Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
၂. ဒုတိယနယော သင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
၁၇၁. ဣဒာနိ သင္ဂဟိတေန အသင္ဂဟိတပဒံ ဘာဇေတုံ စက္ခာယတနေနာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ရိဒံ လက္ခဏံ – ဣမသ္မိဉ္ဟိ ဝာရေ ယံ ခန္ဓပဒေန သင္ဂဟိတံ ဟုတ္ဝာ အာယတနဓာတုပဒေဟိ အသင္ဂဟိတံ, ခန္ဓာယတနပဒေဟိ ဝာ သင္ဂဟိတံ ဟုတ္ဝာ ဓာတုပဒေန အသင္ဂဟိတံ, တသ္သ ခန္ဓာဒီဟိ အသင္ဂဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇနံ ကတံ။ တံ ပန ရူပက္ခန္ဓာဒီသု န ယုဇ္ဇတိ။ ရူပက္ခန္ဓေန ဟိ ရူပက္ခန္ဓောဝ သင္ဂဟိတော။ သော စ အဍ္ဎေကာဒသဟိ အာယတနဓာတူဟိ အသင္ဂဟိတော နာမ နတ္ထိ။ ဝေဒနာက္ခန္ဓေန စ ဝေဒနာက္ခန္ဓောဝ သင္ဂဟိတော။ သောပိ ဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတူဟိ အသင္ဂဟိတော နာမ နတ္ထိ။ ဧဝံ အသင္ဂဟိတတာယ အဘာဝတော ဧတာနိ အညာနိ စ ဧဝရူပာနိ မနာယတနဓမ္မာယတနာဒီနိ ပဒာနိ ဣမသ္မိံ ဝာရေ န ဂဟိတာနိ။ ယာနိ ပန ပဒာနိ ရူပေကဒေသံ အရူပေန အသမ္မိသ္သံ, ဝိညာဏေကဒေသဉ္စ အညေန အသမ္မိသ္သံ ဒီပေန္တိ, တာနိ ဣဓ ဂဟိတာနိ။ ပရိယောသာနေ စ –
171. Idāni saṅgahitena asaṅgahitapadaṃ bhājetuṃ cakkhāyatanenātiādi āraddhaṃ. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiñhi vāre yaṃ khandhapadena saṅgahitaṃ hutvā āyatanadhātupadehi asaṅgahitaṃ, khandhāyatanapadehi vā saṅgahitaṃ hutvā dhātupadena asaṅgahitaṃ, tassa khandhādīhi asaṅgahaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjati. Rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahito. So ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthi. Vedanākkhandhena ca vedanākkhandhova saṅgahito. Sopi dhammāyatanadhammadhātūhi asaṅgahito nāma natthi. Evaṃ asaṅgahitatāya abhāvato etāni aññāni ca evarūpāni manāyatanadhammāyatanādīni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana padāni rūpekadesaṃ arūpena asammissaṃ, viññāṇekadesañca aññena asammissaṃ dīpenti, tāni idha gahitāni. Pariyosāne ca –
‘‘ဒသာယတနာ သတ္တရသ ဓာတုယော၊
‘‘Dasāyatanā sattarasa dhātuyo,
သတ္တိန္ဒ္ရိယာ အသညာဘဝော ဧကဝောကာရဘဝော။
Sattindriyā asaññābhavo ekavokārabhavo;
ပရိဒေဝော သနိဒသ္သနသပ္ပဋိဃံ၊
Paridevo sanidassanasappaṭighaṃ,
အနိဒသ္သနံ ပုနဒေဝ သပ္ပဋိဃံ ဥပာဒာ’’တိ။
Anidassanaṃ punadeva sappaṭighaṃ upādā’’ti.
ဧဝံ ဥဒ္ဒာနဂာထာယ ဒသ္သိတာနေဝ။ တသ္မာ တေသံ ဝသေနေဝ သင္ဂဟာသင္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဉ္ဟဝသေန ဟိ ဣမသ္မိံ ဝာရေ အာယတနဓာတုဝသေနေဝ သဒိသဝိသ္သဇ္ဇနေ ဝီသတိ ဓမ္မေ သမောဓာနေတ္ဝာ ဧကော ပဉ္ဟော ကတော, သတ္တ ဝိညာဏဓာတုယော သမောဓာနေတ္ဝာ ဧကော, သတ္တိန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတ္ဝာ ဧကော, ဒ္ဝေ ဘဝေ သမောဓာနေတ္ဝာ ဧကော, ပရိဒေဝေန စ သနိဒသ္သနသပ္ပဋိဃေဟိ စ ဧကော, အနိဒသ္သနသပ္ပဋိဃေဟိ ဧကော, သနိဒသ္သနေဟိ ဧကော, သပ္ပဋိဃေဟိ စ ဥပာဒာဓမ္မေဟိ စ ဧကောတိ အဋ္ဌ ပဉ္ဟာ ကတာ။ တေသု ခန္ဓာဒိဝိဘာဂော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော သေယ္ယထိဒံ – ပဌမပဉ္ဟေ တာဝ စတူဟိ ခန္ဓေဟီတိ အရူပက္ခန္ဓေဟိ, ဒ္ဝီဟာယတနေဟီတိ စက္ခာယတနာဒီသု ဧကေကေန သဒ္ဓိံ မနာယတနေန, အဋ္ဌဟိ ဓာတူဟီတိ စက္ခုဓာတုအာဒီသု ဧကေကာယ သဒ္ဓိံ သတ္တဟိ ဝိညာဏဓာတူဟိ။
Evaṃ uddānagāthāya dassitāneva. Tasmā tesaṃ vaseneva saṅgahāsaṅgaho veditabbo. Pañhavasena hi imasmiṃ vāre āyatanadhātuvaseneva sadisavissajjane vīsati dhamme samodhānetvā eko pañho kato, satta viññāṇadhātuyo samodhānetvā eko, sattindriyāni samodhānetvā eko, dve bhave samodhānetvā eko, paridevena ca sanidassanasappaṭighehi ca eko, anidassanasappaṭighehi eko, sanidassanehi eko, sappaṭighehi ca upādādhammehi ca ekoti aṭṭha pañhā katā. Tesu khandhādivibhāgo evaṃ veditabbo seyyathidaṃ – paṭhamapañhe tāva catūhi khandhehīti arūpakkhandhehi, dvīhāyatanehīti cakkhāyatanādīsu ekekena saddhiṃ manāyatanena, aṭṭhahi dhātūhīti cakkhudhātuādīsu ekekāya saddhiṃ sattahi viññāṇadhātūhi.
တတ္ရာယံ နယော – စက္ခာယတနေန ဟိ ခန္ဓသင္ဂဟေန ရူပက္ခန္ဓော သင္ဂဟိတော။ တသ္မိံ သင္ဂဟိတေ ရူပက္ခန္ဓေ အာယတနသင္ဂဟေန စက္ခာယတနမေဝေကံ သင္ဂဟိတံ။ သေသာနိ ဒသ အာယတနာနိ အသင္ဂဟိတာနိ။ ဓာတုသင္ဂဟေနပိ တေန စက္ခုဓာတုယေဝေကာ သင္ဂဟိတာ။ သေသာ ဒသ ဓာတုယော အသင္ဂဟိတာ။ ဣတိ ယာနိ တေန အသင္ဂဟိတာနိ ဒသာယတနာနိ, တာနိ စက္ခာယတနမနာယတနေဟိ ဒ္ဝီဟိ အသင္ဂဟိတာနိ။ ယာပိ တေန အသင္ဂဟိတာ ဒသ ဓာတုယော, တာ စက္ခုဓာတုယာ စေဝ သတ္တဟိ စ ဝိညာဏဓာတူဟိ အသင္ဂဟိတာတိ။ ရူပာယတနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
Tatrāyaṃ nayo – cakkhāyatanena hi khandhasaṅgahena rūpakkhandho saṅgahito. Tasmiṃ saṅgahite rūpakkhandhe āyatanasaṅgahena cakkhāyatanamevekaṃ saṅgahitaṃ. Sesāni dasa āyatanāni asaṅgahitāni. Dhātusaṅgahenapi tena cakkhudhātuyevekā saṅgahitā. Sesā dasa dhātuyo asaṅgahitā. Iti yāni tena asaṅgahitāni dasāyatanāni, tāni cakkhāyatanamanāyatanehi dvīhi asaṅgahitāni. Yāpi tena asaṅgahitā dasa dhātuyo, tā cakkhudhātuyā ceva sattahi ca viññāṇadhātūhi asaṅgahitāti. Rūpāyatanādīsupi eseva nayo.
၁၇၂. ဒုတိယပဉ္ဟေ – ယသ္မာ ယာယ ကာယစိ ဝိညာဏဓာတုယာ သင္ဂဟိတော ဝိညာဏက္ခန္ဓော မနာယတနေန အသင္ဂဟိတော နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ အာယတနသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတာတိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန စတူဟိ ခန္ဓေဟီတိ ရူပာဒီဟိ စတူဟိ။ ဧကာဒသဟာယတနေဟီတိ မနာယတနဝဇ္ဇေဟိ။ ဒ္ဝာဒသဟိ ဓာတူဟီတိ ယထာနုရူပာ ဆ ဝိညာဏဓာတုယော အပနေတ္ဝာ သေသာဟိ ဒ္ဝာဒသဟိ။ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ ဟိ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယေဝ သင္ဂဟိတာ, ဣတရာ အသင္ဂဟိတာ။ သောတဝိညာဏဓာတုအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
172. Dutiyapañhe – yasmā yāya kāyaci viññāṇadhātuyā saṅgahito viññāṇakkhandho manāyatanena asaṅgahito nāma natthi, tasmā āyatanasaṅgahena saṅgahitāti vuttaṃ. Ettha pana catūhi khandhehīti rūpādīhi catūhi. Ekādasahāyatanehīti manāyatanavajjehi. Dvādasahi dhātūhīti yathānurūpā cha viññāṇadhātuyo apanetvā sesāhi dvādasahi. Cakkhuviññāṇadhātuyā hi cakkhuviññāṇadhātuyeva saṅgahitā, itarā asaṅgahitā. Sotaviññāṇadhātuādīsupi eseva nayo.
၁၇၃. တတိယပဉ္ဟေ – စက္ခုန္ဒ္ရိယာဒီနံ ဝိသ္သဇ္ဇနံ စက္ခာယတနာဒိသဒိသမေဝ။ ဣတ္ထိန္ဒ္ရိယပုရိသိန္ဒ္ရိယေသု ပန ဓမ္မာယတနေန သဒ္ဓိံ ဒ္ဝေ အာယတနာနိ, ဓမ္မဓာတုယာ စ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ ဓာတုယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
173. Tatiyapañhe – cakkhundriyādīnaṃ vissajjanaṃ cakkhāyatanādisadisameva. Itthindriyapurisindriyesu pana dhammāyatanena saddhiṃ dve āyatanāni, dhammadhātuyā ca saddhiṃ aṭṭha dhātuyo veditabbā.
၁၇၄. စတုတ္ထပဉ္ဟေ – တီဟာယတနေဟီတိ ရူပာယတနဓမ္မာယတနမနာယတနေဟိ။ တေသု ဟိ ဘဝေသု ရူပာယတနဓမ္မာယတနဝသေန ဒ္ဝေဝ အာယတနာနိ တေဟိ သင္ဂဟိတာနိ ။ သေသာနိ နဝ ရူပာယတနာနိ တေဟေဝ စ ဒ္ဝီဟိ, မနာယတနေန စာတိ တီဟိ အသင္ဂဟိတာနိ နာမ ဟောန္တိ။ နဝဟိ ဓာတူဟီတိ ရူပဓာတုဓမ္မဓာတူဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တဟိ ဝိညာဏဓာတူဟိ။
174. Catutthapañhe – tīhāyatanehīti rūpāyatanadhammāyatanamanāyatanehi. Tesu hi bhavesu rūpāyatanadhammāyatanavasena dveva āyatanāni tehi saṅgahitāni . Sesāni nava rūpāyatanāni teheva ca dvīhi, manāyatanena cāti tīhi asaṅgahitāni nāma honti. Navahi dhātūhīti rūpadhātudhammadhātūhi saddhiṃ sattahi viññāṇadhātūhi.
၁၇၅. ပဉ္စမပဉ္ဟေ – ဒ္ဝီဟာယတနေဟီတိ ပဌမပဒံ သန္ဓာယ သဒ္ဒာယတနမနာယတနေဟိ။ ဒုတိယပဒံ သန္ဓာယ ရူပာယတနမနာယတနေဟိ။ ဓာတုယောပိ တေသံယေဝ ဧကေကေန သဒ္ဓိံ သတ္တ ဝိညာဏဓာတုယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
175. Pañcamapañhe – dvīhāyatanehīti paṭhamapadaṃ sandhāya saddāyatanamanāyatanehi. Dutiyapadaṃ sandhāya rūpāyatanamanāyatanehi. Dhātuyopi tesaṃyeva ekekena saddhiṃ satta viññāṇadhātuyo veditabbā.
၁၇၆. ဆဋ္ဌပဉ္ဟေ – ဒသဟာယတနေဟီတိ ရူပာယတနဓမ္မာယတနဝဇ္ဇေဟိ။ သောဠသဟိ ဓာတူဟီတိ ရူပဓာတုဓမ္မဓာတုဝဇ္ဇေဟေဝ။ ကထံ? အနိဒသ္သနသပ္ပဋိဃာ ဟိ ဓမ္မာ နာမ နဝ ဩဠာရိကာယတနာနိ။ တေဟိ ခန္ဓသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတေ ရူပက္ခန္ဓေ, အာယတနသင္ဂဟေန တာနေဝ နဝာယတနာနိ သင္ဂဟိတာနိ။ ရူပာယတနဓမ္မာယတနာနိ အသင္ဂဟိတာနိ။ ဓာတုသင္ဂဟေနပိ တာ ဧဝ နဝ ဓာတုယော သင္ဂဟိတာ။ ရူပဓာတုဓမ္မဓာတုယော အသင္ဂဟိတာ။ ဣတိ ယာနိ တေဟိ အသင္ဂဟိတာနိ ဒ္ဝေ အာယတနာနိ , တာနိ ရူပာယတနဝဇ္ဇေဟိ နဝဟိ ဩဠာရိကာယတနေဟိ, မနာယတနေန စာတိ ဒသဟိ အသင္ဂဟိတာနိ။ ယာပိ တေဟိ အသင္ဂဟိတာ ဒ္ဝေ ဓာတုယော, တာ ရူပဓာတုဝဇ္ဇာဟိ နဝဟိ ဩဠာရိကဓာတူဟိ, သတ္တဟိ စ ဝိညာဏဓာတူဟီတိ သောဠသဟိ အသင္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
176. Chaṭṭhapañhe – dasahāyatanehīti rūpāyatanadhammāyatanavajjehi. Soḷasahi dhātūhīti rūpadhātudhammadhātuvajjeheva. Kathaṃ? Anidassanasappaṭighā hi dhammā nāma nava oḷārikāyatanāni. Tehi khandhasaṅgahena saṅgahite rūpakkhandhe, āyatanasaṅgahena tāneva navāyatanāni saṅgahitāni. Rūpāyatanadhammāyatanāni asaṅgahitāni. Dhātusaṅgahenapi tā eva nava dhātuyo saṅgahitā. Rūpadhātudhammadhātuyo asaṅgahitā. Iti yāni tehi asaṅgahitāni dve āyatanāni , tāni rūpāyatanavajjehi navahi oḷārikāyatanehi, manāyatanena cāti dasahi asaṅgahitāni. Yāpi tehi asaṅgahitā dve dhātuyo, tā rūpadhātuvajjāhi navahi oḷārikadhātūhi, sattahi ca viññāṇadhātūhīti soḷasahi asaṅgahitāti veditabbā.
၁၇၇. သတ္တမပဉ္ဟေ – ဒ္ဝီဟာယတနေဟီတိ ရူပာယတနမနာယတနေဟိ။ အဋ္ဌဟိ ဓာတူဟီတိ ရူပဓာတုယာ သဒ္ဓိံ သတ္တဟိ ဝိညာဏဓာတူဟိ။
177. Sattamapañhe – dvīhāyatanehīti rūpāyatanamanāyatanehi. Aṭṭhahi dhātūhīti rūpadhātuyā saddhiṃ sattahi viññāṇadhātūhi.
၁၇၈. အဋ္ဌမပဉ္ဟေ – ဧကာဒသဟာယတနေဟီတိ သပ္ပဋိဃဓမ္မေ သန္ဓာယ ဓမ္မာယတနဝဇ္ဇေဟိ, ဥပာဒာဓမ္မေ သန္ဓာယ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနဝဇ္ဇေဟိ။ ဓာတူသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္ထယောဇနာ ပနေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။
178. Aṭṭhamapañhe – ekādasahāyatanehīti sappaṭighadhamme sandhāya dhammāyatanavajjehi, upādādhamme sandhāya phoṭṭhabbāyatanavajjehi. Dhātūsupi eseva nayo. Atthayojanā panettha heṭṭhā vuttanayeneva veditabbāti.
သင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ။
Saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဓာတုကထာပာဠိ • Dhātukathāpāḷi / ၂. သင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသော • 2. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ၂. ဒုတိယနယော သင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ၂. ဒုတိယနယော သင္ဂဟိတေနအသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā