| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
दुतियज्झानकथावण्णना
Dutiyajjhānakathāvaṇṇanā
१६१-१६२. दिट्ठादीनवस्स तंतंझानक्खणे अनुप्पज्जनधम्मतापादनं वूपसमनं विरज्जनं पहानञ्चाति इधाधिप्पेतवितक्कादयोयेव झानङ्गभूता तथा करीयन्ति, न तंसम्पयुत्तफस्सादयोति वितक्कादीनंयेव वूपसमादिवचनं ञायागतं। यस्मा पन वितक्कादयो विय तंसम्पयुत्तधम्मापि एतेन एतं ओळारिकन्ति दिट्ठादीनवा एव, तस्मा अविसेसेन वितक्कादीनं तंसहजातानञ्च वूपसमादिके वत्तब्बे वितक्कविचारादीनंयेव वूपसमादिकं वुच्चमानं ‘‘अधिकवचनमञ्ञमत्थं बोधेती’’ति किञ्चि विसेसं दीपेतीति तं दस्सेन्तो ‘‘येहि वितक्कविचारेही’’तिआदिमाह। विसुं विसुं ठितानिपि वितक्कविचारसमतिक्कमवचनादीनि पहेय्यङ्गनिद्देसतासामञ्ञेन चित्तेन समूहतो गहेत्वा अवयवेन समुदायोपलक्खणं कतन्ति दस्सेन्तो ‘‘तेसं…पे॰… तं दीपकन्ति वुत्त’’न्ति आह। इदानि अवयवेन समुदायोपलक्खणं विना वितक्कविचारवूपसमवचनेन पीतिविरागादिवचनानं सविसये समानब्यापारतं दस्सेन्तो ‘‘अथ वा’’तिआदिमाह।
161-162. Diṭṭhādīnavassa taṃtaṃjhānakkhaṇe anuppajjanadhammatāpādanaṃ vūpasamanaṃ virajjanaṃ pahānañcāti idhādhippetavitakkādayoyeva jhānaṅgabhūtā tathā karīyanti, na taṃsampayuttaphassādayoti vitakkādīnaṃyeva vūpasamādivacanaṃ ñāyāgataṃ. Yasmā pana vitakkādayo viya taṃsampayuttadhammāpi etena etaṃ oḷārikanti diṭṭhādīnavā eva, tasmā avisesena vitakkādīnaṃ taṃsahajātānañca vūpasamādike vattabbe vitakkavicārādīnaṃyeva vūpasamādikaṃ vuccamānaṃ ‘‘adhikavacanamaññamatthaṃ bodhetī’’ti kiñci visesaṃ dīpetīti taṃ dassento ‘‘yehi vitakkavicārehī’’tiādimāha. Visuṃ visuṃ ṭhitānipi vitakkavicārasamatikkamavacanādīni paheyyaṅganiddesatāsāmaññena cittena samūhato gahetvā avayavena samudāyopalakkhaṇaṃ katanti dassento ‘‘tesaṃ…pe… taṃ dīpakanti vutta’’nti āha. Idāni avayavena samudāyopalakkhaṇaṃ vinā vitakkavicāravūpasamavacanena pītivirāgādivacanānaṃ savisaye samānabyāpārataṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
तस्मिं दस्सितेति ‘‘या सद्धा सद्दहना’’तिआदिना झानविभङ्गे सम्पसादने दस्सिते। समानाधिकरणनिद्देसेनेवाति तत्थेव विभङ्गे उद्देसपदुद्धारादीसु सद्धाझानानं ‘‘सम्पसादन’’न्ति एकाधिकरणतावचनेनेव।
Tasmiṃ dassiteti ‘‘yā saddhā saddahanā’’tiādinā jhānavibhaṅge sampasādane dassite. Samānādhikaraṇaniddesenevāti tattheva vibhaṅge uddesapaduddhārādīsu saddhājhānānaṃ ‘‘sampasādana’’nti ekādhikaraṇatāvacaneneva.
ओळारिकङ्गमुखेन ‘‘तदनुधम्मता सती’’ति वुत्ताय तंतंझाननिकन्तिया विक्खम्भनं वितक्कविचारवूपसमवचनादीहि पकासितन्ति आह ‘‘तण्हाप्पहानं एतेसं वूपसमन’’न्ति (विभ॰ ७९९)। यतो वितक्कविचारेसु विरत्तभावदीपकं वितक्कविचारवूपसमवचनन्ति तदुभयाभावदीपनं पुन कतन्ति दस्सेतुं ‘‘ये चा’’तिआदि वुत्तं।
Oḷārikaṅgamukhena ‘‘tadanudhammatā satī’’ti vuttāya taṃtaṃjhānanikantiyā vikkhambhanaṃ vitakkavicāravūpasamavacanādīhi pakāsitanti āha ‘‘taṇhāppahānaṃ etesaṃ vūpasamana’’nti (vibha. 799). Yato vitakkavicāresu virattabhāvadīpakaṃ vitakkavicāravūpasamavacananti tadubhayābhāvadīpanaṃ puna katanti dassetuṃ ‘‘ye cā’’tiādi vuttaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / रूपावचरकुसलं • Rūpāvacarakusalaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / दुतियज्झानं • Dutiyajjhānaṃ
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / दुतियज्झानकथावण्णना • Dutiyajjhānakathāvaṇṇanā
