Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
౯. దుతియదుట్ఠదోససిక్ఖాపదవణ్ణనా
9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
౩౯౧. నవమే దిస్వాతి అజికాయ విప్పటిపజ్జన్తం ఛగలకం దిస్వా. మేత్తియం భిక్ఖునిన్తి తస్సా భిక్ఖునికాలం గహేత్వా భూతపుబ్బవోహారేన వోహరన్తి. వేళువనేయేవాతి థేరస్స భిక్ఖాచారవేలం అగ్గహేత్వా తేహి వుత్తభత్తుద్దేసవేలంయేవ సన్ధాయ వుత్తం. కచ్చి నోతి కచ్చి ను. ఏతమత్థం ఆరోచేసున్తి అఞ్ఞభాగియస్స అధికరణస్స కఞ్చిదేసం లేసమత్తం ఉపాదాయ పారాజికేన ధమ్మేన అనుద్ధంసితభావం ఆరోచేసుం.
391. Navame disvāti ajikāya vippaṭipajjantaṃ chagalakaṃ disvā. Mettiyaṃ bhikkhuninti tassā bhikkhunikālaṃ gahetvā bhūtapubbavohārena voharanti. Veḷuvaneyevāti therassa bhikkhācāravelaṃ aggahetvā tehi vuttabhattuddesavelaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Kacci noti kacci nu. Etamatthaṃ ārocesunti aññabhāgiyassa adhikaraṇassa kañcidesaṃ lesamattaṃ upādāya pārājikena dhammena anuddhaṃsitabhāvaṃ ārocesuṃ.
అఞ్ఞభాగస్సాతి అఞ్ఞకోట్ఠాసస్స, థేరస్స మనుస్సజాతిభిక్ఖుభావతో అఞ్ఞస్స తిరచ్ఛానజాతిఛగలకభావసఙ్ఖాతస్స కోట్ఠాసస్సాతి వుత్తం హోతి. ఇదన్తి సామఞ్ఞతో నపుంసకనిద్దేసేన ఛగలకం నిద్దిసతి, ఇదం ఛగలకజాతన్తి అత్థో, అయం ఛగలకోతి వుత్తం హోతి. అధికరణసద్దాపేక్ఖో వా నపుంసకనిద్దేసో, ఇదం ఛగలకసఙ్ఖాతం అధికరణన్తి వుత్తం హోతి. అఞ్ఞభాగోతి యథావుత్తతిరచ్ఛానజాతిఛగలకభావసఙ్ఖాతో అఞ్ఞభాగో, అఞ్ఞకోట్ఠాసోతి అత్థో. అస్సాతి ఛగలకస్స. ‘‘అఞ్ఞభాగసమ్బన్ధీ అఞ్ఞభాగియ’’న్తి పఠమవిగ్గహస్స అత్థో, ‘‘అఞ్ఞభాగవన్తం అఞ్ఞభాగియ’’న్తి దుతియవిగ్గహస్స. ద్వీహిపి విగ్గహేహి అఞ్ఞభాగియన్తి ఛగలకోవ వుత్తో. తిరచ్ఛానజాతిఛగలకభావఞ్చ ఠపేత్వా పరమత్థతో విసుం ఛగలకే అసతిపి ‘‘పటిమాయ సరీర’’న్తిఆదీసు వియ అభేదేపి భేదకప్పనాయ పవత్తలోకవోహారవసేన ‘‘అఞ్ఞభాగస్స ఇదం, అఞ్ఞభాగో వా అస్స అత్థీ’’తి వుత్తం.
Aññabhāgassāti aññakoṭṭhāsassa, therassa manussajātibhikkhubhāvato aññassa tiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhātassa koṭṭhāsassāti vuttaṃ hoti. Idanti sāmaññato napuṃsakaniddesena chagalakaṃ niddisati, idaṃ chagalakajātanti attho, ayaṃ chagalakoti vuttaṃ hoti. Adhikaraṇasaddāpekkho vā napuṃsakaniddeso, idaṃ chagalakasaṅkhātaṃ adhikaraṇanti vuttaṃ hoti. Aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo, aññakoṭṭhāsoti attho. Assāti chagalakassa. ‘‘Aññabhāgasambandhī aññabhāgiya’’nti paṭhamaviggahassa attho, ‘‘aññabhāgavantaṃ aññabhāgiya’’nti dutiyaviggahassa. Dvīhipi viggahehi aññabhāgiyanti chagalakova vutto. Tiracchānajātichagalakabhāvañca ṭhapetvā paramatthato visuṃ chagalake asatipi ‘‘paṭimāya sarīra’’ntiādīsu viya abhedepi bhedakappanāya pavattalokavohāravasena ‘‘aññabhāgassa idaṃ, aññabhāgo vā assa atthī’’ti vuttaṃ.
ఇదాని ద్వీహిపి విగ్గహేహి వుత్తమత్థం విత్థారేత్వా దస్సేన్తో ‘‘యో హి సో’’తిఆదిమాహ. సోతి సో ఛగలకో. తస్స ‘‘హోతీ’’తి ఇమినా సమ్బన్ధో. తతోతి తతో మనుస్సజాతితో భిక్ఖుభావతో చ. సో వా అఞ్ఞభాగోతి యథావుత్తతిరచ్ఛానజాతిఛగలకభావసఙ్ఖాతో అఞ్ఞభాగో. అస్సాతి ఛగలకస్స. సో ఛగలకో అఞ్ఞభాగియసఙ్ఖాతం లభతీతి యోజేతబ్బం. ‘‘అధికరణన్తి ఆధారో, వత్థు అధిట్ఠాన’’న్తి హేట్ఠా వుత్తమత్థం సరూపతో దస్సేతుం ‘‘యస్మా చా’’తిఆదిమాహ. తేసన్తి మేత్తియభూమజకానం. ఇమన్తి ఛగలకం. నామకరణసఞ్ఞాయాతి నామకరణసఙ్ఖాతాయ సఞ్ఞాయ సో ఛగలకో అధికరణన్తి వేదితబ్బోతి యోజేతబ్బం. తఞ్హి సన్ధాయాతి ‘‘అవస్సం తుమ్హేహి లేసో ఓడ్డితో, కిం వదథ, కిం పస్సిత్థా’’తి అనుయుత్తేహి తేహి భిక్ఖూహి ‘‘ఛగలకస్స విప్పటిపత్తిం దిస్వా దబ్బస్స నామం తస్స కరిమ్హా’’తి వుత్తత్తా తస్స నామకరణసఞ్ఞాయ అధిట్ఠానభూతం తం ఛగలకం సన్ధాయ. తే భిక్ఖూతి తే అనుయుఞ్జకా భిక్ఖూ. ఆపత్తిలేసమ్పి పుగ్గలస్మింయేవ ఆరోపేత్వా వుత్తత్తా ‘‘పుగ్గలానంయేవ లేసా’’తి వుత్తం. పదభాజనే పన…పే॰… వేదితబ్బన్తి ఇమినా నామకరణసఞ్ఞాయ ఆధారభూతస్స ఛగలకసఙ్ఖాతస్స అధికరణస్స అవచనే కారణం వుత్తం.
Idāni dvīhipi viggahehi vuttamatthaṃ vitthāretvā dassento ‘‘yo hi so’’tiādimāha. Soti so chagalako. Tassa ‘‘hotī’’ti iminā sambandho. Tatoti tato manussajātito bhikkhubhāvato ca. So vā aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo. Assāti chagalakassa. So chagalako aññabhāgiyasaṅkhātaṃ labhatīti yojetabbaṃ. ‘‘Adhikaraṇanti ādhāro, vatthu adhiṭṭhāna’’nti heṭṭhā vuttamatthaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘yasmā cā’’tiādimāha. Tesanti mettiyabhūmajakānaṃ. Imanti chagalakaṃ. Nāmakaraṇasaññāyāti nāmakaraṇasaṅkhātāya saññāya so chagalako adhikaraṇanti veditabboti yojetabbaṃ. Tañhi sandhāyāti ‘‘avassaṃ tumhehi leso oḍḍito, kiṃ vadatha, kiṃ passitthā’’ti anuyuttehi tehi bhikkhūhi ‘‘chagalakassa vippaṭipattiṃ disvā dabbassa nāmaṃ tassa karimhā’’ti vuttattā tassa nāmakaraṇasaññāya adhiṭṭhānabhūtaṃ taṃ chagalakaṃ sandhāya. Te bhikkhūti te anuyuñjakā bhikkhū. Āpattilesampi puggalasmiṃyeva āropetvā vuttattā ‘‘puggalānaṃyeva lesā’’ti vuttaṃ. Padabhājane pana…pe… veditabbanti iminā nāmakaraṇasaññāya ādhārabhūtassa chagalakasaṅkhātassa adhikaraṇassa avacane kāraṇaṃ vuttaṃ.
౩౯౩. ‘‘అఞ్ఞభాగియస్స అధికరణస్సా’’తి ఏత్థ పాళిఆగతఅధికరణసద్దపతిరూపకం అఞ్ఞం అధికరణసద్దం పాళిఆగతతదఞ్ఞసాధారణతాయ ఉభయపదత్థం ఉద్ధరిత్వా ‘‘అధికరణం నామ చత్తారి అధికరణానీ’’తి వుత్తం. అత్థుద్ధారవసేన హి అత్థం దస్సేన్తేన పాళియం ఆగతసద్దపతిరూపకో అఞ్ఞో సద్దో ఉభయపదత్థో ఉద్ధరితబ్బో, న చ అఞ్ఞం ఉద్ధరిత్వా అఞ్ఞస్స అత్థో వత్తబ్బో, తస్మా పాళిఆగతఅధికరణసద్దపతిరూపకో అఞ్ఞోయేవ ఉభయపదత్థసాధారణో అధికరణసద్దో ఉద్ధటోతి దట్ఠబ్బం. తేనేవాహ ‘‘అధికరణన్తి వచనసామఞ్ఞతో అత్థుద్ధారవసేన పవత్తాని చత్తారి అధికరణానీ’’తి. యా చ సా అవసానే…పే॰… చోదనా వుత్తాతి భిక్ఖు సఙ్ఘాదిసేసం అజ్ఝాపజ్జన్తో దిట్ఠో హోతి, సఙ్ఘాదిసేసే సఙ్ఘాదిసేసదిట్ఠీ హోతి, తఞ్చే పారాజికేన చోదేతీతిఆదిచోదనం సన్ధాయ వదతి.
393. ‘‘Aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ettha pāḷiāgataadhikaraṇasaddapatirūpakaṃ aññaṃ adhikaraṇasaddaṃ pāḷiāgatatadaññasādhāraṇatāya ubhayapadatthaṃ uddharitvā ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti vuttaṃ. Atthuddhāravasena hi atthaṃ dassentena pāḷiyaṃ āgatasaddapatirūpako añño saddo ubhayapadattho uddharitabbo, na ca aññaṃ uddharitvā aññassa attho vattabbo, tasmā pāḷiāgataadhikaraṇasaddapatirūpako aññoyeva ubhayapadatthasādhāraṇo adhikaraṇasaddo uddhaṭoti daṭṭhabbaṃ. Tenevāha ‘‘adhikaraṇanti vacanasāmaññato atthuddhāravasena pavattāni cattāri adhikaraṇānī’’ti. Yā ca sā avasāne…pe… codanā vuttāti bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hoti, saṅghādisese saṅghādisesadiṭṭhī hoti, tañce pārājikena codetītiādicodanaṃ sandhāya vadati.
మేథునవీతిక్కమాపత్తియో వత్థుతో సభాగా, ఇతరాసం పన అదిన్నాదానాదిఆపత్తీనం సమానేపి పారాజికాపత్తిభావే వత్థుతో విసభాగాతి ఆహ ‘‘సభాగవిసభాగవత్థుతో’’తి. సభావసరిక్ఖాసరిక్ఖతోతి సభావేన సదిసాసదిసభావతో. పఠమపారాజికఞ్హి పఠమపారాజికాపత్తియా మేథునరాగేన సభావతో సదిసం, దోససమ్పయుత్తమనుస్సవిగ్గహేన అసదిసం. నను చ ‘‘ఆపత్తాధికరణం ఆపత్తాధికరణస్స సియా తబ్భాగియం, సియా అఞ్ఞభాగియ’’న్తి వుత్తత్తా ఉద్దేసానుక్కమేన తబ్భాగియతం అనిద్దిసిత్వా అఞ్ఞభాగియతా పఠమం కస్మా నిద్దిట్ఠాతి ఆహ ‘‘ఆదితో పట్ఠాయా’’తిఆది. వుత్తనయేనేవాతి ‘‘సభాగవిసభాగవత్థుతో’’తిఆదినా వుత్తనయేన.
Methunavītikkamāpattiyo vatthuto sabhāgā, itarāsaṃ pana adinnādānādiāpattīnaṃ samānepi pārājikāpattibhāve vatthuto visabhāgāti āha ‘‘sabhāgavisabhāgavatthuto’’ti. Sabhāvasarikkhāsarikkhatoti sabhāvena sadisāsadisabhāvato. Paṭhamapārājikañhi paṭhamapārājikāpattiyā methunarāgena sabhāvato sadisaṃ, dosasampayuttamanussaviggahena asadisaṃ. Nanu ca ‘‘āpattādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇassa siyā tabbhāgiyaṃ, siyā aññabhāgiya’’nti vuttattā uddesānukkamena tabbhāgiyataṃ aniddisitvā aññabhāgiyatā paṭhamaṃ kasmā niddiṭṭhāti āha ‘‘ādito paṭṭhāyā’’tiādi. Vuttanayenevāti ‘‘sabhāgavisabhāgavatthuto’’tiādinā vuttanayena.
‘‘సఙ్ఘకమ్మాని నిస్సాయ ఉప్పన్న’’న్తి వుత్తత్తా సఙ్ఘకమ్మతో కిచ్చాధికరణం విసుం వియ దిస్సతీతి ఆహ ‘‘కిం పనా’’తిఆది. ‘‘కిచ్చమేవ కిచ్చాధికరణ’’న్తి వుత్తత్తా ‘‘సఙ్ఘకమ్మానమేవేతం అధివచన’’న్తి వుత్తం. యది ఏవం ‘‘సఙ్ఘకమ్మాని నిస్సాయ ఉప్పన్న’’న్తి కస్మా వుత్తన్తి ఆహ ‘‘ఏవం సన్తేపీ’’తిఆది. తస్స తస్స సఙ్ఘకమ్మస్స భగవతా వుత్తం ఇతికత్తబ్బతాలక్ఖణంయేవ తతో సఙ్ఘకమ్మస్స నిప్ఫజ్జనతో ఫలూపచారేన సఙ్ఘకమ్మన్తి వత్తబ్బతం అరహతీతి ఆహ ‘‘యం కమ్మలక్ఖణం మనసి కరోతి, తం నిస్సాయ ఉప్పజ్జనతో’’తి. పరివాసాదిసఙ్ఘకమ్మం నిస్సాయ మానత్తాదీనం ఉప్పజ్జనతో ఉక్ఖేపనీయకమ్మసీమాసమ్ముతికమ్మాదీని ఇస్సాయ ఓసారణసీమాసమూహననాదికమ్మానం ఉప్పజ్జనతో చ ‘‘పురిమం పురిమం సఙ్ఘకమ్మ’’న్తిఆది వుత్తం.
‘‘Saṅghakammāni nissāya uppanna’’nti vuttattā saṅghakammato kiccādhikaraṇaṃ visuṃ viya dissatīti āha ‘‘kiṃ panā’’tiādi. ‘‘Kiccameva kiccādhikaraṇa’’nti vuttattā ‘‘saṅghakammānamevetaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ. Yadi evaṃ ‘‘saṅghakammāni nissāya uppanna’’nti kasmā vuttanti āha ‘‘evaṃ santepī’’tiādi. Tassa tassa saṅghakammassa bhagavatā vuttaṃ itikattabbatālakkhaṇaṃyeva tato saṅghakammassa nipphajjanato phalūpacārena saṅghakammanti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘yaṃ kammalakkhaṇaṃ manasi karoti, taṃ nissāya uppajjanato’’ti. Parivāsādisaṅghakammaṃ nissāya mānattādīnaṃ uppajjanato ukkhepanīyakammasīmāsammutikammādīni issāya osāraṇasīmāsamūhananādikammānaṃ uppajjanato ca ‘‘purimaṃ purimaṃ saṅghakamma’’ntiādi vuttaṃ.
౩౯౫-౪౦౦. సవత్థుకం కత్వాతి పుగ్గలాధిట్ఠానం కత్వా. దీఘాదినోతి దీఘరస్సకాళఓదాతాదినో. దిట్ఠాదినోతి దిట్ఠసుతాదినో. లోహపత్తసదిసోతి అయోపత్తసదిసో. అఙ్గాని పఠమదుట్ఠదోసే వుత్తసదిసాని, ఇధ పన కఞ్చిదేసం లేసమత్తం ఉపాదియనా అధికా.
395-400.Savatthukaṃ katvāti puggalādhiṭṭhānaṃ katvā. Dīghādinoti dīgharassakāḷaodātādino. Diṭṭhādinoti diṭṭhasutādino. Lohapattasadisoti ayopattasadiso. Aṅgāni paṭhamaduṭṭhadose vuttasadisāni, idha pana kañcidesaṃ lesamattaṃ upādiyanā adhikā.
దుతియదుట్ఠదోససిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౯. దుతియదుట్ఠదోససిక్ఖాపదం • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౯. దుతియదుట్ఠదోససిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౯. దుతియదుట్ఠదోససిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౯. దుతియదుట్ఠదోససిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā