| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-அனுடீகா • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
2. து³தியனயோ ஸங்க³ஹிதேனஅஸங்க³ஹிதபத³வண்ணனா
2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
171. ‘‘ஸங்க³ஹிதேன அஸங்க³ஹித’’ந்தி எத்த² ஸங்க³ஹிதாஸங்க³ஹிதஸத்³தா³ பி⁴ன்னாதி⁴கரணா ந க³ஹேதப்³பா³ விஸேஸனவிஸேஸிதப்³ப³தாய இச்சி²தத்தா. யோ ஹி த⁴ம்மோ ஸங்க³ஹிததாவிஸேஸவிஸிட்டோ² அஸங்க³ஹிதோ ஹெட்டா² உத்³தி³ட்டோ², ஸ்வேவ இத⁴ அஸங்க³ஹிதபா⁴வேன புச்சி²த்வா விஸ்ஸஜ்ஜீயதீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யங் தங்…பே॰… ததே³வ த³ஸ்ஸெந்தோ’’தி ஆஹ. யே ஹி த⁴ம்மா சக்கா²யதனேன க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதா, ஆயதனதா⁴துஸங்க³ஹேன ச அஸங்க³ஹிதா, தேஸங்யேவ புன க²ந்தா⁴தீ³ஹி அஸங்க³ஹோ புச்சி²த்வா விஸ்ஸஜ்ஜிதோ. தேன வுத்தங் ‘‘சக்கா²யதனேன…பே॰… ஆஹா’’தி. ஸப்³ப³த்தா²தி ஸப்³பே³ஸு நயேஸு வாரேஸு ச. க²ந்தா⁴தி³ஸங்க³ஹஸாமஞ்ஞானந்தி ‘‘க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேனா’’திஆதி³னா அவிஸேஸேன வுத்தானங் க²ந்தா⁴தி³ஸங்க³ஹானங். ‘‘ஸாமஞ்ஞஜோதனா விஸேஸே அவதிட்ட²தீ’’தி ஆஹ ‘‘நிச்சங் விஸேஸாபெக்க²த்தா’’தி. விஸேஸாவபோ³த⁴னத்தா²னி பஞ்ஹப்³யாகரணானீதி வுத்தங் ‘‘பே⁴த³னிஸ்ஸிதத்தா ச புச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனான’’ந்தி. ஸவிஸேஸாவ க²ந்தா⁴தி³க³ணனாதி ‘‘க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேனா’’திஆதி³னா அவிஸேஸேன வுத்தாபி ரூபக்க²ந்தா⁴தி³னா ஸவிஸேஸாவ க²ந்தா⁴தி³க³ணனா, க²ந்தா⁴தி³னா ஸங்க³ஹோதி அத்தோ². ஸுத்³தா⁴தி கேவலா அனவஸேஸா, ஸாமஞ்ஞபூ⁴தாதி வுத்தங் ஹோதி.
171. ‘‘Saṅgahitena asaṅgahita’’nti ettha saṅgahitāsaṅgahitasaddā bhinnādhikaraṇā na gahetabbā visesanavisesitabbatāya icchitattā. Yo hi dhammo saṅgahitatāvisesavisiṭṭho asaṅgahito heṭṭhā uddiṭṭho, sveva idha asaṅgahitabhāvena pucchitvā vissajjīyatīti dassento ‘‘yaṃ taṃ…pe… tadeva dassento’’ti āha. Ye hi dhammā cakkhāyatanena khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena ca asaṅgahitā, tesaṃyeva puna khandhādīhi asaṅgaho pucchitvā vissajjito. Tena vuttaṃ ‘‘cakkhāyatanena…pe… āhā’’ti. Sabbatthāti sabbesu nayesu vāresu ca. Khandhādisaṅgahasāmaññānanti ‘‘khandhasaṅgahenā’’tiādinā avisesena vuttānaṃ khandhādisaṅgahānaṃ. ‘‘Sāmaññajotanā visese avatiṭṭhatī’’ti āha ‘‘niccaṃ visesāpekkhattā’’ti. Visesāvabodhanatthāni pañhabyākaraṇānīti vuttaṃ ‘‘bhedanissitattā ca pucchāvissajjanāna’’nti. Savisesāva khandhādigaṇanāti ‘‘khandhasaṅgahenā’’tiādinā avisesena vuttāpi rūpakkhandhādinā savisesāva khandhādigaṇanā, khandhādinā saṅgahoti attho. Suddhāti kevalā anavasesā, sāmaññabhūtāti vuttaṃ hoti.
தத்தா²தி யதா²தி⁴கதே து³தியனயே. ஸாமஞ்ஞஜோதனாய விஸேஸனித்³தி³ட்ட²த்தா ஆஹ ‘‘ஸங்க³ஹி…பே॰… நித்³தா⁴ரிதத்தா’’தி. தீஸு ஸங்க³ஹேஸூதி க²ந்தா⁴தி³ஸங்க³ஹேஸு தீஸு. அஞ்ஞேஹீதி வுத்தாவஸேஸேஹி த்³வீஹி ஏகேன வா. எத்தகேனேவ த³ஸ்ஸேதப்³பா³ ஸியுங் தாவதாபி ஸங்க³ஹிதேன அஸங்க³ஹிதபா⁴வஸ்ஸ பகாஸிதத்தா. தேஸந்தி ஸங்க³ஹிதேனஅஸங்க³ஹிதபா⁴வேன வுத்தத⁴ம்மானங். ஏவங்விதா⁴னந்தி ‘‘சக்கா²யதனங் ஸோதாயதன’’ந்திஆதி³னா அனித்³தா⁴ரிதவிஸேஸானங். அஸம்ப⁴வாதி வுத்தப்பகாரேன நித்³தி³ஸிதுங் அஸம்ப⁴வா. ஸங்க³ஹாதி³னயத³ஸ்ஸனமத்தங் நயமாதிகாய ப்³யாபாரோ, யத்த² பன ஸங்க³ஹாத³யோ, தே க²ந்தா⁴த³யோ குஸலாத³யோ ச தேஸங் விஸயபூ⁴தாதி தேஹி வினா ஸங்க³ஹாதீ³னங் பவத்தி நத்தி². தேனாஹ ‘‘நயமாதிகாய அப்³ப⁴ந்தரபா³ஹிரமாதிகாபெக்க²த்தா’’தி. ஸங்கா³ஹகங் அஸங்கா³ஹகஞ்சாதி வத்தப்³ப³ங். யோ ஹி இத⁴ ஸங்கா³ஹகபா⁴வேன வுத்தோ த⁴ம்மோ அஸங்கா³ஹகபா⁴வேனபி வுத்தோயேவாதி.
Tatthāti yathādhikate dutiyanaye. Sāmaññajotanāya visesaniddiṭṭhattā āha ‘‘saṅgahi…pe… niddhāritattā’’ti. Tīsu saṅgahesūti khandhādisaṅgahesu tīsu. Aññehīti vuttāvasesehi dvīhi ekena vā. Ettakeneva dassetabbā siyuṃ tāvatāpi saṅgahitena asaṅgahitabhāvassa pakāsitattā. Tesanti saṅgahitenaasaṅgahitabhāvena vuttadhammānaṃ. Evaṃvidhānanti ‘‘cakkhāyatanaṃ sotāyatana’’ntiādinā aniddhāritavisesānaṃ. Asambhavāti vuttappakārena niddisituṃ asambhavā. Saṅgahādinayadassanamattaṃ nayamātikāya byāpāro, yattha pana saṅgahādayo, te khandhādayo kusalādayo ca tesaṃ visayabhūtāti tehi vinā saṅgahādīnaṃ pavatti natthi. Tenāha ‘‘nayamātikāya abbhantarabāhiramātikāpekkhattā’’ti. Saṅgāhakaṃ asaṅgāhakañcāti vattabbaṃ. Yo hi idha saṅgāhakabhāvena vutto dhammo asaṅgāhakabhāvenapi vuttoyevāti.
‘‘யே த⁴ம்மா க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதா, ஆயதனதா⁴துஸங்க³ஹேன அஸங்க³ஹிதா’’தி, ‘‘யே த⁴ம்மா க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன அஸங்க³ஹிதா, ஆயதனதா⁴துஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதா’’தி ச யத்த² புச்சி²தப்³ப³விஸ்ஸஜ்ஜிதப்³ப³த⁴ம்மவிஸேஸனித்³தா⁴ரணங் நத்தி², தத்த² பட²மனயே ச²ட்ட²னயே ச ‘‘ரூபக்க²ந்தோ⁴ கதிஹி க²ந்தே⁴ஹி ஸங்க³ஹிதோ? ஏகேன க²ந்தே⁴னா’’தி (தா⁴து॰ 6), ‘‘ரூபக்க²ந்தோ⁴ கதிஹி க²ந்தே⁴ஹி ஸம்பயுத்தோதி? நத்தி². சதூஹி க²ந்தே⁴ஹி விப்பயுத்தோ’’தி (தா⁴து॰ 228) ச ஏவங் புச்சி²தப்³ப³விஸ்ஸஜ்ஜிதப்³ப³பா⁴வேன. இதரேஸூதி து³தியாதி³னயேஸு. தஸ்ஸ தஸ்ஸாதி யங் புச்சி²தப்³ப³ங் விஸ்ஸஜ்ஜிதப்³ப³ஞ்ச ‘‘யே த⁴ம்மா’’தி அனியமிதரூபேன நித்³தா⁴ரிதங், தஸ்ஸ தஸ்ஸ ‘‘தே த⁴ம்மா’’தி நியாமகபா⁴வேன.
‘‘Ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti, ‘‘ye dhammā khandhasaṅgahena asaṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā’’ti ca yattha pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaniddhāraṇaṃ natthi, tattha paṭhamanaye chaṭṭhanaye ca ‘‘rūpakkhandho katihi khandhehi saṅgahito? Ekena khandhenā’’ti (dhātu. 6), ‘‘rūpakkhandho katihi khandhehi sampayuttoti? Natthi. Catūhi khandhehi vippayutto’’ti (dhātu. 228) ca evaṃ pucchitabbavissajjitabbabhāvena. Itaresūti dutiyādinayesu. Tassa tassāti yaṃ pucchitabbaṃ vissajjitabbañca ‘‘ye dhammā’’ti aniyamitarūpena niddhāritaṃ, tassa tassa ‘‘te dhammā’’ti niyāmakabhāvena.
எத்தா²தி ஏதஸ்மிங் பகரணே. யேன யேன சக்கா²யதனாதி³னா ஸங்கா³ஹகேன. க²ந்தா⁴தி³ஸங்க³ஹேஸூதி க²ந்தா⁴யதனதா⁴துஸங்க³ஹேஸு. தேன தேனாதி க²ந்தா⁴தி³ஸங்க³ஹேன. அஞ்ஞந்தி ததோ ததோ ஸங்கா³ஹகதோ அஞ்ஞங். தப்³பி³னிமுத்தங் ஸங்க³ஹேதப்³பா³ஸங்க³ஹேதப்³ப³ங் யங் த⁴ம்மஜாதங் அத்தி², தங் ததே³வ ‘‘சக்கா²யதனேன யே த⁴ம்மா க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதா, ஆயதனதா⁴துஸங்க³ஹேன அஸங்க³ஹிதா’’தி ஸங்கா³ஹகாஸங்கா³ஹகபா⁴வேன உத்³த⁴டங். அஞ்ஞோ த⁴ம்மோ நத்தி² தஸ்ஸ ஸபா⁴க³பா⁴வேன ஸங்கா³ஹகஸ்ஸேவ அபா⁴வதோ. ஸியா பனேதங் ஸபா⁴கே³ன ஏகதே³ஸேன ஸங்க³ஹோதி, தங் படிக்கி²பந்தோ ஆஹ ‘‘ந ச ஸோ…பே॰… ஹோதீ’’தி. யஞ்சாதிஆதி³னா வசனந்தரங் பரிஹரதி.
Etthāti etasmiṃ pakaraṇe. Yena yena cakkhāyatanādinā saṅgāhakena. Khandhādisaṅgahesūti khandhāyatanadhātusaṅgahesu. Tena tenāti khandhādisaṅgahena. Aññanti tato tato saṅgāhakato aññaṃ. Tabbinimuttaṃ saṅgahetabbāsaṅgahetabbaṃ yaṃ dhammajātaṃ atthi, taṃ tadeva ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti saṅgāhakāsaṅgāhakabhāvena uddhaṭaṃ. Añño dhammo natthi tassa sabhāgabhāvena saṅgāhakasseva abhāvato. Siyā panetaṃ sabhāgena ekadesena saṅgahoti, taṃ paṭikkhipanto āha ‘‘na ca so…pe… hotī’’ti. Yañcātiādinā vacanantaraṃ pariharati.
யதி³ சாதிஆதி³னாபி தஸ்ஸேவ தேன ஸங்க³ஹாபா⁴வங் பாடா²பா⁴வத³ஸ்ஸனேன விபா⁴வேதி. தத்த² ஸோ ஏவாதி யோ ரூபாதி³க்க²ந்தோ⁴ ஸங்கா³ஹகபா⁴வேன வுத்தோ, ஸோ ஏவ தேன ரூபாதி³க்க²ந்தே⁴ன ஸங்க³ய்ஹெய்ய ஸங்க³ஹேதப்³போ³ ப⁴வெய்ய, தேனேவ தஸ்ஸ ஸங்க³ஹாபா⁴வே லக்க²ணங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ந ஹி ஸோ ஏவ தஸ்ஸ ஸபா⁴கோ³ விஸபா⁴கோ³ சா’’தி. ஏகதே³ஸா விய சக்கா²யதனாத³யோ ஸமுதா³யஸ்ஸ ரூபக்க²ந்தா⁴தி³கஸ்ஸ. ரூபக்க²ந்தோ⁴ சக்கா²யதனாதீ³னங் ந ஸங்கா³ஹகோ அஸங்கா³ஹகோ ச ஸபா⁴க³விஸபா⁴க³பா⁴வாபா⁴வதோ. ஏஸ நயோ ஸேஸேஸுபி. ஸமுதா³யந்தோக³தா⁴னந்திஆதி³னா வுத்தமேவத்த²ங் பாகடதரங் கரோதி. தத்த² யேனாதி விபா⁴கே³ன. தேதி ஏகதே³ஸா. தேஸந்தி ஏகதே³ஸானங். எத்த² தத³ந்தோக³த⁴தாய விபா⁴கா³பா⁴வோ, விபா⁴கா³பா⁴வேன ஸபா⁴க³விஸபா⁴க³தாபா⁴வோ, தேன ஸங்கா³ஹகாஸங்கா³ஹகதாபா⁴வோ த³ஸ்ஸிதோதி வேதி³தப்³போ³.
Yadicātiādināpi tasseva tena saṅgahābhāvaṃ pāṭhābhāvadassanena vibhāveti. Tattha so evāti yo rūpādikkhandho saṅgāhakabhāvena vutto, so eva tena rūpādikkhandhena saṅgayheyya saṅgahetabbo bhaveyya, teneva tassa saṅgahābhāve lakkhaṇaṃ dassento āha ‘‘na hi so eva tassa sabhāgo visabhāgo cā’’ti. Ekadesā viya cakkhāyatanādayo samudāyassa rūpakkhandhādikassa. Rūpakkhandho cakkhāyatanādīnaṃ na saṅgāhako asaṅgāhako ca sabhāgavisabhāgabhāvābhāvato. Esa nayo sesesupi. Samudāyantogadhānantiādinā vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti. Tattha yenāti vibhāgena. Teti ekadesā. Tesanti ekadesānaṃ. Ettha tadantogadhatāya vibhāgābhāvo, vibhāgābhāvena sabhāgavisabhāgatābhāvo, tena saṅgāhakāsaṅgāhakatābhāvo dassitoti veditabbo.
யதா² ஸப்³பே³ன ஸப்³ப³ங் ஸபா⁴க³விஸபா⁴கா³பா⁴வேன ஏகதே³ஸானங் ஸமுதா³யோ ஸங்கா³ஹகோ அஸங்கா³ஹகோ ச ந ஹோதி, ஏவங் ஏகதே³ஸஸபா⁴க³விஸபா⁴கா³னந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ததா²’’திஆதி³மாஹ. தத்த² யதா²திஆதி³ உதா³ஹரணத³ஸ்ஸனேன யதா²வுத்தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ பாகடகரணங். க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன ஸங்கா³ஹகங் அஸங்கா³ஹகஞ்சாதி யோஜனா. ததா² ஸேஸேஸுபி. ந ஹி ஏகதே³ஸ…பே॰… விஸபா⁴க³ங் யேன ஸமுதா³யோ ஸங்கா³ஹகோ அஸங்கா³ஹகோ ச ஸியாதி அதி⁴ப்பாயோ. எத்த² ச ஸங்கா³ஹகத்தங் தாவ மா ஹோது, அஸங்கா³ஹகத்தங் பன கஸ்மா படிக்கி²பீயதீதி சோத³னங் மனஸி கத்வா ஆஹ ‘‘தஸ்மா’’திஆதி³. தத்த² தஸ்மாதி வுத்தமேவத்த²ங் ஹேதுபா⁴வேன பராமஸதி. அத்ததோ அஞ்ஞஸ்ஸ, அத்தனி அந்தோக³த⁴தோ அஞ்ஞஸ்ஸ, அத்தேகதே³ஸஸபா⁴க³தோ அஞ்ஞஸ்ஸ ஸதிபி அஸங்கா³ஹகத்தேதி யோஜனா. தங் பனேதங் ‘‘ரூபக்க²ந்தோ⁴ ரூபக்க²ந்தே⁴ன ஸங்க³ஹிதோ அஸங்க³ஹிதோ ச ந ஹோதீ’’திஆதி³னா வுத்தே தயோ பகாரே ஸந்தா⁴ய வுத்தங். ஸங்கா³ஹகத்தமேவ ஏதேஸங் நத்தீ²தி ஏதேஸங் அத்தா, அத்தனி அந்தோக³தோ⁴, அத்தேகதே³ஸஸபா⁴கோ³ சாதி வுத்தானங் ஸங்கா³ஹகபா⁴வோ ஏவ நத்தி² ஸபா⁴கா³பா⁴வதோ. தேன வுத்தங் ‘‘ந ஹி ஸோ ஏவ தஸ்ஸ ஸபா⁴கோ³’’திஆதி³. யேனாதி ஸங்கா³ஹகத்தேன. ஏவரூபானந்தி யதா²வுத்தானங் திப்பகாரானங் அக்³க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ங் ஸதிபி விஸபா⁴க³பா⁴வேதி அதி⁴ப்பாயோ.
Yathā sabbena sabbaṃ sabhāgavisabhāgābhāvena ekadesānaṃ samudāyo saṅgāhako asaṅgāhako ca na hoti, evaṃ ekadesasabhāgavisabhāgānanti dassento ‘‘tathā’’tiādimāha. Tattha yathātiādi udāharaṇadassanena yathāvuttassa atthassa pākaṭakaraṇaṃ. Khandhasaṅgahena saṅgāhakaṃ asaṅgāhakañcāti yojanā. Tathā sesesupi. Na hi ekadesa…pe… visabhāgaṃ yena samudāyo saṅgāhako asaṅgāhako ca siyāti adhippāyo. Ettha ca saṅgāhakattaṃ tāva mā hotu, asaṅgāhakattaṃ pana kasmā paṭikkhipīyatīti codanaṃ manasi katvā āha ‘‘tasmā’’tiādi. Tattha tasmāti vuttamevatthaṃ hetubhāvena parāmasati. Attato aññassa, attani antogadhato aññassa, attekadesasabhāgato aññassa satipi asaṅgāhakatteti yojanā. Taṃ panetaṃ ‘‘rūpakkhandho rūpakkhandhena saṅgahito asaṅgahito ca na hotī’’tiādinā vutte tayo pakāre sandhāya vuttaṃ. Saṅgāhakattameva etesaṃ natthīti etesaṃ attā, attani antogadho, attekadesasabhāgo cāti vuttānaṃ saṅgāhakabhāvo eva natthi sabhāgābhāvato. Tena vuttaṃ ‘‘na hi so eva tassa sabhāgo’’tiādi. Yenāti saṅgāhakattena. Evarūpānanti yathāvuttānaṃ tippakārānaṃ aggahaṇaṃ veditabbaṃ satipi visabhāgabhāveti adhippāyo.
தேனாதி ‘‘த⁴ம்மாயதன’’ந்திஆதி³னா வசனேன. ஏகதே³ஸஸ்ஸ வேத³னாக்க²ந்தா⁴தி³கஸ்ஸ ஸமுதா³யஸ்ஸ த⁴ம்மாயதனஸ்ஸ ஸங்கா³ஹகத்தங் ஏகதே³ஸேன ஸமுதா³யஸ்ஸ ஸங்க³ஹிதபா⁴வந்தி அத்தோ², ஸமுதா³யஸ்ஸ ரூபக்க²ந்த⁴ஸ்ஸ ஏகதே³ஸஸ்ஸ சக்கா²யதனஸ்ஸ ஸோதாயதனஸ்ஸ ச ஸங்கா³ஹகத்தங் ஸமுதா³யேன ஏகதே³ஸஸ்ஸ ஸங்க³ஹிதபா⁴வந்தி வுத்தங் ஹோதி. யதி³ ஏவங் ந த³ஸ்ஸேதி, அத² கிங் த³ஸ்ஸேதீதி ஆஹ ‘‘சதுக்க²ந்த⁴க³ணனபே⁴தே³ஹீ’’திஆதி³. தத்த² சதுக்க²ந்த⁴க³ணனபே⁴தே³ஹீதி ரூபாதி³சதுக்க²ந்த⁴க³ணனவிபா⁴கே³ஹி . பஞ்சதா⁴தி ரூபாதி³சதுக்க²ந்த⁴ஸங்க³ஹோ விஞ்ஞாணக்க²ந்த⁴ஸங்க³ஹோதி ஏவங் பஞ்சப்பகாரேன பி⁴ன்னதங். தேனாஹ ‘‘க³ணேதப்³பா³க³ணேதப்³ப³பா⁴வேனா’’தி. ‘‘ஏகேன க²ந்தே⁴னா’’திஆதீ³ஸு கரணத்தே² கரணவசனங், ந கத்துஅத்தே²தி கத்வா ஆஹ ‘‘ஸங்கா³ஹகாஸங்கா³ஹகனிரபெக்கா²ன’’ந்தி. தேனேவாஹ ‘‘கம்மகரணமத்தஸப்³பா⁴வா’’தி. து³தியாத³யோ பன நயா. அக³ணனாதி³த³ஸ்ஸனானீதி அக³ணனக³ணனத³ஸ்ஸனானி. நனு ச து³தியாதீ³ஸு க³ணனாதீ³னிபி விஜ்ஜந்தீதி? ஸச்சங் விஜ்ஜந்தி, தானி பன விஸேஸனபூ⁴தானி அப்பதா⁴னானீதி விஸேஸிதப்³ப³பூ⁴தானங் பதா⁴னானங் வஸேனேவங் வுத்தங். ‘‘சக்கா²யதனேன யே த⁴ம்மா க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதா’’திஆதி³னா கத்துஆத³யோ நித்³தி³ட்டா²தி ஆஹ ‘‘கத்துகரணகம்மத்தயஸப்³பா⁴வா’’தி.
Tenāti ‘‘dhammāyatana’’ntiādinā vacanena. Ekadesassa vedanākkhandhādikassa samudāyassa dhammāyatanassa saṅgāhakattaṃ ekadesena samudāyassa saṅgahitabhāvanti attho, samudāyassa rūpakkhandhassa ekadesassa cakkhāyatanassa sotāyatanassa ca saṅgāhakattaṃ samudāyena ekadesassa saṅgahitabhāvanti vuttaṃ hoti. Yadi evaṃ na dasseti, atha kiṃ dassetīti āha ‘‘catukkhandhagaṇanabhedehī’’tiādi. Tattha catukkhandhagaṇanabhedehīti rūpādicatukkhandhagaṇanavibhāgehi . Pañcadhāti rūpādicatukkhandhasaṅgaho viññāṇakkhandhasaṅgahoti evaṃ pañcappakārena bhinnataṃ. Tenāha ‘‘gaṇetabbāgaṇetabbabhāvenā’’ti. ‘‘Ekena khandhenā’’tiādīsu karaṇatthe karaṇavacanaṃ, na kattuattheti katvā āha ‘‘saṅgāhakāsaṅgāhakanirapekkhāna’’nti. Tenevāha ‘‘kammakaraṇamattasabbhāvā’’ti. Dutiyādayo pana nayā. Agaṇanādidassanānīti agaṇanagaṇanadassanāni. Nanu ca dutiyādīsu gaṇanādīnipi vijjantīti? Saccaṃ vijjanti, tāni pana visesanabhūtāni appadhānānīti visesitabbabhūtānaṃ padhānānaṃ vasenevaṃ vuttaṃ. ‘‘Cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’tiādinā kattuādayo niddiṭṭhāti āha ‘‘kattukaraṇakammattayasabbhāvā’’ti.
ததா² ததா²தி தேன தேன ரூபக்க²ந்தா⁴தி³ப்பகாரேன. தங்தங்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வாபா⁴வோ ஸபா⁴க³விஸபா⁴க³தாதி ரூபத⁴ம்மாதீ³னங் ரூபக்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வோ ஸபா⁴க³தா, வேத³னாக்க²ந்தா⁴தி³அபா⁴வோ விஸபா⁴க³தாதி அத்தோ². யதா²னித்³தா⁴ரிதத⁴ம்மத³ஸ்ஸனேதி ‘‘யே த⁴ம்மா, தே த⁴ம்மா’’தி நித்³தா⁴ரிதப்பகாரத⁴ம்மனிரூபனே. ஸங்கா³ஹகஸங்க³ஹேதப்³பா³னந்தி சக்கா²யதனாதி³கஸ்ஸ ஸங்கா³ஹகஸ்ஸ ஸோதாயதனாதி³கஸ்ஸ ச ஸங்க³ஹேதப்³ப³ஸ்ஸ. ஸமானக்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வோதி ஏகக்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வோ, ரூபக்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வோதி அத்தோ². தத³பா⁴வோதி தஸ்ஸ ஸமானக்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வஸ்ஸ அபா⁴வோ அஞ்ஞக்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வோ. அயந்தி ய்வாயங் பட²மனயே ததா² ததா² க³ணேதப்³பா³க³ணேதப்³ப³தாஸங்கா²தோ து³தியாதி³னயேஸு யதா²வுத்தானங் ஸமானக்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வாபா⁴வஸங்கா²தோ தங்தங்க²ந்தா⁴தி³பா⁴வாபா⁴வோ வுத்தோ, அயமேதேஸங் த்³விப்பகாரானங் நயானங் ஸபா⁴க³விஸபா⁴க³தாஸு விஸேஸோ.
Tathā tathāti tena tena rūpakkhandhādippakārena. Taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo sabhāgavisabhāgatāti rūpadhammādīnaṃ rūpakkhandhādibhāvo sabhāgatā, vedanākkhandhādiabhāvo visabhāgatāti attho. Yathāniddhāritadhammadassaneti ‘‘ye dhammā, te dhammā’’ti niddhāritappakāradhammanirūpane. Saṅgāhakasaṅgahetabbānanti cakkhāyatanādikassa saṅgāhakassa sotāyatanādikassa ca saṅgahetabbassa. Samānakkhandhādibhāvoti ekakkhandhādibhāvo, rūpakkhandhādibhāvoti attho. Tadabhāvoti tassa samānakkhandhādibhāvassa abhāvo aññakkhandhādibhāvo. Ayanti yvāyaṃ paṭhamanaye tathā tathā gaṇetabbāgaṇetabbatāsaṅkhāto dutiyādinayesu yathāvuttānaṃ samānakkhandhādibhāvābhāvasaṅkhāto taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo vutto, ayametesaṃ dvippakārānaṃ nayānaṃ sabhāgavisabhāgatāsu viseso.
ஸமுத³யஸச்சஸுகி²ந்த்³ரியாதீ³தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன மக்³க³ஸச்சது³க்கி²ந்த்³ரியாதி³ ஸங்க³ய்ஹதி. அஸங்கா³ஹகத்தாபா⁴வதோதி ஸங்க³ஹிததாவிஸிட்ட²ஸ்ஸ அஸங்கா³ஹகத்தஸ்ஸ அபா⁴வதோ . ந ஹி ஸக்கா ‘‘ஸமுத³யஸச்சேன யே த⁴ம்மா க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதா, ஆயதனதா⁴துஸங்க³ஹேன அஸங்க³ஹிதா’’திஆதி³ வத்துங். து³க்க²ஸச்சஸதி³ஸானி அப்³யாகதபதா³தீ³னி. இதரேஹீதி ஆயதனதா⁴துஸங்க³ஹேஹி ஸங்கா³ஹகத்தாஸங்கா³ஹகத்தாபா⁴வதோ ந உத்³த⁴டானீதி யோஜனா. ஏவந்திஆதி³ யதா²வுத்தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ நிக³மனவஸேன வுத்தங். ந ரூபக்க²ந்தோ⁴தி ந ஸப்³போ³ ரூபக்க²ந்த⁴த⁴ம்மோதி அத்தோ².
Samudayasaccasukhindriyādīti ādi-saddena maggasaccadukkhindriyādi saṅgayhati. Asaṅgāhakattābhāvatoti saṅgahitatāvisiṭṭhassa asaṅgāhakattassa abhāvato . Na hi sakkā ‘‘samudayasaccena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’tiādi vattuṃ. Dukkhasaccasadisāni abyākatapadādīni. Itarehīti āyatanadhātusaṅgahehi saṅgāhakattāsaṅgāhakattābhāvato na uddhaṭānīti yojanā. Evantiādi yathāvuttassa atthassa nigamanavasena vuttaṃ. Na rūpakkhandhoti na sabbo rūpakkhandhadhammoti attho.
‘‘க²ந்த⁴பதே³னா’’தி இத³ங் கரணத்தே² கரணவசனங், ந கத்துஅத்தே²தி ஆஹ ‘‘க²ந்த⁴பத³ஸங்க³ஹேனாதி அத்தோ²’’தி. தேனேவஸ்ஸ கத்துஅத்த²தங் படிஸேதே⁴துங் ‘‘ந ஸங்கா³ஹகேனா’’தி வுத்தங். கரணங் பன கத்துரஹிதங் நத்தீ²தி ஆஹ ‘‘கேனசி ஸங்கா³ஹகேனாதி இத³ங் பன ஆனெத்வா வத்தப்³ப³’’ந்தி. ஸங்கா³ஹகேஸு ந யுஜ்ஜதி ந ஸங்க³ஹேதப்³பே³ஸூதி அதி⁴ப்பாயோ. ரூபக்க²ந்த⁴த⁴ம்மா ஹி ‘‘யே த⁴ம்மா க²ந்த⁴ஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதா’’தி வுத்தாதி. ஸமுதா³யே வுத்தவிதி⁴ தத³வயவேபி ஸம்ப⁴வதீதி சோத³னங் ஸமுட்டா²பெந்தோ ‘‘ஏதேன நயேனா’’திஆதி³மாஹ. படியோகீ³னிவத்தனங் ஏவ-ஸத்³தே³ன கரீயதீதி ஆஹ ‘‘ந ஹி அஞ்ஞமத்தனிவாரணங் ஏவ-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ²’’தி. தேனாஹ ‘‘ஸங்கா³ஹகதோ அஞ்ஞனிவாரணங் ஏவ-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ²’’தி. ஸோ ச…பே॰… பெக்க²ந்தி இமினா தமேவத்த²ங் பாகடதரங் கரோதி. ஸங்கா³ஹகாபெக்க²த்தே ஹி ‘‘ஸோ சா’’திஆதி³வசனஸ்ஸ ‘‘சக்கா²யதனேன ரூபக்க²ந்தோ⁴வ ஸங்க³ஹிதோ’’தி எத்த² சக்கா²யதனங் ஸங்கா³ஹகந்தி யதா²தி⁴ப்பேதஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ அஸம்ப⁴வோ ஏவாதி இதா³னி தங் அஸம்ப⁴வங் விபா⁴வெந்தோ ‘‘கத²’’ந்திஆதி³மாஹ, தங் ஸுவிஞ்ஞெய்யமேவ.
‘‘Khandhapadenā’’ti idaṃ karaṇatthe karaṇavacanaṃ, na kattuattheti āha ‘‘khandhapadasaṅgahenāti attho’’ti. Tenevassa kattuatthataṃ paṭisedhetuṃ ‘‘na saṅgāhakenā’’ti vuttaṃ. Karaṇaṃ pana katturahitaṃ natthīti āha ‘‘kenaci saṅgāhakenāti idaṃ pana ānetvā vattabba’’nti. Saṅgāhakesu na yujjati na saṅgahetabbesūti adhippāyo. Rūpakkhandhadhammā hi ‘‘ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’ti vuttāti. Samudāye vuttavidhi tadavayavepi sambhavatīti codanaṃ samuṭṭhāpento ‘‘etena nayenā’’tiādimāha. Paṭiyogīnivattanaṃ eva-saddena karīyatīti āha ‘‘na hi aññamattanivāraṇaṃ eva-saddassa attho’’ti. Tenāha ‘‘saṅgāhakato aññanivāraṇaṃ eva-saddassa attho’’ti. So ca…pe… pekkhanti iminā tamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti. Saṅgāhakāpekkhatte hi ‘‘so cā’’tiādivacanassa ‘‘cakkhāyatanena rūpakkhandhova saṅgahito’’ti ettha cakkhāyatanaṃ saṅgāhakanti yathādhippetassa atthassa asambhavo evāti idāni taṃ asambhavaṃ vibhāvento ‘‘katha’’ntiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
எத்தா²தி ‘‘அட்³டே⁴காத³ஸஹி ஆயதனதா⁴தூஹீ’’தி எத்த². ‘‘ரூபக்க²ந்தே⁴னா’’தி ஆனெத்வா வத்தப்³ப³ங் ஆயதனதா⁴துவிஸேஸனத்த²ங். ந ஸோ ஏவ தஸ்ஸ, ஸமுதா³யோ வா ததே³கதே³ஸானங் ஸங்கா³ஹகோ அஸங்கா³ஹகோ ச ஹோதீதி வுத்தோவாயமத்தோ²தி ஆஹ ‘‘ரூபக்க²ந்தோ⁴…பே॰… ந ஹோதீ’’தி. இமினா பரியாயேனாதி யஸ்மா வுத்தப்பகாரங் ஸங்கா³ஹகத்தங் நத்தி² ‘‘யேன ஸங்க³ஹிதஸ்ஸ அஸங்கா³ஹகங் ஸியா’’தி இமினா பரியாயேன. அஸங்க³ஹிததாய அபா⁴வோ வுத்தோ அட்ட²கதா²யங் (தா⁴து॰ அட்ட²॰ 171) ‘‘ஸோ ச…பே॰… நத்தீ²’’தி. ஸங்க³ஹிததாயாதி நிப்பரியாயேன ஸங்க³ஹிதபா⁴வேன அஸங்க³ஹிததாய அபா⁴வோ வுத்தோதி ந யுஜ்ஜதீதி யோஜனா. ஸா ஸங்க³ஹிததாதி அத்தனா அத்தனோ, அத்தேகதே³ஸானங் வா ஸங்க³ஹிததா. தேனாதி ரூபக்க²ந்தே⁴ன. தேஸந்தி ரூபக்க²ந்த⁴ததே³கதே³ஸானங். அத்தி² ச விப்பயுத்ததா வேத³னாக்க²ந்தா⁴தீ³ஹி. சக்கா²யதனாதீ³ஹி வியாதி விஸதி³ஸுதா³ஹரணங். ஏதேஹி ரூபவேத³னாக்க²ந்தா⁴தீ³ஹி அஞ்ஞேஹி ச ஏவரூபேஹி. ஏதானி அஞ்ஞானி சாதி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ.
Etthāti ‘‘aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhī’’ti ettha. ‘‘Rūpakkhandhenā’’ti ānetvā vattabbaṃ āyatanadhātuvisesanatthaṃ. Na so eva tassa, samudāyo vā tadekadesānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca hotīti vuttovāyamatthoti āha ‘‘rūpakkhandho…pe… na hotī’’ti. Iminā pariyāyenāti yasmā vuttappakāraṃ saṅgāhakattaṃ natthi ‘‘yena saṅgahitassa asaṅgāhakaṃ siyā’’ti iminā pariyāyena. Asaṅgahitatāya abhāvo vutto aṭṭhakathāyaṃ (dhātu. aṭṭha. 171) ‘‘so ca…pe… natthī’’ti. Saṅgahitatāyāti nippariyāyena saṅgahitabhāvena asaṅgahitatāya abhāvo vuttoti na yujjatīti yojanā. Sā saṅgahitatāti attanā attano, attekadesānaṃ vā saṅgahitatā. Tenāti rūpakkhandhena. Tesanti rūpakkhandhatadekadesānaṃ. Atthi ca vippayuttatā vedanākkhandhādīhi. Cakkhāyatanādīhi viyāti visadisudāharaṇaṃ. Etehi rūpavedanākkhandhādīhi aññehi ca evarūpehi. Etāni aññāni cāti etthāpi eseva nayo.
தேனேவ தஸ்ஸ ஸங்க³ஹிதத்தாபா⁴வத³ஸ்ஸனேன ஹெட்டா² த³ஸ்ஸிதேன. எத்தா²தி ஏதஸ்மிங் வாரே. அக்³க³ஹணேதி அகத²னே, அதே³ஸனாயந்தி அத்தோ². ஸமுத³யஸச்சாதீ³ஸூதி ஸமுத³யஸச்சஸுகி²ந்த்³ரியாதீ³ஸு யுஜ்ஜெய்ய தங் காரணங். கஸ்மா? தேஹி ஸமுத³யஸச்சாதீ³ஹி க²ந்தா⁴தி³ஸங்க³ஹேன ஸங்க³ஹிதே த⁴ம்மஜாதே ஸதி தஸ்ஸ ஆயதனஸங்க³ஹாதீ³ஹி அஸங்க³ஹிதத்தஸ்ஸ அபா⁴வதோ. ரூபக்க²ந்தா⁴தீ³ஹீதி ரூபக்க²ந்த⁴வேத³னாக்க²ந்தா⁴தீ³ஹி. ஸங்க³ஹிதமேவ நத்தி², கஸ்மா? ‘‘ஸோ ஏவ தஸ்ஸ ஸங்கா³ஹகோ ந ஹோதீ’’தி வுத்தோவாயமத்தோ². யதி³பி ரூபக்க²ந்தா⁴தி³னா ரூபக்க²ந்தா⁴தி³கஸ்ஸ அத்தனோ…பே॰… நத்தீ²தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. அஞ்ஞஸ்ஸ பன வேத³னாக்க²ந்தா⁴தி³கஸ்ஸ ரூபக்க²ந்தா⁴தி³னா ஸங்க³ஹிதத்தாபா⁴வேன அஸங்க³ஹிதத்தங் அத்தீ²தி யோஜனா. உப⁴யாபா⁴வோதி ஸங்க³ஹிதத்தாஸங்க³ஹிதத்தாபா⁴வோ. எத்த² ஏதஸ்மிங் வாரே. த⁴ம்மாயதனஜீவிதிந்த்³ரியாதீ³னந்தி த⁴ம்மாயதனாதீ³னங் க²ந்த⁴சதுக்கஸங்கா³ஹகத்தே, ஜீவிதிந்த்³ரியாதீ³னங் க²ந்த⁴து³கஸங்கா³ஹகத்தேதி யோஜனா. பாளியங் அனாக³தத்தா ‘‘ஸதீ’’தி ஸாஸங்கங் வத³தி. ஆதி³-ஸத்³தே³ன பட²மேன த⁴ம்மதா⁴துஸளாயதனாதீ³னங் ஸுகி²ந்த்³ரியாதீ³னஞ்ச, து³தியேன ஏகக்க²ந்த⁴ஸ்ஸ ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. ஸுகி²ந்த்³ரியஞ்ஹி வேத³னாக்க²ந்த⁴ஸ்ஸேவ ஸங்கா³ஹகங். தேஸந்தி க²ந்த⁴சதுக்கக²ந்த⁴து³காதீ³னங் அஸங்க³ஹிததா ந நத்தி² அத்தே²வாதி தஸ்ஸா அபா⁴வோ அனேகந்திகோ. புப்³பே³ வுத்தனயேனாதி ‘‘ரூபக்க²ந்தா⁴தீ³ஹி பனா’’திஆதி³னா வுத்தனயேன.
Teneva tassa saṅgahitattābhāvadassanena heṭṭhā dassitena. Etthāti etasmiṃ vāre. Aggahaṇeti akathane, adesanāyanti attho. Samudayasaccādīsūti samudayasaccasukhindriyādīsu yujjeyya taṃ kāraṇaṃ. Kasmā? Tehi samudayasaccādīhi khandhādisaṅgahena saṅgahite dhammajāte sati tassa āyatanasaṅgahādīhi asaṅgahitattassa abhāvato. Rūpakkhandhādīhīti rūpakkhandhavedanākkhandhādīhi. Saṅgahitameva natthi, kasmā? ‘‘So eva tassa saṅgāhako na hotī’’ti vuttovāyamattho. Yadipi rūpakkhandhādinā rūpakkhandhādikassa attano…pe… natthīti sambandho. Aññassa pana vedanākkhandhādikassa rūpakkhandhādinā saṅgahitattābhāvena asaṅgahitattaṃ atthīti yojanā. Ubhayābhāvoti saṅgahitattāsaṅgahitattābhāvo. Ettha etasmiṃ vāre. Dhammāyatanajīvitindriyādīnanti dhammāyatanādīnaṃ khandhacatukkasaṅgāhakatte, jīvitindriyādīnaṃ khandhadukasaṅgāhakatteti yojanā. Pāḷiyaṃ anāgatattā ‘‘satī’’ti sāsaṅkaṃ vadati. Ādi-saddena paṭhamena dhammadhātusaḷāyatanādīnaṃ sukhindriyādīnañca, dutiyena ekakkhandhassa saṅgaho daṭṭhabbo. Sukhindriyañhi vedanākkhandhasseva saṅgāhakaṃ. Tesanti khandhacatukkakhandhadukādīnaṃ asaṅgahitatā na natthi atthevāti tassā abhāvo anekantiko. Pubbe vuttanayenāti ‘‘rūpakkhandhādīhi panā’’tiādinā vuttanayena.
தத்தே²வாதி தஸ்மிங்யேவ புப்³பே³ வுத்தே ஸனித³ஸ்ஸனஸப்படிக⁴பதே³. நிவத்தெத்வா க³ண்ஹந்தோதி புப்³பே³ வுத்தங் படினிவத்தெத்வா க³ண்ஹந்தோ பச்சாமஸந்தோ. தத³வத்தப்³ப³தாதி தேஸங் ஸங்கா³ஹகாஸங்கா³ஹகஸங்க³ஹிதத்தாஸங்க³ஹிதத்தானங் அவத்தப்³ப³தா. அஸங்கா³ஹகத்தாபா⁴வதோ ஏவ…பே॰… ந ஸங்கா³ஹகத்தாபா⁴வதோதி யஸ்மா நேஸங் அஸங்கா³ஹகத்தங் விய ஸங்கா³ஹகத்தம்பி நத்தி², ததோ ஏவ ஸங்க³ஹிதத்தாஸங்க³ஹிதத்தம்பீதி த³ஸ்ஸேதி.
Tatthevāti tasmiṃyeva pubbe vutte sanidassanasappaṭighapade. Nivattetvā gaṇhantoti pubbe vuttaṃ paṭinivattetvā gaṇhanto paccāmasanto. Tadavattabbatāti tesaṃ saṅgāhakāsaṅgāhakasaṅgahitattāsaṅgahitattānaṃ avattabbatā. Asaṅgāhakattābhāvato eva…pe… na saṅgāhakattābhāvatoti yasmā nesaṃ asaṅgāhakattaṃ viya saṅgāhakattampi natthi, tato eva saṅgahitattāsaṅgahitattampīti dasseti.
து³தியனயஸங்க³ஹிதேனஅஸங்க³ஹிதபத³வண்ணனா நிட்டி²தா.
Dutiyanayasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / தா⁴துகதா²பாளி • Dhātukathāpāḷi / 2. ஸங்க³ஹிதேனஅஸங்க³ஹிதபத³னித்³தே³ஸோ • 2. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (அட்ட²கதா²) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / பஞ்சபகரண-அட்ட²கதா² • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 2. து³தியனயோ ஸங்க³ஹிதேனஅஸங்க³ஹிதபத³வண்ணனா • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / பஞ்சபகரண-மூலடீகா • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 2. து³தியனயோ ஸங்க³ஹிதேனஅஸங்க³ஹிதபத³வண்ணனா • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
