਰਣੇਸੁ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤੇ ਪਟਿਜਾਨਤੋਤਿ ‘‘ਅਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਤਯਾ। ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ‘‘ਇਦਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ, ਅਯਂ ਛਟ੍ਠੋ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਇਦਂ ਤੇਰਸਮਂ ਆਯਤਨ’’ਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ। ਅਨਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾਤਿ।
Byāmohabhayavasena saraṇapariyesanaṃ sārajjanaṃ sārado, byāmohabhayaṃ. Vigato sārado etassāti visārado, tassa bhāvo vesārajjaṃ. Taṃ pana ñāṇasampadaṃ pahānasampadaṃ desanāvisesasampadaṃ khemaṃ nissāya pavattaṃ catubbidhaṃ paccavekkhaṇāñāṇaṃ. Tenāha ‘‘catūsu ṭhānesū’’tiādi. Catūsūti paraparikappitesu vatthūsu. Paraparikappitesu vā vatthumattesu codanākāraṇesu. Sammāsambuddhassa te paṭijānatoti ‘‘ahaṃ sammāsambuddho’’ti evaṃ paṭijānantena tayā. Ime dhammāti ‘‘idaṃ pañcamaṃ ariyasaccaṃ, ayaṃ chaṭṭho upādānakkhandho, idaṃ terasamaṃ āyatana’’nti veditabbā ime dhammā. Anabhisambuddhā appaṭividdhattāti.
ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤੇ ਚੋਦਨਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ। ਕੋਚੀਤਿ ਸਮਣਾਦੀਹਿ ਅਞ੍ਞੋ વਾ ਯੋ ਕੋਚਿ। ਸਹ ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਸਹ ਹੇਤੁਨਾ। ‘‘ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਹੇਤੁਪਰਿਯਾਯੋ ਇਧ ਧਮ੍ਮ-ਸਦ੍ਦੋ। ਹੇਤੂਤਿ ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਾਧਨਹੇਤੁ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਕਾਰਕੋ ਸਮ੍ਪਾਪਕੋ વਾ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਂ, ਤਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਚੋਦਨਾવਤ੍ਥੁਮੇવ। ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਭਾવਤੋ। ਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤਰੂਪਾਯ ਚੋਦਨਾਯ ਅਨੁਪਦ੍ਦવਂ ਪਤ੍ਤੋ ਨਿਚ੍ਚਲਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ વਿਸਾਰਦਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਇਮੇ ਆਸવਾਤਿ ਕਾਮਾਸવਾਦੀਸੁ ਇਮੇ ਨਾਮ ਆਸવਾ ਨ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾਤਿ ਆਸવਕ੍ਖਯવਚਨੇਨੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਸੋ ਕਿਲੇਸੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਯੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਸવੇਸੁ ਖੀਣੇਸੁ ਨਪ੍ਪਹੀਯੇਯ੍ਯ। ਅਨ੍ਤਰਾਯਿਕਾਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯਕਰਾ, ਸਗ੍ਗવਿਮੋਕ੍ਖਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਯਕਰਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੋ ਹਿ ਯੋ ਸਂਕਿਲੇਸਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ, ਸੋ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤੇ ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋਤਿ વੋਹਰਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੋ ਨ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕਥਂ ਪਨ ਦੇਸਨਾਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ? ਨਿਯ੍ਯਾਨਤ੍ਥਸਮਾਧਾਨਤੋ, ਸੋ ਅਭੇਦੋਪਚਾਰੇਨ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਥ વਾ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਦੇਸਿਤੋ’’ਤਿ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ਨ ਕੋਚਿ વਿਰੋਧੋ।
Tatrāti tasmiṃ anabhisambuddhadhammasaṅkhāte codanāvatthusmiṃ. Kocīti samaṇādīhi añño vā yo koci. Saha dhammenāti saha hetunā. ‘‘Dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu viya hetupariyāyo idha dhamma-saddo. Hetūti ca uppattisādhanahetu veditabbo, na kārako sampāpako vā. Nimittanti kāraṇaṃ, taṃ panettha codanāvatthumeva. Na samanupassāmi sammāsambuddhabhāvato. Khemappattoti akhemappattarūpāya codanāya anupaddavaṃ patto niccalabhāvappatto. Vesārajjappattoti visāradabhāvappatto. Sesesupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – ime āsavāti kāmāsavādīsu ime nāma āsavā na parikkhīṇāti āsavakkhayavacanenettha sabbakilesappahānaṃ vuttaṃ. Na hi so kileso atthi, yo sabbaso āsavesu khīṇesu nappahīyeyya. Antarāyikāti antarāyakarā, saggavimokkhādhigamassa antarāyakarāti attho. Dhammo hi yo saṃkilesato niyyāti, so ‘‘niyyāniko’’ti vutto. Dhamme niyyante taṃsamaṅgīpuggalo niyyānikoti voharito hotīti tassa paṭikkhipanto ‘‘so na niyyātī’’ti āha. Kathaṃ pana desanādhammo niyyātīti vuccati? Niyyānatthasamādhānato, so abhedopacārena ‘‘niyyātī’’ti vutto. Atha vā ‘‘dhammo desito’’ti ariyadhammassa adhippetattā na koci virodho.
ਉਸਭਸ੍ਸ ਇਦਨ੍ਤਿ ਆਸਭਂ, ਅਸਨ੍ਤਸਨਟ੍ਠੇਨ ਆਸਭਂ વਿਯਾਤਿ ਆਸਭਂ, ਸੇਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ। ਆਸਭਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਯਿਤਾਯ ਆਸਭਾ ਨਾਮ ਪੁਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਪਟਿਜਾਨਨવਸੇਨ ਅਭਿਮੁਖਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਚਤਸ੍ਸੋ વਾ ਪਰਿਸਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੀਤਿ ਆਸਭਾ। ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਹਿ ਪਰਿਸਾ ਬੁਦ੍ਧਾਭਿਮੁਖਾ ਏવਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ। ਇਦਮ੍ਪੀਤਿ ‘‘ਉਸਭੋ’’ਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਪਦਂ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਸਭਸ੍ਸ। ਯੇਸਂ ਬਲੁਪ੍ਪਾਦਾવਟ੍ਠਾਨਾਨਂ વਸੇਨ ਉਸਭਸ੍ਸ ਆਸਭਣ੍ਠਾਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਂ, ਤਤੋ ਸਾਤਿਸਯਾਨਂ ਏવ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਆਸਭਣ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਉਪਮਂ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਨਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਭਾવੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਹੀਨਮੇવ। ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਚਾਤਿ ਅਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੋਪਿ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਏવ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ਨਾਮ। ਉਪਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਨੁਜਾਨਾਤਿ।
Usabhassa idanti āsabhaṃ, asantasanaṭṭhena āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ, seṭṭhaṭṭhānaṃ sabbaññutaṃ. Āsabhaṭṭhānaṭṭhāyitāya āsabhā nāma pubbabuddhā. Sabbaññutapaṭijānanavasena abhimukhaṃ gacchanti, catasso vā parisā upasaṅkamantīti āsabhā. Catassopi hi parisā buddhābhimukhā evaṃ tiṭṭhanti, na tiṭṭhanti parammukhā. Idampīti ‘‘usabho’’ti idampi padaṃ. Tassāti nisabhassa. Yesaṃ baluppādāvaṭṭhānānaṃ vasena usabhassa āsabhaṇṭhānaṃ icchitaṃ, tato sātisayānaṃ eva tesaṃ vasena āsabhaṇṭhānaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ kiñci loke upamaṃ nāma buddhaguṇānaṃ nidassanabhāvena vuccati, sabbaṃ taṃ nihīnameva. Tiṭṭhamāno cāti atiṭṭhantopi tiṭṭhamāno eva paṭijānāti nāma. Upagacchatīti anujānāti.
ਅਟ੍ਠ ਖੋ ਇਮਾਤਿ ਇਦਂ વੇਸਾਰਜ੍ਜਞਾਣਸ੍ਸ ਬਲਦਸ੍ਸਨਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਬ੍ਯਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਾਧਨਸਮਤ੍ਥਾਯ ਕਥਾਯ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਸ੍ਸ ਛੇਕਭਾવੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਇਮਾ ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਸਾ ਪਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ વੇਸਾਰਜ੍ਜਞਾਣਸ੍ਸ ਬਲਂ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਸਾਸੂ’’ਤਿ। ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਸਮੂਹੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਮਾਰਪਰਿਸਾਤਿ ਮਾਰਕਾਯਿਕਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਸਮੂਹੋ। ਮਾਰਸਦਿਸਾਨਂ ਮਾਰਾਨਂ ਪਰਿਸਾਤਿ ਮਾਰਪਰਿਸਾ। ਸਬ੍ਬਾ ਚੇਤਾ ਪਰਿਸਾ ਉਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਗਹਿਤਾ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਹਿ ‘‘ਏਤ੍ਥ ਰਾਜਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਕਤਿવਚਨਮ੍ਪਿ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਉਗ੍ਗਾ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਤੀਸੁ વੇਦੇਸੁ ਕੁਸਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ ਨਾਨਾવੋਹਾਰੇਸੁ ਚ ਅਕ੍ਖਰਚਿਨ੍ਤਾਯ ਚ ਕੁਸਲਾ, ਸਮਣਾ ਸਕવਾਦਪਰવਾਦੇਸੁ ਕੁਸਲਾ, ਤੇਸਂ ਮਜ੍ਝੇ ਧਮ੍ਮਕਥਾਕਥਨਂ ਨਾਮ ਅਤਿવਿਯ ਭਾਰਿਯਂ। ਦੇવਾਨਂ ਉਗ੍ਗਭਾવੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਮਨੁਸ੍ਸੋਤਿ ਹਿ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਕਮ੍ਪਤਿ, ਤੇਸਂ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਸਤ੍ਤਾ વਿਸਞ੍ਞਿਤਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਅਮਨੁਸ੍ਸਪਰਿਸਾ ਉਗ੍ਗਾ। ਇਤਿ ਚੇਤਾ ਪਰਿਸਾ ਉਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਯਾਮਾਦਿਪਰਿਸਾ ਨ ਗਹਿਤਾਤਿ? ਭੁਸਂ ਕਾਮਾਭਿਗਿਦ੍ਧਤਾਯ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰવਿਰਹਤੋ। ਯਾਮਾਦਯੋ ਹਿ ਉਲ਼ਾਰੁਲ਼ਾਰੇ ਕਾਮੇ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥਾਭਿਗਿਦ੍ਧਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਾਯ ਸਭਾવੇਨ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ, ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਆਕਡ੍ਢਿਯਮਾਨਾ ਕਦਾਚਿ ਨੇਸਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਤਾਦਿਸੇ ਮਹਾਸਮਯੇ। ਤੇਨੇવ ਹਿ વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਦੇਸਨਾਪਿ ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਾ ਬਹੁਲਾ ਨਾਹੋਸਿ। ਸੇਟ੍ਠਨਾਦਨ੍ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਭਾવੇਨ ਉਤ੍ਤਮਨਾਦਂ। ਅਭੀਤਨਾਦਨ੍ਤਿ વੇਸਾਰਜ੍ਜਯੋਗਤੋ ਕੁਤੋਚਿ ਨਿਬ੍ਭਯਨਾਦਂ। ਸੀਹਨਾਦਸੁਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਖਨ੍ਧਿਯવਗ੍ਗੇ ਆਗਤੇਨ ਸੀਹਨਾਦਸੁਤ੍ਤੇਨ। ਸਹਨਤੋਤਿ ਖਮਨਤੋ। ਹਨਨਤੋਤਿ વਿਧਮਨਤੋ વਿਦ੍ਧਂਸਨਤੋ। ਯਥਾ વਾਤਿਆਦਿ ‘‘ਸੀਹਨਾਦਸਦਿਸਂ વਾ ਨਾਦਂ ਨਦਤੀ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਪਨਂ।
Aṭṭhakho imāti idaṃ vesārajjañāṇassa baladassanaṃ. Yathā hi byattaṃ parisaṃ ajjhogāhetvā viññūnaṃ cittaṃ ārādhanasamatthāya kathāya dhammakathikassa chekabhāvo paññāyati, evaṃ imā aṭṭha parisā patvā satthu vesārajjañāṇassa balaṃ pākaṭaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsū’’ti. Khattiyaparisāti khattiyānaṃ sannipatitānaṃ samūho. Esa nayo sabbattha. Māraparisāti mārakāyikānaṃ sannipatitānaṃ samūho. Mārasadisānaṃ mārānaṃ parisāti māraparisā. Sabbā cetā parisā uggaṭṭhānadassanavasena gahitā. Manussā hi ‘‘ettha rājā nisinno’’ti vutte pakativacanampi vattuṃ na sakkonti, kacchehi sedā muccanti, evaṃ uggā khattiyaparisā, brāhmaṇā tīsu vedesu kusalā honti, gahapatayo nānāvohāresu ca akkharacintāya ca kusalā, samaṇā sakavādaparavādesu kusalā, tesaṃ majjhe dhammakathākathanaṃ nāma ativiya bhāriyaṃ. Devānaṃ uggabhāve vattabbameva natthi. Amanussoti hi vuttamatte manussānaṃ sakalasarīraṃ kampati, tesaṃ rūpaṃ disvāpi saddaṃ sutvāpi sattā visaññitāpi honti. Evaṃ amanussaparisā uggā. Iti cetā parisā uggaṭṭhānadassanavasena vuttā. Kasmā panettha yāmādiparisā na gahitāti? Bhusaṃ kāmābhigiddhatāya yonisomanasikāravirahato. Yāmādayo hi uḷāruḷāre kāme paṭisevantā tatthābhigiddhatāya dhammassavanāya sabhāvena cittampi na uppādenti, mahābodhisattānaṃ pana buddhānañca ānubhāvena ākaḍḍhiyamānā kadāci nesaṃ payirupāsanādīni karonti tādise mahāsamaye. Teneva hi vimānavatthudesanāpi taṃnimittā bahulā nāhosi. Seṭṭhanādanti kenaci appaṭihatabhāvena uttamanādaṃ. Abhītanādanti vesārajjayogato kutoci nibbhayanādaṃ. Sīhanādasuttenāti khandhiyavagge āgatena sīhanādasuttena. Sahanatoti khamanato. Hananatoti vidhamanato viddhaṃsanato. Yathā vātiādi ‘‘sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadatī’’ti saṅkhepato vuttassa atthassa viññāpanaṃ.
ਏਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਪਦਂ। ਪਞ੍ਞਾਪਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ ਚਿਰਕਾਲਪਰਿਭਾવਿਤਾਯ ਪਾਰਮਿਤਾਪਞ੍ਞਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਂ। ਕਰੁਣਾਪਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਿਚ੍ਛਂ વਤਾਯਂ ਲੋਕੋ ਆਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਯ ਮਹਾਕਰੁਣਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਂ। ਯਥਾ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਤੋ ਪਭੁਤਿ ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਨવਿਰੋਧਿਨੀ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਏવਂ ਤੁਸਿਤਭવਨਤੋ ਨਿਯਤਭਾવਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਚ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਦੁਤਿਯਤਤਿਯਨਯਾ ਚ ਗਹਿਤਾ। ਫਲਕ੍ਖਣੇਤਿ ਅਗ੍ਗਫਲਕ੍ਖਣੇ। ਪਟਿવੇਧਨਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣਂ વਜਿਰੂਪਮਤਾਯੇવ ਸਾਤਿਸਯੋ ਪਟਿવੇਧੋਤਿ ‘‘ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸਪਿ ਦੇਸਨਾਞਾਣਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਬੁਜ੍ਝਨਮਤ੍ਤੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਅਞ੍ਞਾਸਿਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਨਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਨ ਯਾવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾ ਦੇਸਨਾਞਾਣਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਪવਤ੍ਤਿਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਠਾਨਂ વਿਯ। ਉਭਯਮ੍ਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਲੋਕਿਯਦੇਸਨਾਞਾਣਸ੍ਸ ਇਤਰੇਨ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਤਾવਸੇਨ ਸਮਾਨਤਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ। ਉਰਸਿ ਜਾਤਤਾਯ ਉਰਸੋ ਸਮ੍ਭੂਤਨ੍ਤਿ ਓਰਸਂ ਞਾਣਂ।
Etanti ‘‘brahmacakka’’nti etaṃ padaṃ. Paññāpabhāvitanti cirakālaparibhāvitāya pāramitāpaññāya vipassanāpaññāya ca uppāditaṃ. Karuṇāpabhāvitanti ‘‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno’’tiādinayappavattāya mahākaruṇāya uppāditaṃ. Yathā abhinikkhamanato pabhuti mahābodhisattānaṃ ariyamaggādhigamanavirodhinī paṭipatti natthi, evaṃ tusitabhavanato niyatabhāvāpattito ca paṭṭhāyāti dutiyatatiyanayā ca gahitā. Phalakkhaṇeti aggaphalakkhaṇe. Paṭivedhaniṭṭhattā arahattamaggañāṇaṃ vajirūpamatāyeva sātisayo paṭivedhoti ‘‘phalakkhaṇe uppannaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Tena paṭiladdhassapi desanāñāṇassa kiccanipphatti parassa bujjhanamattena hotīti ‘‘aññāsikoṇḍaññassa sotāpatti…pe… phalakkhaṇe pavattanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Tato paraṃ pana yāva parinibbānā desanāñāṇappavatti, tasseva pavattitassa dhammacakkassa ṭhānanti veditabbaṃ pavattitacakkassa cakkavattino cakkaratanassa ṭhānaṃ viya. Ubhayampīti pi-saddena lokiyadesanāñāṇassa itarena anaññasādhāraṇatāvasena samānataṃ sampiṇḍeti. Urasi jātatāya uraso sambhūtanti orasaṃ ñāṇaṃ.
ਇਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਰੂਪਸ੍ਸ ਸਰੂਪਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ‘‘ਇਦਂ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਸਾਧਾਰਣਤੋ ਚ ਸਰੂਪਨਿਦਸ੍ਸਨਮਾਹ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਅਨવਸੇਸਤੋ ‘‘ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਰੂਪਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਭਾવਂ। ਇਦਾਨਿ ਤਮਤ੍ਥਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਰੁਪ੍ਪਨਸਭਾવਞ੍ਚੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਰੁਪ੍ਪਨਂ ਸੀਤਾਦਿવਿਰੋਧਿਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯੇ વਿਸਦਿਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਾਦਿਭੇਦਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਲਕ੍ਖਣ…ਪੇ॰… વਸੇਨਾਤਿ ਕਕ੍ਖਲ਼ਤ੍ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਸਨ੍ਧਾਰਣਾਦਿਰਸવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਾਦਿਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਭੂਤਤ੍ਤਯਾਦਿਪਦਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਚ। ਏવਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਸਾਧਾਰਣਤੋ ਚ ਲਕ੍ਖਣਾਦਿਤੋ ਚ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ। ਅવਿਜ੍ਜਾਸਮੁਦਯਾਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦਾ, ਅਤ੍ਥਿਭਾવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਰੋਧવਿਰੋਧੀ ਹਿ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਰੋਧੇ ਅਸਤਿ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਮਭવੇ ਸਿਦ੍ਧਾਯ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭવੇ ਰੂਪਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਰੂਪਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਣ੍ਹਾਸਮੁਦਯਾ ਕਮ੍ਮਸਮੁਦਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਚ ਤੀਹਿ ਅਤੀਤਕਾਲਿਕਤ੍ਤਾ ਤੇਸਂ ਸਹਕਾਰੀਕਾਰਣਭੂਤਂ ਉਪਾਦਾਨਮ੍ਪਿ ਗਹਿਤਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪવਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਆਹਾਰਸ੍ਸ ਬਲવਤਾਯ, ਸੋ ਏવ ਗਹਿਤੋ, ‘‘ਆਹਾਰਸਮੁਦਯਾ’’ਤਿ ਪਨ ਗਹਿਤੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯਤਾਮਤ੍ਤੇਨ ਉਤੁਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪਿ ਗਹਿਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦ੍વਾਦਸਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਂ ਰੂਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਤੋ ਦਸ੍ਸਨਮ੍ਪਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਾਲવਸੇਨ ਉਦਯਦਸ੍ਸਨਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਭੂਤવਸੇਨ ਮਗ੍ਗੇ ਉਦਯਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਇਧ ਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਖਣવਸੇਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ ਰੂਪਨਿਰੋਧੋਤਿ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧਤੋ ਅਨਾਗਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਭਾવੇ ਅਭਾવਤੋ। ਪਚ੍ਚਯਨਿਰੋਧੇਨਾਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਭਾવੇਨ। ਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਆਹਾਰਨਿਰੋਧਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ। ਰੂਪਨਿਰੋਧਾਤਿ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ ਅਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਭવਕਾਲવਸੇਨ ਹੇਤੁਦ੍વਯਦਸ੍ਸਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਪਗੇવ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਇਧ ਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਦਿਸ੍વਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਖਣવਸੇਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
Iti rūpanti ettha iti-saddo anavasesato rūpassa sarūpanidassanatthoti tassa ‘‘idaṃ rūpa’’nti etena sādhāraṇato ca sarūpanidassanamāha. Ettakaṃ rūpanti etena anavasesato ‘‘ito uddhaṃ rūpaṃ natthī’’ti nimittassa aññassa abhāvaṃ. Idāni tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘ruppanasabhāvañcevā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ruppanaṃ sītādivirodhipaccayasamavāye visadisuppatti. Ādi-saddena ajjhattikabāhirādibhedaṃ saṅgaṇhāti. Lakkhaṇa…pe… vasenāti kakkhaḷattādilakkhaṇavasena sandhāraṇādirasavasena sampaṭicchanādipaccupaṭṭhānavasena bhūtattayādipadaṭṭhānavasena ca. Evaṃ pariggahitassāti evaṃ sādhāraṇato ca lakkhaṇādito ca pariggahitassa. Avijjāsamudayāti avijjāya uppādā, atthibhāvāti attho. Nirodhavirodhī hi atthibhāvo hoti, tasmā nirodhe asati atthibhāvo hoti, tasmā purimabhave siddhāya avijjāya sati imasmiṃ bhave rūpassa samudayo rūpassa uppādo hotīti attho. Taṇhāsamudayā kammasamudayāti etthāpi eseva nayo. Avijjādīhi ca tīhi atītakālikattā tesaṃ sahakārīkāraṇabhūtaṃ upādānampi gahitamevāti veditabbaṃ. Pavattipaccayesu kabaḷīkāraāhārassa balavatāya, so eva gahito, ‘‘āhārasamudayā’’ti pana gahitena pavattipaccayatāmattena utucittānipi gahitāneva hontīti dvādasasamuṭṭhānikaṃ rūpassa paccayato dassanampi bhavitabbamevāti daṭṭhabbaṃ. Nibbattilakkhaṇantiādinā kālavasena udayadassanamāha. Tattha bhūtavasena magge udayaṃ passitvā ṭhito idha santativasena anukkamena khaṇavasena passati. Avijjānirodhā rūpanirodhoti aggamaggañāṇena avijjāya anuppādanirodhato anāgatassa anuppādanirodho hoti paccayābhāve abhāvato. Paccayanirodhenāti avijjāsaṅkhātassa paccayassa nirodhabhāvena. Taṇhānirodhāti etthāpi eseva nayo. Āhāranirodhāti pavattipaccayassa kabaḷīkārāhārassa abhāvā. Rūpanirodhāti taṃsamuṭṭhānarūpassa abhāvo hoti. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbaṃ. Vipariṇāmalakkhaṇanti bhavakālavasena hetudvayadassanaṃ. Tasmā taṃ padaṭṭhānavasena pageva passitvā ṭhito idha santativasena disvā anukkamena khaṇavasena passati.
ਇਤਿ વੇਦਨਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੁਖਾਦਿਭੇਦਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਦਿવਿਭਾਗਂ। ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਦਿਭੇਦਨ੍ਤਿ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ, ਸਦ੍ਦ… ਗਨ੍ਧ… ਰਸ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬ … ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾਦਿવਿਭਾਗਂ। ਫਸ੍ਸਾਦਿਭੇਦਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਚੇਤਨਾਮਨਸਿਕਾਰਾਦਿવਿਭਾਗਂ। ਲਕ੍ਖਣ…ਪੇ॰… વਸੇਨਾਤਿ ਇਟ੍ਠਾਨੁਭવਨਲਕ੍ਖਣਾਦਿਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਇਟ੍ਠਾਕਾਰਸਮ੍ਭੋਗਰਸਾਦਿਰਸવਸੇਨ ਕਾਯਿਕਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਾਦਿਪਦਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ। ‘‘ਫੁਟ੍ਠੋ વੇਦੇਤਿ, ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ, ਫੁਟ੍ਠੋ ਚੇਤੇਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੯੩) વਚਨਤੋ ਤੀਸੁ વੇਦਨਾਦੀਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਮਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਨਾਮਰੂਪਸਮੁਦਯਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਸਂਯੇવ વਸੇਨਾਤਿ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧੋ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤੇਸਂਯੇવ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Iti vedanātiādīsupi vuttanayena attho veditabbo. Sukhādibhedanti sukhadukkhaadukkhamasukhādivibhāgaṃ. Rūpasaññādibhedanti rūpasaññā, sadda… gandha… rasa… phoṭṭhabba … dhammasaññādivibhāgaṃ. Phassādibhedanti phassacetanāmanasikārādivibhāgaṃ. Lakkhaṇa…pe… vasenāti iṭṭhānubhavanalakkhaṇādilakkhaṇavasena iṭṭhākārasambhogarasādirasavasena kāyikaassādādipaccupaṭṭhānavasena iṭṭhārammaṇādipadaṭṭhānavasena. ‘‘Phuṭṭho vedeti, phuṭṭho sañjānāti, phuṭṭho cetetī’’ti (saṃ. ni. 4.93) vacanato tīsu vedanādīsu khandhesu phassasamudayāti vattabbaṃ. Viññāṇappaccayā nāmarūpa’’nti vacanato viññāṇakkhandhe nāmarūpasamudayāti vattabbaṃ. Tesaṃyeva vasenāti ‘‘avijjānirodho vedanānirodho’’tiādinā tesaṃyeva avijjādīnaṃ vasena yojetabbaṃ.
ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਮੁਦਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮવਸੇਨ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਅવਿਸਯੋਪਿ ਸਪ੍ਪਦੇਸੋ ਸੀਹਨਾਦੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਇਦਾਨਿ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੋ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮવਸੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰવਿਸਯੋ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣੋ ਦਸ੍ਸੀਯਤੀਤਿ ਆਹ, ‘‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਪਰੋ ਸੀਹਨਾਦੋ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વੁਤ੍ਤਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਪਾਲ਼ਿਯਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਇਦਂ ਹੋਤਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਇਦਂ ਨਿਰੁਝ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਭਾવੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਨਂ ਭਾવਸ੍ਸ, ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਨਿਰੋਧੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਨਂ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਕਥਨੇਨ ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣੇ ਨਿਯਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਏવ, ਨਾਸਤਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾ ਏવ, ਨਾਨੁਪ੍ਪਾਦਾ, ਨਿਰੋਧਾ ਏવ, ਨਾਨਿਰੋਧਾ’’ਤਿ। ਤੇਨੇਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਅਨ੍ਤੋਗਧਨਿਯਮਂ ਇਧ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਚ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ વਿਰਾਗਾ વਿਗਮੇਨ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੋ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨਿਰੋਧવਿਰੋਧੀ ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੋ, ਯੇਨ ਸੋ ਉਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧવਿਭਾਗੇਨ વੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਇਦਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਅਸਤਿ ਨਿਰੋਧੇ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਨਾਮ, ਸੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਇਦਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਦਮੇવ ਹਿ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਪਰਿਯਾਯਨ੍ਤਰੇਨ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾ ਇਦਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਪਰੇਨ ਪੁਰਿਮਂ વਿਸੇਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ વਤ੍ਤਮਾਨਂਯੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਥ ਖੋ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਨਿਰੁਜ੍ਝਨਸਭਾવਞ੍ਚਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਸਤਿ ਇਦਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਇਦਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਦ੍વਿਧਾਪਿ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ વਦਨ੍ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਿਰੋਧੋવ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋਪਿ ਨਿਰੋਧੋ ਏવਾਤਿ ਨਤ੍ਥਿਭਾવવਿਰੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਅਨਿਰੋਧੋਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਅਨਿਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੇਨ ਉਪ੍ਪਾਦਂ વਿਸੇਸੇਤਿ। ਤਤੋ ਇਧ ਨ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਮਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਅਥ ਖੋ ਅਨਿਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਚਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વਿਭਾવਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇਤਂ ਲਕ੍ਖਣਦ੍વਯવਚਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿਸੇਸਨવਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬਭਾવੇਨ ਸਾਤ੍ਥਕਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕੋ ਪਨਾਯਂ ਅਨਿਰੋਧੋ ਨਾਮ, ਯੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ, ਉਪ੍ਪਾਦੋ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੋਤਿ? ਅਪ੍ਪਹੀਨਭਾવੋ ਚ ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਫਲਭਾવੇਨ ਫਲੁਪ੍ਪਾਦਨਾਰਹਤਾ ਚਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਪਰਮਤ੍ਥਦੀਪਨਿਯਂ ਉਦਾਨਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧)। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Upādānakkhandhānaṃ samudayatthaṅgamavasena titthiyānaṃ avisayopi sappadeso sīhanādo dassito. Idāni nippadeso anulomapaṭilomavasena saṅkhepato vitthārato paccayākāravisayo anaññasādhāraṇo dassīyatīti āha, ‘‘ayampi aparo sīhanādo’’ti. Tassāti ‘‘imasmiṃ satī’’tiādinā saṅkhepato vuttapaṭiccasamuppādapāḷiyā. Ettha ca ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujhtī’’ti avijjādīnaṃ bhāve saṅkhārādīnaṃ bhāvassa, avijjādīnaṃ nirodhe saṅkhārādīnaṃ nirodhassa kathanena purimasmiṃ paccayalakkhaṇe niyamo dassito ‘‘imasmiṃ sati eva, nāsati, imassa uppādā eva, nānuppādā, nirodhā eva, nānirodhā’’ti. Tenedaṃ lakkhaṇaṃ antogadhaniyamaṃ idha paṭiccasamuppādassa vuttanti daṭṭhabbaṃ. Nirodhoti ca avijjādīnaṃ virāgā vigamena āyatiṃ anuppādo appavatti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘avijjāya tveva asesavirāganirodhā’’tiādi. Nirodhavirodhī ca uppādo, yena so uppādanirodhavibhāgena vutto ‘‘imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti. Tenetaṃ dasseti ‘‘asati nirodhe uppādo nāma, so cettha atthibhāvoti vuccatī’’ti. ‘‘Imasmiṃ sati idaṃ hotī’’ti idameva hi lakkhaṇaṃ. Pariyāyantarena ‘‘imassa uppādā idaṃ uppajjatī’’ti vadantena parena purimaṃ visesitaṃ hoti. Tasmā na vattamānaṃyeva sandhāya ‘‘imasmiṃ satī’’ti vuttaṃ, atha kho maggena anirujjhanasabhāvañcāti viññāyati. Yasmā ca ‘‘imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti dvidhāpi uddiṭṭhassa lakkhaṇassa niddesaṃ vadantena bhagavatā ‘‘avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho’’tiādinā nirodhova vutto, tasmā natthibhāvopi nirodho evāti natthibhāvaviruddho atthibhāvo anirodhoti dassitaṃ hoti. Tena anirodhasaṅkhātena atthibhāvena uppādaṃ viseseti. Tato idha na kevalaṃ atthibhāvamattaṃ uppādoti attho adhippeto, atha kho anirodhasaṅkhāto atthibhāvo cāti ayamattho vibhāvito hoti. Evametaṃ lakkhaṇadvayavacanaṃ aññamaññaṃ visesanavisesitabbabhāvena sātthakanti veditabbaṃ. Ko panāyaṃ anirodho nāma, yo ‘‘atthibhāvo, uppādo’’ti ca vuttoti? Appahīnabhāvo ca anibbattitaphalabhāvena phaluppādanārahatā cāti ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ udānaṭṭhakathāyaṃ (udā. aṭṭha. 1). Vuttanayena veditabbo.
ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧવਿਭਜਨਾਦਿવਸੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਦ੍વਾਦਸਪਦਿਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਸ੍ਸ વਿਭਜਨવਸੇਨ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦੇਸਿਤਾਕਾਰੋ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਮਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ। ਆਚਰਿਯਮੁਟ੍ਠਿਯਾ ਅਕਰਣੇਨ વਿਭੂਤੋ, ਸੋ ਪਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਸਦ੍ਦਤੋ ਚ ਪਿਹਿਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾਮੁਖਜਾਤੋ વਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨਿਕੁਜ੍ਜਿਤੋ’’ਤਿ। વਿવਟੋਤਿ વਿਭਾવਿਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿવਰਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ’’ਤਿ । ਪਕਾਸਿਤੋਤਿ ਞਾਣੋਭਾਸੇਨ ਓਭਾਸਿਤੋ ਆਦੀਪਿਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਦੀਪਿਤੋ ਜੋਤਿਤੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਛਿਨ੍ਨਭਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ। ਸਿਬ੍ਬਿਤਗਣ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ વਾਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਿਬ੍ਬਿਤਂ, ਸਿਬ੍ਬਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਟ੍ਠਾਨੇ વਾਕੇਨ ਗਣ੍ਠਿਤਞ੍ਚ। ਛਿਨ੍ਨਪਿਲੋਤਿਕਾਭਾવੇਨ વਿਗਤਪਿਲੋਤਿਕੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਪਿਲੋਤਿਕਸ੍ਸ ਪਟਿਲੋਮਤਾ ਛਿਨ੍ਨਭਿਨ੍ਨਤਾਭਾવੇਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਹੇਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਣਂ। ਸਯਂ ਪਟਿਭਾਨਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ। વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਯਂ। ਸਮਣਕਚવਰਨ੍ਤਿ ਸਮਣવੇਸਧਾਰਣવਸੇਨ ਸਮਣਪਟਿਰੂਪਤਾਯ ਸਮਣਾਨਂ ਕਚવਰਭੂਤਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੂਪਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਕਰਣ੍ਡਂ ਕੁਚ੍ਛਿਤਂ ਧੁਤ੍ਤਂ વਾਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਕਾਰਣ੍ਡવੋ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ। ਤਂ ਕਾਰਣ੍ਡવਂ। ਨਿਦ੍ਧਮਥਾਤਿ ਨੀਹਰਥ। ਕਸਮ੍ਬੁਨ੍ਤਿ ਸਮਣਕਸਟਂ। ਅਪਕਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅਪਕਡ੍ਢਥ ਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਲਾਪੇਤਿ ਪਲਾਪਸਦਿਸੇ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਣ੍ਡੁਲਸਾਰਰਹਿਤੋ ਧਞ੍ਞਪਟਿਰੂਪਕੋ ਥੁਸਮਤ੍ਤਕੋ ਪਲਾਪੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਸੀਲਾਦਿਸਾਰਰਹਿਤੋ ਸਮਣਪਟਿਰੂਪਕੋ ਪਲਾਪੋ વਿਯਾਤਿ ਪਲਾਪੋ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ। ਤੇ ਪਲਾਪੇ। વਾਹੇਥਾਤਿ ਅਪਨੇਥ। ਪਤਿਸ੍ਸਤਾਤਿ ਬਾਲ਼੍ਹਸਤਿਤਾਯ ਪਤਿਸ੍ਸਤਾ ਹੋਥਾਤਿ।
Pañcakkhandhavibhajanādivasenāti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ dvādasapadikassa paccayākārassa vibhajanavasena. Imasmiñhi dasabalasutte dhammassa desitākāro pañcakkhandhapaccayākāramatto. Tenāha ‘‘pañcakkhandhapaccayākāradhammo’’ti. Ācariyamuṭṭhiyā akaraṇena vibhūto, so pana atthato ca saddato ca pihito heṭṭhāmukhajāto vā na hotīti āha ‘‘anikujjito’’ti. Vivaṭoti vibhāvito. Tenāha ‘‘vivaritvā ṭhapito’’ti . Pakāsitoti ñāṇobhāsena obhāsito ādīpitoti āha ‘‘dīpito jotito’’ti. Tattha tattha chinnabhinnaṭṭhāne. Sibbitagaṇṭhitanti vākaṃ gahetvā sibbitaṃ, sibbituṃ asakkuṇeyyaṭṭhāne vākena gaṇṭhitañca. Chinnapilotikābhāvena vigatapilotiko dhammo, tassa chinnapilotikassa paṭilomatā chinnabhinnatābhāvenāti dassento ‘‘na hetthā’’tiādimāha. Nivāsanapārupanaṃ pariggahaṇaṃ. Sayaṃ paṭibhānaṃ kappetvā. Vaḍḍhentā attano samayaṃ. Samaṇakacavaranti samaṇavesadhāraṇavasena samaṇapaṭirūpatāya samaṇānaṃ kacavarabhūtaṃ. Attano rūpapavattiyā karaṇḍaṃ kucchitaṃ dhuttaṃ vāti pavattetīti kāraṇḍavo, dussīlo. Taṃ kāraṇḍavaṃ. Niddhamathāti nīharatha. Kasambunti samaṇakasaṭaṃ. Apakassathāti apakaḍḍhatha nanti attho. Palāpeti palāpasadise. Tathā hi taṇḍulasārarahito dhaññapaṭirūpako thusamattako palāpoti vuccati, evaṃ sīlādisārarahito samaṇapaṭirūpako palāpo viyāti palāpo, dussīlo. Te palāpe. Vāhethāti apanetha. Patissatāti bāḷhasatitāya patissatā hothāti.
ਸਦ੍ਧਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨਾਤਿ ਰਾਜੂਪਦ੍ਦવਾਦੀਹਿ ਅਨੁਪਦ੍ਦੁਤੇਨ ‘‘ਏવਞ੍ਹਿ ਤਂ ਓਤਿਣ੍ਣਂ ਜਾਤਿਆਦਿਸਂਸਾਰਭਯਂ વਿਜਿਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਰਣਤ੍ਥਂ ਆਗਤਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ વਸੇਨ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ। ਆਚਾਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਚਾਰੇਨ ਅਭਿਜਾਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਤੋ ਕੁਤੋਚੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਜਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਜਾਤੋ। વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਸਮ੍ਮਾਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਭਾવੇਨ, ਕਾਯੇ ਚ ਜੀવਿਤੇ ਚ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖਭਾવੇਨ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਪવਤ੍ਤવੀਰਿਯવਸੇਨ ‘‘ਤਚੋ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਨવਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਮਾਧਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਾਲવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਸੁ, ਇਰਿਯਾਪਥવਸੇਨ ਚਤੂਸੂ’’ਤਿ ਏવਂ ਨવਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વੀਰਿਯਂ ਸਮਾਧਾਤਬ੍ਬਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਂ।
Saddhāya pabbajitenāti rājūpaddavādīhi anupaddutena ‘‘evañhi taṃ otiṇṇaṃ jātiādisaṃsārabhayaṃ vijinissāmī’’ti vaṭṭanissaraṇatthaṃ āgatāya saddhāya vasena pabbajitena. Ācārakulaputtoti ācārena abhijāto. Tenāha ‘‘yato kutocī’’tiādi. Jātikulaputtoti jātisampattiyā abhijāto. Viññuppasatthāni aṅgāni sammāpadhāniyaṅgabhāvena, kāye ca jīvite ca nirapekkhabhāvena vīriyaṃ ārabhantassa tathāpavattavīriyavasena ‘‘taco ekaṃ aṅga’’nti vuttaṃ. Esa nayo sesesupi. Navasu ṭhānesu samādhātabbanti ‘‘kālavasena pañcasu, iriyāpathavasena catūsū’’ti evaṃ navasu ṭhānesu vīriyaṃ samādhātabbaṃ pavattetabbaṃ.
ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਰਤੀਤਿ ਕੁਸੀਤਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨੇ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸ ਅਕਰਣੇਨ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਰਤਿ। ਸਕਂ વਾ ਅਤ੍ਥਂ ਸਦਤ੍ਥਂ ਕ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਦ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ । ਕੁਸੀਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਪਰਿਹਾਯਨਂ ਮੂਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਛ ਦ੍વਾਰਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਸਜ੍ਜਾવਸੇਨ ਪੀਠਮਦ੍ਦਨਤੋ ਪੀਠਮਦ੍ਦਨੋ, ਨਿਰਸ੍ਸਨવਚਨਂ ਤਸ੍ਸ, ਕਸ੍ਸਚਿਪਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਧਾਰਣਤੋ ਕੇવਲਂ ਪੀਠਭਾਰਭੂਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪਨ ‘‘ਮਖਮਦ੍ਦਨੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਦਾਨਮਿਚ੍ਛਾਯ ਪਰੇਸਂ ਮਖਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਲਣ੍ਡਪੂਰਕੋਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਪੂਰਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વਚ੍ਚਕੁਟਿਪੂਰਕੋ।
So dukkhaṃ viharatīti kusītapuggalo niyyānikasāsane vīriyārambhassa akaraṇena sāmaññatthassa anuppattiyā dukkhaṃ viharati. Sakaṃ vā atthaṃ sadatthaṃ ka-kārassa da-kāraṃ katvā . Kusītassa atthaparihāyanaṃ mūlato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘cha dvārānī’’tiādi vuttaṃ. Nisajjāvasena pīṭhamaddanato pīṭhamaddano, nirassanavacanaṃ tassa, kassacipatthassa adhāraṇato kevalaṃ pīṭhabhārabhūtoti adhippāyo. Aññattha pana ‘‘makhamaddano’’ti vuccati, tattha dānamicchāya paresaṃ makhaṃ passantoti attho. Laṇḍapūrakoti kucchipūraṃ bhuñjitvā vaccakuṭipūrako.
‘‘ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਕੁਸੀਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਆਸੀਸਾਯ વਸੇਨ ਥੋਮਿਤੋ। ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇਤਿ ਪਗ੍ਗਹਿਤવੀਰਿਯੇ। ਪਹਿਤਤ੍ਤੇਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤਿਪੇਸਿਤਚਿਤ੍ਤੇ। ਏਤੇਨ ਸਾવਕਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਸਤ੍ਥੁવਨ੍ਦਨਾਨਿਸਂਸਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
‘‘Āraddhavīriyo’’tiādīsu ‘‘kusīto puggalo’’ti ettha vuttavipariyāyena attho veditabbo, āsīsāya vasena thomito. Āraddhavīriyeti paggahitavīriye. Pahitatteti nibbānaṃ patipesitacitte. Etena sāvakānaṃ sammāpaṭipattiṃ satthuvandanānisaṃsañca dassesi.
ਹੀਨੇਨਾਤਿ વਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਹੀਨਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਗ੍ਗੇਨਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠੇਨ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ, ਈਸਕਮ੍ਪਿ ਕਤਕਾਲੁਸਿਯવਿਗਤਟ੍ਠੇਨ ਮਣ੍ਡਟ੍ਠੇਨ ਚ ਪਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸੁਰਾਦਿ ਨ ਪਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿવੇਧਲਕ੍ਖਣਂ ਸਾਸਨਂ। ਪਸਨ੍ਨਂ વਿਗਤਦੋਸਮਲਤ੍ਤਾ ਪਸਾਦਨਿਯਤ੍ਤਾ ਚ। ਪਾਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤੇਨ વਿਯ ਸੁਖੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਕਸਾવਮਲਪਙ੍ਕਦੋਸਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਚ।
Hīnenāti vaṭṭanissitena dhammena. Tenāha ‘‘hīnāya saddhāyā’’tiādi. Aggenāti seṭṭhena vivaṭṭanissitena dhammena, īsakampi katakālusiyavigataṭṭhena maṇḍaṭṭhena ca pasannampi surādi na pātabbaṃ. Sāsananti pariyattipaṭipattipaṭivedhalakkhaṇaṃ sāsanaṃ. Pasannaṃ vigatadosamalattā pasādaniyattā ca. Pātabbañca pattena viya sukhena paribhuñjitabbato duccaritasabbakilesakasāvamalapaṅkadosarahitattā ca.
ਮਣ੍ਡਭੂਤਾ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਪਿ ਦੇਸਨਾਮਣ੍ਡੋ। ਤਸ੍ਸ ਏਕਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਦੇਸਨਾਮਣ੍ਡਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਦੋਸਰਹਿਤਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਰਿਸਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਮਣ੍ਡੋ। ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਤਗ੍ਗਤਿਕਤ੍ਤਾ ਸਕਲੋਪਿ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਰਾਸਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਣ੍ਡੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਤਮੋ ਦੇਸਨਾਮਣ੍ਡੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞਾਤਾਰੋਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਭਿਸਮੇਤਾવਿਨੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਆਦਿਤੋ ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਗਤਸਮ੍ਮੋਸવਿਗਮੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖੋવ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਮਣ੍ਡੋ। ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ વਿਜਹਿਤ੍વਾ। ਚਤੁਭੂਮਕਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਮਣ੍ਡੇਨ ਮਣ੍ਡਭੂਤਂ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਂ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਪਗ੍ਗਹਮਣ੍ਡੋ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕੋਸਜ੍ਜਕਸਟ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਂ ਪਾਲ਼ਿਸੇਸਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ, ‘‘ਮਣ੍ਡਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ વਾ વਚਨੇ। ਕਾਰਣવਚਨਂ, ਤੇਨ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋ’’ਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਭਾવਨਾਯੋਗੋ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਫਲਾવਹੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਸਮ੍ਮੁਖਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਅਨੁਰੂਪਂ ਭੇਸਜ੍ਜਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ। ਉਗ੍ਗਮਨਨ੍ਤਿ ਭੇਸਜ੍ਜਸ੍ਸ વਮਨਂ વਿਰੇਚਨਂ, ਤਸ੍ਸ વਾ વਸੇਨ ਦੋਸਧਾਤੂਨਂ વਮਨਂ વਿਰੇਚਨਂ। ਏવਮੇવਾਤਿ ਯਥਾ ਭੇਸਜ੍ਜਮਣ੍ਡਂ વੇਜ੍ਜਸਮ੍ਮੁਖਾ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਾ ਪਿવਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋ’’ਤਿ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਾ વੀਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ, ਮਣ੍ਡਪੇਯ੍ਯ ਸਾਸਨਂ ਪਿવਥਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭੇਨ ਸਾਨਿਸਂਸਾ। ਮਗ੍ਗਫਲਾਧਿਗਮਨੇਨ ਸવਡ੍ਢਿ । ਪਰਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਆਪਤ੍ਤਿਯਾ, ਤਥਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਪਰੇਸਂ ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Maṇḍabhūtā bodhipakkhiyadhammadesanāpi desanāmaṇḍo. Tassa ekasseva pana desanāmaṇḍassa paṭiggāhakā suppaṭipannā dosarahitā catasso parisā paṭiggahamaṇḍo. Maggabrahmacariyaṃ taggatikattā sakalopi bodhipakkhiyadhammarāsi brahmacariyamaṇḍo. Tenāha ‘‘katamo desanāmaṇḍo’’tiādi. Tattha viññātāroti saccānaṃ abhisametāvino. Tathā hi ādito ‘‘catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhaṇā’’tiādi vuttaṃ. Pubbabhāge ‘‘atthi ayaṃ loko’’tiādinā idhalokaparalokagatasammosavigamena pavatto adhimokkhova adhimokkhamaṇḍo. Chaḍḍetvā samucchedavasena vijahitvā. Catubhūmakassa saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍena maṇḍabhūtaṃ adhimokkhaṃ. Ādi-saddena ‘‘paggahamaṇḍo vīriyindriyaṃ kosajjakasaṭa’’ntiādiṃ pāḷisesaṃ saṅgaṇhāti. Etthāti etasmiṃ sāsane, ‘‘maṇḍasmi’’nti vā vacane. Kāraṇavacanaṃ, tena ‘‘satthā sammukhībhūto’’ti sammukhabhāvanāyogo nirāsaṅkaphalāvahoti dasseti. Tenāha ‘‘asammukhā’’tiādi. Pamāṇanti anurūpaṃ bhesajjassa pamāṇaṃ. Uggamananti bhesajjassa vamanaṃ virecanaṃ, tassa vā vasena dosadhātūnaṃ vamanaṃ virecanaṃ. Evamevāti yathā bhesajjamaṇḍaṃ vejjasammukhā nirāsaṅkā pivanti, evameva ‘‘satthā sammukhībhūto’’ti nirāsaṅkā vīriyaṃ katvā, maṇḍapeyya sāsanaṃ pivathāti yojanā. Abhiññāsamāpattipaṭilābhena sānisaṃsā. Maggaphalādhigamanena savaḍḍhi. Paratthanti attano diṭṭhānugatiāpattiyā, tathā sammāpaṭipajjantānaṃ paresaṃ atthanti evamettha attho daṭṭhabbo.
ਦੁਤਿਯਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੨. ਦੁਤਿਯਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Dutiyadasabalasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਦੁਤਿਯਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā
