Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൭. ദുതിയകുടിവിഹാരിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
7. Dutiyakuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā
അയമാഹു പുരാണിയാതി ആയസ്മതോ കുടിവിഹാരിത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോ കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ പസന്നമാനസോ പരിളാഹകാലേ നളവിലീവേഹി വിരചിതം ബീജനിം അദാസി. തം സത്ഥാ അനുമോദനഗാഥായ സമ്പഹംസേസി. സേസം യദേത്ഥ വത്തബ്ബം, തം അഞ്ജനവനിയത്ഥേരവത്ഥുമ്ഹി വുത്തസദിസമേവ. അയം പന വിസേസോ – അയം കിര വുത്തനയേന പബ്ബജിത്വാ അഞ്ഞതരായ പുരാണകുടികായ വിഹരന്തോ സമണധമ്മം അചിന്തേത്വാ, ‘‘അയം കുടികാ ജിണ്ണാ, അഞ്ഞം കുടികം കാതും വട്ടതീ’’തി നവകമ്മവസേന ചിത്തം ഉപ്പാദേസി. തസ്സ അത്ഥകാമാ ദേവതാ സംവേഗജനനത്ഥം ഇമം ഉത്താനോഭാസം ഗമ്ഭീരത്ഥം ‘‘അയമാഹു’’തി ഗാഥമാഹ.
Ayamāhupurāṇiyāti āyasmato kuṭivihārittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato pasannamānaso pariḷāhakāle naḷavilīvehi viracitaṃ bījaniṃ adāsi. Taṃ satthā anumodanagāthāya sampahaṃsesi. Sesaṃ yadettha vattabbaṃ, taṃ añjanavaniyattheravatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā aññatarāya purāṇakuṭikāya viharanto samaṇadhammaṃ acintetvā, ‘‘ayaṃ kuṭikā jiṇṇā, aññaṃ kuṭikaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti navakammavasena cittaṃ uppādesi. Tassa atthakāmā devatā saṃvegajananatthaṃ imaṃ uttānobhāsaṃ gambhīratthaṃ ‘‘ayamāhu’’ti gāthamāha.
൫൭. തത്ഥ അയന്തി ആസന്നപച്ചക്ഖവചനം. ആഹൂതി അഹോസീതി അത്ഥോ. ഗാഥാസുഖത്ഥഞ്ഹി ദീഘം കത്വാ വുത്തം. പുരാണിയാതി പുരാതനീ അദ്ധഗതാ. അഞ്ഞം പത്ഥയസേ നവം കുടിന്തി ഇമിസ്സാ കുടിയാ പുരാണഭാവേന ജിണ്ണതായ ഇതോ അഞ്ഞം ഇദാനി നിബ്ബത്തനീയതായ നവം കുടിം പത്ഥയസേ പത്ഥേസി ആസീസസി. സബ്ബേന സബ്ബം പന ആസം കുടിയാ വിരാജയ പുരാണിയം വിയ നവായമ്പി കുടിയം ആസം തണ്ഹം അപേക്ഖം വിരാജേഹി, സബ്ബസോ തത്ഥ വിരത്തചിത്തോ ഹോഹി. കസ്മാ? യസ്മാ ദുക്ഖാ ഭിക്ഖു പുന നവാ നാമ കുടി ഭിക്ഖു പുന ഇദാനി നിബ്ബത്തിയമാനാ ദുക്ഖാവഹത്താ ദുക്ഖാ, തസ്മാ അഞ്ഞം നവം ദുക്ഖം അനുപ്പാദേന്തോ യഥാനിബ്ബത്തായം പുരാണിയംയേവ കുടിയം ഠത്വാ അത്തനാ കതബ്ബം കരോഹീതി. അയഞ്ഹേത്ഥ അധിപ്പായോ – ത്വം, ഭിക്ഖു, ‘‘അയം പുരാണീ തിണകുടികാ ജിണ്ണാ’’തി അഞ്ഞം നവം തിണകുടികം കാതും ഇച്ഛസി, ന സമണധമ്മം, ഏവം ഇച്ഛന്തോ പന ഭാവനായ അനനുയുഞ്ജനേന പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തിയാ അനതിവത്തനതോ ആയതിം അത്തഭാവകുടിമ്പി പത്ഥേന്തോ കാതും ഇച്ഛന്തോയേവ നാമ ഹോതി. സാ പന നവാ തിണകുടി വിയ കരണദുക്ഖേന തതോ ഭിയ്യോപി ജരാമരണസോകപരിദേവാദിദുക്ഖസംസട്ഠതായ ദുക്ഖാ, തസ്മാ തിണകുടിയം വിയ അത്തഭാവകുടിയം ആസം അപേക്ഖം വിരാജയ സബ്ബസോ തത്ഥ വിരത്തചിത്തോ ഹോഹി, ഏവം തേ വട്ടദുക്ഖം ന ഭവിസ്സതീതി. ദേവതായ ച വചനം സുത്വാ ഥേരോ സംവേഗജാതോ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ ഘടേന്തോ വായമന്തോ നചിരസ്സേവ അരഹത്തേ പതിട്ഠാസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൧.൩൬-൪൬) –
57. Tattha ayanti āsannapaccakkhavacanaṃ. Āhūti ahosīti attho. Gāthāsukhatthañhi dīghaṃ katvā vuttaṃ. Purāṇiyāti purātanī addhagatā. Aññaṃ patthayase navaṃ kuṭinti imissā kuṭiyā purāṇabhāvena jiṇṇatāya ito aññaṃ idāni nibbattanīyatāya navaṃ kuṭiṃ patthayase patthesi āsīsasi. Sabbena sabbaṃ pana āsaṃ kuṭiyā virājaya purāṇiyaṃ viya navāyampi kuṭiyaṃ āsaṃ taṇhaṃ apekkhaṃ virājehi, sabbaso tattha virattacitto hohi. Kasmā? Yasmā dukkhā bhikkhu puna navā nāma kuṭi bhikkhu puna idāni nibbattiyamānā dukkhāvahattā dukkhā, tasmā aññaṃ navaṃ dukkhaṃ anuppādento yathānibbattāyaṃ purāṇiyaṃyeva kuṭiyaṃ ṭhatvā attanā katabbaṃ karohīti. Ayañhettha adhippāyo – tvaṃ, bhikkhu, ‘‘ayaṃ purāṇī tiṇakuṭikā jiṇṇā’’ti aññaṃ navaṃ tiṇakuṭikaṃ kātuṃ icchasi, na samaṇadhammaṃ, evaṃ icchanto pana bhāvanāya ananuyuñjanena punabbhavābhinibbattiyā anativattanato āyatiṃ attabhāvakuṭimpi patthento kātuṃ icchantoyeva nāma hoti. Sā pana navā tiṇakuṭi viya karaṇadukkhena tato bhiyyopi jarāmaraṇasokaparidevādidukkhasaṃsaṭṭhatāya dukkhā, tasmā tiṇakuṭiyaṃ viya attabhāvakuṭiyaṃ āsaṃ apekkhaṃ virājaya sabbaso tattha virattacitto hohi, evaṃ te vaṭṭadukkhaṃ na bhavissatīti. Devatāya ca vacanaṃ sutvā thero saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.36-46) –
‘‘പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സ , ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;
‘‘Padumuttarabuddhassa , lokajeṭṭhassa tādino;
തിണത്ഥരേ നിസിന്നസ്സ, ഉപസന്തസ്സ താദിനോ.
Tiṇatthare nisinnassa, upasantassa tādino.
‘‘നളമാലം ഗഹേത്വാന, ബന്ധിത്വാ ബീജനിം അഹം;
‘‘Naḷamālaṃ gahetvāna, bandhitvā bījaniṃ ahaṃ;
ബുദ്ധസ്സ ഉപനാമേസിം, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ.
Buddhassa upanāmesiṃ, dvipadindassa tādino.
‘‘പടിഗ്ഗഹേത്വാ സബ്ബഞ്ഞൂ, ബീജനിം ലോകനായകോ;
‘‘Paṭiggahetvā sabbaññū, bījaniṃ lokanāyako;
മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, ഇമം ഗാഥം അഭാസഥ.
Mama saṅkappamaññāya, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.
‘‘യഥാ മേ കായോ നിബ്ബാതി, പരിളാഹോ ന വിജ്ജതി;
‘‘Yathā me kāyo nibbāti, pariḷāho na vijjati;
തഥേവ തിവിധഗ്ഗീഹി, ചിത്തം തവ വിമുച്ചതു.
Tatheva tividhaggīhi, cittaṃ tava vimuccatu.
‘‘സബ്ബേ ദേവാ സമാഗച്ഛും, യേ കേചി വനനിസ്സിതാ;
‘‘Sabbe devā samāgacchuṃ, ye keci vananissitā;
സോസ്സാമ ബുദ്ധവചനം, ഹാസയന്തഞ്ച ദായകം.
Sossāma buddhavacanaṃ, hāsayantañca dāyakaṃ.
‘‘നിസിന്നോ ഭഗവാ തത്ഥ, ദേവസങ്ഘപുരക്ഖതോ;
‘‘Nisinno bhagavā tattha, devasaṅghapurakkhato;
ദായകം സമ്പഹംസേന്തോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.
Dāyakaṃ sampahaṃsento, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ഇമിനാ ബീജനിദാനേന, ചിത്തസ്സ പണിധീഹി ച;
‘‘Iminā bījanidānena, cittassa paṇidhīhi ca;
സുബ്ബതോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.
Subbato nāma nāmena, cakkavattī bhavissati.
‘‘തേന കമ്മാവസേസേന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;
‘‘Tena kammāvasesena, sukkamūlena codito;
മാലുതോ നാമ നാമേന, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.
Māluto nāma nāmena, cakkavattī bhavissati.
‘‘ഇമിനാ ബീജനിദാനേന, സമ്മാനവിപുലേന ച;
‘‘Iminā bījanidānena, sammānavipulena ca;
കപ്പസതസഹസ്സമ്പി, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജതി.
Kappasatasahassampi, duggatiṃ nupapajjati.
‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, സുബ്ബതാ അട്ഠതിംസ തേ;
‘‘Tiṃsakappasahassamhi, subbatā aṭṭhatiṃsa te;
ഏകൂനതിംസസഹസ്സേ, അട്ഠ മാലുതനാമകാ.
Ekūnatiṃsasahasse, aṭṭha mālutanāmakā.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തേ പന പതിട്ഠിതോ ‘‘അയം മേ അരഹത്തപ്പത്തിയാ അങ്കുസഭൂതാ’’തി തമേവ ഗാഥം പച്ചുദാഹാസി. സായേവ ച ഥേരസ്സ അഞ്ഞാബ്യാകരണഗാഥാ അഹോസി. കുടിഓവാദേന ലദ്ധവിസേസത്താ ചസ്സ കുടിവിഹാരീത്വേവ സമഞ്ഞാ അഹോസീതി.
Arahatte pana patiṭṭhito ‘‘ayaṃ me arahattappattiyā aṅkusabhūtā’’ti tameva gāthaṃ paccudāhāsi. Sāyeva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosi. Kuṭiovādena laddhavisesattā cassa kuṭivihārītveva samaññā ahosīti.
ദുതിയകുടിവിഹാരിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dutiyakuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൭. ദുതിയകുടിവിഹാരിത്ഥേരഗാഥാ • 7. Dutiyakuṭivihārittheragāthā