| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
१०. दुतियद्वयसुत्तं
10. Dutiyadvayasuttaṃ
९३. ‘‘द्वयं, भिक्खवे, पटिच्च विञ्ञाणं सम्भोति। कथञ्च, भिक्खवे, द्वयं पटिच्च विञ्ञाणं सम्भोति? चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं। चक्खु अनिच्चं विपरिणामि अञ्ञथाभावि। रूपा अनिच्चा विपरिणामिनो अञ्ञथाभाविनो। इत्थेतं द्वयं चलञ्चेव ब्यथञ्च अनिच्चं विपरिणामि अञ्ञथाभावि। चक्खुविञ्ञाणं अनिच्चं विपरिणामि अञ्ञथाभावि। योपि हेतु योपि पच्चयो चक्खुविञ्ञाणस्स उप्पादाय, सोपि हेतु सोपि पच्चयो अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। अनिच्चं खो पन, भिक्खवे, पच्चयं पटिच्च उप्पन्नं चक्खुविञ्ञाणं कुतो निच्चं भविस्सति! या खो, भिक्खवे, इमेसं तिण्णं धम्मानं सङ्गति सन्निपातो समवायो, अयं वुच्चति चक्खुसम्फस्सो। चक्खुसम्फस्सोपि अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। योपि हेतु योपि पच्चयो चक्खुसम्फस्सस्स उप्पादाय, सोपि हेतु सोपि पच्चयो अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। अनिच्चं खो पन, भिक्खवे, पच्चयं पटिच्च उप्पन्नो चक्खुसम्फस्सो कुतो निच्चो भविस्सति! फुट्ठो , भिक्खवे, वेदेति, फुट्ठो चेतेति, फुट्ठो सञ्जानाति। इत्थेतेपि धम्मा चला चेव ब्यथा च अनिच्चा विपरिणामिनो अञ्ञथाभाविनो। सोतं…पे॰…।
93. ‘‘Dvayaṃ, bhikkhave, paṭicca viññāṇaṃ sambhoti. Kathañca, bhikkhave, dvayaṃ paṭicca viññāṇaṃ sambhoti? Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ. Cakkhu aniccaṃ vipariṇāmi aññathābhāvi. Rūpā aniccā vipariṇāmino aññathābhāvino. Itthetaṃ dvayaṃ calañceva byathañca aniccaṃ vipariṇāmi aññathābhāvi. Cakkhuviññāṇaṃ aniccaṃ vipariṇāmi aññathābhāvi. Yopi hetu yopi paccayo cakkhuviññāṇassa uppādāya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Aniccaṃ kho pana, bhikkhave, paccayaṃ paṭicca uppannaṃ cakkhuviññāṇaṃ kuto niccaṃ bhavissati! Yā kho, bhikkhave, imesaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ saṅgati sannipāto samavāyo, ayaṃ vuccati cakkhusamphasso. Cakkhusamphassopi anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Yopi hetu yopi paccayo cakkhusamphassassa uppādāya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Aniccaṃ kho pana, bhikkhave, paccayaṃ paṭicca uppanno cakkhusamphasso kuto nicco bhavissati! Phuṭṭho , bhikkhave, vedeti, phuṭṭho ceteti, phuṭṭho sañjānāti. Itthetepi dhammā calā ceva byathā ca aniccā vipariṇāmino aññathābhāvino. Sotaṃ…pe….
‘‘जिव्हञ्च पटिच्च रसे च उप्पज्जति जिव्हाविञ्ञाणं। जिव्हा अनिच्चा विपरिणामी अञ्ञथाभावी 1। रसा अनिच्चा विपरिणामिनो अञ्ञथाभाविनो। इत्थेतं द्वयं चलञ्चेव ब्यथञ्च अनिच्चं विपरिणामि अञ्ञथाभावि। जिव्हाविञ्ञाणं अनिच्चं विपरिणामि अञ्ञथाभावि। योपि हेतु योपि पच्चयो जिव्हाविञ्ञाणस्स उप्पादाय , सोपि हेतु सोपि पच्चयो अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। अनिच्चं खो पन, भिक्खवे, पच्चयं पटिच्च उप्पन्नं जिव्हाविञ्ञाणं, कुतो निच्चं भविस्सति! या खो, भिक्खवे, इमेसं तिण्णं धम्मानं सङ्गति सन्निपातो समवायो, अयं वुच्चति जिव्हासम्फस्सो। जिव्हासम्फस्सोपि अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। योपि हेतु योपि पच्चयो जिव्हासम्फस्सस्स उप्पादाय, सोपि हेतु सोपि पच्चयो अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। अनिच्चं खो पन, भिक्खवे, पच्चयं पटिच्च उप्पन्नो जिव्हासम्फस्सो, कुतो निच्चो भविस्सति! फुट्ठो, भिक्खवे, वेदेति, फुट्ठो चेतेति, फुट्ठो सञ्जानाति। इत्थेतेपि धम्मा चला चेव ब्यथा च अनिच्चा विपरिणामिनो अञ्ञथाभाविनो। कायं…पे॰…।
‘‘Jivhañca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇaṃ. Jivhā aniccā vipariṇāmī aññathābhāvī 2. Rasā aniccā vipariṇāmino aññathābhāvino. Itthetaṃ dvayaṃ calañceva byathañca aniccaṃ vipariṇāmi aññathābhāvi. Jivhāviññāṇaṃ aniccaṃ vipariṇāmi aññathābhāvi. Yopi hetu yopi paccayo jivhāviññāṇassa uppādāya , sopi hetu sopi paccayo anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Aniccaṃ kho pana, bhikkhave, paccayaṃ paṭicca uppannaṃ jivhāviññāṇaṃ, kuto niccaṃ bhavissati! Yā kho, bhikkhave, imesaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ saṅgati sannipāto samavāyo, ayaṃ vuccati jivhāsamphasso. Jivhāsamphassopi anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Yopi hetu yopi paccayo jivhāsamphassassa uppādāya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Aniccaṃ kho pana, bhikkhave, paccayaṃ paṭicca uppanno jivhāsamphasso, kuto nicco bhavissati! Phuṭṭho, bhikkhave, vedeti, phuṭṭho ceteti, phuṭṭho sañjānāti. Itthetepi dhammā calā ceva byathā ca aniccā vipariṇāmino aññathābhāvino. Kāyaṃ…pe….
‘‘मनञ्च पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं। मनो अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। धम्मा अनिच्चा विपरिणामिनो अञ्ञथाभाविनो। इत्थेतं द्वयं चलञ्चेव ब्यथञ्च अनिच्चं विपरिणामि अञ्ञथाभावि। मनोविञ्ञाणं अनिच्चं विपरिणामि अञ्ञथाभावि। योपि हेतु योपि पच्चयो मनोविञ्ञाणस्स उप्पादाय, सोपि हेतु सोपि पच्चयो अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। अनिच्चं खो पन, भिक्खवे, पच्चयं पटिच्च उप्पन्नं मनोविञ्ञाणं, कुतो निच्चं भविस्सति! या खो, भिक्खवे, इमेसं तिण्णं धम्मानं सङ्गति सन्निपातो समवायो, अयं वुच्चति मनोसम्फस्सो। मनोसम्फस्सोपि अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। योपि हेतु योपि पच्चयो मनोसम्फस्सस्स उप्पादाय, सोपि हेतु सोपि पच्चयो अनिच्चो विपरिणामी अञ्ञथाभावी। अनिच्चं खो पन, भिक्खवे, पच्चयं पटिच्च उप्पन्नो मनोसम्फस्सो, कुतो निच्चो भविस्सति! फुट्ठो, भिक्खवे, वेदेति, फुट्ठो चेतेति, फुट्ठो सञ्जानाति। इत्थेतेपि धम्मा चला चेव ब्यथा च अनिच्चा विपरिणामिनो अञ्ञथाभाविनो। एवं खो, भिक्खवे, द्वयं पटिच्च विञ्ञाणं सम्भोती’’ति। दसमं।
‘‘Manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ. Mano anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Dhammā aniccā vipariṇāmino aññathābhāvino. Itthetaṃ dvayaṃ calañceva byathañca aniccaṃ vipariṇāmi aññathābhāvi. Manoviññāṇaṃ aniccaṃ vipariṇāmi aññathābhāvi. Yopi hetu yopi paccayo manoviññāṇassa uppādāya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Aniccaṃ kho pana, bhikkhave, paccayaṃ paṭicca uppannaṃ manoviññāṇaṃ, kuto niccaṃ bhavissati! Yā kho, bhikkhave, imesaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ saṅgati sannipāto samavāyo, ayaṃ vuccati manosamphasso. Manosamphassopi anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Yopi hetu yopi paccayo manosamphassassa uppādāya, sopi hetu sopi paccayo anicco vipariṇāmī aññathābhāvī. Aniccaṃ kho pana, bhikkhave, paccayaṃ paṭicca uppanno manosamphasso, kuto nicco bhavissati! Phuṭṭho, bhikkhave, vedeti, phuṭṭho ceteti, phuṭṭho sañjānāti. Itthetepi dhammā calā ceva byathā ca aniccā vipariṇāmino aññathābhāvino. Evaṃ kho, bhikkhave, dvayaṃ paṭicca viññāṇaṃ sambhotī’’ti. Dasamaṃ.
छन्नवग्गो नवमो।
Channavaggo navamo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
पलोकसुञ्ञा संखित्तं, छन्नो पुण्णो च बाहियो।
Palokasuññā saṃkhittaṃ, channo puṇṇo ca bāhiyo;
एजेन च दुवे वुत्ता, द्वयेहि अपरे दुवेति॥
Ejena ca duve vuttā, dvayehi apare duveti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ९-१०. पठमद्वयसुत्तादिवण्णना • 9-10. Paṭhamadvayasuttādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ९-१०. पठमद्वयसुत्तादिवण्णना • 9-10. Paṭhamadvayasuttādivaṇṇanā
