| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๘. ทุติยคทฺทุลพทฺธสุตฺตํ
8. Dutiyagaddulabaddhasuttaṃ
๑๐๐. สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘อนมตโคฺคยํ, ภิกฺขเว, สํสาโรฯ ปุพฺพา โกฎิ น ปญฺญายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, สา คทฺทุลพโทฺธ ทเฬฺห ขีเล วา ถเมฺภ วา อุปนิพโทฺธฯ โส คจฺฉติ เจปิ ตเมว ขีลํ วา ถมฺภํ วา อุปคจฺฉติ; ติฎฺฐติ เจปิ ตเมว ขีลํ วา ถมฺภํ วา อุปติฎฺฐติ; นิสีทติ เจปิ ตเมว ขีลํ วา ถมฺภํ วา อุปนิสีทติ; นิปชฺชติ เจปิ ตเมว ขีลํ วา ถมฺภํ วา อุปนิปชฺชติฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน รูปํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’ติ สมนุปสฺสติฯ เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’ติ สมนุปสฺสติฯ โส คจฺฉติ เจปิ อิเม ปญฺจุปาทานกฺขเนฺธ อุปคจฺฉติ; ติฎฺฐติ เจปิ อิเม ปญฺจุปาทานกฺขเนฺธ อุปติฎฺฐติ; นิสีทติ เจปิ อิเม ปญฺจุปาทานกฺขเนฺธ อุปนิสีทติ; นิปชฺชติ เจปิ อิเม ปญฺจุปาทานกฺขเนฺธ อุปนิปชฺชติฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, อภิกฺขณํ สกํ จิตฺตํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ – ‘ทีฆรตฺตมิทํ จิตฺตํ สํกิลิฎฺฐํ ราเคน โทเสน โมเหนา’ติฯ จิตฺตสํกิเลสา, ภิกฺขเว, สตฺตา สํกิลิสฺสนฺติ; จิตฺตโวทานา สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ
100. Sāvatthinidānaṃ . ‘‘Anamataggoyaṃ, bhikkhave, saṃsāro. Pubbā koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ. Seyyathāpi, bhikkhave, sā gaddulabaddho daḷhe khīle vā thambhe vā upanibaddho. So gacchati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upagacchati; tiṭṭhati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upatiṭṭhati; nisīdati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upanisīdati; nipajjati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upanipajjati. Evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano rūpaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati. So gacchati cepi ime pañcupādānakkhandhe upagacchati; tiṭṭhati cepi ime pañcupādānakkhandhe upatiṭṭhati; nisīdati cepi ime pañcupādānakkhandhe upanisīdati; nipajjati cepi ime pañcupādānakkhandhe upanipajjati. Tasmātiha, bhikkhave, abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ – ‘dīgharattamidaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenā’ti. Cittasaṃkilesā, bhikkhave, sattā saṃkilissanti; cittavodānā sattā visujjhanti.
‘‘ทิฎฺฐํ โว, ภิกฺขเว, จรณํ นาม จิตฺต’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘ตมฺปิ โข, ภิกฺขเว, จรณํ นาม จิตฺตํ จิเตฺตเนว จิตฺติตํฯ เตนปิ โข, ภิกฺขเว, จรเณน จิเตฺตน จิตฺตเญฺญว จิตฺตตรํฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, อภิกฺขณํ สกํ จิตฺตํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ – ‘ทีฆรตฺตมิทํ จิตฺตํ สํกิลิฎฺฐํ ราเคน โทเสน โมเหนา’ติฯ จิตฺตสํกิเลสา, ภิกฺขเว, สตฺตา สํกิลิสฺสนฺติ; จิตฺตโวทานา สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ
‘‘Diṭṭhaṃ vo, bhikkhave, caraṇaṃ nāma citta’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Tampi kho, bhikkhave, caraṇaṃ nāma cittaṃ citteneva cittitaṃ. Tenapi kho, bhikkhave, caraṇena cittena cittaññeva cittataraṃ. Tasmātiha, bhikkhave, abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ – ‘dīgharattamidaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenā’ti. Cittasaṃkilesā, bhikkhave, sattā saṃkilissanti; cittavodānā sattā visujjhanti.
‘‘นาหํ , ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกนิกายมฺปิ สมนุปสฺสามิ เอวํ จิตฺตํฯ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานคตา ปาณา, เตปิ โข, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานคตา ปาณา จิเตฺตเนว จิตฺติตา, เตหิปิ โข, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานคเตหิ ปาเณหิ จิตฺตเญฺญว จิตฺตตรํฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, อภิกฺขณํ สกํ จิตฺตํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ – ‘ทีฆรตฺตมิทํ จิตฺตํ สํกิลิฎฺฐํ ราเคน โทเสน โมเหนา’ติฯ จิตฺตสํกิเลสา, ภิกฺขเว, สตฺตา สํกิลิสฺสนฺติ; จิตฺตโวทานา สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ
‘‘Nāhaṃ , bhikkhave, aññaṃ ekanikāyampi samanupassāmi evaṃ cittaṃ. Yathayidaṃ, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā, tepi kho, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā citteneva cittitā, tehipi kho, bhikkhave, tiracchānagatehi pāṇehi cittaññeva cittataraṃ. Tasmātiha, bhikkhave, abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ – ‘dīgharattamidaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenā’ti. Cittasaṃkilesā, bhikkhave, sattā saṃkilissanti; cittavodānā sattā visujjhanti.
‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, รชโก วา จิตฺตการโก วา รชนาย วา ลาขาย วา หลิทฺทิยา วา นีลิยา วา มญฺชิฎฺฐาย 1 วา สุปริมเฎฺฐ ผลเก วา ภิตฺติยา วา ทุสฺสปเฎฺฎ วา อิตฺถิรูปํ วา ปุริสรูปํ วา อภินิมฺมิเนยฺย สพฺพงฺคปจฺจงฺคิํ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน รูปเญฺญว อภินิพฺพเตฺตโนฺต อภินิพฺพเตฺตติ, เวทนเญฺญว…เป.… สญฺญเญฺญว… สงฺขาเร เยว… วิญฺญาณเญฺญว อภินิพฺพเตฺตโนฺต อภินิพฺพเตฺตติฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ…เป.… ‘‘ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, เอวํ ปสฺสํ…เป.… นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตี’’ติฯ อฎฺฐมํฯ
‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, rajako vā cittakārako vā rajanāya vā lākhāya vā haliddiyā vā nīliyā vā mañjiṭṭhāya 2 vā suparimaṭṭhe phalake vā bhittiyā vā dussapaṭṭe vā itthirūpaṃ vā purisarūpaṃ vā abhinimmineyya sabbaṅgapaccaṅgiṃ; evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano rūpaññeva abhinibbattento abhinibbatteti, vedanaññeva…pe… saññaññeva… saṅkhāre yeva… viññāṇaññeva abhinibbattento abhinibbatteti. Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ…pe… ‘‘tasmātiha, bhikkhave, evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti. Aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๘. ทุติยคทฺทุลพทฺธสุตฺตวณฺณนา • 8. Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๘. ทุติยคทฺทุลพทฺธสุตฺตวณฺณนา • 8. Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā
