| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
೧೦. ದುತಿಯಕೋಸಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Dutiyakosalasuttavaṇṇanā
೩೦. ದಸಮೇ ಉಯ್ಯೋಧಿಕಾ ನಿವತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಯುದ್ಧತೋ ನಿವತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಲದ್ಧಾಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಮಹಾಕೋಸಲರಞ್ಞಾ ಕಿರ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಸ್ಸ ಧೀತರಂ ದೇನ್ತೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ರಜ್ಜಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸತಸಹಸ್ಸುಟ್ಠಾನೋ ಕಾಸಿಗಾಮೋ ನಾಮ ಧೀತು ದಿನ್ನೋ । ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಪಿತರಿ ಮಾರಿತೇ ಮಾತಾಪಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ವಿಯೋಗಸೋಕೇನ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಮತಾ। ತತೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೋ ‘‘ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಾರಿತಾ, ಮಮ ಪಿತು ಸನ್ತಕೋ ಗಾಮೋ’’ತಿ ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಅಟ್ಟಂ ಕರೋತಿ, ಅಜಾತಸತ್ತುಪಿ ‘‘ಮಮ ಮಾತು ಸನ್ತಕೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸತ್ಥಾಯ। ದ್ವೇಪಿ ಮಾತುಲಭಾಗಿನೇಯ್ಯಾ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಂ ಸೇನಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಯುಜ್ಝಿಂಸು। ತತ್ಥ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲೋ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ಪರಾಜಿತೋ ನಗರಮೇವ ಪಾವಿಸಿ। ತತಿಯವಾರೇ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಜಯೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಉಪಸ್ಸುತಿವಸೇನ ಯುಜ್ಝಿತಬ್ಬಾಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಬ್ಯೂಹಂ ರಚಯಿತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಪಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಜಾತಸತ್ತುಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಾವದೇವ ಜಯಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಲದ್ಧತ್ತಾ ಲದ್ಧಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ।
30. Dasame uyyodhikā nivatto hotīti yuddhato nivatto hoti. Laddhādhippāyoti mahākosalaraññā kira bimbisārassa dhītaraṃ dentena dvinnaṃ rajjānaṃ antare satasahassuṭṭhāno kāsigāmo nāma dhītu dinno . Ajātasattunā pitari mārite mātāpissa rañño viyogasokena nacirasseva matā. Tato rājā pasenadikosalo ‘‘ajātasattunā mātāpitaro māritā, mama pitu santako gāmo’’ti tassatthāya aṭṭaṃ karoti, ajātasattupi ‘‘mama mātu santako’’ti tassa gāmassatthāya. Dvepi mātulabhāgineyyā caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā yujjhiṃsu. Tattha pasenadikosalo dve vāre ajātasattunā parājito nagarameva pāvisi. Tatiyavāre ‘‘kathaṃ nu kho me jayo bhaveyyā’’ti upassutivasena yujjhitabbākāraṃ ñatvā byūhaṃ racayitvā ubhohi passehi parikkhipitvā ajātasattuṃ gaṇhi. Tāvadeva jayādhippāyassa laddhattā laddhādhippāyo nāma ahosi.
ಯೇನ ಆರಾಮೋ ತೇನ ಪಾಯಾಸೀತಿ ಬಹಿನಗರೇ ಜಯಖನ್ಧಾವಾರಂ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ‘‘ಯಾವ ನಗರಂ ಅಲಙ್ಕರೋನ್ತಿ, ತಾವ ದಸಬಲಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿ। ನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಪಪಞ್ಚೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅಮಚ್ಚಗಣಪರಿವುತೋ ಯೇನಾರಾಮೋ ತೇನ ಪಾಯಾಸಿ, ಆರಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ। ಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಪಾವಿಸೀತಿ? ಪಿಣ್ಡಪಾತಪ್ಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಚ ಓವಾದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾನಿ ಗತೇ। ಚಙ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತಿ? ಪಣೀತಭೋಜನಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಂ, ದಿವಾ ಪಧಾನಿಕಾ ವಾ ತೇ। ತಾದಿಸಾನಞ್ಹಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಸರೀರಂ ಉತುಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸಜ್ಜ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ। ಯೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸೋ ಕಿರ ‘‘ಕಹಂ ಸತ್ಥಾ ಕಹಂ ಸುಗತೋತಿ ಪರಿವೇಣೇನ ಪರಿವೇಣಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಅರಞ್ಞಹತ್ಥೀ ವಿಯ ಮಹಾಚಙ್ಕಮೇ ಚಙ್ಕಮಮಾನೇ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ದಸ್ಸನಕಾಮಾತಿ ಪಸ್ಸಿತುಕಾಮಾ। ವಿಹಾರೋತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಹಂಸು। ಅತರಮಾನೋತಿ ಅತುರಿತೋ, ಸಣಿಕಂ ಪದಪಮಾಣಟ್ಠಾನೇ ಪದಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸುಸಮ್ಮಟ್ಠಂ ಮುತ್ತಜಾಲಸಿನ್ದುವಾರಸದಿಸಂ ವಾಲುಕಂ ಅವಿನಾಸೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಲಿನ್ದನ್ತಿ ಪಮುಖಂ। ಅಗ್ಗಳನ್ತಿ ಕವಾಟಂ। ಉಕ್ಕಾಸಿತ್ವಾತಿ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದಂ ಕತ್ವಾ। ಆಕೋಟೇಹೀತಿ ಅಗ್ಗನಖೇನ ಈಸಕಂ ಕುಞ್ಚಿಕಾಛಿದ್ದಸಮೀಪೇ ಕೋಟೇಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ದ್ವಾರಂ ಕಿರ ಅತಿಉಪರಿ ಅಮನುಸ್ಸಾ, ಅತಿಹೇಟ್ಠಾ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ಕೋಟೇನ್ತಿ। ತಥಾ ಅಕೋಟೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಛಿದ್ದಸಮೀಪೇ ಕೋಟೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ದ್ವಾರಕೋಟನವತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ವಿವರಿ ಭಗವಾ ದ್ವಾರನ್ತಿ ನ ಭಗವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ದ್ವಾರಂ ವಿವರತಿ, ವಿವರತೂತಿ ಪನ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತಿ। ತತೋ ‘‘ಭಗವಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅನೇಕಕಪ್ಪಕೋಟೀಸು ದಾನಂ ದದಮಾನೇಹಿ ನ ಸಹತ್ಥಾ ದ್ವಾರವಿವರಣಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸಯಮೇವ ದ್ವಾರಂ ವಿವಟಂ। ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ಮನೇನ ವಿವಟಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿವರಿ ಭಗವಾ ದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
Yenaārāmo tena pāyāsīti bahinagare jayakhandhāvāraṃ nivesetvā ‘‘yāva nagaraṃ alaṅkaronti, tāva dasabalaṃ vandissāmi. Nagaraṃ paviṭṭhakālato paṭṭhāya hi papañco hotī’’ti amaccagaṇaparivuto yenārāmo tena pāyāsi, ārāmaṃ pāvisi. Kasmiṃ kāle pāvisīti? Piṇḍapātappaṭikkantānaṃ bhikkhūnaṃ ovādaṃ datvā sammāsambuddhe gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhusaṅghe ca ovādaṃ sampaṭicchitvā attano attano rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni gate. Caṅkamantīti kasmiṃ samaye caṅkamanti? Paṇītabhojanapaccayassa thinamiddhassa vinodanatthaṃ, divā padhānikā vā te. Tādisānañhi pacchābhattaṃ caṅkamitvā nhatvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā nisajja samaṇadhammaṃ karontānaṃ cittaṃ ekaggaṃ hoti. Ye te bhikkhūti so kira ‘‘kahaṃ satthā kahaṃ sugatoti pariveṇena pariveṇaṃ āgantvā pucchitvāva pavisissāmī’’ti vilokento araññahatthī viya mahācaṅkame caṅkamamāne paṃsukūlike bhikkhū disvā tesaṃ santikaṃ agamāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Dassanakāmāti passitukāmā. Vihāroti gandhakuṭiṃ sandhāya āhaṃsu. Ataramānoti aturito, saṇikaṃ padapamāṇaṭṭhāne padaṃ nikkhipanto vattaṃ katvā susammaṭṭhaṃ muttajālasinduvārasadisaṃ vālukaṃ avināsentoti attho. Ālindanti pamukhaṃ. Aggaḷanti kavāṭaṃ. Ukkāsitvāti ukkāsitasaddaṃ katvā. Ākoṭehīti agganakhena īsakaṃ kuñcikāchiddasamīpe koṭehīti vuttaṃ hoti. Dvāraṃ kira atiupari amanussā, atiheṭṭhā dīghajātikā koṭenti. Tathā akoṭetvā majjhe chiddasamīpe koṭetabbanti idaṃ dvārakoṭanavattanti vadanti. Vivari bhagavā dvāranti na bhagavā uṭṭhāya dvāraṃ vivarati, vivaratūti pana hatthaṃ pasāreti. Tato ‘‘bhagavā tumhehi anekakappakoṭīsu dānaṃ dadamānehi na sahatthā dvāravivaraṇakammaṃ kata’’nti sayameva dvāraṃ vivaṭaṃ. Taṃ pana yasmā bhagavato manena vivaṭaṃ, tasmā ‘‘vivari bhagavā dvāra’’nti vattuṃ vaṭṭati.
ಮೇತ್ತೂಪಹಾರನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕಉಪಹಾರಂ। ಕತಞ್ಞುತನ್ತಿ ಅಯಞ್ಹಿ ರಾಜಾ ಪುಬ್ಬೇ ಥೂಲಸರೀರೋ ಅಹೋಸಿ, ದೋಣಪಾಕಂ ಭುಞ್ಜತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಹಾಪನತ್ಥಾಯ –
Mettūpahāranti mettāsampayuttaṃ kāyikavācasikaupahāraṃ. Kataññutanti ayañhi rājā pubbe thūlasarīro ahosi, doṇapākaṃ bhuñjati. Athassa bhagavā divase divase thokaṃ thokaṃ hāpanatthāya –
‘‘ಮನುಜಸ್ಸ ಸದಾ ಸತೀಮತೋ,
‘‘Manujassa sadā satīmato,
ಮತ್ತಂ ಜಾನತೋ ಲದ್ಧಭೋಜನೇ।
Mattaṃ jānato laddhabhojane;
ತನುಕಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ವೇದನಾ,
Tanukassa bhavanti vedanā,
ಸಣಿಕಂ ಜೀರತಿ ಆಯುಪಾಲಯ’’ನ್ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೨೪) –
Saṇikaṃ jīrati āyupālaya’’nti. (saṃ. ni. 1.124) –
ಇಮಂ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ನಾಳಿಕೋದನಪರಮತಾಯ ಸಣ್ಠಾಸಿ, ಗತ್ತಾನಿಪಿಸ್ಸ ತನೂನಿ ಥಿರಾನಿ ಜಾತಾನಿ। ತಂ ಭಗವತಾ ಕತಂ ಉಪಕಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕತಞ್ಞುತಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಕತವೇದಿತಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅರಿಯೇ ಞಾಯೇತಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನಕೇ ಮಗ್ಗೇ। ವುದ್ಧಸೀಲೋತಿ ವಡ್ಢಿತಸೀಲೋ। ಅರಿಯಸೀಲೋತಿ ಅಪೋಥುಜ್ಜನಿಕೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಕುಸಲಸೀಲೋತಿ ಅನವಜ್ಜೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಆರಞ್ಞಕೋತಿ ಜಾಯಮಾನೋಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ಜಾತೋ, ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಮಾನೋಪಿ ಅರಞ್ಞೇ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ದೇವವಿಮಾನಕಪ್ಪಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ವಸನ್ತೋಪಿ ಅರಞ್ಞೇಯೇವ ವಸೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
Imaṃ ovādaṃ adāsi. So imasmiṃ ovāde ṭhatvā divase divase thokaṃ thokaṃ hāpetvā anukkamena nāḷikodanaparamatāya saṇṭhāsi, gattānipissa tanūni thirāni jātāni. Taṃ bhagavatā kataṃ upakāraṃ sandhāya ‘‘kataññutaṃ kho ahaṃ, bhante, kataveditaṃ sampassamāno’’ti āha. Ariye ñāyeti sahavipassanake magge. Vuddhasīloti vaḍḍhitasīlo. Ariyasīloti apothujjanikehi sīlehi samannāgato. Kusalasīloti anavajjehi sīlehi samannāgato. Āraññakoti jāyamānopi araññe jāto, abhisambujjhamānopi araññe abhisambuddho, devavimānakappāya gandhakuṭiyā vasantopi araññeyeva vasīti dassento evamāha. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಮಹಾವಗ್ಗೋ ತತಿಯೋ।
Mahāvaggo tatiyo.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೦. ದುತಿಯಕೋಸಲಸುತ್ತಂ • 10. Dutiyakosalasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೧೦. ದುತಿಯಕೋಸಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Dutiyakosalasuttavaṇṇanā
