| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
၃၉၁. ဝေဠုဝနေယေဝာတိ ဣဒံ တေဟိ ဝုတ္တဝေလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ အာဝုသော သုတေန အဝောစုမ္ဟာ’’တိ ‘‘အမ္ဟေဟိ သာ ဥသ္သာဟိတာ ကုပိတေဟိ အနတ္တမနေဟီ’’တိအာဒိဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, အညဘာဂသ္သ ဣဒန္တိ မနုသ္သဘိက္ခုဘာဝတော အညဘာဂသ္သ တိရစ္ဆာနဆဂလကဘာဂသ္သ ဣဒံ ဆဂလကဇာတံ အဓိကရဏံ။ အညဘာဂော ဝာ အသ္သ အတ္ထီတိ သော တိရစ္ဆာနဆဂလကဘာဝသင္ခာတော အညဘာဂော အသ္သ ဆဂလကသ္သ အတ္ထီတိ သ္ဝာယံ ဆဂလကော အညဘာဂိယံ အဓိကရဏံ နာမ။
391.Veḷuvaneyevāti idaṃ tehi vuttavelaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Pubbe mayaṃ āvuso sutena avocumhā’’ti ‘‘amhehi sā ussāhitā kupitehi anattamanehī’’tiādivacanaṃ sandhāya vuttaṃ, aññabhāgassa idanti manussabhikkhubhāvato aññabhāgassa tiracchānachagalakabhāgassa idaṃ chagalakajātaṃ adhikaraṇaṃ. Aññabhāgo vā assa atthīti so tiracchānachagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo assa chagalakassa atthīti svāyaṃ chagalako aññabhāgiyaṃ adhikaraṇaṃ nāma.
တတ္ထ ပဋိမာယ သရီရံ, သိလာပုတ္တကသ္သ သရီရန္တိ နိဒသ္သနံ, ပဌမံ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗစနံ ဇာတိပဒတ္ထောတိဝာဒီနံ မတေန ဝုတ္တံ။ သာ ဟိ သာမိဘာဝေန, နိစ္စဘာဝေန စ ပဓာနတ္တာ သတ္တိသဘာဝေ ဌိတာ။ တဗ္ဗိပရီတကတ္တာ ဗ္ယတ္တာကတိ ဇာတိယော တု ပဒတ္ထော ဣတိ ဣမသ္သ သုတ္တသ္သ ဝသေန ဒုတိယံ နိဗ္ဗစနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နာမကရဏသညာယ အာဓာရောတိ ဧတ္ထ နာမမေဝ နာမကရဏံ။ နာမံ ကရောန္တာနံ သညာ နာမကရဏသညာ, တသ္သာ။ မနုသ္သဇာတိကော ဆဂလကဇာတိအာဓာရော နာမ။ န ဟိ တံ နာမံ ကစ္ဆပလောမံ ဝိယ အနာဓာရန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တံ ပန ဆဂလကသ္သ ဒဗ္ဗောတိ ဒိန္နနာမံ ‘‘ဒေသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ထေရံ အမူလကေနာတိအာဒိနာ အညမ္ပိ ဝတ္ထုံ ထေရသ္သ လိသ္သတိ သိလိသ္သတိ ဝောဟာရမတ္တေနေဝ, န အတ္ထတော, ဤသကံ အလ္လီယတီတိ လေသောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ ဒေသလေသာ အတ္ထတော နိန္နာနာကရဏာ, တသ္မာ ‘‘ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပာဒာယာ’’တိ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ‘‘ဒသ လေသာ ဇာတိလေသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ နိဒာနေ , ဧဝံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယမ္ပိ မာတိကာယမ္ပိ အယမေဝတ္ထော။ ယသ္မာ အညဘာဂိယသ္သ အဓိကရဏသ္သာတိ ဆဂလကသ္သ။ ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပာဒာယာတိ ဒဗ္ဗောတိ နာမံ ဥပာဒာယာတိ အယမတ္ထော အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေနေဝ အာဝိဘူတော, တသ္မာ န ဝိဘတ္တော။ ကိဉ္စ ဘိယ္ယော အနိယမတ္တာ။ န ဟိ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ ဝိယ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဆဂလကမေဝ အညဘာဂိယံ အဓိကရဏံ ဟောတိ။ အညံ ဂောမဟိံ သာဒိကမ္ပိ ဟောတိ, န စ မေတ္တိယဘူမဇကာ ဝိယ သဗ္ဗေပိ နာမလေသမတ္တမေဝ ဥပာဒိယန္တိ။ အညမ္ပိ ဇာတိလေသာဒိံ ဥပာဒိယန္တိ, တသ္မာ အနိယမတ္တာ စ ယထာဝုတ္တနယေန န ဝိဘတ္တံ။ ကိဉ္စ ဘိယ္ယော တထာ ဝုတ္တေ ဆဂလကသ္သေဝ အညဘာဂိယတာ သမ္ဘဝတိ, န အညသ္သ, ယေန သောဝ ဒသ္သိတော။ လေသော စ နာမ လေသောဝ, န ဇာတိအာဒိ, ယေန သောဝ ဒသ္သိတောတိ ဧဝံ မိစ္ဆာဂာဟပ္ပသင္ဂတော စ တထာ န ဝိဘတ္တော။
Tattha paṭimāya sarīraṃ, silāputtakassa sarīranti nidassanaṃ, paṭhamaṃ panettha nibbacanaṃ jātipadatthotivādīnaṃ matena vuttaṃ. Sā hi sāmibhāvena, niccabhāvena ca padhānattā sattisabhāve ṭhitā. Tabbiparītakattā byattākati jātiyo tu padattho iti imassa suttassa vasena dutiyaṃ nibbacanaṃ vuttanti veditabbaṃ. Nāmakaraṇasaññāya ādhāroti ettha nāmameva nāmakaraṇaṃ. Nāmaṃ karontānaṃ saññā nāmakaraṇasaññā, tassā. Manussajātiko chagalakajātiādhāro nāma. Na hi taṃ nāmaṃ kacchapalomaṃ viya anādhāranti adhippāyo. Taṃ pana chagalakassa dabboti dinnanāmaṃ ‘‘deso’’ti vuccati. Tasmā theraṃ amūlakenātiādinā aññampi vatthuṃ therassa lissati silissati vohāramatteneva, na atthato, īsakaṃ allīyatīti lesoti adhippāyo. Yasmā desalesā atthato ninnānākaraṇā, tasmā ‘‘kañcidesaṃ lesamattaṃ upādāyā’’ti uddharitvā ‘‘dasa lesā jātileso’’tiādi vuttanti veditabbaṃ. Yathā nidāne , evaṃ sikkhāpadapaññattiyampi mātikāyampi ayamevattho. Yasmā aññabhāgiyassa adhikaraṇassāti chagalakassa. Kañcidesaṃ lesamattaṃ upādāyāti dabboti nāmaṃ upādāyāti ayamattho aṭṭhuppattivaseneva āvibhūto, tasmā na vibhatto. Kiñca bhiyyo aniyamattā. Na hi mettiyabhūmajakānaṃ viya sabbesampi chagalakameva aññabhāgiyaṃ adhikaraṇaṃ hoti. Aññaṃ gomahiṃ sādikampi hoti, na ca mettiyabhūmajakā viya sabbepi nāmalesamattameva upādiyanti. Aññampi jātilesādiṃ upādiyanti, tasmā aniyamattā ca yathāvuttanayena na vibhattaṃ. Kiñca bhiyyo tathā vutte chagalakasseva aññabhāgiyatā sambhavati, na aññassa, yena sova dassito. Leso ca nāma lesova, na jātiādi, yena sova dassitoti evaṃ micchāgāhappasaṅgato ca tathā na vibhatto.
၃၉၃. အညဘာဂိယသ္သာတိ စုဒိတကတော အညသ္သ။ အဓိကရဏသ္သာတိ မနုသ္သသ္သ ဝာ အမနုသ္သသ္သ ဝာ တိရစ္ဆာနဂတသ္သ ဝာတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္ဟိ ဝုတ္တေ မနုသ္သာဒီနံယေဝ ဇာတိလေသာဒယော ဝုတ္တာ ဟောန္တိ, အညထာ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ တေ အာပဇ္ဇန္တိ ‘‘အဓိကရဏသ္သ ကဉ္စိ ဒေသံ လေသမတ္တ’’န္တိ သာမိဝစနံ ပုဗ္ဗင္ဂမံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာတိ စေ? န, နာမသ္သ ဝိယ ဇာတိအာဒီနံ မနုသ္သာဒီနံ အာဓာရဘာဝနိယမသမ္ဘဝတော, အဓိကရဏဘာဝာနိယမတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိယမေ စ သတိ ဇာတိယာ အာဓာရော ဇာတိ, လိင္ဂသ္သ စ လိင္ဂံ, အာပတ္တိယာ စ အာပန္နော အာဓာရော, ဝိရုဒ္ဓာနမ္ပိ အသမာဒိန္နာနမ္ပိ ပတ္တစီဝရာနံ သာမိကော အာဓာရော, ယေန အဓိကရဏသင္ခ္ယံ ဂစ္ဆေယ္ယာတိ အာပဇ္ဇတီတိ အဓိကရဏသ္သာတိ ပဒံ အဘာဇေတဗ္ဗမေဝ ဘဝေယ္ယာတိ န ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ သိယာ, ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ‘‘အဓိကရဏန္တိ ဝစနသာမညတော’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အပာကဋာ ဣတော အညတ္ရ ဒသ္သိတဋ္ဌာနာဘာဝတော။ ဇာနိတဗ္ဗာ စ ဝိနယဓရေဟိ ယသ္မာ အညထာ ပရိဝာရေ ‘‘ဝိဝာဒာဓိကရဏံ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ဝိဝာဒာဓိကရဏံ ဘဇတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အနာဂတဋ္ဌာနေ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ ကာရဏံ န ပညာယေယ္ယ, တသ္မာ တေသံ တဗ္ဘာဂိယတာ စ အညဘာဂိယတာ စ ဇာနိတဗ္ဗာ ဝိနယဓရေဟိ။ တာသု ဟိ ဝိညာတာသု ဝိဝာဒာဓိကရဏံ ဝိဝာဒာဓိကရဏံ ဘဇတိ။ ကသ္မာ? တဗ္ဘာဂိယတ္တာ။ ဣတရံ န ဘဇတိ အညဘာဂိယတ္တာတိ သုခကာရဏတော ပညာယန္တိ, တသ္မာ ဝစနသာမညတော လဒ္ဓံ အဓိကရဏံ နိသ္သာယာတိအာဒိ။ တတ္ထ ယသ္မာ အာပတ္တညဘာဂိယံ မဟာဝိသယံ, ဣတရေဟိ အသဒိသနိဒ္ဒေသဉ္စ, တသ္မာ တံ အဓိကရဏပရိယာပန္နမ္ပိ သမာနံ ဝိသုံ ဝုတ္တံ ‘‘အာပတ္တညဘာဂိယံ ဝာ ဟောတီ’’တိ။ အဓိကရဏပရိယာပန္နတ္တာ စ ‘‘အဓိကရဏညဘာဂိယံ ဝာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထာပိ မဟာဝိသယတ္တာ, မာတိကာယံ အာဂတတ္တာ စ ပဌမံ အညဘာဂိယတာ ဝုတ္တာ, ပစ္ဆာ တဗ္ဘာဂိယတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ယသ္မာ အဓိကရဏညဘာဂိယဝစနေန အတ္ထာပတ္တိနယေန သိဒ္ဓံ။ အဓိကရဏံ တဗ္ဘာဂိယံ, တသ္မာ ‘‘အဓိကရဏံ တဗ္ဘာဂိယံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဥဒ္ဒေသံ အကတ္ဝာ ‘‘ကထံ အဓိကရဏံ အဓိကရဏသ္သ တဗ္ဘာဂိယံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆာပုဗ္ဗင္ဂမနိဒ္ဒေသော ကတော။ တတ္ထာပိ အာပတ္တာဓိကရဏသ္သ အညဘာဂိယတာ ကိဉ္စာပိ ပာရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသိဘာဓိကာရတ္တာ ပာရာဇိကာနံယေဝ ဝသေန ဝုတ္တာ, အထ ခော သေသာပတ္တိက္ခန္ဓဝသေနာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာ စ သာ စောဒနာ ‘‘အသုကော နာမ ဘိက္ခု သင္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိအာဒိကာ, တတ္ထ ‘‘သင္ဃာဒိသေသေ ထုလ္လစ္စယဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, ဒုဗ္ဘာသိတေ သင္ဃာဒိသေသဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကာ ဝိနယေ အပကတညုတာယ, တံတံဝတ္ထုသရိက္ခတာယ ဝာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗတ္ထာပိ ‘‘ပာရာဇိကဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ န ဝုတ္တံ။ တထာသညိနော အနာပတ္တိတော။ ‘‘တဗ္ဘာဂိယဝိစာရဏာယ’’န္တိ တဗ္ဘာဂိယပဒနိဒ္ဒေသေ အညဘာဂိယတာယပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဝုတ္တံ။
393.Aññabhāgiyassāti cuditakato aññassa. Adhikaraṇassāti manussassa vā amanussassa vā tiracchānagatassa vāti evaṃ vattabbaṃ. Evañhi vutte manussādīnaṃyeva jātilesādayo vuttā honti, aññathā catunnaṃ adhikaraṇānaṃ te āpajjanti ‘‘adhikaraṇassa kañci desaṃ lesamatta’’nti sāmivacanaṃ pubbaṅgamaṃ uddiṭṭhattāti ce? Na, nāmassa viya jātiādīnaṃ manussādīnaṃ ādhārabhāvaniyamasambhavato, adhikaraṇabhāvāniyamatoti vuttaṃ hoti. Niyame ca sati jātiyā ādhāro jāti, liṅgassa ca liṅgaṃ, āpattiyā ca āpanno ādhāro, viruddhānampi asamādinnānampi pattacīvarānaṃ sāmiko ādhāro, yena adhikaraṇasaṅkhyaṃ gaccheyyāti āpajjatīti adhikaraṇassāti padaṃ abhājetabbameva bhaveyyāti na uddharitabbaṃ siyā, uddharitabbaṃ. Tasmā ‘‘adhikaraṇanti vacanasāmaññato’’tiādi sabbaṃ vattabbaṃ. Apākaṭā ito aññatra dassitaṭṭhānābhāvato. Jānitabbā ca vinayadharehi yasmā aññathā parivāre ‘‘vivādādhikaraṇaṃ catunnaṃ adhikaraṇānaṃ vivādādhikaraṇaṃ bhajatī’’tiādinā nayena anāgataṭṭhāne ‘‘kasmā’’ti vutte kāraṇaṃ na paññāyeyya, tasmā tesaṃ tabbhāgiyatā ca aññabhāgiyatā ca jānitabbā vinayadharehi. Tāsu hi viññātāsu vivādādhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ bhajati. Kasmā? Tabbhāgiyattā. Itaraṃ na bhajati aññabhāgiyattāti sukhakāraṇato paññāyanti, tasmā vacanasāmaññato laddhaṃ adhikaraṇaṃ nissāyātiādi. Tattha yasmā āpattaññabhāgiyaṃ mahāvisayaṃ, itarehi asadisaniddesañca, tasmā taṃ adhikaraṇapariyāpannampi samānaṃ visuṃ vuttaṃ ‘‘āpattaññabhāgiyaṃ vā hotī’’ti. Adhikaraṇapariyāpannattā ca ‘‘adhikaraṇaññabhāgiyaṃ vā’’ti ettha vuttanti veditabbaṃ. Tatthāpi mahāvisayattā, mātikāyaṃ āgatattā ca paṭhamaṃ aññabhāgiyatā vuttā, pacchā tabbhāgiyatāti veditabbā. Tattha yasmā adhikaraṇaññabhāgiyavacanena atthāpattinayena siddhaṃ. Adhikaraṇaṃ tabbhāgiyaṃ, tasmā ‘‘adhikaraṇaṃ tabbhāgiyaṃ hotī’’ti evaṃ uddesaṃ akatvā ‘‘kathaṃ adhikaraṇaṃ adhikaraṇassa tabbhāgiyaṃ hotī’’ti pucchāpubbaṅgamaniddeso kato. Tatthāpi āpattādhikaraṇassa aññabhāgiyatā kiñcāpi pārājikena anuddhaṃsibhādhikārattā pārājikānaṃyeva vasena vuttā, atha kho sesāpattikkhandhavasenāpi veditabbā. Yā ca sā codanā ‘‘asuko nāma bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hotī’’tiādikā, tattha ‘‘saṅghādisese thullaccayadiṭṭhi hoti, dubbhāsite saṅghādisesadiṭṭhi hotī’’ti evamādikā vinaye apakataññutāya, taṃtaṃvatthusarikkhatāya vā vuttāti veditabbā. Sabbatthāpi ‘‘pārājikadiṭṭhi hotī’’ti na vuttaṃ. Tathāsaññino anāpattito. ‘‘Tabbhāgiyavicāraṇāya’’nti tabbhāgiyapadaniddese aññabhāgiyatāyapi niddiṭṭhattā vuttaṃ.
ဝတ္ထုသဘာဂတာယာတိ အနုဝာဒဝတ္ထုသဘာဂတာယာတိ အတ္ထော။ အညထာ ‘‘စတသ္သော ဝိပတ္တိယော’’တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယ္ယ။ သဘာဝသရိက္ခာသရိက္ခတော စာတိ သဘာဝေန သဒိသာသဒိသတော။ တတ္ထ ဈာနာဒိဝတ္ထုဝိသဘာဂတာယပိ သဘာဝသရိက္ခတာယ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မပာရာဇိကာပတ္တိ တသ္သေဝ တဗ္ဘာဂိယာဝ ဟောတိ။ တထာ ဝတ္ထုဝသေန အနုဝာဒာဓိကရဏံ, ကိစ္စာဓိကရဏဉ္စ ပာဋေက္ကံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝုတ္တညဘာဂိယံ န ဇာတံ, တသ္မာ တဒညဘာဂိယတာယ ဝိဒိတာယ တဗ္ဘာဂိယတာ ပာရိယေသယုတ္တိယာ အဝုတ္တာပိ သိဇ္ဈတီတိ ကတ္ဝာ ‘‘အညဘာဂိယမေဝ ပဌမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဧကံသေန တဗ္ဘာဂိယံ န ဟောတီတိ သရိက္ခဝသေန အရဟတ္တံ အာပတ္တိ အနာပတ္တီတိ ဝိဝာဒသဗ္ဘာဝတော အဗ္ယာကတဘာဝေန ဝိဝာဒာဓိကရဏသ္သပိ အညဘာဂိယံ သိယာ, ပာဠိယံ အာပတ္တာဓိကရဏသ္သ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ, အာဒိတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘အညဘာဂိယသ္သ အဓိကရဏသ္သာ’’တိ ဣတော ပဋ္ဌာယ။ ‘‘မေထုနရာဂေန မနုသ္သဝိဂ္ဂဟော ဒောသေနာတိအာဒိနာ သရိက္ခတော စာ’’တိ လိခိတံ။ တံ ဝတ္ထုဝိသဘာဂတာယ ဧဝ သိဒ္ဓံ။ အယံ ပန ဝတ္ထုသဘာဂတာယပိ သတိ အာပတ္တိသဘာဂတာ သရိက္ခတောတိ နော တက္ကောတိ စ, ဧကသ္မိမ္ပိ ဟိ ဝတ္ထုသ္မိံ အာပတ္တိဘေဒော ဟောတီတိ အာစရိယော။ ပရတော ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။
Vatthusabhāgatāyāti anuvādavatthusabhāgatāyāti attho. Aññathā ‘‘catasso vipattiyo’’ti vacanaṃ virujjheyya. Sabhāvasarikkhāsarikkhato cāti sabhāvena sadisāsadisato. Tattha jhānādivatthuvisabhāgatāyapi sabhāvasarikkhatāya uttarimanussadhammapārājikāpatti tasseva tabbhāgiyāva hoti. Tathā vatthuvasena anuvādādhikaraṇaṃ, kiccādhikaraṇañca pāṭekkaṃ catubbidhampi vuttaññabhāgiyaṃ na jātaṃ, tasmā tadaññabhāgiyatāya viditāya tabbhāgiyatā pāriyesayuttiyā avuttāpi sijjhatīti katvā ‘‘aññabhāgiyameva paṭhamaṃ niddiṭṭha’’ntipi vattuṃ yujjati. Ekaṃsena tabbhāgiyaṃ na hotīti sarikkhavasena arahattaṃ āpatti anāpattīti vivādasabbhāvato abyākatabhāvena vivādādhikaraṇassapi aññabhāgiyaṃ siyā, pāḷiyaṃ āpattādhikaraṇassa vuttattā evaṃ vuttaṃ, ādito paṭṭhāyāti ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ito paṭṭhāya. ‘‘Methunarāgena manussaviggaho dosenātiādinā sarikkhato cā’’ti likhitaṃ. Taṃ vatthuvisabhāgatāya eva siddhaṃ. Ayaṃ pana vatthusabhāgatāyapi sati āpattisabhāgatā sarikkhatoti no takkoti ca, ekasmimpi hi vatthusmiṃ āpattibhedo hotīti ācariyo. Parato vuttanayena veditabbanti sambandho.
‘‘ကိစ္စမေဝ ကိစ္စာဓိကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သင္ဃကမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ကမ္မလက္ခဏန္တိ ကမ္မာနံ သဘာဝံ။ တံ နိသ္သာယာတိ ပုဗ္ဗေဝ ဟိ သံဝိဓာယ သင္ဃော ကမ္မံ ကရောတိ။ အထ ဝာ ပုရိမံ ပုရိမန္တိ ပရိဝာသဥက္ခေပနိယာဒီနိ သင္ဃကမ္မာနိ နိသ္သာယ အဗ္ဘာနဩသာရဏာဒိ ဥပ္ပန္နန္တိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ကိဉ္စာပိ သင္ဃကမ္မမေဝ ကိစ္စာဓိကရဏံ, တထာပိ သေသဝိသေသော လဗ္ဘတီတိ ဒသ္သေတိ။
‘‘Kiccameva kiccādhikaraṇa’’nti vuttattā saṅghakammānametaṃ adhivacanaṃ. Kammalakkhaṇanti kammānaṃ sabhāvaṃ. Taṃ nissāyāti pubbeva hi saṃvidhāya saṅgho kammaṃ karoti. Atha vā purimaṃ purimanti parivāsaukkhepaniyādīni saṅghakammāni nissāya abbhānaosāraṇādi uppannanti katvā vuttaṃ. Tasmā kiñcāpi saṅghakammameva kiccādhikaraṇaṃ, tathāpi sesaviseso labbhatīti dasseti.
၃၉၄. အတ္ထတော ဧကံ, တသ္မာ ဒေသသ္သ အတ္ထမဝတ္ဝာ ‘‘လေသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ကိရ။
394. Atthato ekaṃ, tasmā desassa atthamavatvā ‘‘leso’’tiādi vuttaṃ kira.
၃၉၅. သဝတ္ထုကံ ကတ္ဝာတိ ပုဂ္ဂလသ္သ ဥပရိ အာရောပေတ္ဝာ ခတ္တိယာဒိဘာဝေန ဧကဇာတိကောပိ ဒီဃရသ္သကာဠကောဒာတာဒီနံ ဒိဋ္ဌသုတပရိသင္ကိတာနံ ဝသေန အညဘာဂိယတာ, ဒီဃံ ခတ္တိယံ အဇ္ဈာစရန္တံ ဒိသ္ဝာ ရသ္သာဒိခတ္တိယပညတ္တိယာ အာဓာရဘာဝတော ဇာတိလေသေန စောဒေတိ, ဧကံ ဝာ ခတ္တိယံ အဇ္ဈာစရန္တံ ဒိသ္ဝာ တတော ဝိသိဋ္ဌညဘာဂဘူတံ ခတ္တိယံ ဇာတိလေသံ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ခတ္တိယော ဒိဋ္ဌော တ္ဝံ ခတ္တိယောသီ’’တိ စောဒေတိ ဒိဋ္ဌာဒိအညဘာဂေန။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဒီဃာဒယော, ဒိဋ္ဌာဒယော စ ဇာတိနာမာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတတ္တာ အဓိကရဏ’’န္တိ လိခိတံ။ တံ ‘‘အဓိကရဏဘာဝာနိယမတော’’တိ ဝုတ္တဒောသံ နာတိက္ကမတိ, အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ခတ္တိယဇာတိပညတ္တိယာ အာဓာရဝသေန အဓိကရဏတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ နာမဂောတ္တတော အညိသ္သာ နာမဂောတ္တပညတ္တိယာ နာမ ကသ္သစိ အဘာဝတော န သဗ္ဗသာဓာရဏံ, တသ္မာ ‘‘အဓိကရဏသ္သာ’’တိ ပဒုဒ္ဓာရဏံ အဓိကရဏစတုက္ကဒသ္သနတ္ထံ, တံ သမာနဝစနဒသ္သနတ္ထန္တိ နော တက္ကောတိ။ တတ္ထ ဒီဃာဒိနော ဝာ ဒိဋ္ဌာဒိနော ဝာတိ ဧတ္ထ ဒီဃာဒိတာ, ဒိဋ္ဌာဒိတာ စ အညဘာဂော, ယော စုဒိတကော ဣတရသ္သ ဝိသေသော ယတော အညောတိ ဝုစ္စတိ။
395.Savatthukaṃ katvāti puggalassa upari āropetvā khattiyādibhāvena ekajātikopi dīgharassakāḷakodātādīnaṃ diṭṭhasutaparisaṅkitānaṃ vasena aññabhāgiyatā, dīghaṃ khattiyaṃ ajjhācarantaṃ disvā rassādikhattiyapaññattiyā ādhārabhāvato jātilesena codeti, ekaṃ vā khattiyaṃ ajjhācarantaṃ disvā tato visiṭṭhaññabhāgabhūtaṃ khattiyaṃ jātilesaṃ gahetvā ‘‘khattiyo diṭṭho tvaṃ khattiyosī’’ti codeti diṭṭhādiaññabhāgena. Ettha ca ‘‘dīghādayo, diṭṭhādayo ca jātināmādīnaṃ vatthubhūtattā adhikaraṇa’’nti likhitaṃ. Taṃ ‘‘adhikaraṇabhāvāniyamato’’ti vuttadosaṃ nātikkamati, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘khattiyajātipaññattiyā ādhāravasena adhikaraṇatā ca veditabbā’’ti vuttaṃ. Tampi nāmagottato aññissā nāmagottapaññattiyā nāma kassaci abhāvato na sabbasādhāraṇaṃ, tasmā ‘‘adhikaraṇassā’’ti paduddhāraṇaṃ adhikaraṇacatukkadassanatthaṃ, taṃ samānavacanadassanatthanti no takkoti. Tattha dīghādino vā diṭṭhādino vāti ettha dīghāditā, diṭṭhāditā ca aññabhāgo, yo cuditako itarassa viseso yato aññoti vuccati.
၃၉၉. လဟုကံ အာပတ္တိန္တိ ပာရာဇိကတော လဟုကာပတ္တိ သင္ဃာဒိသေသာဒိ။ တေနေဝ အန္တေ တံ ဒသ္သေန္တေန ‘‘ဘိက္ခု သင္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိလေသောပိ ကိမတ္ထံ ဇာတိလေသာဒယော ဝိယ န ဝိတ္ထာရိတောတိ စေ? တထာ အသမ္ဘဝတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
399.Lahukaṃ āpattinti pārājikato lahukāpatti saṅghādisesādi. Teneva ante taṃ dassentena ‘‘bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hotī’’tiādi vuttaṃ. Āpattilesopi kimatthaṃ jātilesādayo viya na vitthāritoti ce? Tathā asambhavatoti veditabbaṃ.
၄၀၀. သာဋကပတ္တော သရီရဋ္ဌပတ္တော။ အာပတ္တိယာတိ ပာရာဇိကာပတ္တိယာ အညဘာဂိယံ သင္ဃာဒိသေသာဒိ, အဓိကရဏဉ္စ အာပတ္တိပညတ္တိယာ။ ‘‘လေသော နာမ အာပတ္တိဘာဂော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာပတ္တိဘာဝလေသော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော, တသ္မာ ပာရာဇိကာပတ္တိတော အညဘာဂိယသ္သ အာပတ္တိပညတ္တိယာ အာဓာရဏဋ္ဌေန ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိ သင္ခ္ယံ ဂတသ္သ သင္ဃာဒိသေသာဒိနော အာပတ္တိနိကာယသ္သ အာပတ္တိဘာဝလေသံ ဂဟေတ္ဝာ စောဒနာ အာပတ္တိလေသစောဒနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
400.Sāṭakapatto sarīraṭṭhapatto. Āpattiyāti pārājikāpattiyā aññabhāgiyaṃ saṅghādisesādi, adhikaraṇañca āpattipaññattiyā. ‘‘Leso nāma āpattibhāgo’’ti vuttattā āpattibhāvaleso vuttoti veditabbo, tasmā pārājikāpattito aññabhāgiyassa āpattipaññattiyā ādhāraṇaṭṭhena ‘‘adhikaraṇa’’nti saṅkhyaṃ gatassa saṅghādisesādino āpattinikāyassa āpattibhāvalesaṃ gahetvā codanā āpattilesacodanāti veditabbā.
၄၀၈. အနာပတ္တိ တထာသညီ စောဒေတိ ဝာ စောဒာပေတိ ဝာတိ အာပတ္တညဘာဂိယစောဒနာယမေဝ, န အညတ္ထ။ ဧတ္တာဝတာ ပဌမဒုဋ္ဌဒောသေ ဝုတ္တဝိစရဏာယ သံသန္ဒိတံ ဟောတိ, တံ ဣဓ ကထံ ပညာယတီတိ စေ? ကင္ခာဝိတရဏိယာ ဝစနတော။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘တတ္ထ ဣဓ စ အာပတ္တညဘာဂိယစောဒနာယ တထာသညိနောပိ အနာပတ္တီ’’တိ။
408.Anāpatti tathāsaññī codeti vā codāpeti vāti āpattaññabhāgiyacodanāyameva, na aññattha. Ettāvatā paṭhamaduṭṭhadose vuttavicaraṇāya saṃsanditaṃ hoti, taṃ idha kathaṃ paññāyatīti ce? Kaṅkhāvitaraṇiyā vacanato. Vuttañhi ‘‘tattha idha ca āpattaññabhāgiyacodanāya tathāsaññinopi anāpattī’’ti.
အညာဘာဂိယသိက္ခံ ယော, နေဝ သိက္ခတိ ယုတ္တိတော။ ဂစ္ဆေ ဝိနယဝိညူဟိ, အညဘာဂိယတဉ္စ
Aññābhāgiyasikkhaṃ yo, neva sikkhati yuttito. Gacche vinayaviññūhi, aññabhāgiyatañca
သောတိ။
Soti.
ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒံ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၉. ဒုတိယဒုဋ္ဌဒောသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
