| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
දුතියමග්‌ගො
Dutiyamaggo
361. ඉදානි දුතියමග්‌ගාදීනං දස්‌සනත්‌ථං පුන කතමෙ ධම්‌මා කුසලාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ කාමරාගබ්‍යාපාදානං තනුභාවායාති එතෙසං කිලෙසානං තනුභාවත්‌ථාය. තත්‌ථ ද්‌වීහි කාරණෙහි තනුභාවො වෙදිතබ්‌බො – අධිච්‌චුප්‌පත්‌තියා ච පරියුට්‌ඨානමන්‌දතාය ච. සකදාගාමිස්‌ස හි, වට්‌ටානුසාරිමහාජනස්‌සෙව, කිලෙසා අභිණ්‌හං නුප්‌පජ්‌ජන්‌ති, කදාචි කදාචි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති; උප්‌පජ්‌ජන්‌තාපි විරළාකාරා හුත්‌වා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විරළවාපිතඛෙත්‌තෙ අඞ්‌කුරා විය. උප්‌පජ්‌ජමානාපි, ච වට්‌ටානුසාරිමහාජනස්‌සෙව, මද්‌දන්‌තා ඵරන්‌තා ඡාදෙන්‌තා අන්‌ධකාරං කරොන්‌තා නුප්‌පජ්‌ජන්‌ති. ද්‌වීහි පන මග්‌ගෙහි පහීනත්‌තා මන්‌දා මන්‌දා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති. තනුකාකාරා හුත්‌වා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, අබ්‌භපටලං විය මක්‌ඛිකාපත්‌තං විය ච.
361. Idāni dutiyamaggādīnaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāyāti etesaṃ kilesānaṃ tanubhāvatthāya. Tattha dvīhi kāraṇehi tanubhāvo veditabbo – adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya ca. Sakadāgāmissa hi, vaṭṭānusārimahājanasseva, kilesā abhiṇhaṃ nuppajjanti, kadāci kadāci uppajjanti; uppajjantāpi viraḷākārā hutvā uppajjanti, viraḷavāpitakhette aṅkurā viya. Uppajjamānāpi, ca vaṭṭānusārimahājanasseva, maddantā pharantā chādentā andhakāraṃ karontā nuppajjanti. Dvīhi pana maggehi pahīnattā mandā mandā uppajjanti. Tanukākārā hutvā uppajjanti, abbhapaṭalaṃ viya makkhikāpattaṃ viya ca.
තත්‌ථ කෙචි ථෙරා වදන්‌ති – ‘සකදාගාමිස්‌ස කිලෙසා කිඤ්‌චාපි චිරෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, බහලාව පන හුත්‌වා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, තථා හිස්‌ස පුත්‌තා ච ධීතරො ච දිස්‌සන්‌තී’ති. එතං පන අප්‌පමාණං. පුත්‌තධීතරො හි අඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගපරාමසනමත්‌තෙනපි හොන්‌ති. ද්‌වීහි පන මග්‌ගෙහි පහීනත්‌තා නත්‌ථි කිලෙසානං බහලතාති. ද්‌වීහි එව කාරණෙහිස්‌ස කිලෙසානං තනුභාවො වෙදිතබ්‌බො – අධිච්‌චුප්‌පත්‌තියා ච පරියුට්‌ඨානමන්‌දතාය චාති.
Tattha keci therā vadanti – ‘sakadāgāmissa kilesā kiñcāpi cirena uppajjanti, bahalāva pana hutvā uppajjanti, tathā hissa puttā ca dhītaro ca dissantī’ti. Etaṃ pana appamāṇaṃ. Puttadhītaro hi aṅgapaccaṅgaparāmasanamattenapi honti. Dvīhi pana maggehi pahīnattā natthi kilesānaṃ bahalatāti. Dvīhi eva kāraṇehissa kilesānaṃ tanubhāvo veditabbo – adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya cāti.
දුතියායාති ගණනවසෙනාපි දුතියුප්‌පත්‌තිවසෙනාපි දුතියාය. භූමියා පත්‌තියාති සාමඤ්‌ඤඵලස්‌ස පටිලාභත්‌ථාය. තතියචතුත්‌ථෙසුපි එසෙව නයො. විසෙසමත්‌තංයෙව පන වක්‌ඛාම.
Dutiyāyāti gaṇanavasenāpi dutiyuppattivasenāpi dutiyāya. Bhūmiyā pattiyāti sāmaññaphalassa paṭilābhatthāya. Tatiyacatutthesupi eseva nayo. Visesamattaṃyeva pana vakkhāma.
අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියන්‌ති ආජානනකං ඉන්‌ද්‍රියං. පඨමමග්‌ගෙන ඤාතමරියාදං අනතික්‌කමිත්‌වා තෙසංයෙව තෙන මග්‌ගෙන ඤාතානං චතුසච්‌චධම්‌මානං ජානනකං ඉන්‌ද්‍රියන්‌ති වුත්‌තං හොති. නිද්‌දෙසවාරෙපිස්‌ස ඉමිනාව නයෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. කොට්‌ඨාසවාරෙපි ඉමිනාව සද්‌ධිං නවින්‌ද්‍රියානි හොන්‌ති. සෙසං පුරිමනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.
Aññindriyanti ājānanakaṃ indriyaṃ. Paṭhamamaggena ñātamariyādaṃ anatikkamitvā tesaṃyeva tena maggena ñātānaṃ catusaccadhammānaṃ jānanakaṃ indriyanti vuttaṃ hoti. Niddesavārepissa imināva nayena attho veditabbo. Koṭṭhāsavārepi imināva saddhiṃ navindriyāni honti. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
දුතියමග්‌ගො නිට්‌ඨිතො.
Dutiyamaggo niṭṭhito.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ලොකුත්‌තරකුසලං • Lokuttarakusalaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / දුතියමග්‌ගවණ්‌ණනා • Dutiyamaggavaṇṇanā
