Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
၃၉၁. နဝမေ ဒိသ္ဝာတိ အဇိကာယ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တံ ဆဂလကံ ဒိသ္ဝာ။ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိန္တိ တသ္သာ ဘိက္ခုနိကာလံ ဂဟေတ္ဝာ ဘူတပုဗ္ဗဝောဟာရေန ဝောဟရန္တိ။ ဝေဠုဝနေယေဝာတိ ထေရသ္သ ဘိက္ခာစာရဝေလံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ တေဟိ ဝုတ္တဘတ္တုဒ္ဒေသဝေလံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကစ္စိ နောတိ ကစ္စိ နု။ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ အညဘာဂိယသ္သ အဓိကရဏသ္သ ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပာဒာယ ပာရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသိတဘာဝံ အာရောစေသုံ။
391. Navame disvāti ajikāya vippaṭipajjantaṃ chagalakaṃ disvā. Mettiyaṃ bhikkhuninti tassā bhikkhunikālaṃ gahetvā bhūtapubbavohārena voharanti. Veḷuvaneyevāti therassa bhikkhācāravelaṃ aggahetvā tehi vuttabhattuddesavelaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Kacci noti kacci nu. Etamatthaṃ ārocesunti aññabhāgiyassa adhikaraṇassa kañcidesaṃ lesamattaṃ upādāya pārājikena dhammena anuddhaṃsitabhāvaṃ ārocesuṃ.
အညဘာဂသ္သာတိ အညကောဋ္ဌာသသ္သ, ထေရသ္သ မနုသ္သဇာတိဘိက္ခုဘာဝတော အညသ္သ တိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင္ခာတသ္သ ကောဋ္ဌာသသ္သာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒန္တိ သာမညတော နပုံသကနိဒ္ဒေသေန ဆဂလကံ နိဒ္ဒိသတိ, ဣဒံ ဆဂလကဇာတန္တိ အတ္ထော, အယံ ဆဂလကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓိကရဏသဒ္ဒာပေက္ခော ဝာ နပုံသကနိဒ္ဒေသော, ဣဒံ ဆဂလကသင္ခာတံ အဓိကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညဘာဂောတိ ယထာဝုတ္တတိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင္ခာတော အညဘာဂော, အညကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ အသ္သာတိ ဆဂလကသ္သ။ ‘‘အညဘာဂသမ္ဗန္ဓီ အညဘာဂိယ’’န္တိ ပဌမဝိဂ္ဂဟသ္သ အတ္ထော, ‘‘အညဘာဂဝန္တံ အညဘာဂိယ’’န္တိ ဒုတိယဝိဂ္ဂဟသ္သ။ ဒ္ဝီဟိပိ ဝိဂ္ဂဟေဟိ အညဘာဂိယန္တိ ဆဂလကောဝ ဝုတ္တော။ တိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝဉ္စ ဌပေတ္ဝာ ပရမတ္ထတော ဝိသုံ ဆဂလကေ အသတိပိ ‘‘ပဋိမာယ သရီရ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ အဘေဒေပိ ဘေဒကပ္ပနာယ ပဝတ္တလောကဝောဟာရဝသေန ‘‘အညဘာဂသ္သ ဣဒံ, အညဘာဂော ဝာ အသ္သ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။
Aññabhāgassāti aññakoṭṭhāsassa, therassa manussajātibhikkhubhāvato aññassa tiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhātassa koṭṭhāsassāti vuttaṃ hoti. Idanti sāmaññato napuṃsakaniddesena chagalakaṃ niddisati, idaṃ chagalakajātanti attho, ayaṃ chagalakoti vuttaṃ hoti. Adhikaraṇasaddāpekkho vā napuṃsakaniddeso, idaṃ chagalakasaṅkhātaṃ adhikaraṇanti vuttaṃ hoti. Aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo, aññakoṭṭhāsoti attho. Assāti chagalakassa. ‘‘Aññabhāgasambandhī aññabhāgiya’’nti paṭhamaviggahassa attho, ‘‘aññabhāgavantaṃ aññabhāgiya’’nti dutiyaviggahassa. Dvīhipi viggahehi aññabhāgiyanti chagalakova vutto. Tiracchānajātichagalakabhāvañca ṭhapetvā paramatthato visuṃ chagalake asatipi ‘‘paṭimāya sarīra’’ntiādīsu viya abhedepi bhedakappanāya pavattalokavohāravasena ‘‘aññabhāgassa idaṃ, aññabhāgo vā assa atthī’’ti vuttaṃ.
ဣဒာနိ ဒ္ဝီဟိပိ ဝိဂ္ဂဟေဟိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယော ဟိ သော’’တိအာဒိမာဟ။ သောတိ သော ဆဂလကော။ တသ္သ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ တတော မနုသ္သဇာတိတော ဘိက္ခုဘာဝတော စ။ သော ဝာ အညဘာဂောတိ ယထာဝုတ္တတိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင္ခာတော အညဘာဂော။ အသ္သာတိ ဆဂလကသ္သ။ သော ဆဂလကော အညဘာဂိယသင္ခာတံ လဘတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘အဓိကရဏန္တိ အာဓာရော, ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမတ္ထံ သရူပတော ဒသ္သေတုံ ‘‘ယသ္မာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေသန္တိ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ။ ဣမန္တိ ဆဂလကံ။ နာမကရဏသညာယာတိ နာမကရဏသင္ခာတာယ သညာယ သော ဆဂလကော အဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဉ္ဟိ သန္ဓာယာတိ ‘‘အဝသ္သံ တုမ္ဟေဟိ လေသော ဩဍ္ဍိတော, ကိံ ဝဒထ, ကိံ ပသ္သိတ္ထာ’’တိ အနုယုတ္တေဟိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဆဂလကသ္သ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ ဒဗ္ဗသ္သ နာမံ တသ္သ ကရိမ္ဟာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တသ္သ နာမကရဏသညာယ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ တံ ဆဂလကံ သန္ဓာယ။ တေ ဘိက္ခူတိ တေ အနုယုဉ္ဇကာ ဘိက္ခူ။ အာပတ္တိလေသမ္ပိ ပုဂ္ဂလသ္မိံယေဝ အာရောပေတ္ဝာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုဂ္ဂလာနံယေဝ လေသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဒဘာဇနေ ပန။ပေ.။ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ နာမကရဏသညာယ အာဓာရဘူတသ္သ ဆဂလကသင္ခာတသ္သ အဓိကရဏသ္သ အဝစနေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။
Idāni dvīhipi viggahehi vuttamatthaṃ vitthāretvā dassento ‘‘yo hi so’’tiādimāha. Soti so chagalako. Tassa ‘‘hotī’’ti iminā sambandho. Tatoti tato manussajātito bhikkhubhāvato ca. So vā aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo. Assāti chagalakassa. So chagalako aññabhāgiyasaṅkhātaṃ labhatīti yojetabbaṃ. ‘‘Adhikaraṇanti ādhāro, vatthu adhiṭṭhāna’’nti heṭṭhā vuttamatthaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘yasmā cā’’tiādimāha. Tesanti mettiyabhūmajakānaṃ. Imanti chagalakaṃ. Nāmakaraṇasaññāyāti nāmakaraṇasaṅkhātāya saññāya so chagalako adhikaraṇanti veditabboti yojetabbaṃ. Tañhi sandhāyāti ‘‘avassaṃ tumhehi leso oḍḍito, kiṃ vadatha, kiṃ passitthā’’ti anuyuttehi tehi bhikkhūhi ‘‘chagalakassa vippaṭipattiṃ disvā dabbassa nāmaṃ tassa karimhā’’ti vuttattā tassa nāmakaraṇasaññāya adhiṭṭhānabhūtaṃ taṃ chagalakaṃ sandhāya. Te bhikkhūti te anuyuñjakā bhikkhū. Āpattilesampi puggalasmiṃyeva āropetvā vuttattā ‘‘puggalānaṃyeva lesā’’ti vuttaṃ. Padabhājane pana…pe… veditabbanti iminā nāmakaraṇasaññāya ādhārabhūtassa chagalakasaṅkhātassa adhikaraṇassa avacane kāraṇaṃ vuttaṃ.
၃၉၃. ‘‘အညဘာဂိယသ္သ အဓိကရဏသ္သာ’’တိ ဧတ္ထ ပာဠိအာဂတအဓိကရဏသဒ္ဒပတိရူပကံ အညံ အဓိကရဏသဒ္ဒံ ပာဠိအာဂတတဒညသာဓာရဏတာယ ဥဘယပဒတ္ထံ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ‘‘အဓိကရဏံ နာမ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထုဒ္ဓာရဝသေန ဟိ အတ္ထံ ဒသ္သေန္တေန ပာဠိယံ အာဂတသဒ္ဒပတိရူပကော အညော သဒ္ဒော ဥဘယပဒတ္ထော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော, န စ အညံ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ အညသ္သ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော, တသ္မာ ပာဠိအာဂတအဓိကရဏသဒ္ဒပတိရူပကော အညောယေဝ ဥဘယပဒတ္ထသာဓာရဏော အဓိကရဏသဒ္ဒော ဥဒ္ဓဋောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝာဟ ‘‘အဓိကရဏန္တိ ဝစနသာမညတော အတ္ထုဒ္ဓာရဝသေန ပဝတ္တာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနီ’’တိ။ ယာ စ သာ အဝသာနေ။ပေ.။ စောဒနာ ဝုတ္တာတိ ဘိက္ခု သင္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော ဟောတိ, သင္ဃာဒိသေသေ သင္ဃာဒိသေသဒိဋ္ဌီ ဟောတိ, တဉ္စေ ပာရာဇိကေန စောဒေတီတိအာဒိစောဒနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။
393. ‘‘Aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ettha pāḷiāgataadhikaraṇasaddapatirūpakaṃ aññaṃ adhikaraṇasaddaṃ pāḷiāgatatadaññasādhāraṇatāya ubhayapadatthaṃ uddharitvā ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti vuttaṃ. Atthuddhāravasena hi atthaṃ dassentena pāḷiyaṃ āgatasaddapatirūpako añño saddo ubhayapadattho uddharitabbo, na ca aññaṃ uddharitvā aññassa attho vattabbo, tasmā pāḷiāgataadhikaraṇasaddapatirūpako aññoyeva ubhayapadatthasādhāraṇo adhikaraṇasaddo uddhaṭoti daṭṭhabbaṃ. Tenevāha ‘‘adhikaraṇanti vacanasāmaññato atthuddhāravasena pavattāni cattāri adhikaraṇānī’’ti. Yā ca sā avasāne…pe… codanā vuttāti bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hoti, saṅghādisese saṅghādisesadiṭṭhī hoti, tañce pārājikena codetītiādicodanaṃ sandhāya vadati.
မေထုနဝီတိက္ကမာပတ္တိယော ဝတ္ထုတော သဘာဂာ, ဣတရာသံ ပန အဒိန္နာဒာနာဒိအာပတ္တီနံ သမာနေပိ ပာရာဇိကာပတ္တိဘာဝေ ဝတ္ထုတော ဝိသဘာဂာတိ အာဟ ‘‘သဘာဂဝိသဘာဂဝတ္ထုတော’’တိ။ သဘာဝသရိက္ခာသရိက္ခတောတိ သဘာဝေန သဒိသာသဒိသဘာဝတော။ ပဌမပာရာဇိကဉ္ဟိ ပဌမပာရာဇိကာပတ္တိယာ မေထုနရာဂေန သဘာဝတော သဒိသံ, ဒောသသမ္ပယုတ္တမနုသ္သဝိဂ္ဂဟေန အသဒိသံ။ နနု စ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏသ္သ သိယာ တဗ္ဘာဂိယံ, သိယာ အညဘာဂိယ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဒ္ဒေသာနုက္ကမေန တဗ္ဘာဂိယတံ အနိဒ္ဒိသိတ္ဝာ အညဘာဂိယတာ ပဌမံ ကသ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တနယေနေဝာတိ ‘‘သဘာဂဝိသဘာဂဝတ္ထုတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။
Methunavītikkamāpattiyo vatthuto sabhāgā, itarāsaṃ pana adinnādānādiāpattīnaṃ samānepi pārājikāpattibhāve vatthuto visabhāgāti āha ‘‘sabhāgavisabhāgavatthuto’’ti. Sabhāvasarikkhāsarikkhatoti sabhāvena sadisāsadisabhāvato. Paṭhamapārājikañhi paṭhamapārājikāpattiyā methunarāgena sabhāvato sadisaṃ, dosasampayuttamanussaviggahena asadisaṃ. Nanu ca ‘‘āpattādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇassa siyā tabbhāgiyaṃ, siyā aññabhāgiya’’nti vuttattā uddesānukkamena tabbhāgiyataṃ aniddisitvā aññabhāgiyatā paṭhamaṃ kasmā niddiṭṭhāti āha ‘‘ādito paṭṭhāyā’’tiādi. Vuttanayenevāti ‘‘sabhāgavisabhāgavatthuto’’tiādinā vuttanayena.
‘‘သင္ဃကမ္မာနိ နိသ္သာယ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သင္ဃကမ္မတော ကိစ္စာဓိကရဏံ ဝိသုံ ဝိယ ဒိသ္သတီတိ အာဟ ‘‘ကိံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ကိစ္စမေဝ ကိစ္စာဓိကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သင္ဃကမ္မာနမေဝေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သင္ဃကမ္မာနိ နိသ္သာယ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိ။ တသ္သ တသ္သ သင္ဃကမ္မသ္သ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာလက္ခဏံယေဝ တတော သင္ဃကမ္မသ္သ နိပ္ဖဇ္ဇနတော ဖလူပစာရေန သင္ဃကမ္မန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အာဟ ‘‘ယံ ကမ္မလက္ခဏံ မနသိ ကရောတိ, တံ နိသ္သာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ။ ပရိဝာသာဒိသင္ဃကမ္မံ နိသ္သာယ မာနတ္တာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဥက္ခေပနီယကမ္မသီမာသမ္မုတိကမ္မာဒီနိ ဣသ္သာယ ဩသာရဏသီမာသမူဟနနာဒိကမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော စ ‘‘ပုရိမံ ပုရိမံ သင္ဃကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
‘‘Saṅghakammāni nissāya uppanna’’nti vuttattā saṅghakammato kiccādhikaraṇaṃ visuṃ viya dissatīti āha ‘‘kiṃ panā’’tiādi. ‘‘Kiccameva kiccādhikaraṇa’’nti vuttattā ‘‘saṅghakammānamevetaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ. Yadi evaṃ ‘‘saṅghakammāni nissāya uppanna’’nti kasmā vuttanti āha ‘‘evaṃ santepī’’tiādi. Tassa tassa saṅghakammassa bhagavatā vuttaṃ itikattabbatālakkhaṇaṃyeva tato saṅghakammassa nipphajjanato phalūpacārena saṅghakammanti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘yaṃ kammalakkhaṇaṃ manasi karoti, taṃ nissāya uppajjanato’’ti. Parivāsādisaṅghakammaṃ nissāya mānattādīnaṃ uppajjanato ukkhepanīyakammasīmāsammutikammādīni issāya osāraṇasīmāsamūhananādikammānaṃ uppajjanato ca ‘‘purimaṃ purimaṃ saṅghakamma’’ntiādi vuttaṃ.
၃၉၅-၄၀၀. သဝတ္ထုကံ ကတ္ဝာတိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကတ္ဝာ။ ဒီဃာဒိနောတိ ဒီဃရသ္သကာဠဩဒာတာဒိနော။ ဒိဋ္ဌာဒိနောတိ ဒိဋ္ဌသုတာဒိနော။ လောဟပတ္တသဒိသောတိ အယောပတ္တသဒိသော။ အင္ဂာနိ ပဌမဒုဋ္ဌဒောသေ ဝုတ္တသဒိသာနိ, ဣဓ ပန ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပာဒိယနာ အဓိကာ။
395-400.Savatthukaṃ katvāti puggalādhiṭṭhānaṃ katvā. Dīghādinoti dīgharassakāḷaodātādino. Diṭṭhādinoti diṭṭhasutādino. Lohapattasadisoti ayopattasadiso. Aṅgāni paṭhamaduṭṭhadose vuttasadisāni, idha pana kañcidesaṃ lesamattaṃ upādiyanā adhikā.
ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒံ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā