| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
១០. ទុតិយកោសលសុត្តវណ្ណនា
10. Dutiyakosalasuttavaṇṇanā
៣០. ទសមេ ឧយ្យោធិកា និវត្តោ ហោតីតិ យុទ្ធតោ និវត្តោ ហោតិ។ លទ្ធាធិប្បាយោតិ មហាកោសលរញ្ញា កិរ ពិម្ពិសារស្ស ធីតរំ ទេន្តេន ទ្វិន្នំ រជ្ជានំ អន្តរេ សតសហស្សុដ្ឋានោ កាសិគាមោ នាម ធីតុ ទិន្នោ ។ អជាតសត្តុនា បិតរិ មារិតេ មាតាបិស្ស រញ្ញោ វិយោគសោកេន នចិរស្សេវ មតា។ តតោ រាជា បសេនទិកោសលោ ‘‘អជាតសត្តុនា មាតាបិតរោ មារិតា, មម បិតុ សន្តកោ គាមោ’’តិ តស្សត្ថាយ អដ្ដំ ករោតិ, អជាតសត្តុបិ ‘‘មម មាតុ សន្តកោ’’តិ តស្ស គាមស្សត្ថាយ។ ទ្វេបិ មាតុលភាគិនេយ្យា ចតុរង្គិនិំ សេនំ សន្នយ្ហិត្វា យុជ្ឈិំសុ។ តត្ថ បសេនទិកោសលោ ទ្វេ វារេ អជាតសត្តុនា បរាជិតោ នគរមេវ បាវិសិ។ តតិយវារេ ‘‘កថំ នុ ខោ មេ ជយោ ភវេយ្យា’’តិ ឧបស្សុតិវសេន យុជ្ឈិតព្ពាការំ ញត្វា ព្យូហំ រចយិត្វា ឧភោហិ បស្សេហិ បរិក្ខិបិត្វា អជាតសត្តុំ គណ្ហិ។ តាវទេវ ជយាធិប្បាយស្ស លទ្ធត្តា លទ្ធាធិប្បាយោ នាម អហោសិ។
30. Dasame uyyodhikā nivatto hotīti yuddhato nivatto hoti. Laddhādhippāyoti mahākosalaraññā kira bimbisārassa dhītaraṃ dentena dvinnaṃ rajjānaṃ antare satasahassuṭṭhāno kāsigāmo nāma dhītu dinno . Ajātasattunā pitari mārite mātāpissa rañño viyogasokena nacirasseva matā. Tato rājā pasenadikosalo ‘‘ajātasattunā mātāpitaro māritā, mama pitu santako gāmo’’ti tassatthāya aṭṭaṃ karoti, ajātasattupi ‘‘mama mātu santako’’ti tassa gāmassatthāya. Dvepi mātulabhāgineyyā caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā yujjhiṃsu. Tattha pasenadikosalo dve vāre ajātasattunā parājito nagarameva pāvisi. Tatiyavāre ‘‘kathaṃ nu kho me jayo bhaveyyā’’ti upassutivasena yujjhitabbākāraṃ ñatvā byūhaṃ racayitvā ubhohi passehi parikkhipitvā ajātasattuṃ gaṇhi. Tāvadeva jayādhippāyassa laddhattā laddhādhippāyo nāma ahosi.
យេន អារាមោ តេន បាយាសីតិ ពហិនគរេ ជយខន្ធាវារំ និវេសេត្វា ‘‘យាវ នគរំ អលង្ករោន្តិ, តាវ ទសពលំ វន្ទិស្សាមិ។ នគរំ បវិដ្ឋកាលតោ បដ្ឋាយ ហិ បបញ្ចោ ហោតី’’តិ អមច្ចគណបរិវុតោ យេនារាមោ តេន បាយាសិ, អារាមំ បាវិសិ។ កស្មិំ កាលេ បាវិសីតិ? បិណ្ឌបាតប្បដិក្កន្តានំ ភិក្ខូនំ ឱវាទំ ទត្វា សម្មាសម្ពុទ្ធេ គន្ធកុដិំ បវិដ្ឋេ ភិក្ខុសង្ឃេ ច ឱវាទំ សម្បដិច្ឆិត្វា អត្តនោ អត្តនោ រត្តិដ្ឋានទិវាដ្ឋានានិ គតេ។ ចង្កមន្តីតិ កស្មិំ សមយេ ចង្កមន្តិ? បណីតភោជនបច្ចយស្ស ថិនមិទ្ធស្ស វិនោទនត្ថំ, ទិវា បធានិកា វា តេ។ តាទិសានញ្ហិ បច្ឆាភត្តំ ចង្កមិត្វា ន្ហត្វា សរីរំ ឧតុំ គាហាបេត្វា និសជ្ជ សមណធម្មំ ករោន្តានំ ចិត្តំ ឯកគ្គំ ហោតិ។ យេ តេ ភិក្ខូតិ សោ កិរ ‘‘កហំ សត្ថា កហំ សុគតោតិ បរិវេណេន បរិវេណំ អាគន្ត្វា បុច្ឆិត្វាវ បវិសិស្សាមី’’តិ វិលោកេន្តោ អរញ្ញហត្ថី វិយ មហាចង្កមេ ចង្កមមានេ បំសុកូលិកេ ភិក្ខូ ទិស្វា តេសំ សន្តិកំ អគមាសិ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ ទស្សនកាមាតិ បស្សិតុកាមា។ វិហារោតិ គន្ធកុដិំ សន្ធាយ អាហំសុ។ អតរមានោតិ អតុរិតោ, សណិកំ បទបមាណដ្ឋានេ បទំ និក្ខិបន្តោ វត្តំ កត្វា សុសម្មដ្ឋំ មុត្តជាលសិន្ទុវារសទិសំ វាលុកំ អវិនាសេន្តោតិ អត្ថោ។ អាលិន្ទន្តិ បមុខំ។ អគ្គឡន្តិ កវាដំ។ ឧក្កាសិត្វាតិ ឧក្កាសិតសទ្ទំ កត្វា។ អាកោដេហីតិ អគ្គនខេន ឦសកំ កុញ្ចិកាឆិទ្ទសមីបេ កោដេហីតិ វុត្តំ ហោតិ។ ទ្វារំ កិរ អតិឧបរិ អមនុស្សា, អតិហេដ្ឋា ទីឃជាតិកា កោដេន្តិ។ តថា អកោដេត្វា មជ្ឈេ ឆិទ្ទសមីបេ កោដេតព្ពន្តិ ឥទំ ទ្វារកោដនវត្តន្តិ វទន្តិ។ វិវរិ ភគវា ទ្វារន្តិ ន ភគវា ឧដ្ឋាយ ទ្វារំ វិវរតិ, វិវរតូតិ បន ហត្ថំ បសារេតិ។ តតោ ‘‘ភគវា តុម្ហេហិ អនេកកប្បកោដីសុ ទានំ ទទមានេហិ ន សហត្ថា ទ្វារវិវរណកម្មំ កត’’ន្តិ សយមេវ ទ្វារំ វិវដំ។ តំ បន យស្មា ភគវតោ មនេន វិវដំ, តស្មា ‘‘វិវរិ ភគវា ទ្វារ’’ន្តិ វត្តុំ វដ្ដតិ។
Yenaārāmo tena pāyāsīti bahinagare jayakhandhāvāraṃ nivesetvā ‘‘yāva nagaraṃ alaṅkaronti, tāva dasabalaṃ vandissāmi. Nagaraṃ paviṭṭhakālato paṭṭhāya hi papañco hotī’’ti amaccagaṇaparivuto yenārāmo tena pāyāsi, ārāmaṃ pāvisi. Kasmiṃ kāle pāvisīti? Piṇḍapātappaṭikkantānaṃ bhikkhūnaṃ ovādaṃ datvā sammāsambuddhe gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhusaṅghe ca ovādaṃ sampaṭicchitvā attano attano rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni gate. Caṅkamantīti kasmiṃ samaye caṅkamanti? Paṇītabhojanapaccayassa thinamiddhassa vinodanatthaṃ, divā padhānikā vā te. Tādisānañhi pacchābhattaṃ caṅkamitvā nhatvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā nisajja samaṇadhammaṃ karontānaṃ cittaṃ ekaggaṃ hoti. Ye te bhikkhūti so kira ‘‘kahaṃ satthā kahaṃ sugatoti pariveṇena pariveṇaṃ āgantvā pucchitvāva pavisissāmī’’ti vilokento araññahatthī viya mahācaṅkame caṅkamamāne paṃsukūlike bhikkhū disvā tesaṃ santikaṃ agamāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Dassanakāmāti passitukāmā. Vihāroti gandhakuṭiṃ sandhāya āhaṃsu. Ataramānoti aturito, saṇikaṃ padapamāṇaṭṭhāne padaṃ nikkhipanto vattaṃ katvā susammaṭṭhaṃ muttajālasinduvārasadisaṃ vālukaṃ avināsentoti attho. Ālindanti pamukhaṃ. Aggaḷanti kavāṭaṃ. Ukkāsitvāti ukkāsitasaddaṃ katvā. Ākoṭehīti agganakhena īsakaṃ kuñcikāchiddasamīpe koṭehīti vuttaṃ hoti. Dvāraṃ kira atiupari amanussā, atiheṭṭhā dīghajātikā koṭenti. Tathā akoṭetvā majjhe chiddasamīpe koṭetabbanti idaṃ dvārakoṭanavattanti vadanti. Vivari bhagavā dvāranti na bhagavā uṭṭhāya dvāraṃ vivarati, vivaratūti pana hatthaṃ pasāreti. Tato ‘‘bhagavā tumhehi anekakappakoṭīsu dānaṃ dadamānehi na sahatthā dvāravivaraṇakammaṃ kata’’nti sayameva dvāraṃ vivaṭaṃ. Taṃ pana yasmā bhagavato manena vivaṭaṃ, tasmā ‘‘vivari bhagavā dvāra’’nti vattuṃ vaṭṭati.
មេត្តូបហារន្តិ មេត្តាសម្បយុត្តំ កាយិកវាចសិកឧបហារំ។ កតញ្ញុតន្តិ អយញ្ហិ រាជា បុព្ពេ ថូលសរីរោ អហោសិ, ទោណបាកំ ភុញ្ជតិ។ អថស្ស ភគវា ទិវសេ ទិវសេ ថោកំ ថោកំ ហាបនត្ថាយ –
Mettūpahāranti mettāsampayuttaṃ kāyikavācasikaupahāraṃ. Kataññutanti ayañhi rājā pubbe thūlasarīro ahosi, doṇapākaṃ bhuñjati. Athassa bhagavā divase divase thokaṃ thokaṃ hāpanatthāya –
‘‘មនុជស្ស សទា សតីមតោ,
‘‘Manujassa sadā satīmato,
មត្តំ ជានតោ លទ្ធភោជនេ;
Mattaṃ jānato laddhabhojane;
តនុកស្ស ភវន្តិ វេទនា,
Tanukassa bhavanti vedanā,
សណិកំ ជីរតិ អាយុបាលយ’’ន្តិ។ (សំ. និ. ១.១២៤) –
Saṇikaṃ jīrati āyupālaya’’nti. (saṃ. ni. 1.124) –
ឥមំ ឱវាទំ អទាសិ។ សោ ឥមស្មិំ ឱវាទេ ឋត្វា ទិវសេ ទិវសេ ថោកំ ថោកំ ហាបេត្វា អនុក្កមេន នាឡិកោទនបរមតាយ សណ្ឋាសិ, គត្តានិបិស្ស តនូនិ ថិរានិ ជាតានិ។ តំ ភគវតា កតំ ឧបការំ សន្ធាយ ‘‘កតញ្ញុតំ ខោ អហំ, ភន្តេ, កតវេទិតំ សម្បស្សមានោ’’តិ អាហ។ អរិយេ ញាយេតិ សហវិបស្សនកេ មគ្គេ។ វុទ្ធសីលោតិ វឌ្ឍិតសីលោ។ អរិយសីលោតិ អបោថុជ្ជនិកេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ។ កុសលសីលោតិ អនវជ្ជេហិ សីលេហិ សមន្នាគតោ។ អារញ្ញកោតិ ជាយមានោបិ អរញ្ញេ ជាតោ, អភិសម្ពុជ្ឈមានោបិ អរញ្ញេ អភិសម្ពុទ្ធោ, ទេវវិមានកប្បាយ គន្ធកុដិយា វសន្តោបិ អរញ្ញេយេវ វសីតិ ទស្សេន្តោ ឯវមាហ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
Imaṃ ovādaṃ adāsi. So imasmiṃ ovāde ṭhatvā divase divase thokaṃ thokaṃ hāpetvā anukkamena nāḷikodanaparamatāya saṇṭhāsi, gattānipissa tanūni thirāni jātāni. Taṃ bhagavatā kataṃ upakāraṃ sandhāya ‘‘kataññutaṃ kho ahaṃ, bhante, kataveditaṃ sampassamāno’’ti āha. Ariye ñāyeti sahavipassanake magge. Vuddhasīloti vaḍḍhitasīlo. Ariyasīloti apothujjanikehi sīlehi samannāgato. Kusalasīloti anavajjehi sīlehi samannāgato. Āraññakoti jāyamānopi araññe jāto, abhisambujjhamānopi araññe abhisambuddho, devavimānakappāya gandhakuṭiyā vasantopi araññeyeva vasīti dassento evamāha. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
មហាវគ្គោ តតិយោ។
Mahāvaggo tatiyo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១០. ទុតិយកោសលសុត្តំ • 10. Dutiyakosalasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ១០. ទុតិយកោសលសុត្តវណ្ណនា • 10. Dutiyakosalasuttavaṇṇanā
