Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੭. ਦੁਤਿਯਕੁਟਿવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
7. Dutiyakuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā
ਅਯਮਾਹੁ ਪੁਰਾਣਿਯਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਕੁਟਿવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਸੋ ਕਿਰ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਪਰਿਲ਼ਾਹਕਾਲੇ ਨਲ਼વਿਲੀવੇਹਿ વਿਰਚਿਤਂ ਬੀਜਨਿਂ ਅਦਾਸਿ। ਤਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਨੁਮੋਦਨਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਸੇਸਂ ਯਦੇਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਅਞ੍ਜਨવਨਿਯਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਮੇવ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਅਯਂ ਕਿਰ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਾਯ ਪੁਰਾਣਕੁਟਿਕਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ, ‘‘ਅਯਂ ਕੁਟਿਕਾ ਜਿਣ੍ਣਾ, ਅਞ੍ਞਂ ਕੁਟਿਕਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਨવਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਕਾਮਾ ਦੇવਤਾ ਸਂવੇਗਜਨਨਤ੍ਥਂ ਇਮਂ ਉਤ੍ਤਾਨੋਭਾਸਂ ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਥਂ ‘‘ਅਯਮਾਹੁ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ।
Ayamāhupurāṇiyāti āyasmato kuṭivihārittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato pasannamānaso pariḷāhakāle naḷavilīvehi viracitaṃ bījaniṃ adāsi. Taṃ satthā anumodanagāthāya sampahaṃsesi. Sesaṃ yadettha vattabbaṃ, taṃ añjanavaniyattheravatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā aññatarāya purāṇakuṭikāya viharanto samaṇadhammaṃ acintetvā, ‘‘ayaṃ kuṭikā jiṇṇā, aññaṃ kuṭikaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti navakammavasena cittaṃ uppādesi. Tassa atthakāmā devatā saṃvegajananatthaṃ imaṃ uttānobhāsaṃ gambhīratthaṃ ‘‘ayamāhu’’ti gāthamāha.
੫੭. ਤਤ੍ਥ ਅਯਨ੍ਤਿ ਆਸਨ੍ਨਪਚ੍ਚਕ੍ਖવਚਨਂ। ਆਹੂਤਿ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਾਥਾਸੁਖਤ੍ਥਞ੍ਹਿ ਦੀਘਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਾਣਿਯਾਤਿ ਪੁਰਾਤਨੀ ਅਦ੍ਧਗਤਾ। ਅਞ੍ਞਂ ਪਤ੍ਥਯਸੇ ਨવਂ ਕੁਟਿਨ੍ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਕੁਟਿਯਾ ਪੁਰਾਣਭਾવੇਨ ਜਿਣ੍ਣਤਾਯ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਇਦਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨੀਯਤਾਯ ਨવਂ ਕੁਟਿਂ ਪਤ੍ਥਯਸੇ ਪਤ੍ਥੇਸਿ ਆਸੀਸਸਿ। ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਪਨ ਆਸਂ ਕੁਟਿਯਾ વਿਰਾਜਯ ਪੁਰਾਣਿਯਂ વਿਯ ਨવਾਯਮ੍ਪਿ ਕੁਟਿਯਂ ਆਸਂ ਤਣ੍ਹਂ ਅਪੇਕ੍ਖਂ વਿਰਾਜੇਹਿ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਤਤ੍ਥ વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਹਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੁਨ ਨવਾ ਨਾਮ ਕੁਟਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੁਨ ਇਦਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਮਾਨਾ ਦੁਕ੍ਖਾવਹਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਂ ਨવਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਯਥਾਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਯਂ ਪੁਰਾਣਿਯਂਯੇવ ਕੁਟਿਯਂ ਠਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਬ੍ਬਂ ਕਰੋਹੀਤਿ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ‘‘ਅਯਂ ਪੁਰਾਣੀ ਤਿਣਕੁਟਿਕਾ ਜਿਣ੍ਣਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਨવਂ ਤਿਣਕੁਟਿਕਂ ਕਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਨ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ, ਏવਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਨ ਭਾવਨਾਯ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਨੇਨ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਤੋ ਆਯਤਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਕੁਟਿਮ੍ਪਿ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਕਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋਯੇવ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸਾ ਪਨ ਨવਾ ਤਿਣਕੁਟਿ વਿਯ ਕਰਣਦੁਕ੍ਖੇਨ ਤਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋਪਿ ਜਰਾਮਰਣਸੋਕਪਰਿਦੇવਾਦਿਦੁਕ੍ਖਸਂਸਟ੍ਠਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਿਣਕੁਟਿਯਂ વਿਯ ਅਤ੍ਤਭਾવਕੁਟਿਯਂ ਆਸਂ ਅਪੇਕ੍ਖਂ વਿਰਾਜਯ ਸਬ੍ਬਸੋ ਤਤ੍ਥ વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਹਿ, ਏવਂ ਤੇ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਦੇવਤਾਯ ਚ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ਸਂવੇਗਜਾਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧੧.੩੬-੪੬) –
57. Tattha ayanti āsannapaccakkhavacanaṃ. Āhūti ahosīti attho. Gāthāsukhatthañhi dīghaṃ katvā vuttaṃ. Purāṇiyāti purātanī addhagatā. Aññaṃ patthayase navaṃ kuṭinti imissā kuṭiyā purāṇabhāvena jiṇṇatāya ito aññaṃ idāni nibbattanīyatāya navaṃ kuṭiṃ patthayase patthesi āsīsasi. Sabbena sabbaṃ pana āsaṃ kuṭiyā virājaya purāṇiyaṃ viya navāyampi kuṭiyaṃ āsaṃ taṇhaṃ apekkhaṃ virājehi, sabbaso tattha virattacitto hohi. Kasmā? Yasmā dukkhā bhikkhu puna navā nāma kuṭi bhikkhu puna idāni nibbattiyamānā dukkhāvahattā dukkhā, tasmā aññaṃ navaṃ dukkhaṃ anuppādento yathānibbattāyaṃ purāṇiyaṃyeva kuṭiyaṃ ṭhatvā attanā katabbaṃ karohīti. Ayañhettha adhippāyo – tvaṃ, bhikkhu, ‘‘ayaṃ purāṇī tiṇakuṭikā jiṇṇā’’ti aññaṃ navaṃ tiṇakuṭikaṃ kātuṃ icchasi, na samaṇadhammaṃ, evaṃ icchanto pana bhāvanāya ananuyuñjanena punabbhavābhinibbattiyā anativattanato āyatiṃ attabhāvakuṭimpi patthento kātuṃ icchantoyeva nāma hoti. Sā pana navā tiṇakuṭi viya karaṇadukkhena tato bhiyyopi jarāmaraṇasokaparidevādidukkhasaṃsaṭṭhatāya dukkhā, tasmā tiṇakuṭiyaṃ viya attabhāvakuṭiyaṃ āsaṃ apekkhaṃ virājaya sabbaso tattha virattacitto hohi, evaṃ te vaṭṭadukkhaṃ na bhavissatīti. Devatāya ca vacanaṃ sutvā thero saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.36-46) –
‘‘ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ , ਲੋਕਜੇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ।
‘‘Padumuttarabuddhassa , lokajeṭṭhassa tādino;
ਤਿਣਤ੍ਥਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ, ਉਪਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ॥
Tiṇatthare nisinnassa, upasantassa tādino.
‘‘ਨਲ਼ਮਾਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਬੀਜਨਿਂ ਅਹਂ।
‘‘Naḷamālaṃ gahetvāna, bandhitvā bījaniṃ ahaṃ;
ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪਨਾਮੇਸਿਂ, ਦ੍વਿਪਦਿਨ੍ਦਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ॥
Buddhassa upanāmesiṃ, dvipadindassa tādino.
‘‘ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ, ਬੀਜਨਿਂ ਲੋਕਨਾਯਕੋ।
‘‘Paṭiggahetvā sabbaññū, bījaniṃ lokanāyako;
ਮਮ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯ, ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਥ॥
Mama saṅkappamaññāya, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.
‘‘ਯਥਾ ਮੇ ਕਾਯੋ ਨਿਬ੍ਬਾਤਿ, ਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Yathā me kāyo nibbāti, pariḷāho na vijjati;
ਤਥੇવ ਤਿવਿਧਗ੍ਗੀਹਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਤવ વਿਮੁਚ੍ਚਤੁ॥
Tatheva tividhaggīhi, cittaṃ tava vimuccatu.
‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਦੇવਾ ਸਮਾਗਚ੍ਛੁਂ, ਯੇ ਕੇਚਿ વਨਨਿਸ੍ਸਿਤਾ।
‘‘Sabbe devā samāgacchuṃ, ye keci vananissitā;
ਸੋਸ੍ਸਾਮ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਹਾਸਯਨ੍ਤਞ੍ਚ ਦਾਯਕਂ॥
Sossāma buddhavacanaṃ, hāsayantañca dāyakaṃ.
‘‘ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਗવਾ ਤਤ੍ਥ, ਦੇવਸਙ੍ਘਪੁਰਕ੍ਖਤੋ।
‘‘Nisinno bhagavā tattha, devasaṅghapurakkhato;
ਦਾਯਕਂ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਨ੍ਤੋ, ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਥ॥
Dāyakaṃ sampahaṃsento, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ਇਮਿਨਾ ਬੀਜਨਿਦਾਨੇਨ, ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਣਿਧੀਹਿ ਚ।
‘‘Iminā bījanidānena, cittassa paṇidhīhi ca;
ਸੁਬ੍ਬਤੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Subbato nāma nāmena, cakkavattī bhavissati.
‘‘ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਾવਸੇਸੇਨ, ਸੁਕ੍ਕਮੂਲੇਨ ਚੋਦਿਤੋ।
‘‘Tena kammāvasesena, sukkamūlena codito;
ਮਾਲੁਤੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Māluto nāma nāmena, cakkavattī bhavissati.
‘‘ਇਮਿਨਾ ਬੀਜਨਿਦਾਨੇਨ, ਸਮ੍ਮਾਨવਿਪੁਲੇਨ ਚ।
‘‘Iminā bījanidānena, sammānavipulena ca;
ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਤਿ॥
Kappasatasahassampi, duggatiṃ nupapajjati.
‘‘ਤਿਂਸਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਮ੍ਹਿ, ਸੁਬ੍ਬਤਾ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸ ਤੇ।
‘‘Tiṃsakappasahassamhi, subbatā aṭṭhatiṃsa te;
ਏਕੂਨਤਿਂਸਸਹਸ੍ਸੇ, ਅਟ੍ਠ ਮਾਲੁਤਨਾਮਕਾ॥
Ekūnatiṃsasahasse, aṭṭha mālutanāmakā.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਨ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਙ੍ਕੁਸਭੂਤਾ’’ਤਿ ਤਮੇવ ਗਾਥਂ ਪਚ੍ਚੁਦਾਹਾਸਿ। ਸਾਯੇવ ਚ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਬ੍ਯਾਕਰਣਗਾਥਾ ਅਹੋਸਿ। ਕੁਟਿਓવਾਦੇਨ ਲਦ੍ਧવਿਸੇਸਤ੍ਤਾ ਚਸ੍ਸ ਕੁਟਿવਿਹਾਰੀਤ੍વੇવ ਸਮਞ੍ਞਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Arahatte pana patiṭṭhito ‘‘ayaṃ me arahattappattiyā aṅkusabhūtā’’ti tameva gāthaṃ paccudāhāsi. Sāyeva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosi. Kuṭiovādena laddhavisesattā cassa kuṭivihārītveva samaññā ahosīti.
ਦੁਤਿਯਕੁਟਿવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dutiyakuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੭. ਦੁਤਿਯਕੁਟਿવਿਹਾਰਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 7. Dutiyakuṭivihārittheragāthā