Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
൯. ദുതിയദുട്ഠദോസസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
൩൯൧. നവമേ ദിസ്വാതി അജികായ വിപ്പടിപജ്ജന്തം ഛഗലകം ദിസ്വാ. മേത്തിയം ഭിക്ഖുനിന്തി തസ്സാ ഭിക്ഖുനികാലം ഗഹേത്വാ ഭൂതപുബ്ബവോഹാരേന വോഹരന്തി. വേളുവനേയേവാതി ഥേരസ്സ ഭിക്ഖാചാരവേലം അഗ്ഗഹേത്വാ തേഹി വുത്തഭത്തുദ്ദേസവേലംയേവ സന്ധായ വുത്തം. കച്ചി നോതി കച്ചി നു. ഏതമത്ഥം ആരോചേസുന്തി അഞ്ഞഭാഗിയസ്സ അധികരണസ്സ കഞ്ചിദേസം ലേസമത്തം ഉപാദായ പാരാജികേന ധമ്മേന അനുദ്ധംസിതഭാവം ആരോചേസും.
391. Navame disvāti ajikāya vippaṭipajjantaṃ chagalakaṃ disvā. Mettiyaṃ bhikkhuninti tassā bhikkhunikālaṃ gahetvā bhūtapubbavohārena voharanti. Veḷuvaneyevāti therassa bhikkhācāravelaṃ aggahetvā tehi vuttabhattuddesavelaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Kacci noti kacci nu. Etamatthaṃ ārocesunti aññabhāgiyassa adhikaraṇassa kañcidesaṃ lesamattaṃ upādāya pārājikena dhammena anuddhaṃsitabhāvaṃ ārocesuṃ.
അഞ്ഞഭാഗസ്സാതി അഞ്ഞകോട്ഠാസസ്സ, ഥേരസ്സ മനുസ്സജാതിഭിക്ഖുഭാവതോ അഞ്ഞസ്സ തിരച്ഛാനജാതിഛഗലകഭാവസങ്ഖാതസ്സ കോട്ഠാസസ്സാതി വുത്തം ഹോതി. ഇദന്തി സാമഞ്ഞതോ നപുംസകനിദ്ദേസേന ഛഗലകം നിദ്ദിസതി, ഇദം ഛഗലകജാതന്തി അത്ഥോ, അയം ഛഗലകോതി വുത്തം ഹോതി. അധികരണസദ്ദാപേക്ഖോ വാ നപുംസകനിദ്ദേസോ, ഇദം ഛഗലകസങ്ഖാതം അധികരണന്തി വുത്തം ഹോതി. അഞ്ഞഭാഗോതി യഥാവുത്തതിരച്ഛാനജാതിഛഗലകഭാവസങ്ഖാതോ അഞ്ഞഭാഗോ, അഞ്ഞകോട്ഠാസോതി അത്ഥോ. അസ്സാതി ഛഗലകസ്സ. ‘‘അഞ്ഞഭാഗസമ്ബന്ധീ അഞ്ഞഭാഗിയ’’ന്തി പഠമവിഗ്ഗഹസ്സ അത്ഥോ, ‘‘അഞ്ഞഭാഗവന്തം അഞ്ഞഭാഗിയ’’ന്തി ദുതിയവിഗ്ഗഹസ്സ. ദ്വീഹിപി വിഗ്ഗഹേഹി അഞ്ഞഭാഗിയന്തി ഛഗലകോവ വുത്തോ. തിരച്ഛാനജാതിഛഗലകഭാവഞ്ച ഠപേത്വാ പരമത്ഥതോ വിസും ഛഗലകേ അസതിപി ‘‘പടിമായ സരീര’’ന്തിആദീസു വിയ അഭേദേപി ഭേദകപ്പനായ പവത്തലോകവോഹാരവസേന ‘‘അഞ്ഞഭാഗസ്സ ഇദം, അഞ്ഞഭാഗോ വാ അസ്സ അത്ഥീ’’തി വുത്തം.
Aññabhāgassāti aññakoṭṭhāsassa, therassa manussajātibhikkhubhāvato aññassa tiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhātassa koṭṭhāsassāti vuttaṃ hoti. Idanti sāmaññato napuṃsakaniddesena chagalakaṃ niddisati, idaṃ chagalakajātanti attho, ayaṃ chagalakoti vuttaṃ hoti. Adhikaraṇasaddāpekkho vā napuṃsakaniddeso, idaṃ chagalakasaṅkhātaṃ adhikaraṇanti vuttaṃ hoti. Aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo, aññakoṭṭhāsoti attho. Assāti chagalakassa. ‘‘Aññabhāgasambandhī aññabhāgiya’’nti paṭhamaviggahassa attho, ‘‘aññabhāgavantaṃ aññabhāgiya’’nti dutiyaviggahassa. Dvīhipi viggahehi aññabhāgiyanti chagalakova vutto. Tiracchānajātichagalakabhāvañca ṭhapetvā paramatthato visuṃ chagalake asatipi ‘‘paṭimāya sarīra’’ntiādīsu viya abhedepi bhedakappanāya pavattalokavohāravasena ‘‘aññabhāgassa idaṃ, aññabhāgo vā assa atthī’’ti vuttaṃ.
ഇദാനി ദ്വീഹിപി വിഗ്ഗഹേഹി വുത്തമത്ഥം വിത്ഥാരേത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘യോ ഹി സോ’’തിആദിമാഹ. സോതി സോ ഛഗലകോ. തസ്സ ‘‘ഹോതീ’’തി ഇമിനാ സമ്ബന്ധോ. തതോതി തതോ മനുസ്സജാതിതോ ഭിക്ഖുഭാവതോ ച. സോ വാ അഞ്ഞഭാഗോതി യഥാവുത്തതിരച്ഛാനജാതിഛഗലകഭാവസങ്ഖാതോ അഞ്ഞഭാഗോ. അസ്സാതി ഛഗലകസ്സ. സോ ഛഗലകോ അഞ്ഞഭാഗിയസങ്ഖാതം ലഭതീതി യോജേതബ്ബം. ‘‘അധികരണന്തി ആധാരോ, വത്ഥു അധിട്ഠാന’’ന്തി ഹേട്ഠാ വുത്തമത്ഥം സരൂപതോ ദസ്സേതും ‘‘യസ്മാ ചാ’’തിആദിമാഹ. തേസന്തി മേത്തിയഭൂമജകാനം. ഇമന്തി ഛഗലകം. നാമകരണസഞ്ഞായാതി നാമകരണസങ്ഖാതായ സഞ്ഞായ സോ ഛഗലകോ അധികരണന്തി വേദിതബ്ബോതി യോജേതബ്ബം. തഞ്ഹി സന്ധായാതി ‘‘അവസ്സം തുമ്ഹേഹി ലേസോ ഓഡ്ഡിതോ, കിം വദഥ, കിം പസ്സിത്ഥാ’’തി അനുയുത്തേഹി തേഹി ഭിക്ഖൂഹി ‘‘ഛഗലകസ്സ വിപ്പടിപത്തിം ദിസ്വാ ദബ്ബസ്സ നാമം തസ്സ കരിമ്ഹാ’’തി വുത്തത്താ തസ്സ നാമകരണസഞ്ഞായ അധിട്ഠാനഭൂതം തം ഛഗലകം സന്ധായ. തേ ഭിക്ഖൂതി തേ അനുയുഞ്ജകാ ഭിക്ഖൂ. ആപത്തിലേസമ്പി പുഗ്ഗലസ്മിംയേവ ആരോപേത്വാ വുത്തത്താ ‘‘പുഗ്ഗലാനംയേവ ലേസാ’’തി വുത്തം. പദഭാജനേ പന…പേ॰… വേദിതബ്ബന്തി ഇമിനാ നാമകരണസഞ്ഞായ ആധാരഭൂതസ്സ ഛഗലകസങ്ഖാതസ്സ അധികരണസ്സ അവചനേ കാരണം വുത്തം.
Idāni dvīhipi viggahehi vuttamatthaṃ vitthāretvā dassento ‘‘yo hi so’’tiādimāha. Soti so chagalako. Tassa ‘‘hotī’’ti iminā sambandho. Tatoti tato manussajātito bhikkhubhāvato ca. So vā aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo. Assāti chagalakassa. So chagalako aññabhāgiyasaṅkhātaṃ labhatīti yojetabbaṃ. ‘‘Adhikaraṇanti ādhāro, vatthu adhiṭṭhāna’’nti heṭṭhā vuttamatthaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘yasmā cā’’tiādimāha. Tesanti mettiyabhūmajakānaṃ. Imanti chagalakaṃ. Nāmakaraṇasaññāyāti nāmakaraṇasaṅkhātāya saññāya so chagalako adhikaraṇanti veditabboti yojetabbaṃ. Tañhi sandhāyāti ‘‘avassaṃ tumhehi leso oḍḍito, kiṃ vadatha, kiṃ passitthā’’ti anuyuttehi tehi bhikkhūhi ‘‘chagalakassa vippaṭipattiṃ disvā dabbassa nāmaṃ tassa karimhā’’ti vuttattā tassa nāmakaraṇasaññāya adhiṭṭhānabhūtaṃ taṃ chagalakaṃ sandhāya. Te bhikkhūti te anuyuñjakā bhikkhū. Āpattilesampi puggalasmiṃyeva āropetvā vuttattā ‘‘puggalānaṃyeva lesā’’ti vuttaṃ. Padabhājane pana…pe… veditabbanti iminā nāmakaraṇasaññāya ādhārabhūtassa chagalakasaṅkhātassa adhikaraṇassa avacane kāraṇaṃ vuttaṃ.
൩൯൩. ‘‘അഞ്ഞഭാഗിയസ്സ അധികരണസ്സാ’’തി ഏത്ഥ പാളിആഗതഅധികരണസദ്ദപതിരൂപകം അഞ്ഞം അധികരണസദ്ദം പാളിആഗതതദഞ്ഞസാധാരണതായ ഉഭയപദത്ഥം ഉദ്ധരിത്വാ ‘‘അധികരണം നാമ ചത്താരി അധികരണാനീ’’തി വുത്തം. അത്ഥുദ്ധാരവസേന ഹി അത്ഥം ദസ്സേന്തേന പാളിയം ആഗതസദ്ദപതിരൂപകോ അഞ്ഞോ സദ്ദോ ഉഭയപദത്ഥോ ഉദ്ധരിതബ്ബോ, ന ച അഞ്ഞം ഉദ്ധരിത്വാ അഞ്ഞസ്സ അത്ഥോ വത്തബ്ബോ, തസ്മാ പാളിആഗതഅധികരണസദ്ദപതിരൂപകോ അഞ്ഞോയേവ ഉഭയപദത്ഥസാധാരണോ അധികരണസദ്ദോ ഉദ്ധടോതി ദട്ഠബ്ബം. തേനേവാഹ ‘‘അധികരണന്തി വചനസാമഞ്ഞതോ അത്ഥുദ്ധാരവസേന പവത്താനി ചത്താരി അധികരണാനീ’’തി. യാ ച സാ അവസാനേ…പേ॰… ചോദനാ വുത്താതി ഭിക്ഖു സങ്ഘാദിസേസം അജ്ഝാപജ്ജന്തോ ദിട്ഠോ ഹോതി, സങ്ഘാദിസേസേ സങ്ഘാദിസേസദിട്ഠീ ഹോതി, തഞ്ചേ പാരാജികേന ചോദേതീതിആദിചോദനം സന്ധായ വദതി.
393. ‘‘Aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ettha pāḷiāgataadhikaraṇasaddapatirūpakaṃ aññaṃ adhikaraṇasaddaṃ pāḷiāgatatadaññasādhāraṇatāya ubhayapadatthaṃ uddharitvā ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti vuttaṃ. Atthuddhāravasena hi atthaṃ dassentena pāḷiyaṃ āgatasaddapatirūpako añño saddo ubhayapadattho uddharitabbo, na ca aññaṃ uddharitvā aññassa attho vattabbo, tasmā pāḷiāgataadhikaraṇasaddapatirūpako aññoyeva ubhayapadatthasādhāraṇo adhikaraṇasaddo uddhaṭoti daṭṭhabbaṃ. Tenevāha ‘‘adhikaraṇanti vacanasāmaññato atthuddhāravasena pavattāni cattāri adhikaraṇānī’’ti. Yā ca sā avasāne…pe… codanā vuttāti bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hoti, saṅghādisese saṅghādisesadiṭṭhī hoti, tañce pārājikena codetītiādicodanaṃ sandhāya vadati.
മേഥുനവീതിക്കമാപത്തിയോ വത്ഥുതോ സഭാഗാ, ഇതരാസം പന അദിന്നാദാനാദിആപത്തീനം സമാനേപി പാരാജികാപത്തിഭാവേ വത്ഥുതോ വിസഭാഗാതി ആഹ ‘‘സഭാഗവിസഭാഗവത്ഥുതോ’’തി. സഭാവസരിക്ഖാസരിക്ഖതോതി സഭാവേന സദിസാസദിസഭാവതോ. പഠമപാരാജികഞ്ഹി പഠമപാരാജികാപത്തിയാ മേഥുനരാഗേന സഭാവതോ സദിസം, ദോസസമ്പയുത്തമനുസ്സവിഗ്ഗഹേന അസദിസം. നനു ച ‘‘ആപത്താധികരണം ആപത്താധികരണസ്സ സിയാ തബ്ഭാഗിയം, സിയാ അഞ്ഞഭാഗിയ’’ന്തി വുത്തത്താ ഉദ്ദേസാനുക്കമേന തബ്ഭാഗിയതം അനിദ്ദിസിത്വാ അഞ്ഞഭാഗിയതാ പഠമം കസ്മാ നിദ്ദിട്ഠാതി ആഹ ‘‘ആദിതോ പട്ഠായാ’’തിആദി. വുത്തനയേനേവാതി ‘‘സഭാഗവിസഭാഗവത്ഥുതോ’’തിആദിനാ വുത്തനയേന.
Methunavītikkamāpattiyo vatthuto sabhāgā, itarāsaṃ pana adinnādānādiāpattīnaṃ samānepi pārājikāpattibhāve vatthuto visabhāgāti āha ‘‘sabhāgavisabhāgavatthuto’’ti. Sabhāvasarikkhāsarikkhatoti sabhāvena sadisāsadisabhāvato. Paṭhamapārājikañhi paṭhamapārājikāpattiyā methunarāgena sabhāvato sadisaṃ, dosasampayuttamanussaviggahena asadisaṃ. Nanu ca ‘‘āpattādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇassa siyā tabbhāgiyaṃ, siyā aññabhāgiya’’nti vuttattā uddesānukkamena tabbhāgiyataṃ aniddisitvā aññabhāgiyatā paṭhamaṃ kasmā niddiṭṭhāti āha ‘‘ādito paṭṭhāyā’’tiādi. Vuttanayenevāti ‘‘sabhāgavisabhāgavatthuto’’tiādinā vuttanayena.
‘‘സങ്ഘകമ്മാനി നിസ്സായ ഉപ്പന്ന’’ന്തി വുത്തത്താ സങ്ഘകമ്മതോ കിച്ചാധികരണം വിസും വിയ ദിസ്സതീതി ആഹ ‘‘കിം പനാ’’തിആദി. ‘‘കിച്ചമേവ കിച്ചാധികരണ’’ന്തി വുത്തത്താ ‘‘സങ്ഘകമ്മാനമേവേതം അധിവചന’’ന്തി വുത്തം. യദി ഏവം ‘‘സങ്ഘകമ്മാനി നിസ്സായ ഉപ്പന്ന’’ന്തി കസ്മാ വുത്തന്തി ആഹ ‘‘ഏവം സന്തേപീ’’തിആദി. തസ്സ തസ്സ സങ്ഘകമ്മസ്സ ഭഗവതാ വുത്തം ഇതികത്തബ്ബതാലക്ഖണംയേവ തതോ സങ്ഘകമ്മസ്സ നിപ്ഫജ്ജനതോ ഫലൂപചാരേന സങ്ഘകമ്മന്തി വത്തബ്ബതം അരഹതീതി ആഹ ‘‘യം കമ്മലക്ഖണം മനസി കരോതി, തം നിസ്സായ ഉപ്പജ്ജനതോ’’തി. പരിവാസാദിസങ്ഘകമ്മം നിസ്സായ മാനത്താദീനം ഉപ്പജ്ജനതോ ഉക്ഖേപനീയകമ്മസീമാസമ്മുതികമ്മാദീനി ഇസ്സായ ഓസാരണസീമാസമൂഹനനാദികമ്മാനം ഉപ്പജ്ജനതോ ച ‘‘പുരിമം പുരിമം സങ്ഘകമ്മ’’ന്തിആദി വുത്തം.
‘‘Saṅghakammāni nissāya uppanna’’nti vuttattā saṅghakammato kiccādhikaraṇaṃ visuṃ viya dissatīti āha ‘‘kiṃ panā’’tiādi. ‘‘Kiccameva kiccādhikaraṇa’’nti vuttattā ‘‘saṅghakammānamevetaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ. Yadi evaṃ ‘‘saṅghakammāni nissāya uppanna’’nti kasmā vuttanti āha ‘‘evaṃ santepī’’tiādi. Tassa tassa saṅghakammassa bhagavatā vuttaṃ itikattabbatālakkhaṇaṃyeva tato saṅghakammassa nipphajjanato phalūpacārena saṅghakammanti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘yaṃ kammalakkhaṇaṃ manasi karoti, taṃ nissāya uppajjanato’’ti. Parivāsādisaṅghakammaṃ nissāya mānattādīnaṃ uppajjanato ukkhepanīyakammasīmāsammutikammādīni issāya osāraṇasīmāsamūhananādikammānaṃ uppajjanato ca ‘‘purimaṃ purimaṃ saṅghakamma’’ntiādi vuttaṃ.
൩൯൫-൪൦൦. സവത്ഥുകം കത്വാതി പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനം കത്വാ. ദീഘാദിനോതി ദീഘരസ്സകാളഓദാതാദിനോ. ദിട്ഠാദിനോതി ദിട്ഠസുതാദിനോ. ലോഹപത്തസദിസോതി അയോപത്തസദിസോ. അങ്ഗാനി പഠമദുട്ഠദോസേ വുത്തസദിസാനി, ഇധ പന കഞ്ചിദേസം ലേസമത്തം ഉപാദിയനാ അധികാ.
395-400.Savatthukaṃ katvāti puggalādhiṭṭhānaṃ katvā. Dīghādinoti dīgharassakāḷaodātādino. Diṭṭhādinoti diṭṭhasutādino. Lohapattasadisoti ayopattasadiso. Aṅgāni paṭhamaduṭṭhadose vuttasadisāni, idha pana kañcidesaṃ lesamattaṃ upādiyanā adhikā.
ദുതിയദുട്ഠദോസസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൯. ദുതിയദുട്ഠദോസസിക്ഖാപദം • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൯. ദുതിയദുട്ഠദോസസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ൯. ദുതിയദുട്ഠദോസസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ൯. ദുതിയദുട്ഠദോസസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā