| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
๙. ทุติยทุฎฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา
9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
๓๙๑. นวเม เมตฺติยํ ภิกฺขุนินฺติ ลิงฺคนาสนาย นาสิตายปิ ตสฺสา ภูตปุพฺพโวหารํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ อญฺญภาคสฺสาติ เถรสฺส มนุสฺสชาติภิกฺขุภาวโต อญฺญสฺส ติรจฺฉานชาติฉคลกภาวสงฺขาตสฺส โกฎฺฐาสสฺสฯ อิทนฺติ สามญฺญโต นปุํสกลิเงฺคน วุตฺตํ, อยํ ฉคลโกติ อโตฺถฯ อญฺญภาโคติ ยถาวุตฺตติรจฺฉานชาติฉคลกภาวสงฺขาโต อโญฺญ โกฎฺฐาโส, อญฺญภาคสฺส อิทนฺติ อญฺญภาคิยนฺติ ปฐมวิคฺคหสฺส อโตฺถ, อญฺญภาคมตฺถีติ ทุติยวิคฺคหสฺส, ทฺวีหิปิ ฉคลโกว วุโตฺตฯ อิทานิ ทฺวีหิปิ วิคฺคเหหิ วุตฺตเมวตฺถํ วิตฺถารโต ทเสฺสโนฺต ‘‘โย หิ โส’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ โย หิ โส ฉคลโก วุโตฺต, โส อญฺญสฺส ภาคสฺส โหตีติ จ อญฺญภาคิยสงฺขฺยํ ลภตีติ จ โยชนาฯ ทุติยวิคฺคหสฺส อตฺถํ ทเสฺสตุํ ‘‘โส วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อธิกรณนฺติ เวทิตโพฺพติ เอตฺถาปิ โย หิ โส ‘‘ทโพฺพ มลฺลปุโตฺต นามา’’ติ ฉคลโก วุโตฺต, โสติ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ตญฺหิ สนฺธายาติ ‘‘ทโพฺพ’’ติ นามกรณสฺส อธิฎฺฐานภูตํ ฉคลกํ สนฺธายฯ เต ภิกฺขูติ เต อนุยุญฺชนฺตา ภิกฺขูฯ อาปตฺติยาปิ ปุคฺคลาธิฎฺฐานตฺตา ‘‘ปุคฺคลานํเยว เลสา’’ติ วุตฺตํฯ
391. Navame mettiyaṃ bhikkhuninti liṅganāsanāya nāsitāyapi tassā bhūtapubbavohāraṃ gahetvā vuttaṃ. Aññabhāgassāti therassa manussajātibhikkhubhāvato aññassa tiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhātassa koṭṭhāsassa. Idanti sāmaññato napuṃsakaliṅgena vuttaṃ, ayaṃ chagalakoti attho. Aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto añño koṭṭhāso, aññabhāgassa idanti aññabhāgiyanti paṭhamaviggahassa attho, aññabhāgamatthīti dutiyaviggahassa, dvīhipi chagalakova vutto. Idāni dvīhipi viggahehi vuttamevatthaṃ vitthārato dassento ‘‘yo hi so’’tiādimāha. Tattha yo hi so chagalako vutto, so aññassa bhāgassa hotīti ca aññabhāgiyasaṅkhyaṃ labhatīti ca yojanā. Dutiyaviggahassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘so vā’’tiādi vuttaṃ. Adhikaraṇanti veditabboti etthāpi yo hi so ‘‘dabbo mallaputto nāmā’’ti chagalako vutto, soti ānetvā sambandhitabbaṃ. Tañhi sandhāyāti ‘‘dabbo’’ti nāmakaraṇassa adhiṭṭhānabhūtaṃ chagalakaṃ sandhāya. Te bhikkhūti te anuyuñjantā bhikkhū. Āpattiyāpi puggalādhiṭṭhānattā ‘‘puggalānaṃyeva lesā’’ti vuttaṃ.
๓๙๓. ยา จ สา อวสาเน…เป.… โจทนา วุตฺตาติ ‘‘ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชโนฺต ทิโฎฺฐ โหติ สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฎฺฐิ โหติ, ตเญฺจ ปาราชิเกน โจเทตี’’ติอาทิํ (ปารา. ๔๐๗) โจทนาเภทํ สนฺธาย วทติฯ สตฺตนฺนมฺปิ อาปตฺตีนํ ปเจฺจกํ ปาราชิกตฺตาทิสามเญฺญปิ เมถุนาทินฺนาทานาทิวตฺถุโต, ราคโทสตฺตาทิสภาวโต จ วิสภาคตาปิ อตฺถีติ อาห ‘‘ยสฺมา ปน…เป.… น โหตี’’ติฯ
393.Yā ca sā avasāne…pe… codanā vuttāti ‘‘bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hoti saṅghādisese saṅghādisesadiṭṭhi hoti, tañce pārājikena codetī’’tiādiṃ (pārā. 407) codanābhedaṃ sandhāya vadati. Sattannampi āpattīnaṃ paccekaṃ pārājikattādisāmaññepi methunādinnādānādivatthuto, rāgadosattādisabhāvato ca visabhāgatāpi atthīti āha ‘‘yasmā pana…pe… na hotī’’ti.
วุตฺตนเยเนวาติ ‘‘สภาควิสภาควตฺถุโต’’ติอาทินา (ปารา. อฎฺฐ. ๒.๓๙๓) วุตฺตนเยนฯ กมฺมลกฺขณํ, ตํมนสิกาโร จ อวิปนฺนกมฺมสฺส นิมิตฺตโต ผลูปจาเรน กมฺมนฺติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘ตํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนโต’’ติฯ ปริวาสาทิํ นิสฺสาย มานตฺตาทีนํ อุปฺปชฺชนโต ‘‘ปุริมํ ปุริม’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ
Vuttanayenevāti ‘‘sabhāgavisabhāgavatthuto’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.393) vuttanayena. Kammalakkhaṇaṃ, taṃmanasikāro ca avipannakammassa nimittato phalūpacārena kammanti vuccatīti āha ‘‘taṃ nissāya uppajjanato’’ti. Parivāsādiṃ nissāya mānattādīnaṃ uppajjanato ‘‘purimaṃ purima’’ntiādi vuttaṃ.
๓๙๕. สวตฺถุกํ กตฺวาติ ปุคฺคลาธิฎฺฐานํ กตฺวาฯ ทีฆาทิโนติ ทีฆรสฺสาทิลิงฺคสฺสฯ ทิฎฺฐาทิโนติ ทิฎฺฐปุพฺพาทิโนฯ
395.Savatthukaṃ katvāti puggalādhiṭṭhānaṃ katvā. Dīghādinoti dīgharassādiliṅgassa. Diṭṭhādinoti diṭṭhapubbādino.
๔๐๘. เอวํ ตถาสญฺญีติ อญฺญสฺส เมถุนาทิกิริยํ ทิสฺวา ‘‘อยํ โส’’ติ เอวํ ตถาสญฺญีฯ องฺคานิ ปฐมทุฎฺฐโทเส วุตฺตสทิสานิ, อิธ ปน กิญฺจิเทสํ เลสมตฺตํ อุปาทิยนา อธิกาฯ
408.Evaṃ tathāsaññīti aññassa methunādikiriyaṃ disvā ‘‘ayaṃ so’’ti evaṃ tathāsaññī. Aṅgāni paṭhamaduṭṭhadose vuttasadisāni, idha pana kiñcidesaṃ lesamattaṃ upādiyanā adhikā.
ทุติยทุฎฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๙. ทุติยทุฎฺฐโทสสิกฺขาปทํ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๙. ทุติยทุฎฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๙. ทุติยทุฎฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๙. ทุติยทุฎฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
