Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    ౧౦. దుతియకోసలసుత్తవణ్ణనా

    10. Dutiyakosalasuttavaṇṇanā

    ౩౦. దసమే ఉగ్గన్త్వా యుజ్ఝతి ఏతాయాతి ఉయ్యోధికా, సత్థప్పహారేహి యుజ్ఝితస్సేతం అధివచనం. ఉగ్గన్త్వా యుజ్ఝనం వా ఉయ్యోధికో, సత్థప్పహారో. తేనాహ ‘‘యుద్ధతో నివత్తో’’తి. ఉపస్సుతివసేన యుజ్ఝితబ్బాకారం ఞత్వాతి జేతవనే కిర దత్తత్థేరో ధనుగ్గహతిస్సత్థేరోతి ద్వే మహల్లకత్థేరా విహారపచ్చన్తే పణ్ణసాలాయ వసన్తి. తేసు ధనుగ్గహతిస్సత్థేరో పచ్ఛిమయామే పబుజ్ఝిత్వా ఉట్ఠాయ నిసిన్నో దత్తత్థేరం ఆమన్తేత్వా ‘‘అయం తే మహోదరో కోసలో భుత్తభత్తమేవ పూతిం కరోతి, యుద్ధవిచారణం పన కిఞ్చి న జానాతి, పరాజితోత్వేవ వదాపేతీ’’తి వత్వా తేన ‘‘కిం పన కాతుం వట్టతీ’’తి వుత్తే – ‘‘భన్తే, యుద్ధో నామ పదుమబ్యూహో చక్కబ్యూహో సకటబ్యూహోతి తయో బ్యూహా హోన్తి, అజాతసత్తుం గణ్హితుకామేన అసుకస్మిం నామ పబ్బతకుచ్ఛిస్మిం ద్వీసు పబ్బతభిత్తీసు మనుస్సే ఠపేత్వా పురతో దుబ్బలం దస్సేత్వా పబ్బతన్తరం పవిట్ఠభావం జానిత్వా పవిట్ఠమగ్గం రున్ధిత్వా పురతో చ పచ్ఛతో చ ఉభోసు పబ్బతభిత్తీసు వగ్గిత్వా నదిత్వా జాలపక్ఖిత్తమచ్ఛం వియ కత్వా సక్కా గహేతు’’న్తి. తస్మిం ఖణే ‘‘భిక్ఖూనం కథాసల్లాపం సుణాథా’’తి రఞ్ఞో పేసితచరపురిసా తం సుత్వా రఞ్ఞో ఆరోచేసుం. తం సుత్వా రాజా సఙ్గామభేరిం పహరాపేత్వా గన్త్వా సకటబ్యూహం కత్వా అజాతసత్తుం జీవగ్గాహం గణ్హి. తేన వుత్తం ‘‘ఉపస్సుతివసే…పే॰.. అజాతసత్తుం గణ్హీ’’తి.

    30. Dasame uggantvā yujjhati etāyāti uyyodhikā, satthappahārehi yujjhitassetaṃ adhivacanaṃ. Uggantvā yujjhanaṃ vā uyyodhiko, satthappahāro. Tenāha ‘‘yuddhato nivatto’’ti. Upassutivasena yujjhitabbākāraṃ ñatvāti jetavane kira dattatthero dhanuggahatissattheroti dve mahallakattherā vihārapaccante paṇṇasālāya vasanti. Tesu dhanuggahatissatthero pacchimayāme pabujjhitvā uṭṭhāya nisinno dattattheraṃ āmantetvā ‘‘ayaṃ te mahodaro kosalo bhuttabhattameva pūtiṃ karoti, yuddhavicāraṇaṃ pana kiñci na jānāti, parājitotveva vadāpetī’’ti vatvā tena ‘‘kiṃ pana kātuṃ vaṭṭatī’’ti vutte – ‘‘bhante, yuddho nāma padumabyūho cakkabyūho sakaṭabyūhoti tayo byūhā honti, ajātasattuṃ gaṇhitukāmena asukasmiṃ nāma pabbatakucchismiṃ dvīsu pabbatabhittīsu manusse ṭhapetvā purato dubbalaṃ dassetvā pabbatantaraṃ paviṭṭhabhāvaṃ jānitvā paviṭṭhamaggaṃ rundhitvā purato ca pacchato ca ubhosu pabbatabhittīsu vaggitvā naditvā jālapakkhittamacchaṃ viya katvā sakkā gahetu’’nti. Tasmiṃ khaṇe ‘‘bhikkhūnaṃ kathāsallāpaṃ suṇāthā’’ti rañño pesitacarapurisā taṃ sutvā rañño ārocesuṃ. Taṃ sutvā rājā saṅgāmabheriṃ paharāpetvā gantvā sakaṭabyūhaṃ katvā ajātasattuṃ jīvaggāhaṃ gaṇhi. Tena vuttaṃ ‘‘upassutivase…pe... ajātasattuṃ gaṇhī’’ti.

    దోణపాకన్తి దోణతణ్డులానం పక్కభత్తం. దోణన్తి చతునాళికానమేతమధివచనం. మనుజస్సాతి సత్తస్స. తనుకస్సాతి తనుకా అప్పికా అస్స పుగ్గలస్స, భుత్తపచ్చయా విసభాగవేదనా న హోన్తి. సణికన్తి మన్దం ముదుకం, అపరిస్సయమేవాతి అత్థో. జీరతీతి పరిభుత్తాహారో పచ్చతి. ఆయు పాలయన్తి నిరోగో అవేదనో జీవితం రక్ఖన్తో. అథ వా సణికం జీరతీతి సో భోజనే మత్తఞ్ఞూ పుగ్గలో పరిమితాహారతాయ సణికం చిరేన జీరతి జరం పాపుణాతి జీవితం పాలయన్తో.

    Doṇapākanti doṇataṇḍulānaṃ pakkabhattaṃ. Doṇanti catunāḷikānametamadhivacanaṃ. Manujassāti sattassa. Tanukassāti tanukā appikā assa puggalassa, bhuttapaccayā visabhāgavedanā na honti. Saṇikanti mandaṃ mudukaṃ, aparissayamevāti attho. Jīratīti paribhuttāhāro paccati. Āyu pālayanti nirogo avedano jīvitaṃ rakkhanto. Atha vā saṇikaṃ jīratīti so bhojane mattaññū puggalo parimitāhāratāya saṇikaṃ cirena jīrati jaraṃ pāpuṇāti jīvitaṃ pālayanto.

    ఇమం ఓవాదం అదాసీతి ఏకస్మిం కిర (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౨.౨౦౩ పసేనదికోసలవత్థు) సమయే రాజా తణ్డులదోణస్స ఓదనం తదుపియేన సూపబ్యఞ్జనేన భుఞ్జతి. సో ఏకదివసం భుత్తపాతరాసో భత్తసమ్మదం అవినోదేత్వా సత్థు సన్తికం గన్త్వా కిలన్తరూపో ఇతో చితో చ సమ్పరివత్తతి, నిద్దాయ అభిభుయ్యమానోపి లహుకం నిపజ్జితుం అసక్కోన్తో ఏకమన్తం నిసీది. అథ నం సత్థా ఆహ ‘‘కిం, మహారాజ, అవిస్సమిత్వావ ఆగతోసీ’’తి. ఆమ, భన్తే, భుత్తకాలతో పట్ఠాయ మే మహాదుక్ఖం హోతీతి. అథ నం సత్థా, ‘‘మహారాజ, అతిబహుభోజీనం ఏతం దుక్ఖం హోతీ’’తి వత్వా –

    Imaṃ ovādaṃ adāsīti ekasmiṃ kira (dha. pa. aṭṭha. 2.203 pasenadikosalavatthu) samaye rājā taṇḍuladoṇassa odanaṃ tadupiyena sūpabyañjanena bhuñjati. So ekadivasaṃ bhuttapātarāso bhattasammadaṃ avinodetvā satthu santikaṃ gantvā kilantarūpo ito cito ca samparivattati, niddāya abhibhuyyamānopi lahukaṃ nipajjituṃ asakkonto ekamantaṃ nisīdi. Atha naṃ satthā āha ‘‘kiṃ, mahārāja, avissamitvāva āgatosī’’ti. Āma, bhante, bhuttakālato paṭṭhāya me mahādukkhaṃ hotīti. Atha naṃ satthā, ‘‘mahārāja, atibahubhojīnaṃ etaṃ dukkhaṃ hotī’’ti vatvā –

    ‘‘మిద్ధీ యదా హోతి మహగ్ఘసో చ,

    ‘‘Middhī yadā hoti mahagghaso ca,

    నిద్దాయితా సమ్పరివత్తసాయీ;

    Niddāyitā samparivattasāyī;

    మహావరాహోవ నివాపపుట్ఠో,

    Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho,

    పునప్పునం గబ్భముపేతి మన్దో’’తి. (ధ॰ ప॰ ౩౨౫; నేత్తి॰ ౨౬, ౯౦) –

    Punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. (dha. pa. 325; netti. 26, 90) –

    ఇమాయ గాథాయ ఓవదిత్వా, ‘‘మహారాజ, భోజనం నామ మత్తాయ భుఞ్జితుం వట్టతి, మత్తభోజినో హి సుఖం హోతీ’’తి ఉత్తరిపి పున ఓవదన్తో ‘‘మనుజస్స సదా సతీమతో’’తి (సం॰ ని॰ ౧.౧౨౪) ఇమం గాథమాహ.

    Imāya gāthāya ovaditvā, ‘‘mahārāja, bhojanaṃ nāma mattāya bhuñjituṃ vaṭṭati, mattabhojino hi sukhaṃ hotī’’ti uttaripi puna ovadanto ‘‘manujassa sadā satīmato’’ti (saṃ. ni. 1.124) imaṃ gāthamāha.

    రాజా పన గాథం ఉగ్గణ్హితుం నాసక్ఖి, సమీపే ఠితం పన భాగినేయ్యం సుదస్సనం నామ మాణవం ‘‘ఇమం గాథం ఉగ్గణ్హ తాతా’’తి ఆహ. సో తం గాథం ఉగ్గణ్హిత్వా ‘‘కిం కరోమి, భన్తే’’తి సత్థారం పుచ్ఛి. అథ నం సత్థా ఆహ, ‘‘మాణవ, ఇమం గాథం నటో వియ పత్తపత్తట్ఠానే మా అవచ, రఞ్ఞో పాతరాసం భుఞ్జనట్ఠానే ఠత్వా పఠమపిణ్డాదీసుపి అవత్వా అవసానే పిణ్డే గహితే వదేయ్యాసి, రాజా సుత్వా భత్తపిణ్డం ఛడ్డేస్సతి. అథ రఞ్ఞో హత్థేసు ధోతేసు పాతిం అపనేత్వా సిత్థాని గణేత్వా తదుపియం బ్యఞ్జనం ఞత్వా పునదివసే తావతకే తణ్డులే హారేయ్యాసి. పాతరాసే చ వత్వా సాయమాసే మా వదేయ్యాసీ’’తి. సో ‘‘సాధూ’’తి పటిస్సుణిత్వా తం దివసం రఞ్ఞో పాతరాసం భుత్వా గతత్తా సాయమాసే భగవతో అనుసిట్ఠినియామేన గాథం అభాసి. రాజా దసబలస్స వచనం సరిత్వా భత్తపిణ్డం పాతియంయేవ ఛడ్డేసి. రఞ్ఞో హత్థేసు ధోతేసు పాతిం అపనేత్వా సిత్థాని గణేత్వా పునదివసే తత్తకే తణ్డులే హరింసు, సోపి మాణవో దివసే దివసే తథాగతస్స సన్తికం గచ్ఛతి. దసబలస్స విస్సాసికో అహోసి. అథ నం ఏకదివసం పుచ్ఛి ‘‘రాజా కిత్తకం భుఞ్జతీ’’తి? సో ‘‘నాళికోదన’’న్తి ఆహ. వట్టిస్సతి ఏత్తావతా పురిసభాగో ఏస, ఇతో పట్ఠాయ గాథం మా వదీతి. రాజా తథేవ సణ్ఠాసి. తేన వుత్తం ‘‘నాళికోదనపరమతాయ సణ్ఠాసీ’’తి. రత్తఞ్ఞుతాయ వడ్ఢితం సీలం అస్స అత్థీతి వడ్ఢితసీలో. అపోథుజ్జనికేహి సీలేహీతి చతుపారిసుద్ధిసీలేహి సీలం అరియం సుద్ధం. తేన వుత్తం ‘‘అరియసీలో’’తి. తదేకం అనవజ్జట్ఠేన కుసలం. తేన వుత్తం ‘‘కుసలసీలో’’తి.

    Rājā pana gāthaṃ uggaṇhituṃ nāsakkhi, samīpe ṭhitaṃ pana bhāgineyyaṃ sudassanaṃ nāma māṇavaṃ ‘‘imaṃ gāthaṃ uggaṇha tātā’’ti āha. So taṃ gāthaṃ uggaṇhitvā ‘‘kiṃ karomi, bhante’’ti satthāraṃ pucchi. Atha naṃ satthā āha, ‘‘māṇava, imaṃ gāthaṃ naṭo viya pattapattaṭṭhāne mā avaca, rañño pātarāsaṃ bhuñjanaṭṭhāne ṭhatvā paṭhamapiṇḍādīsupi avatvā avasāne piṇḍe gahite vadeyyāsi, rājā sutvā bhattapiṇḍaṃ chaḍḍessati. Atha rañño hatthesu dhotesu pātiṃ apanetvā sitthāni gaṇetvā tadupiyaṃ byañjanaṃ ñatvā punadivase tāvatake taṇḍule hāreyyāsi. Pātarāse ca vatvā sāyamāse mā vadeyyāsī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā taṃ divasaṃ rañño pātarāsaṃ bhutvā gatattā sāyamāse bhagavato anusiṭṭhiniyāmena gāthaṃ abhāsi. Rājā dasabalassa vacanaṃ saritvā bhattapiṇḍaṃ pātiyaṃyeva chaḍḍesi. Rañño hatthesu dhotesu pātiṃ apanetvā sitthāni gaṇetvā punadivase tattake taṇḍule hariṃsu, sopi māṇavo divase divase tathāgatassa santikaṃ gacchati. Dasabalassa vissāsiko ahosi. Atha naṃ ekadivasaṃ pucchi ‘‘rājā kittakaṃ bhuñjatī’’ti? So ‘‘nāḷikodana’’nti āha. Vaṭṭissati ettāvatā purisabhāgo esa, ito paṭṭhāya gāthaṃ mā vadīti. Rājā tatheva saṇṭhāsi. Tena vuttaṃ ‘‘nāḷikodanaparamatāya saṇṭhāsī’’ti. Rattaññutāya vaḍḍhitaṃ sīlaṃ assa atthīti vaḍḍhitasīlo. Apothujjanikehi sīlehīti catupārisuddhisīlehi sīlaṃ ariyaṃ suddhaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘ariyasīlo’’ti. Tadekaṃ anavajjaṭṭhena kusalaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘kusalasīlo’’ti.

    దుతియకోసలసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Dutiyakosalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

    మహావగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౧౦. దుతియకోసలసుత్తం • 10. Dutiyakosalasuttaṃ

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౧౦. దుతియకోసలసుత్తవణ్ణనా • 10. Dutiyakosalasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact