Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā)

    ൨. ദുതിയദസബലസുത്തവണ്ണനാ

    2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā

    ൨൨. ദുതിയം ഭഗവതാ അത്തനോ അജ്ഝാസയസ്സ വസേന വുത്തം. തത്ഥ ദസബലസമന്നാഗതോതി ദസഹി ബലേഹി സമന്നാഗതോ. ബലഞ്ച നാമേതം ദുവിധം കായബലഞ്ച ഞാണബലഞ്ച. തേസു തഥാഗതസ്സ കായബലം ഹത്ഥികുലാനുസാരേന വേദിതബ്ബം. വുത്തഞ്ഹേതം പോരാണേഹി –

    22. Dutiyaṃ bhagavatā attano ajjhāsayassa vasena vuttaṃ. Tattha dasabalasamannāgatoti dasahi balehi samannāgato. Balañca nāmetaṃ duvidhaṃ kāyabalañca ñāṇabalañca. Tesu tathāgatassa kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –

    ‘‘കാളാവകഞ്ച ഗങ്ഗേയ്യം, പണ്ഡരം തമ്ബപിങ്ഗലം;

    ‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;

    ഗന്ധമങ്ഗലഹേമഞ്ച, ഉപോസഥഛദ്ദന്തിമേ ദസാ’’തി.(മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൪൮; വിഭ॰ അട്ഠ॰ ൭൬൦); –

    Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti.(ma. ni. aṭṭha. 1.148; vibha. aṭṭha. 760); –

    ഇമാനി ദസ ഹത്ഥികുലാനി. തത്ഥ കാളാവകന്തി പകതിഹത്ഥികുലം ദട്ഠബ്ബം. യം ദസന്നം പുരിസാനം കായബലം, തം ഏകസ്സ കാളാവകസ്സ ഹത്ഥിനോ. യം ദസന്നം കാളാവകാനം ബലം, തം ഏകസ്സ ഗങ്ഗേയ്യസ്സ. യം ദസന്നം ഗങ്ഗേയ്യാനം, തം ഏകസ്സ പണ്ഡരസ്സ. യം ദസന്നം പണ്ഡരാനം, തം ഏകസ്സ തമ്ബസ്സ. യം ദസന്നം തമ്ബാനം, തം ഏകസ്സ പിങ്ഗലസ്സ. യം ദസന്നം പിങ്ഗലാനം, തം ഏകസ്സ ഗന്ധഹത്ഥിനോ. യം ദസന്നം ഗന്ധഹത്ഥീനം, തം ഏകസ്സ മങ്ഗലസ്സ. യം ദസന്നം മങ്ഗലാനം, തം ഏകസ്സ ഹേമവതസ്സ. യം ദസന്നം ഹേമവതാനം, തം ഏകസ്സ ഉപോസഥസ്സ. യം ദസന്നം ഉപോസഥാനം, തം ഏകസ്സ ഛദ്ദന്തസ്സ. യം ദസന്നം ഛദ്ദന്താനം, തം ഏകസ്സ തഥാഗതസ്സ. നാരായനസങ്ഘാതബലന്തിപി ഇദമേവ വുച്ചതി. തദേതം പകതിഹത്ഥിഗണനായ ഹത്ഥീനം കോടിസഹസ്സാനം, പുരിസഗണനായ ദസന്നം പുരിസകോടിസഹസ്സാനം ബലം ഹോതി. ഇദം താവ തഥാഗതസ്സ കായബലം. ‘‘ദസബലസമന്നാഗതോ’’തി ഏത്ഥ പന ഏതം സങ്ഗഹം ന ഗച്ഛതി. ഏതഞ്ഹി ബാഹിരകം ലാമകം തിരച്ഛാനഗതാനം സീഹാദീനമ്പി ഹോതി. ഏതഞ്ഹി നിസ്സായ ദുക്ഖപരിഞ്ഞാ വാ സമുദയപ്പഹാനം വാ മഗ്ഗഭാവനാ വാ ഫലസച്ഛികിരിയാ വാ നത്ഥി. അഞ്ഞം പന ദസസു ഠാനേസു അകമ്പനത്ഥേന ഉപത്ഥമ്ഭനത്ഥേന ച ദസവിധം ഞാണബലം നാമ അത്ഥി. തം സന്ധായ വുത്തം ‘‘ദസബലസമന്നാഗതോ’’തി.

    Imāni dasa hatthikulāni. Tattha kāḷāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kāḷāvakassa hatthino. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ, taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ, taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa. Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthigaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassānaṃ, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ. ‘‘Dasabalasamannāgato’’ti ettha pana etaṃ saṅgahaṃ na gacchati. Etañhi bāhirakaṃ lāmakaṃ tiracchānagatānaṃ sīhādīnampi hoti. Etañhi nissāya dukkhapariññā vā samudayappahānaṃ vā maggabhāvanā vā phalasacchikiriyā vā natthi. Aññaṃ pana dasasu ṭhānesu akampanatthena upatthambhanatthena ca dasavidhaṃ ñāṇabalaṃ nāma atthi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dasabalasamannāgato’’ti.

    കതമം പന തന്തി? ഠാനാട്ഠാനാദീനം യഥാഭൂതം ജാനനം. സേയ്യഥിദം – ഠാനഞ്ച ഠാനതോ അട്ഠാനഞ്ച അട്ഠാനതോ ജാനനം ഏകം, അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നാനം കമ്മസമാദാനാനം ഠാനസോ ഹേതുസോ യഥാഭൂതം വിപാകജാനനം ഏകം, സബ്ബത്ഥഗാമിനിപടിപദാജാനനം ഏകം, അനേകധാതുനാനാധാതുലോകജാനനം ഏകം, പരസത്താനം പരപുഗ്ഗലാനം നാനാധിമുത്തികതാജാനനം ഏകം, തേസംയേവ ഇന്ദ്രിയപരോപരിയത്തജാനനം ഏകം, ഝാനവിമോക്ഖസമാധിസമാപത്തീനം സംകിലേസവോദാനവുട്ഠാനജാനനം ഏകം, പുബ്ബേനിവാസജാനനം ഏകം, സത്താനം ചുതൂപപാതജാനനം ഏകം, ആസവക്ഖയജാനനം ഏകന്തി. അഭിധമ്മേ പന –

    Katamaṃ pana tanti? Ṭhānāṭṭhānādīnaṃ yathābhūtaṃ jānanaṃ. Seyyathidaṃ – ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato jānanaṃ ekaṃ, atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso yathābhūtaṃ vipākajānanaṃ ekaṃ, sabbatthagāminipaṭipadājānanaṃ ekaṃ, anekadhātunānādhātulokajānanaṃ ekaṃ, parasattānaṃ parapuggalānaṃ nānādhimuttikatājānanaṃ ekaṃ, tesaṃyeva indriyaparopariyattajānanaṃ ekaṃ, jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānajānanaṃ ekaṃ, pubbenivāsajānanaṃ ekaṃ, sattānaṃ cutūpapātajānanaṃ ekaṃ, āsavakkhayajānanaṃ ekanti. Abhidhamme pana –

    ‘‘ഇധ തഥാഗതോ ഠാനഞ്ച ഠാനതോ അട്ഠാനഞ്ച അട്ഠാനതോ യഥാഭൂതം പജാനാതി. യമ്പി തഥാഗതോ ഠാനഞ്ച ഠാനതോ അട്ഠാനഞ്ച അട്ഠാനതോ യഥാഭൂതം പജാനാതി. ഇദമ്പി തഥാഗതസ്സ തഥാഗതബലം ഹോതി, യം ബലം ആഗമ്മ തഥാഗതോ ആസഭം ഠാനം പടിജാനാതി , പരിസാസു സീഹനാദം നദതി, ബ്രഹ്മചക്കം പവത്തേതീ’’തി.

    ‘‘Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Idampi tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti , parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavattetī’’ti.

    ആദിനാ (വിഭ॰ ൭൬൦) നയേന വിത്ഥാരതോ ആഗതാനേവ. അത്ഥവണ്ണനാപി നേസം വിഭങ്ഗട്ഠകഥായഞ്ചേവ (വിഭ॰ അട്ഠ॰ ൭൬൦) പപഞ്ചസൂദനിയാ ച മജ്ഝിമട്ഠകഥായ (മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൪൮) സബ്ബാകാരതോ വുത്താ. സാ തത്ഥ വുത്തനയേനേവ ഗഹേതബ്ബാ.

    Ādinā (vibha. 760) nayena vitthārato āgatāneva. Atthavaṇṇanāpi nesaṃ vibhaṅgaṭṭhakathāyañceva (vibha. aṭṭha. 760) papañcasūdaniyā ca majjhimaṭṭhakathāya (ma. ni. aṭṭha. 1.148) sabbākārato vuttā. Sā tattha vuttanayeneva gahetabbā.

    ചതൂഹി ച വേസാരജ്ജേഹീതി ഏത്ഥ സാരജ്ജപടിപക്ഖം വേസാരജ്ജം, ചതൂസു ഠാനേസു വേസാരജ്ജഭാവം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ ഉപ്പന്നസോമനസ്സമയഞാണസ്സേതം നാമം. കതമേസു ചതൂസു? ‘‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ തേ പടിജാനതോ ഇമേ ധമ്മാ അനഭിസമ്ബുദ്ധാ’’തിആദീസു ചോദനാവത്ഥൂസു. തത്രായം പാളി –

    Catūhi ca vesārajjehīti ettha sārajjapaṭipakkhaṃ vesārajjaṃ, catūsu ṭhānesu vesārajjabhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ. Katamesu catūsu? ‘‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’’tiādīsu codanāvatthūsu. Tatrāyaṃ pāḷi –

    ‘‘ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ, തഥാഗതസ്സ വേസാരജ്ജാനി…പേ॰…. കതമാനി ചത്താരി? ‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ തേ പടിജാനതോ ഇമേ ധമ്മാ അനഭിസമ്ബുദ്ധാ’തി തത്ര വത മം സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ ദേവോ വാ മാരോ വാ ബ്രഹ്മാ വാ കോചി വാ ലോകസ്മിം സഹ ധമ്മേന പടിചോദേസ്സതീതി നിമിത്തമേതം, ഭിക്ഖവേ, ന സമനുപസ്സാമി. ഏതമഹം, ഭിക്ഖവേ, നിമിത്തം അസമനുപസ്സന്തോ ഖേമപ്പത്തോ അഭയപ്പത്തോ വേസാരജ്ജപ്പത്തോ വിഹരാമി. ‘ഖീണാസവസ്സ തേ പടിജാനതോ ഇമേ ആസവാ അപരിക്ഖീണാ’തി തത്ര വത മം…പേ॰… ‘യേ ഖോ പന തേ അന്തരായികാ ധമ്മാ വുത്താ, തേ പടിസേവതോ നാലം അന്തരായായാ’തി തത്ര വത മം…പേ॰… ‘യസ്സ ഖോ പന തേ അത്ഥായ ധമ്മോ ദേസിതോ, സോ ന നിയ്യാതി തക്കരസ്സ സമ്മാ ദുക്ഖക്ഖയായാ’തി തത്ര വത മം സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ…പേ॰… വേസാരജ്ജപ്പത്തോ വിഹരാമീ’’തി (അ॰ നി॰ ൪.൮).

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, tathāgatassa vesārajjāni…pe…. Katamāni cattāri? ‘Sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā koci vā lokasmiṃ saha dhammena paṭicodessatīti nimittametaṃ, bhikkhave, na samanupassāmi. Etamahaṃ, bhikkhave, nimittaṃ asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesārajjappatto viharāmi. ‘Khīṇāsavassa te paṭijānato ime āsavā aparikkhīṇā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘ye kho pana te antarāyikā dhammā vuttā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’ti tatra vata maṃ…pe… ‘yassa kho pana te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti tatra vata maṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā…pe… vesārajjappatto viharāmī’’ti (a. ni. 4.8).

    ആസഭം ഠാനന്തി സേട്ഠട്ഠാനം ഉത്തമട്ഠാനം. ആസഭാ വാ പുബ്ബബുദ്ധാ, തേസം ഠാനന്തി അത്ഥോ. അപിച ഗവസതജേട്ഠകോ ഉസഭോ, ഗവസഹസ്സജേട്ഠകോ വസഭോ, വജസതജേട്ഠകോ വാ ഉസഭോ, വജസഹസ്സജേട്ഠകോ വസഭോ, സബ്ബഗവസേട്ഠോ സബ്ബപരിസ്സയസഹോ സേതോ പാസാദികോ മഹാഭാരവഹോ അസനിസതസദ്ദേഹിപി അസമ്പകമ്പിയോ നിസഭോ, സോ ഇധ ഉസഭോതി അധിപ്പേതോ. ഇദമ്പി ഹി തസ്സ പരിയായവചനം. ഉസഭസ്സ ഇദന്തി ആസഭം. ഠാനന്തി ചതൂഹി പാദേഹി പഥവിം ഉപ്പീളേത്വാ അവട്ഠാനം (മ॰ നി॰ ൧.൧൫൦). ഇദം പന ആസഭം വിയാതി ആസഭം. യഥേവ ഹി നിസഭസങ്ഖാതോ ഉസഭോ ഉസഭബലേന സമന്നാഗതോ ചതൂഹി പാദേഹി പഥവിം ഉപ്പീളേത്വാ അചലട്ഠാനേന തിട്ഠതി, ഏവം തഥാഗതോപി ദസഹി തഥാഗതബലേഹി സമന്നാഗതോ ചതൂഹി വേസാരജ്ജപാദേഹി അട്ഠപരിസപഥവിം ഉപ്പീളേത്വാ സദേവകേ ലോകേ കേനചി പച്ചത്ഥികേന പച്ചാമിത്തേന അകമ്പിയോ അചലട്ഠാനേന തിട്ഠതി. ഏവം തിട്ഠമാനോ ച തം ആസഭം ഠാനം പടിജാനാതി ഉപഗച്ഛതി ന പച്ചക്ഖാതി, അത്തനി ആരോപേതി. തേന വുത്തം ‘‘ആസഭം ഠാനം പടിജാനാതീ’’തി.

    Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ. Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā avaṭṭhānaṃ (ma. ni. 1.150). Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.

    പരിസാസൂതി ‘‘അട്ഠ ഖോ ഇമാ, സാരിപുത്ത, പരിസാ. കതമാ അട്ഠ? ഖത്തിയപരിസാ ബ്രാഹ്മണപരിസാ ഗഹപതിപരിസാ സമണപരിസാ ചാതുമഹാരാജികപരിസാ താവതിംസപരിസാ മാരപരിസാ ബ്രഹ്മപരിസാ’’തി, ഇമാസു അട്ഠസു പരിസാസു. സീഹനാദം നദതീതി സേട്ഠനാദം അഭീതനാദം നദതി, സീഹനാദസദിസം വാ നാദം നദതി. അയമത്ഥോ സീഹനാദസുത്തേന ദീപേതബ്ബോ. യഥാ വാ സീഹോ സഹനതോ ചേവ ഹനനതോ ച സീഹോതി വുച്ചതി, ഏവം തഥാഗതോ ലോകധമ്മാനം സഹനതോ പരപ്പവാദാനഞ്ച ഹനനതോ സീഹോതി വുച്ചതി. ഏവം വുത്തസ്സ സീഹസ്സ നാദം സീഹനാദം. തത്ഥ യഥാ സീഹോ സീഹബലേന സമന്നാഗതോ സബ്ബത്ഥ വിസാരദോ വിഗതലോമഹംസോ സീഹനാദം നദതി, ഏവം തഥാഗതസീഹോപി തഥാഗതബലേഹി സമന്നാഗതോ അട്ഠസു പരിസാസു വിസാരദോ വിഗതലോമഹംസോ, ‘‘ഇതി രൂപ’’ന്തിആദിനാ നയേന നാനാവിധദേസനാവിലാസസമ്പന്നം സീഹനാദം നദതി. തേന വുത്തം ‘‘പരിസാസു സീഹനാദം നദതീ’’തി.

    Parisāsūti ‘‘aṭṭha kho imā, sāriputta, parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā brāhmaṇaparisā gahapatiparisā samaṇaparisā cātumahārājikaparisā tāvatiṃsaparisā māraparisā brahmaparisā’’ti, imāsu aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato ceva hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso, ‘‘iti rūpa’’ntiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.

    ബ്രഹ്മചക്കം പവത്തേതീതി ഏത്ഥ ബ്രഹ്മന്തി സേട്ഠം ഉത്തമം, വിസുദ്ധസ്സ ധമ്മചക്കസ്സേതം അധിവചനം. തം പന ധമ്മചക്കം ദുവിധം ഹോതി പടിവേധഞാണഞ്ച ദേസനാഞാണഞ്ച. തത്ഥ പഞ്ഞാപഭാവിതം അത്തനോ അരിയഫലാവഹം പടിവേധഞാണം, കരുണാപഭാവിതം സാവകാനം അരിയഫലാവഹം ദേസനാഞാണം. തത്ഥ പടിവേധഞാണം ഉപ്പജ്ജമാനം ഉപ്പന്നന്തി ദുവിധം. തഞ്ഹി അഭിനിക്ഖമനതോ പട്ഠായ യാവ അരഹത്തമഗ്ഗാ ഉപ്പജ്ജമാനം, ഫലക്ഖണേ ഉപ്പന്നം നാമ. തുസിതഭവനതോ വാ യാവ മഹാബോധിപല്ലങ്കേ അരഹത്തമഗ്ഗാ ഉപ്പജ്ജമാനം, ഫലക്ഖണേ ഉപ്പന്നം നാമ. ദീപങ്കരതോ വാ പട്ഠായ യാവ അരഹത്തമഗ്ഗാ ഉപ്പജ്ജമാനം , ഫലക്ഖണേ ഉപ്പന്നം നാമ. ദേസനാഞാണമ്പി പവത്തമാനം പവത്തന്തി ദുവിധം. തഞ്ഹി യാവ അഞ്ഞാസികോണ്ഡഞ്ഞസ്സ സോതാപത്തിമഗ്ഗാ പവത്തമാനം, ഫലക്ഖണേ പവത്തം നാമ. തേസു പടിവേധഞാണം ലോകുത്തരം, ദേസനാഞാണം ലോകിയം. ഉഭയമ്പി പനേതം അഞ്ഞേഹി അസാധാരണം ബുദ്ധാനംയേവ ഓരസഞാണം.

    Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ, visuddhassa dhammacakkassetaṃ adhivacanaṃ. Taṃ pana dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Dīpaṅkarato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ , phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññāsikoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.

    ഇദാനി യം ഇമിനാ ഞാണേന സമന്നാഗതോ സീഹനാദം നദതി, തം ദസ്സേതും ഇതി രൂപന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഇതി രൂപന്തി ഇദം രൂപം ഏത്തകം രൂപം, ഇതോ ഉദ്ധം രൂപം നത്ഥീതി രുപ്പനസഭാവഞ്ചേവ ഭൂതുപാദായഭേദഞ്ച ആദിം കത്വാ ലക്ഖണരസപച്ചുപട്ഠാനപദട്ഠാനവസേന അനവസേസരൂപപരിഗ്ഗഹോ വുത്തോ. ഇതി രൂപസ്സ സമുദയോതി ഇമിനാ ഏവം പരിഗ്ഗഹിതസ്സ രൂപസ്സ സമുദയോ വുത്തോ. തത്ഥ ഇതീതി ഏവം സമുദയോ ഹോതീതി അത്ഥോ. തസ്സ വിത്ഥാരോ ‘‘അവിജ്ജാസമുദയാ രൂപസമുദയോ തണ്ഹാസമുദയാ, കമ്മസമുദയാ ആഹാരസമുദയാ രൂപസമുദയോതി നിബ്ബത്തിലക്ഖണം പസ്സന്തോപി രൂപക്ഖന്ധസ്സ ഉദയം പസ്സതീ’’തി (പടി॰ മ॰ ൧.൫൦) ഏവം വേദിതബ്ബോ. അത്ഥങ്ഗമേപി ‘‘അവിജ്ജാനിരോധാ രൂപനിരോധോ…പേ॰… വിപരിണാമലക്ഖണം പസ്സന്തോപി രൂപക്ഖന്ധസ്സ നിരോധം പസ്സതീ’’തി അയം വിത്ഥാരോ.

    Idāni yaṃ iminā ñāṇena samannāgato sīhanādaṃ nadati, taṃ dassetuṃ iti rūpantiādimāha. Tattha iti rūpanti idaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ, ito uddhaṃ rūpaṃ natthīti ruppanasabhāvañceva bhūtupādāyabhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesarūpapariggaho vutto. Iti rūpassa samudayoti iminā evaṃ pariggahitassa rūpassa samudayo vutto. Tattha itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tassa vitthāro ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayo taṇhāsamudayā, kammasamudayā āhārasamudayā rūpasamudayoti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passatī’’ti (paṭi. ma. 1.50) evaṃ veditabbo. Atthaṅgamepi ‘‘avijjānirodhā rūpanirodho…pe… vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa nirodhaṃ passatī’’ti ayaṃ vitthāro.

    ഇതി വേദനാതിആദീസുപി അയം വേദനാ ഏത്തകാ വേദനാ, ഇതോ ഉദ്ധം വേദനാ നത്ഥി, അയം സഞ്ഞാ, ഇമേ സങ്ഖാരാ, ഇദം വിഞ്ഞാണം ഏത്തകം വിഞ്ഞാണം , ഇതോ ഉദ്ധം വിഞ്ഞാണം നത്ഥീതി വേദയിതസഞ്ജാനനഅഭിസങ്ഖരണവിജാനനസഭാവഞ്ചേവ സുഖാദിരൂപസഞ്ഞാദിഫസ്സാദിചക്ഖുവിഞ്ഞാണാദിഭേദഞ്ച ആദിം കത്വാ ലക്ഖണരസപച്ചുപട്ഠാനപദട്ഠാനവസേന അനവസേസവേദനാസഞ്ഞാസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണപരിഗ്ഗഹോ വുത്തോ. ഇതി വേദനായ സമുദയോതിആദീഹി പന ഏവം പരിഗ്ഗഹിതാനം വേദനാസഞ്ഞാസങ്ഖാരവിഞ്ഞാണാനം സമുദയോ വുത്തോ. തത്രാപി ഇതീതി ഏവം സമുദയോ ഹോതീതി അത്ഥോ. തേസമ്പി വിത്ഥാരോ ‘‘അവിജ്ജാസമുദയാ വേദനാസമുദയോ’’തി (പടി॰ മ॰ ൧.൫൦) രൂപേ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബോ. അയം പന വിസേസോ – തീസു ഖന്ധേസു ‘‘ആഹാരസമുദയാ’’തി അവത്വാ ‘‘ഫസ്സസമുദയാ’’തി വത്തബ്ബം, വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധേ ‘‘നാമരൂപസമുദയാ’’തി. അത്ഥങ്ഗമപദമ്പി തേസംയേവ വസേന യോജേതബ്ബം. അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ. വിത്ഥാരതോ പന ഉദയബ്ബയവിനിച്ഛയോ സബ്ബാകാരപരിപൂരോ വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ വുത്തോ.

    Iti vedanātiādīsupi ayaṃ vedanā ettakā vedanā, ito uddhaṃ vedanā natthi, ayaṃ saññā, ime saṅkhārā, idaṃ viññāṇaṃ ettakaṃ viññāṇaṃ , ito uddhaṃ viññāṇaṃ natthīti vedayitasañjānanaabhisaṅkharaṇavijānanasabhāvañceva sukhādirūpasaññādiphassādicakkhuviññāṇādibhedañca ādiṃ katvā lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena anavasesavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇapariggaho vutto. Iti vedanāya samudayotiādīhi pana evaṃ pariggahitānaṃ vedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇānaṃ samudayo vutto. Tatrāpi itīti evaṃ samudayo hotīti attho. Tesampi vitthāro ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayo’’ti (paṭi. ma. 1.50) rūpe vuttanayeneva veditabbo. Ayaṃ pana viseso – tīsu khandhesu ‘‘āhārasamudayā’’ti avatvā ‘‘phassasamudayā’’ti vattabbaṃ, viññāṇakkhandhe ‘‘nāmarūpasamudayā’’ti. Atthaṅgamapadampi tesaṃyeva vasena yojetabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana udayabbayavinicchayo sabbākāraparipūro visuddhimagge vutto.

    ഇമസ്മിം സതി ഇദം ഹോതീതി അയമ്പി അപരോ സീഹനാദോ. തസ്സത്ഥോ – ഇമസ്മിം അവിജ്ജാദികേ പച്ചയേ സതി ഇദം സങ്ഖാരാദികം ഫലം ഹോതി. ഇമസ്സുപ്പാദാ ഇദം ഉപ്പജ്ജതീതി ഇമസ്സ അവിജ്ജാദികസ്സ പച്ചയസ്സ ഉപ്പാദാ ഇദം സങ്ഖാരാദികം ഫലം ഉപ്പജ്ജതി. ഇമസ്മിം അസതി ഇദം ന ഹോതീതി ഇമസ്മിം അവിജ്ജാദികേ പച്ചയേ അസതി ഇദം സങ്ഖാരാദികം ഫലം ന ഹോതി. ഇമസ്സ നിരോധാ ഇദം നിരുജ്ഝതീതി ഇമസ്സ അവിജ്ജാദികസ്സ പച്ചയസ്സ നിരോധാ ഇദം സങ്ഖാരാദികം ഫലം നിരുജ്ഝതി. ഇദാനി യഥാ തം ഹോതി ചേവ നിരുജ്ഝതി ച, തം വിത്ഥാരതോ ദസ്സേതും യദിദം അവിജ്ജാപച്ചയാ സങ്ഖാരാതിആദിമാഹ.

    Imasmiṃsati idaṃ hotīti ayampi aparo sīhanādo. Tassattho – imasmiṃ avijjādike paccaye sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti imassa avijjādikassa paccayassa uppādā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ uppajjati. Imasmiṃ asati idaṃ na hotīti imasmiṃ avijjādike paccaye asati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ na hoti. Imassa nirodhā idaṃ nirujjhatīti imassa avijjādikassa paccayassa nirodhā idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ nirujjhati. Idāni yathā taṃ hoti ceva nirujjhati ca, taṃ vitthārato dassetuṃ yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārātiādimāha.

    ഏവം സ്വാക്ഖാതോതി ഏവം പഞ്ചക്ഖന്ധവിഭജനാദിവസേന സുട്ഠു അക്ഖാതോ കഥിതോ. ധമ്മോതി പഞ്ചക്ഖന്ധപച്ചയാകാരധമ്മോ. ഉത്താനോതി അനികുജ്ജിതോ. വിവടോതി വിവരിത്വാ ഠപിതോ. പകാസിതോതി ദീപിതോ ജോതിതോ. ഛിന്നപിലോതികോതി പിലോതികാ വുച്ചതി ഛിന്നം ഭിന്നം തത്ഥ തത്ഥ സിബ്ബിതഗണ്ഠിതം ജിണ്ണവത്ഥം, തം യസ്സ നത്ഥീതി അട്ഠഹത്ഥം നവഹത്ഥം വാ അഹതസാടകം നിവത്ഥോ, സോ ഛിന്നപിലോതികോ നാമ. അയമ്പി ധമ്മോ താദിസോ. ന ഹേത്ഥ കോഹഞ്ഞാദിവസേന ഛിന്നഭിന്നസിബ്ബിതഗണ്ഠിതഭാവോ അത്ഥി. അപിച ഖുദ്ദകസാടകോപി പിലോതികാതി വുച്ചതി, സാ യസ്സ നത്ഥി, അട്ഠനവഹത്ഥോ മഹാപടോ അത്ഥി, സോപി ഛിന്നപിലോതികോ, അപഗതപിലോതികോതി അത്ഥോ. താദിസോ അയം ധമ്മോ. യഥാ ഹി ചതുഹത്ഥം സാടകം ഗഹേത്വാ പരിഗ്ഗഹണം കരോന്തോ പുരിസോ ഇതോ ചിതോ ച അഞ്ഛന്തോ കിലമതി, ഏവം ബാഹിരകസമയേ പബ്ബജിതാ അത്തനോ പരിത്തകം ധമ്മം ‘‘ഏവം സതി ഏവം ഭവിസ്സതീ’’തി കപ്പേത്വാ കപ്പേത്വാ വഡ്ഢേന്താ കിലമന്തി. യഥാ പന അട്ഠഹത്ഥനവഹത്ഥേന പരിഗ്ഗഹണം കരോന്തോ യഥാരുചി പാരുപതി ന കിലമതി, നത്ഥി തത്ഥ അഞ്ഛിത്വാ വഡ്ഢനകിച്ചം; ഏവം ഇമസ്മിമ്പി ധമ്മേ കപ്പേത്വാ കപ്പേത്വാ വിഭജനകിച്ചം നത്ഥി, തേഹി തേഹി കാരണേഹി മയാവ അയം ധമ്മോ സുവിഭത്തോ സുവിത്ഥാരിതോതി ഇദമ്പി സന്ധായ ‘‘ഛിന്നപിലോതികോ’’തി ആഹ. അപിച കചവരോപി പിലോതികാതി വുച്ചതി, ഇമസ്മിഞ്ച സാസനേ സമണകചവരം നാമ പതിട്ഠാതും ന ലഭതി. തേനേവാഹ –

    Evaṃ svākkhātoti evaṃ pañcakkhandhavibhajanādivasena suṭṭhu akkhāto kathito. Dhammoti pañcakkhandhapaccayākāradhammo. Uttānoti anikujjito. Vivaṭoti vivaritvā ṭhapito. Pakāsitoti dīpito jotito. Chinnapilotikoti pilotikā vuccati chinnaṃ bhinnaṃ tattha tattha sibbitagaṇṭhitaṃ jiṇṇavatthaṃ, taṃ yassa natthīti aṭṭhahatthaṃ navahatthaṃ vā ahatasāṭakaṃ nivattho, so chinnapilotiko nāma. Ayampi dhammo tādiso. Na hettha kohaññādivasena chinnabhinnasibbitagaṇṭhitabhāvo atthi. Apica khuddakasāṭakopi pilotikāti vuccati, sā yassa natthi, aṭṭhanavahattho mahāpaṭo atthi, sopi chinnapilotiko, apagatapilotikoti attho. Tādiso ayaṃ dhammo. Yathā hi catuhatthaṃ sāṭakaṃ gahetvā pariggahaṇaṃ karonto puriso ito cito ca añchanto kilamati, evaṃ bāhirakasamaye pabbajitā attano parittakaṃ dhammaṃ ‘‘evaṃ sati evaṃ bhavissatī’’ti kappetvā kappetvā vaḍḍhentā kilamanti. Yathā pana aṭṭhahatthanavahatthena pariggahaṇaṃ karonto yathāruci pārupati na kilamati, natthi tattha añchitvā vaḍḍhanakiccaṃ; evaṃ imasmimpi dhamme kappetvā kappetvā vibhajanakiccaṃ natthi, tehi tehi kāraṇehi mayāva ayaṃ dhammo suvibhatto suvitthāritoti idampi sandhāya ‘‘chinnapilotiko’’ti āha. Apica kacavaropi pilotikāti vuccati, imasmiñca sāsane samaṇakacavaraṃ nāma patiṭṭhātuṃ na labhati. Tenevāha –

    ‘‘കാരണ്ഡവം നിദ്ധമഥ, കസമ്ബും അപകസ്സഥ;

    ‘‘Kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha;

    തതോ പലാപേ വാഹേഥ, അസ്സമണേ സമണമാനിനേ.

    Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine.

    ‘‘നിദ്ധമിത്വാന പാപിച്ഛേ, പാപആചാരഗോചരേ;

    ‘‘Niddhamitvāna pāpicche, pāpaācāragocare;

    സുദ്ധാ സുദ്ധേഹി സംവാസം, കപ്പയവ്ഹോ പതിസ്സതാ;

    Suddhā suddhehi saṃvāsaṃ, kappayavho patissatā;

    തതോ സമഗ്ഗാ നിപകാ, ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സഥാ’’തി. (അ॰ നി॰ ൮.൧൦);

    Tato samaggā nipakā, dukkhassantaṃ karissathā’’ti. (a. ni. 8.10);

    ഇതി സമണകചവരസ്സ ഛിന്നത്താപി അയം ധമ്മോ ഛിന്നപിലോതികോ നാമ ഹോതി.

    Iti samaṇakacavarassa chinnattāpi ayaṃ dhammo chinnapilotiko nāma hoti.

    അലമേവാതി യുത്തമേവ. സദ്ധാപബ്ബജിതേനാതി സദ്ധായ പബ്ബജിതേന. കുലപുത്തേനാതി ദ്വേ കുലപുത്താ ആചാരകുലപുത്തോ ജാതികുലപുത്തോ ച. തത്ഥ യോ യതോ കുതോചി കുലാ പബ്ബജിത്വാ സീലാദയോ പഞ്ച ധമ്മക്ഖന്ധേ പൂരേതി, അയം ആചാരകുലപുത്തോ നാമ. യോ പന യസകുലപുത്താദയോ വിയ ജാതിസമ്പന്നകുലാ പബ്ബജിതോ, അയം ജാതികുലപുത്തോ നാമ. തേസു ഇധ ആചാരകുലപുത്തോ അധിപ്പേതോ. സചേ പന ജാതികുലപുത്തോ ആചാരവാ ഹോതി, അയം ഉത്തമോയേവ. ഏവരൂപേന കുലപുത്തേന. വീരിയം ആരഭിതുന്തി ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതം വീരിയം കാതും. ഇദാനിസ്സ ചതുരങ്ഗം ദസ്സേന്തോ കാമം തചോ ചാതിആദിമാഹ. ഏത്ഥ ഹി തചോ ഏകം അങ്ഗം, ന്ഹാരു ഏകം, അട്ഠി ഏകം, മംസലോഹിതം ഏകന്തി. ഇദഞ്ച പന ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതം വീരിയം അധിട്ഠഹന്തേന നവസു ഠാനേസു സമാധാതബ്ബം പുരേഭത്തേ പച്ഛാഭത്തേ പുരിമയാമേ മജ്ഝിമയാമേ പച്ഛിമയാമേ ഗമനേ ഠാനേ നിസജ്ജായ സയനേതി.

    Alamevāti yuttameva. Saddhāpabbajitenāti saddhāya pabbajitena. Kulaputtenāti dve kulaputtā ācārakulaputto jātikulaputto ca. Tattha yo yato kutoci kulā pabbajitvā sīlādayo pañca dhammakkhandhe pūreti, ayaṃ ācārakulaputto nāma. Yo pana yasakulaputtādayo viya jātisampannakulā pabbajito, ayaṃ jātikulaputto nāma. Tesu idha ācārakulaputto adhippeto. Sace pana jātikulaputto ācāravā hoti, ayaṃ uttamoyeva. Evarūpena kulaputtena. Vīriyaṃ ārabhitunti caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ kātuṃ. Idānissa caturaṅgaṃ dassento kāmaṃ taco cātiādimāha. Ettha hi taco ekaṃ aṅgaṃ, nhāru ekaṃ, aṭṭhi ekaṃ, maṃsalohitaṃ ekanti. Idañca pana caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhahantena navasu ṭhānesu samādhātabbaṃ purebhatte pacchābhatte purimayāme majjhimayāme pacchimayāme gamane ṭhāne nisajjāya sayaneti.

    ദുക്ഖം , ഭിക്ഖവേ, കുസീതോ വിഹരതീതി ഇമസ്മിം സാസനേ യോ കുസീതോ പുഗ്ഗലോ, സോ ദുക്ഖം വിഹരതി. ബാഹിരസമയേ പന യോ കുസീതോ, സോ സുഖം വിഹരതി. വോകിണ്ണോതി മിസ്സീഭൂതോ. സദത്ഥന്തി സോഭനം വാ അത്ഥം സകം വാ അത്ഥം, ഉഭയേനാപി അരഹത്തമേവ അധിപ്പേതം. പരിഹാപേതീതി ഹാപേതി ന പാപുണാതി. കുസീതപുഗ്ഗലസ്സ ഹി ഛ ദ്വാരാനി അഗുത്താനി ഹോന്തി, തീണി കമ്മാനി അപരിസുദ്ധാനി, ആജീവട്ഠമകം സീലം അപരിയോദാതം, ഭിന്നാജീവോ കുലൂപകോ ഹോതി. സോ സബ്രഹ്മചാരീനം അക്ഖിമ്ഹി പതിതരജം വിയ ഉപഘാതകരോ ഹുത്വാ ദുക്ഖം വിഹരതി, പീഠമദ്ദനോ ചേവ ഹോതി ലണ്ഡപൂരകോ ച, സത്ഥു അജ്ഝാസയം ഗഹേതും ന സക്കോതി, ദുല്ലഭം ഖണം വിരാധേതി, തേന ഭുത്തോ രട്ഠപിണ്ഡോപി ന മഹപ്ഫലോ ഹോതി.

    Dukkhaṃ, bhikkhave, kusīto viharatīti imasmiṃ sāsane yo kusīto puggalo, so dukkhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo kusīto, so sukhaṃ viharati. Vokiṇṇoti missībhūto. Sadatthanti sobhanaṃ vā atthaṃ sakaṃ vā atthaṃ, ubhayenāpi arahattameva adhippetaṃ. Parihāpetīti hāpeti na pāpuṇāti. Kusītapuggalassa hi cha dvārāni aguttāni honti, tīṇi kammāni aparisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ apariyodātaṃ, bhinnājīvo kulūpako hoti. So sabrahmacārīnaṃ akkhimhi patitarajaṃ viya upaghātakaro hutvā dukkhaṃ viharati, pīṭhamaddano ceva hoti laṇḍapūrako ca, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ na sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ virādheti, tena bhutto raṭṭhapiṇḍopi na mahapphalo hoti.

    ആരദ്ധവീരിയോ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേതി ആരദ്ധവീരിയോ പുഗ്ഗലോ ഇമസ്മിംയേവ സാസനേ സുഖം വിഹരതി. ബാഹിരസമയേ പന യോ ആരദ്ധവീരിയോ, സോ ദുക്ഖം വിഹരതി. പവിവിത്തോതി വിവിത്തോ വിയുത്തോ ഹുത്വാ. സദത്ഥം പരിപൂരേതീതി അരഹത്തം പാപുണാതി. ആരദ്ധവീരിയസ്സ ഹി ഛ ദ്വാരാനി സുഗുത്താനി ഹോന്തി, തീണി കമ്മാനി പരിസുദ്ധാനി, ആജീവട്ഠമകം സീലം പരിയോദാതം സബ്രഹ്മചാരീനം അക്ഖിമ്ഹി സുസീതലഞ്ജനം വിയ ധാതുഗതചന്ദനം വിയ ച മനാപോ ഹുത്വാ സുഖം വിഹരതി, സത്ഥു അജ്ഝാസയം ഗഹേതും സക്കോതി. സത്ഥാ ഹി –

    Āraddhavīriyo ca kho, bhikkhaveti āraddhavīriyo puggalo imasmiṃyeva sāsane sukhaṃ viharati. Bāhirasamaye pana yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharati. Pavivittoti vivitto viyutto hutvā. Sadatthaṃ paripūretīti arahattaṃ pāpuṇāti. Āraddhavīriyassa hi cha dvārāni suguttāni honti, tīṇi kammāni parisuddhāni, ājīvaṭṭhamakaṃ sīlaṃ pariyodātaṃ sabrahmacārīnaṃ akkhimhi susītalañjanaṃ viya dhātugatacandanaṃ viya ca manāpo hutvā sukhaṃ viharati, satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti. Satthā hi –

    ‘‘ചിരം ജീവ മഹാവീര, കപ്പം തിട്ഠ മഹാമുനീ’’തി –

    ‘‘Ciraṃ jīva mahāvīra, kappaṃ tiṭṭha mahāmunī’’ti –

    ഏവം ഗോതമിയാ വന്ദിതോ, ‘‘ന ഖോ, ഗോതമി, തഥാഗതാ ഏവം വന്ദിതബ്ബാ’’തി പടിക്ഖിപിത്വാ തായ യാചിതോ വന്ദിതബ്ബാകാരം ആചിക്ഖന്തോ ഏവമാഹ –

    Evaṃ gotamiyā vandito, ‘‘na kho, gotami, tathāgatā evaṃ vanditabbā’’ti paṭikkhipitvā tāya yācito vanditabbākāraṃ ācikkhanto evamāha –

    ‘‘ആരദ്ധവീരിയേ പഹിതത്തേ, നിച്ചം ദള്ഹപരക്കമേ;

    ‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;

    സമഗ്ഗേ സാവകേ പസ്സ, ഏസാ ബുദ്ധാന വന്ദനാ’’തി. (അപ॰ ഥേരീ ൨.൨.൧൭൧);

    Samagge sāvake passa, esā buddhāna vandanā’’ti. (apa. therī 2.2.171);

    ഏവം ആരദ്ധവീരിയോ സത്ഥു അജ്ഝാസയം ഗഹേതും സക്കോതി, ദുല്ലഭം ഖണം ന വിരാധേതി. തസ്സ ഹി ബുദ്ധുപ്പാദോ ധമ്മദേസനാ സങ്ഘസുപ്പടിപത്തി സഫലാ ഹോതി സഉദ്രയാ, രട്ഠപിണ്ഡോപി തേന ഭുത്തോ മഹപ്ഫലോ ഹോതി.

    Evaṃ āraddhavīriyo satthu ajjhāsayaṃ gahetuṃ sakkoti, dullabhaṃ khaṇaṃ na virādheti. Tassa hi buddhuppādo dhammadesanā saṅghasuppaṭipatti saphalā hoti saudrayā, raṭṭhapiṇḍopi tena bhutto mahapphalo hoti.

    ഹീനേന അഗ്ഗസ്സാതി ഹീനായ സദ്ധായ ഹീനേന വീരിയേന ഹീനായ സതിയാ ഹീനേന സമാധിനാ ഹീനായ പഞ്ഞായ അഗ്ഗസങ്ഖാതസ്സ അരഹത്തസ്സ പത്തി നാമ ന ഹോതി. അഗ്ഗേന ച ഖോതി അഗ്ഗേഹി സദ്ധാദീഹി അഗ്ഗസ്സ അരഹത്തസ്സ പത്തി ഹോതി. മണ്ഡപേയ്യന്തി പസന്നട്ഠേന മണ്ഡം, പാതബ്ബട്ഠേന പേയ്യം. യഞ്ഹി പിവിത്വാ അന്തരവീഥിയം പതിതോ വിസഞ്ഞീ അത്തനോ സാടകാദീനമ്പി അസ്സാമികോ ഹോതി, തം പസന്നമ്പി ന പാതബ്ബം, മയ്ഹം പന സാസനം ഏവം പസന്നഞ്ച പാതബ്ബഞ്ചാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘മണ്ഡപേയ്യ’’ന്തി ആഹ.

    Hīnenaaggassāti hīnāya saddhāya hīnena vīriyena hīnāya satiyā hīnena samādhinā hīnāya paññāya aggasaṅkhātassa arahattassa patti nāma na hoti. Aggena ca khoti aggehi saddhādīhi aggassa arahattassa patti hoti. Maṇḍapeyyanti pasannaṭṭhena maṇḍaṃ, pātabbaṭṭhena peyyaṃ. Yañhi pivitvā antaravīthiyaṃ patito visaññī attano sāṭakādīnampi assāmiko hoti, taṃ pasannampi na pātabbaṃ, mayhaṃ pana sāsanaṃ evaṃ pasannañca pātabbañcāti dassento ‘‘maṇḍapeyya’’nti āha.

    തത്ഥ തിവിധോ മണ്ഡോ – ദേസനാമണ്ഡോ, പടിഗ്ഗഹമണ്ഡോ, ബ്രഹ്മചരിയമണ്ഡോതി. കതമോ ദേസനാമണ്ഡോ? ചതുന്നം അരിയസച്ചാനം ആചിക്ഖനാ ദേസനാ പഞ്ഞാപനാ പട്ഠപനാ വിവരണാ വിഭജനാ ഉത്താനീകമ്മം, ചതുന്നം സതിപട്ഠാനാനം…പേ॰… അരിയസ്സ അട്ഠങ്ഗികസ്സ മഗ്ഗസ്സ ആചിക്ഖനാ…പേ॰… ഉത്താനീകമ്മം, അയം ദേസനാമണ്ഡോ. കതമോ പടിഗ്ഗഹമണ്ഡോ? ഭിക്ഖൂ ഭിക്ഖുനിയോ ഉപാസകാ ഉപാസികായോ ദേവാ മനുസ്സാ യേ വാ പനഞ്ഞേപി കേചി വിഞ്ഞാതാരോ, അയം പടിഗ്ഗഹമണ്ഡോ. കതമോ ബ്രഹ്മചരിയമണ്ഡോ? അയമേവ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, സേയ്യഥിദം – സമ്മാദിട്ഠി…പേ॰… സമ്മാസമാധി, അയം ബ്രഹ്മചരിയമണ്ഡോ. അപിച അധിമോക്ഖമണ്ഡോ സദ്ധിന്ദ്രിയം, അസ്സദ്ധിയം കസടോ, അസ്സദ്ധിയം കസടം ഛഡ്ഡേത്വാ സദ്ധിന്ദ്രിയസ്സ അധിമോക്ഖമണ്ഡം പിവതീതി മണ്ഡപേയ്യന്തിആദിനാപി (പടി॰ മ॰ ൧.൨൩൮) നയേനേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. സത്ഥാ സമ്മുഖീഭൂതോതി ഇദമേത്ഥ കാരണവചനം. യസ്മാ സത്ഥാ സമ്മുഖീഭൂതോ, തസ്മാ വീരിയസമ്പയോഗം കത്വാ പിവഥ ഏതം മണ്ഡം. ബാഹിരകഞ്ഹി ഭേസജ്ജമണ്ഡമ്പി വേജ്ജസ്സ അസമ്മുഖാ പിവന്താനം പമാണം വാ ഉഗ്ഗമനം വാ നിഗ്ഗമനം വാ ന ജാനാമാതി ആസങ്കാ ഹോതി. വേജ്ജസമ്മുഖാ പന ‘‘വേജ്ജോ ജാനിസ്സതീ’’തി നിരാസങ്കാ പിവന്തി. ഏവമേവ അമ്ഹാകം ധമ്മസ്സാമി സത്ഥാ സമ്മുഖീഭൂതോതി വീരിയം കത്വാ പിവഥാതി മണ്ഡപാനേ നേസം നിയോജേന്തോ തസ്മാതിഹ, ഭിക്ഖവേതിആദിമാഹ. തത്ഥ സഫലാതി സാനിസംസാ. സഉദ്രയാതി സവഡ്ഢി. ഇദാനി നിയോജനാനുരൂപം സിക്ഖിതബ്ബതം നിദ്ദിസന്തോ അത്തത്ഥം വാ ഹി, ഭിക്ഖവേതിആദിമാഹ. തത്ഥ അത്തത്ഥന്തി അത്തനോ അത്ഥഭൂതം അരഹത്തം. അപ്പമാദേന സമ്പാദേതുന്തി അപ്പമാദേന സബ്ബകിച്ചാനി കാതും. പരത്ഥന്തി പച്ചയദായകാനം മഹപ്ഫലാനിസംസം. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവാതി. ദുതിയം.

    Tattha tividho maṇḍo – desanāmaṇḍo, paṭiggahamaṇḍo, brahmacariyamaṇḍoti. Katamo desanāmaṇḍo? Catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa ācikkhanā…pe… uttānīkammaṃ, ayaṃ desanāmaṇḍo. Katamo paṭiggahamaṇḍo? Bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā ye vā panaññepi keci viññātāro, ayaṃ paṭiggahamaṇḍo. Katamo brahmacariyamaṇḍo? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi, ayaṃ brahmacariyamaṇḍo. Apica adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo, assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyantiādināpi (paṭi. ma. 1.238) nayenettha attho veditabbo. Satthā sammukhībhūtoti idamettha kāraṇavacanaṃ. Yasmā satthā sammukhībhūto, tasmā vīriyasampayogaṃ katvā pivatha etaṃ maṇḍaṃ. Bāhirakañhi bhesajjamaṇḍampi vejjassa asammukhā pivantānaṃ pamāṇaṃ vā uggamanaṃ vā niggamanaṃ vā na jānāmāti āsaṅkā hoti. Vejjasammukhā pana ‘‘vejjo jānissatī’’ti nirāsaṅkā pivanti. Evameva amhākaṃ dhammassāmi satthā sammukhībhūtoti vīriyaṃ katvā pivathāti maṇḍapāne nesaṃ niyojento tasmātiha, bhikkhavetiādimāha. Tattha saphalāti sānisaṃsā. Saudrayāti savaḍḍhi. Idāni niyojanānurūpaṃ sikkhitabbataṃ niddisanto attatthaṃ vā hi, bhikkhavetiādimāha. Tattha attatthanti attano atthabhūtaṃ arahattaṃ. Appamādena sampādetunti appamādena sabbakiccāni kātuṃ. Paratthanti paccayadāyakānaṃ mahapphalānisaṃsaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti. Dutiyaṃ.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya / ൨. ദുതിയദസബലസുത്തം • 2. Dutiyadasabalasuttaṃ

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൨. ദുതിയദസബലസുത്തവണ്ണനാ • 2. Dutiyadasabalasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact