| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
५. दुतियमारपाससुत्तवण्णना
5. Dutiyamārapāsasuttavaṇṇanā
१४१. अनुपुब्बगमनचारिकन्ति गामनिगमराजधानीसु अनुक्कमेन गमनसङ्खातं चारिकं। एवं हि गतेसूति एवं तुम्हेसु बहूसु एकज्झं गतेसु।
141.Anupubbagamanacārikanti gāmanigamarājadhānīsu anukkamena gamanasaṅkhātaṃ cārikaṃ. Evaṃ hi gatesūti evaṃ tumhesu bahūsu ekajjhaṃ gatesu.
आदिम्हि कल्याणं एतस्साति आदिकल्याणं, तथा सेसेसु। सासनस्स आदि सीलं मूलकत्ता। तस्स समथादयो मज्झं सासनसम्पत्तिया वेमज्झभावतो। फलनिब्बानानि परियोसानं तदधिगमतो उत्तरि करणीयाभावतो। सासने सम्मापटिपत्ति नाम पञ्ञाय होति, तस्सा च सीलं समाधि च मूलन्ति आह ‘‘सीलसमाधयो वा आदी’’ति। यस्मा पञ्ञा अनुबोधपटिवेधवसेन दुविधा, तस्मा तदुभयं गण्हन्तो ‘‘विपस्सनामग्गा मज्झ’’न्ति आह। पञ्ञानिप्फत्ति फलकिच्चं, निब्बानसच्छिकिरिया पन सम्मापटिपत्तिया परियोसानं ततो परं कत्तब्बाभावतोति आह ‘‘फलनिब्बानानि परियोसान’’न्ति। फलग्गहणेन हि सउपादिसेसनिब्बानं गय्हति, इतरेन इतरं, तदुभयवसेन पटिपत्तिया ओसानन्ति आह ‘‘फलनिब्बानानि परियोसान’’न्ति। ‘‘तस्मातिह त्वं, भिक्खु, आदिमेव विसोधेहि कुसलेसु धम्मेसु। को चादि कुसलानं धम्मानं? सीलञ्च सुविसुद्धं, दिट्ठि च उजुका’’ति (सं॰ नि॰ ५.३६९) वचनतो सीलदिट्ठुजुकताय मत्थकभूता विपस्सना, तदधिट्ठाना सीलसमाधीति इमे तस्स सासनस्स मूलन्ति आह ‘‘सीलसमाधिविपस्सना वा आदी’’ति। सेसं वुत्तनयमेव।
Ādimhi kalyāṇaṃ etassāti ādikalyāṇaṃ, tathā sesesu. Sāsanassa ādi sīlaṃ mūlakattā. Tassa samathādayo majjhaṃ sāsanasampattiyā vemajjhabhāvato. Phalanibbānāni pariyosānaṃ tadadhigamato uttari karaṇīyābhāvato. Sāsane sammāpaṭipatti nāma paññāya hoti, tassā ca sīlaṃ samādhi ca mūlanti āha ‘‘sīlasamādhayo vā ādī’’ti. Yasmā paññā anubodhapaṭivedhavasena duvidhā, tasmā tadubhayaṃ gaṇhanto ‘‘vipassanāmaggā majjha’’nti āha. Paññānipphatti phalakiccaṃ, nibbānasacchikiriyā pana sammāpaṭipattiyā pariyosānaṃ tato paraṃ kattabbābhāvatoti āha ‘‘phalanibbānāni pariyosāna’’nti. Phalaggahaṇena hi saupādisesanibbānaṃ gayhati, itarena itaraṃ, tadubhayavasena paṭipattiyā osānanti āha ‘‘phalanibbānāni pariyosāna’’nti. ‘‘Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, ādimeva visodhehi kusalesu dhammesu. Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ? Sīlañca suvisuddhaṃ, diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369) vacanato sīladiṭṭhujukatāya matthakabhūtā vipassanā, tadadhiṭṭhānā sīlasamādhīti ime tassa sāsanassa mūlanti āha ‘‘sīlasamādhivipassanā vā ādī’’ti. Sesaṃ vuttanayameva.
किञ्चापि अवयवविनिमुत्तो समुदायो नत्थि, येसु पन अवयवेसु समुदायरूपेन अपेक्खितेसु गाथाति समञ्ञा, तं ततो भिन्नं विय कत्वा दस्सेन्तो ‘‘चतुप्पदिकगाथाय ताव पठमपादो’’तिआदिमाह। पञ्चपदछप्पदानं गाथानं आदिपरियोसानग्गहणेन इतरे दुतियादयो तयो चत्तारो वा मज्झन्ति अवुत्तसिद्धमेवाति न वुत्तं। एकानुसन्धिकसुत्तस्साति इदं बहुविभागं यथानुसन्धिना एकानुसन्धिकं सुत्तं सन्धाय वुत्तं, इतरस्स पन तेयेव देसेतब्बधम्मविभागेन आदिमज्झपरियोसानभागा लब्भन्ति। निदानन्ति कालदेसकपरिसादि-अपदिसनलक्खणादिको अत्थो। इदमवोचाति इति-सद्दो आदिअत्थो। तेन तदवसेसनिगमनपाळिं सङ्गण्हाति। अनेकानुसन्धीकस्स सह निदानेन पठमो अनुसन्धि आदि। सह निगमनेन पच्छिमो परियोसानं, इतरेन मज्झिमन्तिआदिमज्झपरियोसानानि वेदितब्बानि।
Kiñcāpi avayavavinimutto samudāyo natthi, yesu pana avayavesu samudāyarūpena apekkhitesu gāthāti samaññā, taṃ tato bhinnaṃ viya katvā dassento ‘‘catuppadikagāthāya tāva paṭhamapādo’’tiādimāha. Pañcapadachappadānaṃ gāthānaṃ ādipariyosānaggahaṇena itare dutiyādayo tayo cattāro vā majjhanti avuttasiddhamevāti na vuttaṃ. Ekānusandhikasuttassāti idaṃ bahuvibhāgaṃ yathānusandhinā ekānusandhikaṃ suttaṃ sandhāya vuttaṃ, itarassa pana teyeva desetabbadhammavibhāgena ādimajjhapariyosānabhāgā labbhanti. Nidānanti kāladesakaparisādi-apadisanalakkhaṇādiko attho. Idamavocāti iti-saddo ādiattho. Tena tadavasesanigamanapāḷiṃ saṅgaṇhāti. Anekānusandhīkassa saha nidānena paṭhamo anusandhi ādi. Saha nigamanena pacchimo pariyosānaṃ, itarena majjhimantiādimajjhapariyosānāni veditabbāni.
सात्थकन्ति अत्थसम्पत्तिया सात्थकं कत्वा। सब्यञ्जनन्ति ब्यञ्जनसम्पत्तिया सब्यञ्जनं। सम्पत्ति च नाम परिपुण्णब्यञ्जनताति आह ‘‘ब्यञ्जनेहि…पे॰… देसेता’’ति। सकलपरिपुण्णन्ति सब्बसो परिपुण्णं सीलादिपञ्चधम्मक्खन्धपारिपूरिया। निरुपक्किलेसं दिट्ठिमानादिउपक्किलेसाभावतो। अविसेसतो तिस्सो सिक्खा सकले सासने भवन्ति। धम्मोति पन ब्रह्मचरियं वा सन्धाय वुत्तं ‘‘कतमेसानं खो, भन्ते, बुद्धानं भगवन्तानं ब्रह्मचरियं चिरट्ठितिकं अहोसी’’तिआदीसु (पारा॰ १८) विय। दुकूलसाणिया पटिच्छन्ना विय, न तु पाकारसेलादिपटिच्छन्ना विय। तेन धम्मनिरुत्तिया सकलकिलेसानं पहानानुभावं वदति। अलाभपरिहानिया, न लद्धपरिहानिया। अड्ढुड्ढानीति पञ्चसताधिकानि तीणि पाटिहारियसहस्सानि। सातन्ति सुखं।
Sātthakanti atthasampattiyā sātthakaṃ katvā. Sabyañjananti byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Sampatti ca nāma paripuṇṇabyañjanatāti āha ‘‘byañjanehi…pe… desetā’’ti. Sakalaparipuṇṇanti sabbaso paripuṇṇaṃ sīlādipañcadhammakkhandhapāripūriyā. Nirupakkilesaṃ diṭṭhimānādiupakkilesābhāvato. Avisesato tisso sikkhā sakale sāsane bhavanti. Dhammoti pana brahmacariyaṃ vā sandhāya vuttaṃ ‘‘katamesānaṃ kho, bhante, buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’tiādīsu (pārā. 18) viya. Dukūlasāṇiyā paṭicchannā viya, na tu pākāraselādipaṭicchannā viya. Tena dhammaniruttiyā sakalakilesānaṃ pahānānubhāvaṃ vadati. Alābhaparihāniyā, na laddhaparihāniyā. Aḍḍhuḍḍhānīti pañcasatādhikāni tīṇi pāṭihāriyasahassāni. Sātanti sukhaṃ.
दुतियमारपाससुत्तवण्णना निट्ठिता।
Dutiyamārapāsasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. दुतियमारपाससुत्तं • 5. Dutiyamārapāsasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. दुतियमारपाससुत्तवण्णना • 5. Dutiyamārapāsasuttavaṇṇanā
