| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมานวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
๑๑. ทุติยนาควิมานวณฺณนา
11. Dutiyanāgavimānavaṇṇanā
มหนฺตํ นาคํ อภิรุยฺหาติ ทุติยนาควิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ เตน สมเยน ราชคเห อญฺญตโร อุปาสโก สโทฺธ ปสโนฺน ปญฺจสุ สีเลสุ ปติฎฺฐิโต อุโปสถทิวเสสุ อุโปสถสีลํ สมาทิยิตฺวา ปุเรภตฺตํ อตฺตโน วิภวานุรูปํ ภิกฺขูนํ ทานานิ ทตฺวา สยํ ภุญฺชิตฺวา สุทฺธวตฺถนิวโตฺถ สุทฺธุตฺตราสโงฺค ปจฺฉาภตฺตํ เยภุเยฺยน อฎฺฐ ปานานิ คาหาเปตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิยฺยาเทตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุณาติฯ เอวํ โส สกฺกจฺจํ ทานมยํ สีลมยญฺจ พหุํ สุจริตํ อุปจินิตฺวา อิโต จุโต ตาวติํเสสุ อุปฺปชฺชิฯ ตสฺส ปุญฺญานุภาเวน สพฺพเสโต มหโนฺต ทิโพฺพ หตฺถินาโค ปาตุรโหสิฯ โส ตํ อภิรุยฺห มหเนฺตน ปริวาเรน มหเนฺตน ทิพฺพานุภาเวน กาเลน กาลํ อุยฺยานกีฬํ คจฺฉติฯ
Mahantaṃ nāgaṃ abhiruyhāti dutiyanāgavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane. Tena samayena rājagahe aññataro upāsako saddho pasanno pañcasu sīlesu patiṭṭhito uposathadivasesu uposathasīlaṃ samādiyitvā purebhattaṃ attano vibhavānurūpaṃ bhikkhūnaṃ dānāni datvā sayaṃ bhuñjitvā suddhavatthanivattho suddhuttarāsaṅgo pacchābhattaṃ yebhuyyena aṭṭha pānāni gāhāpetvā vihāraṃ gantvā bhikkhusaṅghassa niyyādetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇāti. Evaṃ so sakkaccaṃ dānamayaṃ sīlamayañca bahuṃ sucaritaṃ upacinitvā ito cuto tāvatiṃsesu uppajji. Tassa puññānubhāvena sabbaseto mahanto dibbo hatthināgo pāturahosi. So taṃ abhiruyha mahantena parivārena mahantena dibbānubhāvena kālena kālaṃ uyyānakīḷaṃ gacchati.
อเถกทิวสํ กตญฺญุตาย โจทิยมาโน อฑฺฒรตฺติสมเย ตํ ทิพฺพนาคํ อภิรุยฺห มหตา ปริวาเรน ‘‘ภควนฺตํ วนฺทิสฺสามี’’ติ เทวโลกโต อาคนฺตฺวา เกวลกปฺปํ เวฬุวนํ โอภาเสตฺวา หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อภิวาเทตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห เอกมนฺตํ อฎฺฐาสิ ฯ ตํ ภควโต สมีเป ฐิโต อายสฺมา วงฺคีโส ภควโต อนุญฺญาย อิมาหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ –
Athekadivasaṃ kataññutāya codiyamāno aḍḍharattisamaye taṃ dibbanāgaṃ abhiruyha mahatā parivārena ‘‘bhagavantaṃ vandissāmī’’ti devalokato āgantvā kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā hatthikkhandhato oruyha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi . Taṃ bhagavato samīpe ṭhito āyasmā vaṅgīso bhagavato anuññāya imāhi gāthāhi pucchi –
๙๖๘.
968.
‘‘มหนฺตํ นาคํ อภิรุยฺห, สพฺพเสตํ คชุตฺตมํ;
‘‘Mahantaṃ nāgaṃ abhiruyha, sabbasetaṃ gajuttamaṃ;
วนา วนํ อนุปริยาสิ, นารีคณปุรกฺขโต;
Vanā vanaṃ anupariyāsi, nārīgaṇapurakkhato;
โอภาเสโนฺต ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกาฯ
Obhāsento disā sabbā, osadhī viya tārakā.
๙๖๙.
969.
‘‘เกน เตตาทิโส วโณฺณ…เป.…
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo…pe…
วโณฺณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
ตตฺถา ปุจฺฉิโต โสปิ ตสฺส คาถาหิ เอว พฺยากาสิฯ
Tatthā pucchito sopi tassa gāthāhi eva byākāsi.
๙๗๑.
971.
‘‘โส เทวปุโตฺต อตฺตมโน, วงฺคีเสเนว ปุจฺฉิโต;
‘‘So devaputto attamano, vaṅgīseneva pucchito;
ปญฺหํ ปุโฎฺฐ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
๙๗๒.
972.
‘‘อหํ มนุเสฺสสุ มนุสฺสภูโต, อุปาสโก จกฺขุมโต อโหสิํ;
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūto, upāsako cakkhumato ahosiṃ;
ปาณาติปาตา วิรโต อโหสิํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํฯ
Pāṇātipātā virato ahosiṃ, loke adinnaṃ parivajjayissaṃ.
๙๗๓.
973.
‘‘อมชฺชโป โน จ มุสา อภาณิํ, สเกน ทาเรน จ ตุโฎฺฐ อโหสิํ;
‘‘Amajjapo no ca musā abhāṇiṃ, sakena dārena ca tuṭṭho ahosiṃ;
อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปสนฺนจิโตฺต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสิํฯ
Annañca pānañca pasannacitto, sakkacca dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ.
๙๗๔.
974.
‘‘เตน เมตาทิโส วโณฺณ…เป.…
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…
วโณฺณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.
ตตฺถ อปุพฺพํ นตฺถิ, เสสํ เหฎฺฐา วุตฺตนยเมวฯ
Tattha apubbaṃ natthi, sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ทุติยนาควิมานวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dutiyanāgavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / วิมานวตฺถุปาฬิ • Vimānavatthupāḷi / ๑๑. ทุติยนาควิมานวตฺถุ • 11. Dutiyanāgavimānavatthu
