| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / மஹாவிப⁴ங்க³-அட்ட²கதா² • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
து³தியஜ்ஜா²னகதா²
Dutiyajjhānakathā
விதக்கவிசாரானங் வூபஸமாதி விதக்கஸ்ஸ ச விசாரஸ்ஸ சாதி இமேஸங் த்³வின்னங் வூபஸமா ஸமதிக்கமா; து³தியஜ்ஜா²னக்க²ணே அபாதுபா⁴வாதி வுத்தங் ஹோதி. தத்த² கிஞ்சாபி து³தியஜ்ஜா²னே ஸப்³பே³பி பட²மஜ்ஜா²னத⁴ம்மா ந ஸந்தி, அஞ்ஞேயேவ ஹி பட²மஜ்ஜா²னே ப²ஸ்ஸாத³யோ, அஞ்ஞே இத⁴; ஓளாரிகஸ்ஸ பன ஓளாரிகஸ்ஸ அங்க³ஸ்ஸ ஸமதிக்கமா பட²மஜ்ஜா²னதோ பரேஸங் து³தியஜ்ஜா²னாதீ³னங் அதி⁴க³மோ ஹோதீதி தீ³பனத்த²ங் ‘‘விதக்கவிசாரானங் வூபஸமா’’தி ஏவங் வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். அஜ்ஜ²த்தந்தி இத⁴ நியகஜ்ஜ²த்தமதி⁴ப்பேதங். விப⁴ங்கே³ பன ‘‘அஜ்ஜ²த்தங் பச்சத்த’’ந்தி (விப⁴॰ 573) எத்தகமேவ வுத்தங். யஸ்மா பன நியகஜ்ஜ²த்தங் அதி⁴ப்பேதங், தஸ்மா அத்தனி ஜாதங் அத்தனோ ஸந்தானே நிப்³ப³த்தந்தி அயமெத்த² அத்தோ².
Vitakkavicārānaṃ vūpasamāti vitakkassa ca vicārassa cāti imesaṃ dvinnaṃ vūpasamā samatikkamā; dutiyajjhānakkhaṇe apātubhāvāti vuttaṃ hoti. Tattha kiñcāpi dutiyajjhāne sabbepi paṭhamajjhānadhammā na santi, aññeyeva hi paṭhamajjhāne phassādayo, aññe idha; oḷārikassa pana oḷārikassa aṅgassa samatikkamā paṭhamajjhānato paresaṃ dutiyajjhānādīnaṃ adhigamo hotīti dīpanatthaṃ ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Ajjhattanti idha niyakajjhattamadhippetaṃ. Vibhaṅge pana ‘‘ajjhattaṃ paccatta’’nti (vibha. 573) ettakameva vuttaṃ. Yasmā pana niyakajjhattaṃ adhippetaṃ, tasmā attani jātaṃ attano santāne nibbattanti ayamettha attho.
ஸம்பஸாத³னந்தி ஸம்பஸாத³னங் வுச்சதி ஸத்³தா⁴. ஸம்பஸாத³னயோக³தோ ஜா²னம்பி ஸம்பஸாத³னங், நீலவண்ணயோக³தோ நீலவத்த²ங் விய. யஸ்மா வா தங் ஜா²னங் ஸம்பஸாத³னஸமன்னாக³தத்தா விதக்கவிசாரக்கோ²ப⁴வூபஸமனேன சேதோ ஸம்பஸாத³யதி, தஸ்மாபி ஸம்பஸாத³னந்தி வுத்தங். இமஸ்மிஞ்ச அத்த²விகப்பே ஸம்பஸாத³னங் சேதஸோதி ஏவங் பத³ஸம்ப³ந்தோ⁴ வேதி³தப்³போ³. புரிமஸ்மிங் பன அத்த²விகப்பே சேதஸோதி ஏதங் ஏகோதி³பா⁴வேன ஸத்³தி⁴ங் யோஜேதப்³ப³ங். தத்ராயங் அத்த²யோஜனா – ஏகோ உதே³தீதி ஏகோதி³, விதக்கவிசாரேஹி அனஜ்ஜா²ரூள்ஹத்தா அக்³கோ³ ஸெட்டோ² ஹுத்வா உதே³தீதி அத்தோ². ஸெட்டோ²பி ஹி லோகே ஏகோதி வுச்சதி. விதக்கவிசாரவிரஹதோ வா ஏகோ அஸஹாயோ ஹுத்வாதிபி வத்துங் வட்டதி. அத² வா ஸம்பயுத்தத⁴ம்மே உதா³யதீதி உதி³, உட்டா²பேதீதி அத்தோ². ஸெட்ட²ட்டே²ன ஏகோ ச ஸோ உதி³ சாதி ஏகோதி³, ஸமாதி⁴ஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங். இதி இமங் ஏகோதி³ங் பா⁴வேதி வட்³ட⁴யதீதி இத³ங் து³தியஜ்ஜா²னங் ஏகோதி³பா⁴வங். ஸோ பனாயங் ஏகோதி³ யஸ்மா சேதஸோ, ந ஸத்தஸ்ஸ ந ஜீவஸ்ஸ, தஸ்மா ஏதங் சேதஸோ ஏகோதி³பா⁴வந்தி வுத்தங்.
Sampasādananti sampasādanaṃ vuccati saddhā. Sampasādanayogato jhānampi sampasādanaṃ, nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viya. Yasmā vā taṃ jhānaṃ sampasādanasamannāgatattā vitakkavicārakkhobhavūpasamanena ceto sampasādayati, tasmāpi sampasādananti vuttaṃ. Imasmiñca atthavikappe sampasādanaṃ cetasoti evaṃ padasambandho veditabbo. Purimasmiṃ pana atthavikappe cetasoti etaṃ ekodibhāvena saddhiṃ yojetabbaṃ. Tatrāyaṃ atthayojanā – eko udetīti ekodi, vitakkavicārehi anajjhārūḷhattā aggo seṭṭho hutvā udetīti attho. Seṭṭhopi hi loke ekoti vuccati. Vitakkavicāravirahato vā eko asahāyo hutvātipi vattuṃ vaṭṭati. Atha vā sampayuttadhamme udāyatīti udi, uṭṭhāpetīti attho. Seṭṭhaṭṭhena eko ca so udi cāti ekodi, samādhissetaṃ adhivacanaṃ. Iti imaṃ ekodiṃ bhāveti vaḍḍhayatīti idaṃ dutiyajjhānaṃ ekodibhāvaṃ. So panāyaṃ ekodi yasmā cetaso, na sattassa na jīvassa, tasmā etaṃ cetaso ekodibhāvanti vuttaṃ.
நனு சாயங் ஸத்³தா⁴ பட²மஜ்ஜா²னேபி அத்தி², அயஞ்ச ஏகோதி³னாமகோ ஸமாதி⁴; அத² கஸ்மா இத³மேவ ஸம்பஸாத³னங் ‘‘சேதஸோ ஏகோதி³பா⁴வஞ்சா’’தி வுத்தந்தி? வுச்சதே – அது³ஞ்ஹி பட²மஜ்ஜா²னங் விதக்கவிசாரக்கோ²பே⁴ன வீசிதரங்க³ஸமாகுலமிவ ஜலங் ந ஸுப்பஸன்னங் ஹோதி, தஸ்மா ஸதியாபி ஸத்³தா⁴ய ஸம்பஸாத³னந்தி ந வுத்தங். ந ஸுப்பஸன்னத்தாயேவ செத்த² ஸமாதி⁴பி ந ஸுட்டு² பாகடோ, தஸ்மா ஏகோதி³பா⁴வந்திபி ந வுத்தங். இமஸ்மிங் பன ஜா²னே விதக்கவிசாரபலிபோ³தா⁴பா⁴வேன லத்³தோ⁴காஸா ப³லவதீ ஸத்³தா⁴, ப³லவஸத்³தா⁴ஸஹாயப்படிலாபே⁴னேவ ச ஸமாதி⁴பி பாகடோ; தஸ்மா இத³மேவ ஏவங் வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். விப⁴ங்கே³ பன ‘‘ஸம்பஸாத³னந்தி யா ஸத்³தா⁴ ஸத்³த³ஹனா ஓகப்பனா அபி⁴ப்பஸாதோ³, சேதஸோ ஏகோதி³பா⁴வந்தி யா சித்தஸ்ஸ டி²தி…பே॰… ஸம்மாஸமாதீ⁴’’தி எத்தகமேவ வுத்தங். ஏவங் வுத்தேன பனேதேன ஸத்³தி⁴ங் அயங் அத்த²வண்ணனா யதா² ந விருஜ்ஜ²தி அஞ்ஞத³த்து² ஸங்ஸந்த³தி சேவ ஸமேதி ச ஏவங் வேதி³தப்³பா³.
Nanu cāyaṃ saddhā paṭhamajjhānepi atthi, ayañca ekodināmako samādhi; atha kasmā idameva sampasādanaṃ ‘‘cetaso ekodibhāvañcā’’ti vuttanti? Vuccate – aduñhi paṭhamajjhānaṃ vitakkavicārakkhobhena vīcitaraṅgasamākulamiva jalaṃ na suppasannaṃ hoti, tasmā satiyāpi saddhāya sampasādananti na vuttaṃ. Na suppasannattāyeva cettha samādhipi na suṭṭhu pākaṭo, tasmā ekodibhāvantipi na vuttaṃ. Imasmiṃ pana jhāne vitakkavicārapalibodhābhāvena laddhokāsā balavatī saddhā, balavasaddhāsahāyappaṭilābheneva ca samādhipi pākaṭo; tasmā idameva evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Vibhaṅge pana ‘‘sampasādananti yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo, cetaso ekodibhāvanti yā cittassa ṭhiti…pe… sammāsamādhī’’ti ettakameva vuttaṃ. Evaṃ vuttena panetena saddhiṃ ayaṃ atthavaṇṇanā yathā na virujjhati aññadatthu saṃsandati ceva sameti ca evaṃ veditabbā.
அவிதக்கங் அவிசாரந்தி பா⁴வனாய பஹீனத்தா ஏதஸ்மிங் ஏதஸ்ஸ வா விதக்கோ நத்தீ²தி அவிதக்கங். இமினாவ நயேன அவிசாரங். விப⁴ங்கே³பி (விப⁴॰ 576) வுத்தங் ‘‘இதி அயஞ்ச விதக்கோ அயஞ்ச விசாரோ ஸந்தா ஹொந்தி ஸமிதா வூபஸந்தா அத்த²ங்க³தா அப்³ப⁴த்த²ங்க³தா அப்பிதா ப்³யப்பிதா ஸோஸிதா விஸோஸிதா ப்³யந்தீகதா, தேன வுச்சதி அவிதக்கங் அவிசார’’ந்தி.
Avitakkaṃ avicāranti bhāvanāya pahīnattā etasmiṃ etassa vā vitakko natthīti avitakkaṃ. Imināva nayena avicāraṃ. Vibhaṅgepi (vibha. 576) vuttaṃ ‘‘iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā, tena vuccati avitakkaṃ avicāra’’nti.
எத்தா²ஹ – நனு ச ‘‘விதக்கவிசாரானங் வூபஸமாதி இமினாபி அயமத்தோ² ஸித்³தோ⁴, அத² கஸ்மா புன வுத்தங் அவிதக்கங் அவிசார’’ந்தி? வுச்சதே – ஏவமேதங் ஸித்³தோ⁴ வாயமத்தோ², ந பனேதங் தத³த்த²தீ³பகங்; நனு அவோசும்ஹ – ‘‘ஓளாரிகஸ்ஸ பன ஓளாரிகஸ்ஸ அங்க³ஸ்ஸ ஸமதிக்கமா பட²மஜ்ஜா²னதோ பரேஸங் து³தியஜ்ஜா²னாதீ³னங் அதி⁴க³மோ ஹோதீதி தீ³பனத்த²ங் விதக்கவிசாரானங் வூபஸமாதி ஏவங் வுத்த’’ந்தி.
Etthāha – nanu ca ‘‘vitakkavicārānaṃ vūpasamāti imināpi ayamattho siddho, atha kasmā puna vuttaṃ avitakkaṃ avicāra’’nti? Vuccate – evametaṃ siddho vāyamattho, na panetaṃ tadatthadīpakaṃ; nanu avocumha – ‘‘oḷārikassa pana oḷārikassa aṅgassa samatikkamā paṭhamajjhānato paresaṃ dutiyajjhānādīnaṃ adhigamo hotīti dīpanatthaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamāti evaṃ vutta’’nti.
அபிச விதக்கவிசாரானங் வூபஸமா இத³ங் ஸம்பஸாத³னங், ந கிலேஸகாலுஸியஸ்ஸ. விதக்கவிசாரானஞ்ச வூபஸமா ஏகோதி³பா⁴வங் ந உபசாரஜ்ஜா²னமிவ நீவரணப்பஹானா, ந பட²மஜ்ஜா²னமிவ ச அங்க³பாதுபா⁴வாதி ஏவங் ஸம்பஸாத³னஏகோதி³பா⁴வானங் ஹேதுபரிதீ³பகமித³ங் வசனங். ததா² விதக்கவிசாரானங் வூபஸமா இத³ங் அவிதக்கஅவிசாரங், ந ததியசதுத்த²ஜ்ஜா²னானி விய சக்கு²விஞ்ஞாணாதீ³னி விய ச அபா⁴வாதி ஏவங் அவிதக்கஅவிசாரபா⁴வஸ்ஸ ஹேதுபரிதீ³பகஞ்ச, ந விதக்கவிசாராபா⁴வமத்தபரிதீ³பகங். விதக்கவிசாராபா⁴வமத்தபரிதீ³பகமேவ பன ‘‘அவிதக்கங் அவிசார’’ந்தி இத³ங் வசனங், தஸ்மா புரிமங் வத்வாபி புன வத்தப்³ப³மேவாதி.
Apica vitakkavicārānaṃ vūpasamā idaṃ sampasādanaṃ, na kilesakālusiyassa. Vitakkavicārānañca vūpasamā ekodibhāvaṃ na upacārajjhānamiva nīvaraṇappahānā, na paṭhamajjhānamiva ca aṅgapātubhāvāti evaṃ sampasādanaekodibhāvānaṃ hetuparidīpakamidaṃ vacanaṃ. Tathā vitakkavicārānaṃ vūpasamā idaṃ avitakkaavicāraṃ, na tatiyacatutthajjhānāni viya cakkhuviññāṇādīni viya ca abhāvāti evaṃ avitakkaavicārabhāvassa hetuparidīpakañca, na vitakkavicārābhāvamattaparidīpakaṃ. Vitakkavicārābhāvamattaparidīpakameva pana ‘‘avitakkaṃ avicāra’’nti idaṃ vacanaṃ, tasmā purimaṃ vatvāpi puna vattabbamevāti.
ஸமாதி⁴ஜந்தி பட²மஜ்ஜா²னஸமாதி⁴தோ ஸம்பயுத்தஸமாதி⁴தோ வா ஜாதந்தி அத்தோ². தத்த² கிஞ்சாபி பட²மம்பி ஸம்பயுத்தஸமாதி⁴தோ ஜாதங், அத² கோ² அயமேவ ‘‘ஸமாதீ⁴’’தி வத்தப்³ப³தங் அரஹதி விதக்கவிசாரக்கோ²ப⁴விரஹேன அதிவிய அசலத்தா ஸுப்பஸன்னத்தா ச. தஸ்மா இமஸ்ஸ வண்ணப⁴ணனத்த²ங் இத³மேவ ‘‘ஸமாதி⁴ஜ’’ந்தி வுத்தங். பீதிஸுக²ந்தி இத³ங் வுத்தனயமேவ.
Samādhijanti paṭhamajjhānasamādhito sampayuttasamādhito vā jātanti attho. Tattha kiñcāpi paṭhamampi sampayuttasamādhito jātaṃ, atha kho ayameva ‘‘samādhī’’ti vattabbataṃ arahati vitakkavicārakkhobhavirahena ativiya acalattā suppasannattā ca. Tasmā imassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ idameva ‘‘samādhija’’nti vuttaṃ. Pītisukhanti idaṃ vuttanayameva.
து³தியந்தி க³ணனானுபுப்³ப³தோ து³தியங், இத³ங் து³தியங் ஸமாபஜ்ஜதீதிபி து³தியங். ஜா²னந்தி எத்த² பன யதா² பட²மஜ்ஜா²னங் விதக்காதீ³ஹி பஞ்சங்கி³கங் ஹோதி, ஏவமித³ங் ஸம்பஸாதா³தீ³ஹி ‘‘சதுரங்கி³க’’ந்தி வேதி³தப்³ப³ங். யதா²ஹ – ‘‘ஜா²னந்தி ஸம்பஸாதோ³, பீதி, ஸுக²ங், சித்தஸ்ஸேகக்³க³தா’’தி (விப⁴॰ 580). பரியாயோயேவ சேஸோ. ஸம்பஸாத³னங் பன ட²பெத்வா நிப்பரியாயேன திவங்கி³கமேவேதங் ஹோதி. யதா²ஹ – ‘‘கதமங் தஸ்மிங் ஸமயே திவங்கி³கங் ஜா²னங் ஹோதி? பீதி, ஸுக²ங், சித்தஸ்ஸேகக்³க³தா’’தி (த⁴॰ ஸ॰ 161). ஸேஸங் வுத்தனயமேவாதி.
Dutiyanti gaṇanānupubbato dutiyaṃ, idaṃ dutiyaṃ samāpajjatītipi dutiyaṃ. Jhānanti ettha pana yathā paṭhamajjhānaṃ vitakkādīhi pañcaṅgikaṃ hoti, evamidaṃ sampasādādīhi ‘‘caturaṅgika’’nti veditabbaṃ. Yathāha – ‘‘jhānanti sampasādo, pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā’’ti (vibha. 580). Pariyāyoyeva ceso. Sampasādanaṃ pana ṭhapetvā nippariyāyena tivaṅgikamevetaṃ hoti. Yathāha – ‘‘katamaṃ tasmiṃ samaye tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti? Pīti, sukhaṃ, cittassekaggatā’’ti (dha. sa. 161). Sesaṃ vuttanayamevāti.
து³தியஜ்ஜா²னகதா² நிட்டி²தா.
Dutiyajjhānakathā niṭṭhitā.
