| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / උදාන-අට්‌ඨකථා • Udāna-aṭṭhakathā |
5. දුතියනානාතිත්‌ථියසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Dutiyanānātitthiyasuttavaṇṇanā
55. පඤ්‌චමෙ සස්‌සතො අත්‌තා ච ලොකො චාති රූපාදීසු අඤ්‌ඤතරං අත්‌තාති ච ලොකොති ච ගහෙත්‌වා තං සස්‌සතං නිච්‌චන්‌ති අඤ්‌ඤෙපි ච තථා ගාහෙන්‌තා වොහරන්‌ති. යථාහ –
55. Pañcame sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā taṃ sassataṃ niccanti aññepi ca tathā gāhentā voharanti. Yathāha –
‘‘රූපං අත්‌තා චෙව ලොකො ච සස්‌සතො චාති අත්‌තානඤ්‌ච ලොකඤ්‌ච පඤ්‌ඤපෙන්‌ති. වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තා ච ලොකො ච සස්‌සතො චාති අත්‌තානඤ්‌ච ලොකඤ්‌ච පඤ්‌ඤපෙන්‌තී’’ති.
‘‘Rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapenti. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attā ca loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti.
අථ වා අත්‌තාති අහඞ්‌කාරවත්‌ථු, ලොකොති මමඞ්‌කාරවත්‌ථු, යං ‘‘අත්‌තනිය’’න්‌ති වුච්‌චති. අත්‌තාති වා සයං, ලොකොති පරො. අත්‌තාති වා පඤ්‌චසු උපාදානක්‌ඛන්‌ධෙසු එකො ඛන්‌ධො, ඉතරො ලොකො . අත්‌තාති වා සවිඤ්‌ඤාණකො ඛන්‌ධසන්‌තානො, අවිඤ්‌ඤාණකො ලොකො. එවං තං තං අත්‌තාති ච ලොකොති ච යථාදස්‌සනං ද්‌විධා ගහෙත්‌වා තදුභයං ‘‘නිච්‌චො ධුවො සස්‌සතො’’ති අභිනිවිස්‌ස වොහරන්‌ති. එතෙන චත්‌තාරො සස්‌සතවාදා දස්‌සිතා. අසස්‌සතොති සත්‌තපි උච්‌ඡෙදවාදා දස්‌සිතා. සස්‌සතො ච අසස්‌සතො චාති එකච්‌චො අත්‌තා ච ලොකො ච සස්‌සතො, එකච්‌චො අසස්‌සතොති එවං සස්‌සතො ච අසස්‌සතො චාති අත්‌ථො. අථ වා ස්‌වෙව අත්‌තා ච ලොකො ච අත්‌තගතිදිට්‌ඨිකානං විය සස්‌සතො ච අසස්‌සතො ච, සියා සස්‌සතොති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. සබ්‌බථාපි ඉමිනා එකච්‌චසස්‌සතවාදො දස්‌සිතො. නෙව සස්‌සතො නාසස්‌සතොති ඉමිනා අමරාවික්‌ඛෙපවාදො දස්‌සිතො. තෙ හි සස්‌සතවාදෙ අසස්‌සතවාදෙ ච දොසං දිස්‌වා ‘‘නෙව සස්‌සතො නාසස්‌සතො අත්‌තා ච ලොකො චා’’ති වික්‌ඛෙපං කරොන්‌තා විවදන්‌ති.
Atha vā attāti ahaṅkāravatthu, lokoti mamaṅkāravatthu, yaṃ ‘‘attaniya’’nti vuccati. Attāti vā sayaṃ, lokoti paro. Attāti vā pañcasu upādānakkhandhesu eko khandho, itaro loko. Attāti vā saviññāṇako khandhasantāno, aviññāṇako loko. Evaṃ taṃ taṃ attāti ca lokoti ca yathādassanaṃ dvidhā gahetvā tadubhayaṃ ‘‘nicco dhuvo sassato’’ti abhinivissa voharanti. Etena cattāro sassatavādā dassitā. Asassatoti sattapi ucchedavādā dassitā. Sassato ca asassato cāti ekacco attā ca loko ca sassato, ekacco asassatoti evaṃ sassato ca asassato cāti attho. Atha vā sveva attā ca loko ca attagatidiṭṭhikānaṃ viya sassato ca asassato ca, siyā sassatoti evamettha attho veditabbo. Sabbathāpi iminā ekaccasassatavādo dassito. Neva sassato nāsassatoti iminā amarāvikkhepavādo dassito. Te hi sassatavāde asassatavāde ca dosaṃ disvā ‘‘neva sassato nāsassato attā ca loko cā’’ti vikkhepaṃ karontā vivadanti.
සයංකතොති අත්‌තනා කතො. යථා හි තෙසං තෙසං සත්‌තානං අත්‌තා ච අත්‌තනො ධම්‌මානුධම්‌මං කත්‌වා සුඛදුක්‌ඛානි පටිසංවෙදෙති, එවං අත්‌තාව අත්‌තානං තස්‌ස ච උපභොගභූතං කිඤ්‌චනං පලිබොධසඞ්‌ඛාතං ලොකඤ්‌ච කරොති, අභිනිම්‌මිනාතීති අත්‌තලද්‌ධි විය අයම්‌පි තෙසං ලද්‌ධි. පරංකතොති පරෙන කතො, අත්‌තතො පරෙන ඉස්‌සරෙන වා පුරිසෙන වා පජාපතිනා වා කාලෙන වා පකතියා වා අත්‌තා ච ලොකො ච කතො , නිම්‌මිතොති අත්‌ථො. සයංකතො ච පරංකතො චාති යස්‌මා අත්‌තානඤ්‌ච ලොකඤ්‌ච නිම්‌මිනන්‌තා ඉස්‌සරාදයො න කෙවලං සයමෙව නිම්‌මිනන්‌ති, අථ ඛො තෙසං තෙසං සත්‌තානං ධම්‌මාධම්‌මානං සහකාරීකාරණං ලභිත්‌වාව, තස්‌මා සයංකතො ච පරංකතො ච අත්‌තා ච ලොකො චාති එකච්‌චානං ලද්‌ධි. අසයංකාරො අපරංකාරොති නත්‌ථි එතස්‌ස සයංකාරොති අසයංකාරො, නත්‌ථි එතස්‌ස පරකාරොති අපරකාරො. අනුනාසිකාගමං කත්‌වා වුත්‌තං ‘‘අපරංකාරො’’ති. අයං උභයත්‌ථ දොසං දිස්‌වා උභයං පටික්‌ඛිපති. අථ කථං උප්‌පන්‌නොති ආහ – අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නොති යදිච්‌ඡාය සමුප්‌පන්‌නො කෙනචි කාරණෙන විනා උප්‌පන්‌නොති අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නවාදො දස්‌සිතො. තෙන ච අහෙතුකවාදොපි සඞ්‌ගහිතො හොති.
Sayaṃkatoti attanā kato. Yathā hi tesaṃ tesaṃ sattānaṃ attā ca attano dhammānudhammaṃ katvā sukhadukkhāni paṭisaṃvedeti, evaṃ attāva attānaṃ tassa ca upabhogabhūtaṃ kiñcanaṃ palibodhasaṅkhātaṃ lokañca karoti, abhinimminātīti attaladdhi viya ayampi tesaṃ laddhi. Paraṃkatoti parena kato, attato parena issarena vā purisena vā pajāpatinā vā kālena vā pakatiyā vā attā ca loko ca kato , nimmitoti attho. Sayaṃkato ca paraṃkato cāti yasmā attānañca lokañca nimminantā issarādayo na kevalaṃ sayameva nimminanti, atha kho tesaṃ tesaṃ sattānaṃ dhammādhammānaṃ sahakārīkāraṇaṃ labhitvāva, tasmā sayaṃkato ca paraṃkato ca attā ca loko cāti ekaccānaṃ laddhi. Asayaṃkāro aparaṃkāroti natthi etassa sayaṃkāroti asayaṃkāro, natthi etassa parakāroti aparakāro. Anunāsikāgamaṃ katvā vuttaṃ ‘‘aparaṃkāro’’ti. Ayaṃ ubhayattha dosaṃ disvā ubhayaṃ paṭikkhipati. Atha kathaṃ uppannoti āha – adhiccasamuppannoti yadicchāya samuppanno kenaci kāraṇena vinā uppannoti adhiccasamuppannavādo dassito. Tena ca ahetukavādopi saṅgahito hoti.
ඉදානි යෙ දිට්‌ඨිගතිකා අත්‌තානං විය සුඛදුක්‌ඛම්‌පි තස්‌ස ගුණභූතං කිඤ්‌චනභූතං වා සස්‌සතාදිවසෙන අභිනිවිස්‌ස වොහරන්‌ති, තෙසං තං වාදං දස්‌සෙතුං ‘‘සන්‌තෙකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා’’තිආදි වුත්‌තං. තං වුත්‌තනයමෙව.
Idāni ye diṭṭhigatikā attānaṃ viya sukhadukkhampi tassa guṇabhūtaṃ kiñcanabhūtaṃ vā sassatādivasena abhinivissa voharanti, tesaṃ taṃ vādaṃ dassetuṃ ‘‘santeke samaṇabrāhmaṇā’’tiādi vuttaṃ. Taṃ vuttanayameva.
එතමත්‌ථං විදිත්‌වාති එත්‌ථ පන ඉධ ජච්‌චන්‌ධූපමාය අනාගතත්‌තා තං හිත්‌වා හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයෙනෙව අත්‌ථො යොජෙතබ්‌බො, තථා ගාථාය.
Etamatthaṃ viditvāti ettha pana idha jaccandhūpamāya anāgatattā taṃ hitvā heṭṭhā vuttanayeneva attho yojetabbo, tathā gāthāya.
තත්‌ථ අන්‌තරාව විසීදන්‌ති, අපත්‌වාව තමොගධන්‌ති අයං විසෙසො. තස්‌සත්‌ථො – එවං දිට්‌ඨිගතෙසු දිට්‌ඨිනිස්‌සයෙසු ආසජ්‌ජමානා දිට්‌ඨිගතිකා කාමොඝාදීනං චතුන්‌නං ඔඝානං, සංසාරමහොඝස්‌සෙව වා අන්‌තරාව වෙමජ්‌ඣෙ එව යං තෙසං පාරභාවෙන පතිට්‌ඨට්‌ඨෙන වා ඔගධසඞ්‌ඛාතං නිබ්‌බානං තදධිගමූපායො වා අරියමග්‌ගො තං අප්‌පත්‌වාව අනධිගන්‌ත්‌වාව විසීදන්‌ති සංසීදන්‌ති. ඔගාධන්‌ති පතිට්‌ඨහන්‌ති එතෙන, එත්‌ථ වාති ඔගාධො, අරියමග්‌ගො නිබ්‌බානඤ්‌ච. ඔගාධමෙවෙත්‌ථ රස්‌සත්‌තං කත්‌වා ඔගධන්‌ති වුත්‌තං. තං ඔගධං තමොගධන්‌ති පදවිභාගො.
Tattha antarāva visīdanti, apatvāva tamogadhanti ayaṃ viseso. Tassattho – evaṃ diṭṭhigatesu diṭṭhinissayesu āsajjamānā diṭṭhigatikā kāmoghādīnaṃ catunnaṃ oghānaṃ, saṃsāramahoghasseva vā antarāva vemajjhe eva yaṃ tesaṃ pārabhāvena patiṭṭhaṭṭhena vā ogadhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ tadadhigamūpāyo vā ariyamaggo taṃ appatvāva anadhigantvāva visīdanti saṃsīdanti. Ogādhanti patiṭṭhahanti etena, ettha vāti ogādho, ariyamaggo nibbānañca. Ogādhamevettha rassattaṃ katvā ogadhanti vuttaṃ. Taṃ ogadhaṃ tamogadhanti padavibhāgo.
පඤ්‌චමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / උදානපාළි • Udānapāḷi / 5. දුතියනානාතිත්‌ථියසුත්‌තං • 5. Dutiyanānātitthiyasuttaṃ
