| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
දුතියජ්‌ඣානකථාවණ්‌ණනා
Dutiyajjhānakathāvaṇṇanā
161-2. විතක්‌කවිචාරානං වූපසමාති එතෙන යෙහි විතක්‌කවිචාරෙහි පඨමජ්‌ඣානස්‌ස ඔළාරිකතා, තෙසං සමතික්‌කමා දුතියජ්‌ඣානස්‌ස සමධිගමො, න සභාවතො අනොළාරිකානං ඵස්‌සාදීනං සමතික්‌කමාති අයමත්‌ථො දීපිතො හොති. එවං ‘‘පීතියා ච විරාගා’’තිආදීසු නයො . තස්‌මා විතක්‌කවිචාරපීතිසුඛසමතික්‌කමවචනානි ඔළාරිකොළාරිකඞ්‌ගසමතික්‌කමා දුතියාදිඅධිගමපරිදීපකානීති තෙසං එකදෙසභූතං විතක්‌කවිචාරසමතික්‌කමවචනං තංදීපකන්‌ති වුත්‌තං. අථ වා විතක්‌කවිචාරවූපසමවචනෙනෙව තංසමතික්‌කමා දුතියාධිගමදීපකෙන පීතිවිරාගාදිවචනානං පීතියාදිසමතික්‌කමා තතියාදිඅධිගමදීපකතා හොතීති තස්‌ස තංදීපකතා වුත්‌තා.
161-2. Vitakkavicārānaṃ vūpasamāti etena yehi vitakkavicārehi paṭhamajjhānassa oḷārikatā, tesaṃ samatikkamā dutiyajjhānassa samadhigamo, na sabhāvato anoḷārikānaṃ phassādīnaṃ samatikkamāti ayamattho dīpito hoti. Evaṃ ‘‘pītiyā ca virāgā’’tiādīsu nayo . Tasmā vitakkavicārapītisukhasamatikkamavacanāni oḷārikoḷārikaṅgasamatikkamā dutiyādiadhigamaparidīpakānīti tesaṃ ekadesabhūtaṃ vitakkavicārasamatikkamavacanaṃ taṃdīpakanti vuttaṃ. Atha vā vitakkavicāravūpasamavacaneneva taṃsamatikkamā dutiyādhigamadīpakena pītivirāgādivacanānaṃ pītiyādisamatikkamā tatiyādiadhigamadīpakatā hotīti tassa taṃdīpakatā vuttā.
නීලවණ්‌ණයොගතො නීලවත්‌ථං වියාති නීලයොගතො වත්‌ථං නීලං වියාති අධිප්‌පායො. යෙන සම්‌පසාදනෙන යොගා ඣානං සම්‌පසාදනං, තස්‌මිං දස්‌සිතෙ ‘‘සම්‌පසාදනං ඣාන’’න්‌ති සමානාධිකරණනිද්‌දෙසෙනෙව තංයොගා ඣානෙ තංසද්‌දප්‌පවත්‌ති දස්‌සිතාති අවිරොධො යුත්‌තො. එකොදිභාවෙ කථන්‌ති එකොදිම්‌හි දස්‌සිතෙ ‘‘එකොදිභාවං ඣාන’’න්‌ති සමානාධිකරණනිද්‌දෙසෙනෙව ඣානස්‌ස එකොදිවඩ්‌ඪනතා වුත්‌තා හොතීති. එකොදිභාවන්‌ති පනිදං උද්‌ධරිත්‌වා එකොදිස්‌ස නිද්‌දෙසො න කත්‌තබ්‌බො සියාති එකොදිභාවසද්‌දො එව සමාධිම්‌හි පවත්‌තො සම්‌පසාදනසද්‌දො විය ඣානම්‌හි පවත්‌තතීති යුත්‌තං.
Nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viyāti nīlayogato vatthaṃ nīlaṃ viyāti adhippāyo. Yena sampasādanena yogā jhānaṃ sampasādanaṃ, tasmiṃ dassite ‘‘sampasādanaṃ jhāna’’nti samānādhikaraṇaniddeseneva taṃyogā jhāne taṃsaddappavatti dassitāti avirodho yutto. Ekodibhāve kathanti ekodimhi dassite ‘‘ekodibhāvaṃ jhāna’’nti samānādhikaraṇaniddeseneva jhānassa ekodivaḍḍhanatā vuttā hotīti. Ekodibhāvanti panidaṃ uddharitvā ekodissa niddeso na kattabbo siyāti ekodibhāvasaddo eva samādhimhi pavatto sampasādanasaddo viya jhānamhi pavattatīti yuttaṃ.
අප්‌පිතාති ගමිතා විනාසං. දුතියජ්‌ඣානාදිඅධිගමුපායදීපකෙන අජ්‌ඣත්‌තසම්‌පසාදනතාය චෙතසො එකොදිභාවතාය ච හෙතුදීපකෙන අවිතක්‌කාවිචාරභාවහෙතුදීපකෙන ච විතක්‌කවිචාරවූපසමවචනෙනෙව විතක්‌කවිචාරාභාවො දීපිතොති කිං පුන අවිතක්‌කඅවිචාරවචනෙන කතෙනාති? න, අදීපිතත්‌තා. න හි විතක්‌කවිචාරවූපසමවචනෙන විතක්‌කවිචාරානං අප්‌පවත්‌ති වුත්‌තා හොති. විතක්‌කවිචාරෙසු හි තණ්‌හාපහානඤ්‌ච එතෙසං වූපසමනං. යෙ ච සඞ්‌ඛාරෙසු තණ්‌හාපහානං කරොන්‌ති, තෙසු මග්‌ගෙසු පහීනතණ්‌හෙසු ඵලෙසු ච සඞ්‌ඛාරප්‌පවත්‌ති හොති, එවමිධාපි වික්‌ඛම්‌භිතවිතක්‌කවිචාරතණ්‌හස්‌ස දුතියජ්‌ඣානස්‌ස විතක්‌කවිචාරසම්‌පයොගො පුරිමෙන න නිවාරිතො සියාති තංනිවාරණත්‌ථං ආවජ්‌ජිතුකාමතාදිඅතික්‌කමොව තෙසං වූපසමොති දස්‌සනත්‌ථඤ්‌ච ‘‘අවිතක්‌කං අවිචාර’’න්‌ති වුත්‌තං.
Appitāti gamitā vināsaṃ. Dutiyajjhānādiadhigamupāyadīpakena ajjhattasampasādanatāya cetaso ekodibhāvatāya ca hetudīpakena avitakkāvicārabhāvahetudīpakena ca vitakkavicāravūpasamavacaneneva vitakkavicārābhāvo dīpitoti kiṃ puna avitakkaavicāravacanena katenāti? Na, adīpitattā. Na hi vitakkavicāravūpasamavacanena vitakkavicārānaṃ appavatti vuttā hoti. Vitakkavicāresu hi taṇhāpahānañca etesaṃ vūpasamanaṃ. Ye ca saṅkhāresu taṇhāpahānaṃ karonti, tesu maggesu pahīnataṇhesu phalesu ca saṅkhārappavatti hoti, evamidhāpi vikkhambhitavitakkavicārataṇhassa dutiyajjhānassa vitakkavicārasampayogo purimena na nivārito siyāti taṃnivāraṇatthaṃ āvajjitukāmatādiatikkamova tesaṃ vūpasamoti dassanatthañca ‘‘avitakkaṃ avicāra’’nti vuttaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / රූපාවචරකුසලං • Rūpāvacarakusalaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / දුතියජ්‌ඣානං • Dutiyajjhānaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / දුතියජ්‌ඣානකථාවණ්‌ණනා • Dutiyajjhānakathāvaṇṇanā
