Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    ೨. ದುತಿಯನಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತಪದವಣ್ಣನಾ

    2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ೧೭೧. ಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತಪದನಿದ್ದೇಸೇ ಯಂ ತಂ ಉದ್ದೇಸೇ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾಯ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತತಾವಿಸಿಟ್ಠಂ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ ನಿದ್ಧಾರಿತಂ, ತದೇವ ತಾವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನೇನ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಖನ್ಧಾದಿಸಙ್ಗಹಸಾಮಞ್ಞಾನಂ ನಿಚ್ಚಂ ವಿಸೇಸಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ಭೇದನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಚ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಂ ಸವಿಸೇಸಾವ ಖನ್ಧಾದಿಗಣನಾ ಸುದ್ಧಾ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತವಚನಮತ್ತೇನ ಧಮ್ಮವಿಸೇಸಸ್ಸ ನಿದ್ಧಾರಿತತ್ತಾ ತೀಸು ಸಙ್ಗಹೇಸು ಏಕೇನ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಯೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ, ತೇಯೇವ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ ಸಿಯುಂ, ತೇಸಂ ಪನ ಏವಂವಿಧಾನಂ ಅಸಮ್ಭವಾ ನಯಮಾತಿಕಾಯ ಚ ಅಬ್ಭನ್ತರಬಾಹಿರಮಾತಿಕಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ಉದ್ದೇಸೇಪಿ ಯಂ ಯಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸು ಅರಣನ್ತೇಸು ಸಙ್ಗಾಹಕಂ, ತಂ ತಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತಂ ನಿದ್ಧಾರಿತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ತೇನ ತೇನ ಸಙ್ಗಾಹಕೇನ ಯಥಾನಿದ್ಧಾರಿತಂ ಧಮ್ಮಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯತ್ಥ ಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಧಮ್ಮವಿಸೇಸನಿದ್ಧಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಠಮನಯೇ ಛಟ್ಠನಯೇ ಚ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಭಾವೇನ, ಇತರೇಸು ಚ ಯಂ ಯಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ನಿದ್ಧಾರಿತಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ನಿಯಾಮಕಭಾವೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಅರಣನ್ತಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ।

    171. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddese yaṃ taṃ uddese asaṅgahitatāya pucchitabbaṃ vissajjitabbañca saṅgahitatāvisiṭṭhaṃ asaṅgahitaṃ dhammajātaṃ niddhāritaṃ, tadeva tāva dassento ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti āha. Sabbattha khandhādisaṅgahasāmaññānaṃ niccaṃ visesāpekkhattā bhedanissitattā ca pucchāvissajjanānaṃ savisesāva khandhādigaṇanā suddhā. Tattha saṅgahitenaasaṅgahitavacanamattena dhammavisesassa niddhāritattā tīsu saṅgahesu ekena dvīhi vā ye saṅgahitā hutvā aññehi asaṅgahitā, teyeva dhammā ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti ettakeneva dassetabbā siyuṃ, tesaṃ pana evaṃvidhānaṃ asambhavā nayamātikāya ca abbhantarabāhiramātikāpekkhattā uddesepi yaṃ yaṃ rūpakkhandhādīsu araṇantesu saṅgāhakaṃ, taṃ taṃ apekkhitvā saṅgahitenaasaṅgahitaṃ niddhāritanti viññāyatīti tena tena saṅgāhakena yathāniddhāritaṃ dhammaṃ niyametvā dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanenā’’tiādimāha. Yattha hi pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaniddhāraṇaṃ natthi, tasmiṃ paṭhamanaye chaṭṭhanaye ca pucchitabbavissajjitabbabhāvena, itaresu ca yaṃ yaṃ pucchitabbavissajjitabbaṃ niddhāritaṃ, tassa tassa niyāmakabhāvena rūpakkhandhādayo araṇantā uddiṭṭhāti.

    ತತ್ಥ ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನೇನ…ಪೇ॰… ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಧಾತುಯಾ’’ತಿ ಕತ್ತುಅತ್ಥೇ ಕರಣನಿದ್ದೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ‘‘ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಆಯತನಸಙ್ಗಹೇನ ಧಾತುಸಙ್ಗಹೇನಾ’’ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ। ಏತ್ಥ ಚ ಯೇನ ಯೇನ ಸಙ್ಗಾಹಕೇನ ಖನ್ಧಾದಿಸಙ್ಗಹೇಸು ತೇನ ತೇನ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಾಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ತದೇವ ಸಙ್ಗಾಹಕಾಸಙ್ಗಾಹಕಭಾವೇನ ಉದ್ಧಟಂ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಪನ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ , ನ ಚ ಸೋ ಏವ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಅಸಙ್ಗಾಹಕೋ ವಾ ಹೋತಿ। ಯಞ್ಚ ‘‘ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಏಕೇನ ಖನ್ಧೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ನ ತಸ್ಸೇವ ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಭಾವೇನ ಪನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧವಚನೇನ ವಾ ಗಹಿತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಪಕಾಸಿತೋಯಮತ್ಥೋ।

    Tattha ‘‘cakkhāyatanena…pe… phoṭṭhabbadhātuyā’’ti kattuatthe karaṇaniddeso daṭṭhabbo, ‘‘khandhasaṅgahena āyatanasaṅgahena dhātusaṅgahenā’’ti karaṇatthe. Ettha ca yena yena saṅgāhakena khandhādisaṅgahesu tena tena saṅgahetabbāsaṅgahetabbaṃ aññaṃ atthi, taṃ tadeva saṅgāhakāsaṅgāhakabhāvena uddhaṭaṃ. Rūpakkhandhena pana khandhasaṅgahena saṅgahetabbo añño dhammo natthi, tathā vedanākkhandhādīhi , na ca so eva tassa saṅgāhako asaṅgāhako vā hoti. Yañca ‘‘rūpakkhandho ekena khandhena saṅgahito’’ti vuttaṃ, tañca na tasseva tena saṅgahitataṃ sandhāya vuttaṃ, rūpakkhandhabhāvena pana rūpakkhandhavacanena vā gahitataṃ sandhāya vuttanti pakāsitoyamattho.

    ಯದಿ ಚ ಸೋ ಏವ ತೇನ ಸಙ್ಗಯ್ಹೇಯ್ಯ, ಸಙ್ಗಹಿತೇನಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪದನಿದ್ದೇಸೇ – ‘‘ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೇನ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಆಯತನಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಧಾತುಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ತೇ ಧಮ್ಮಾ ತೀಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಏಕೇನಾಯತನೇನ ಸತ್ತಹಿ ಧಾತೂಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ಚ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ। ನ ಹಿ ಸೋ ಏವ ತಸ್ಸ ಸಭಾಗೋ ವಿಸಭಾಗೋ ಚಾತಿ। ತೇನೇವ ನ ಏಕದೇಸಾ ವಿಯ ಸಮುದಾಯಸ್ಸ, ಸಮುದಾಯೋ ಏಕದೇಸಾನಂ ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಅಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಚ। ಯಥಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಂ, ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ, ಸರಣಾ ಧಮ್ಮಾ ಚತುನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ। ಸಮುದಾಯನ್ತೋಗಧಾನಞ್ಹಿ ಏಕದೇಸಾನಂ ನ ವಿಭಾಗೋ ಅತ್ಥಿ, ಯೇನ ತೇ ಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಸಮುದಾಯೋ ಚ ತೇಸಂ ಸಭಾಗೋ ವಿಸಭಾಗೋ ಚ ಸಿಯಾತಿ, ತಥಾ ನ ಸಮುದಾಯೋ ಏಕದೇಸಸಭಾಗವಿಸಭಾಗಾನಂ ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಅಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಚ। ಯಥಾ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಸುಖುಮರೂಪಸಭಾಗಸ್ಸ ವೇದನಾದಿವಿಸಭಾಗಸ್ಸ ಚ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇಕದೇಸಸ್ಸ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ, ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ರೂಪಾರೂಪಜೀವಿತಸಭಾಗವಿಸಭಾಗಸ್ಸ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇಕದೇಸಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೇಕದೇಸಸ್ಸ ಚ ಜೀವಿತವಜ್ಜಸ್ಸ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನೇವ। ನ ಹಿ ಏಕದೇಸಸಭಾಗಂ ಸಮುದಾಯಸಭಾಗಂ, ನಾಪಿ ಏಕದೇಸವಿಸಭಾಗಂ ಸಮುದಾಯವಿಸಭಾಗನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸತಿಪಿ ಅತ್ತತೋ ಅತ್ತನಿ ಅನ್ತೋಗಧತೋ ಅತ್ತೇಕದೇಸಸಭಾಗತೋ ಚ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತೇ ಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಮೇವ ಏತೇಸಂ ನತ್ಥಿ, ಯೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಸ್ಸ ಅಸಙ್ಗಾಹಕಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವತೋ ಏವ ಏವರೂಪಾನಂ ಅಗ್ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Yadi ca so eva tena saṅgayheyya, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese – ‘‘vedanākkhandhena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanasaṅgahena saṅgahitā dhātusaṅgahena saṅgahitā, te dhammā tīhi khandhehi ekenāyatanena sattahi dhātūhi sampayuttā’’tiādi vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ, tasmā yathā cittaṃ cittena sampayuttaṃ vippayuttañca na hoti, evaṃ rūpakkhandho rūpakkhandhena saṅgahito asaṅgahito ca na hoti, tathā vedanākkhandhādayo vedanākkhandhādīhi. Na hi so eva tassa sabhāgo visabhāgo cāti. Teneva na ekadesā viya samudāyassa, samudāyo ekadesānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca. Yathā rūpakkhandho cakkhāyatanādīnaṃ, dhammāyatanaṃ vedanākkhandhādīnaṃ, saraṇā dhammā catunnaṃ khandhānaṃ. Samudāyantogadhānañhi ekadesānaṃ na vibhāgo atthi, yena te samudāyassa samudāyo ca tesaṃ sabhāgo visabhāgo ca siyāti, tathā na samudāyo ekadesasabhāgavisabhāgānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca. Yathā dhammāyatanaṃ sukhumarūpasabhāgassa vedanādivisabhāgassa ca rūpakkhandhekadesassa khandhasaṅgahena, jīvitindriyaṃ rūpārūpajīvitasabhāgavisabhāgassa rūpakkhandhekadesassa saṅkhārakkhandhekadesassa ca jīvitavajjassa khandhasaṅgaheneva. Na hi ekadesasabhāgaṃ samudāyasabhāgaṃ, nāpi ekadesavisabhāgaṃ samudāyavisabhāganti, tasmā satipi attato attani antogadhato attekadesasabhāgato ca aññassa asaṅgāhakatte saṅgāhakattameva etesaṃ natthi, yena saṅgahitassa asaṅgāhakā siyunti saṅgāhakattābhāvato eva evarūpānaṃ aggahaṇaṃ veditabbaṃ.

    ಯಂ ಪನ ‘‘ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ಅಸಙ್ಖತಂ ಖನ್ಧತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಧಾತು॰ ೨೫), ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನಞ್ಚ ಸೋತಾಯತನಞ್ಚ ಏಕೇನ ಖನ್ಧೇನ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಧಾತು॰ ೨೬) ಚ ವುತ್ತಂ, ನ ತೇನ ಏಕದೇಸಾನಂ ಸಮುದಾಯಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಂ, ಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಚ ಏಕದೇಸಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಚತುಕ್ಖನ್ಧಗಣನಭೇದೇಹಿ ಪನ ಧಮ್ಮಾಯತನಸ್ಸ ಗಣೇತಬ್ಬಾಗಣೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಭಿನ್ನತಂ, ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಂ ಏಕಕ್ಖನ್ಧಗಣನೇನ ಗಣೇತಬ್ಬತಾಯ ಏಕವಿಧತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಙ್ಗಾಹಕಾಸಙ್ಗಾಹಕನಿರಪೇಕ್ಖಾನಂ ಗಣೇತಬ್ಬಾಗಣೇತಬ್ಬಾನಂ ತಂತಂಗಣನೇಹಿ ಗಣನದಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಪಠಮನಯೋ ಕಮ್ಮಕರಣಮತ್ತಸಬ್ಭಾವಾ, ದುತಿಯಾದಯೋ ಪನ ಸಙ್ಗಾಹಕಾಸಙ್ಗಾಹಕೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ಅಗಣನಾದಿದಸ್ಸನಾನಿ ಕತ್ತುಕರಣಕಮ್ಮತ್ತಯಸಬ್ಭಾವಾ । ತಥಾ ಪಠಮನಯೇ ತಥಾ ತಥಾ ಗಣೇತಬ್ಬಾಗಣೇತಬ್ಬಭಾವಸಙ್ಖಾತೋ ತಂತಂಖನ್ಧಾದಿಭಾವಾಭಾವೋ ಸಭಾಗವಿಸಭಾಗತಾ , ದುತಿಯಾದೀಸು ಯಥಾನಿದ್ಧಾರಿತಧಮ್ಮದಸ್ಸನೇ ಸಙ್ಗಾಹಕಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಾನಂ ಸಮಾನಕ್ಖನ್ಧಾದಿಭಾವೋ ಸಭಾಗತಾ, ತದಭಾವೋ ಚ ವಿಸಭಾಗತಾ। ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಸು ತಂತಂಖನ್ಧಾದಿಭಾವಾಭಾವೋ ಏವಾತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋತಿ।

    Yaṃ pana ‘‘dhammāyatanaṃ asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā catūhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 25), ‘‘cakkhāyatanañca sotāyatanañca ekena khandhena saṅgahita’’nti (dhātu. 26) ca vuttaṃ, na tena ekadesānaṃ samudāyasaṅgāhakattaṃ, samudāyassa ca ekadesasaṅgāhakattaṃ dasseti, catukkhandhagaṇanabhedehi pana dhammāyatanassa gaṇetabbāgaṇetabbabhāvena pañcadhā bhinnataṃ, cakkhāyatanādīnaṃ ekakkhandhagaṇanena gaṇetabbatāya ekavidhatañca dasseti. Saṅgāhakāsaṅgāhakanirapekkhānaṃ gaṇetabbāgaṇetabbānaṃ taṃtaṃgaṇanehi gaṇanadassanamattameva hi paṭhamanayo kammakaraṇamattasabbhāvā, dutiyādayo pana saṅgāhakāsaṅgāhakehi saṅgahitāsaṅgahitānaṃ agaṇanādidassanāni kattukaraṇakammattayasabbhāvā . Tathā paṭhamanaye tathā tathā gaṇetabbāgaṇetabbabhāvasaṅkhāto taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo sabhāgavisabhāgatā , dutiyādīsu yathāniddhāritadhammadassane saṅgāhakasaṅgahetabbānaṃ samānakkhandhādibhāvo sabhāgatā, tadabhāvo ca visabhāgatā. Pucchāvissajjanesu taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo evāti ayametesaṃ visesoti.

    ಸಮುದಯಸಚ್ಚಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಸದಿಸಾನಿ ಪನ ತೇಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ ಅತ್ಥಿ, ನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಅಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವತೋ ನ ಉದ್ಧಟಾನಿ। ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಸದಿಸಾನಿ ತೇಹಿ ವಿಸಭಾಗಸಮುದಾಯಭೂತೇಹಿ ಅನೇಕಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಇತರೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹೇತಬ್ಬಞ್ಚ ನತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವತೋ। ಏವಂ ಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವತೋ ಅಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವತೋ ಉಭಯಾಭಾವತೋ ಚ ಯಥಾವುತ್ತಸದಿಸಾನಿ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಭಾವತೋ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನೇವ ಉದ್ಧಟಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನೇನ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಚಕ್ಖಾಯತನವಜ್ಜಾ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ। ನ ಹಿ ಏಕದೇಸೋ ಸಮುದಾಯಸಙ್ಗಾಹಕೋತಿ ದಸ್ಸಿತಮೇತನ್ತಿ।

    Samudayasaccasukhindriyasadisāni pana tehi saṅgahetabbameva atthi, na saṅgahitaṃ asaṅgahetabbanti asaṅgāhakattābhāvato na uddhaṭāni. Dukkhasaccasadisāni tehi visabhāgasamudāyabhūtehi anekakkhandhehi khandhasaṅgahena saṅgahetabbaṃ, itarehi asaṅgahetabbañca natthīti saṅgāhakattāsaṅgāhakattābhāvato. Evaṃ saṅgāhakattābhāvato asaṅgāhakattābhāvato ubhayābhāvato ca yathāvuttasadisāni anuddharitvā saṅgāhakattāsaṅgāhakattabhāvato cakkhāyatanādīneva uddhaṭānīti veditabbāni. Tattha ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’ti cakkhāyatanavajjā rūpadhammā khandhasaṅgahena saṅgahitāti veditabbā, na rūpakkhandhoti. Na hi ekadeso samudāyasaṅgāhakoti dassitametanti.

    ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಖನ್ಧಪದೇನಾತಿ ಖನ್ಧಪದಸಙ್ಗಹೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ನ ಸಙ್ಗಾಹಕೇನಾತಿ। ‘‘ಕೇನಚಿ ಸಙ್ಗಾಹಕೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಆನೇತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತಂ ಪನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸು ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸು ಸಙ್ಗಾಹಕೇಸು ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಹಿ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ಏತೇನ ನಯೇನ ಚಕ್ಖಾಯತನೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಸಙ್ಗಹಿತೋ, ಸೋ ಚ ಅಡ್ಢೇಕಾದಸಹಿ ಆಯತನಧಾತೂಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಏವಂ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಿಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಚೇ? ನಾಪಜ್ಜತಿ। ನ ಹಿ ಅಞ್ಞಮತ್ತನಿವಾರಣಂ ಏವಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ, ಅಥ ಖೋ ಸಙ್ಗಾಹಕತೋ ಅಞ್ಞನಿವಾರಣಂ। ಸೋ ಚಾತಿಆದಿ ಚ ನ ನಿರಪೇಕ್ಖವಚನಂ, ಅಥ ಖೋ ಸಙ್ಗಾಹಕಾಪೇಕ್ಖನ್ತಿ। ಕಥಂ? ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಹಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ಯಥಾ ಚಕ್ಖಾಯತನೇನ ಚಕ್ಖಾಯತನತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ನ ಏವಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧತೋ ಅಞ್ಞಂ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸಿಯಾ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಪನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಯುತ್ತೋ। ಸಿಯಾ ಪನೇತಂ ‘‘ಸೋ ಏವ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ಹೋತೂ’’ತಿ, ತಂ ನಿವಾರೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಚ ಅಡ್ಢೇಕಾದಸಹಿ ಆಯತನಧಾತೂಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ । ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಾ ತದೇಕದೇಸಾನಂ ವಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇಹಿ ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಅಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಚ ನ ಹೋತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾಯ ಅಭಾವೋ ವುತ್ತೋತಿ ಯುಜ್ಜತಿ, ನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ತದೇಕದೇಸಾನಂ ವಾ ಅಡ್ಢೇಕಾದಸಹಿ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತತಾಯ। ನ ಹಿ ಸಾ ಸಙ್ಗಹಿತತಾ ಅತ್ಥಿ। ಯದಿ ಸಿಯಾ, ಸಙ್ಗಹಿತೇನಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪದನಿದ್ದೇಸೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ। ತೇನ ಹಿ ತೀಹಿಪಿ ಸಙ್ಗಹೇಹಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ತದೇಕದೇಸೋ ವಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಸಿಯುಂ, ಅತ್ಥಿ ಚ ತೇಸಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತತಾತಿ।

    Aṭṭhakathāyaṃ pana khandhapadenāti khandhapadasaṅgahenāti attho, na saṅgāhakenāti. ‘‘Kenaci saṅgāhakenā’’ti idaṃ pana ānetvā vattabbaṃ. Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjatīti taṃ vissajjanaṃ rūpakkhandhādīsu saṅgāhakesu na yujjatīti attho. Rūpakkhandhena hi…pe… saṅgahitoti etena nayena cakkhāyatanena rūpakkhandhova saṅgahito, so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthīti evaṃ cakkhāyatanādīnipi na gahetabbānīti āpajjatīti ce? Nāpajjati. Na hi aññamattanivāraṇaṃ evasaddassa attho, atha kho saṅgāhakato aññanivāraṇaṃ. So cātiādi ca na nirapekkhavacanaṃ, atha kho saṅgāhakāpekkhanti. Kathaṃ? Rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahitoti yathā cakkhāyatanena cakkhāyatanato aññampi khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ hoti, na evaṃ rūpakkhandhena rūpakkhandhato aññaṃ khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ siyā, rūpakkhandhena pana rūpakkhandhova khandhasaṅgahena saṅgahitoti ayañhettha adhippāyo yutto. Siyā panetaṃ ‘‘so eva rūpakkhandho rūpakkhandhena āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahito hotū’’ti, taṃ nivārento āha ‘‘so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthī’’ti . Ettha ca ‘‘rūpakkhandhenā’’ti ānetvā vattabbaṃ. Tattha rūpakkhandho rūpakkhandhassa vā tadekadesānaṃ vā cakkhādīnaṃ āyatanadhātusaṅgahehi saṅgāhako asaṅgāhako ca na hotīti iminā pariyāyena asaṅgahitatāya abhāvo vuttoti yujjati, na rūpakkhandhena rūpakkhandhassa tadekadesānaṃ vā aḍḍhekādasahi āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitatāya. Na hi sā saṅgahitatā atthi. Yadi siyā, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese rūpakkhandhopi uddharitabbo siyā. Tena hi tīhipi saṅgahehi rūpakkhandho tadekadeso vā saṅgahitā siyuṃ, atthi ca tesaṃ vippayuttatāti.

    ಏವಂ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾಯ ಅಭಾವತೋ ಏತಾನಿ, ಅಞ್ಞಾನಿ ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀಹಿ ವಿಯ ಏತೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾಯ ಅಭಾವತೋ ಏತಾನಿ ಅಞ್ಞಾನಿ ಚ ಯಥಾ ವಾ ತಥಾ ವಾ ಏತಾನಿ ವಿಯ ಅಯುಜ್ಜಮಾನವಿಸ್ಸಜ್ಜನತ್ತಾ ಏವರೂಪಾನಿ ಪದಾನಿ ಸಙ್ಗಾಹಕಭಾವೇನ ನ ಗಹಿತಾನೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    Evaṃ asaṅgahitatāya abhāvato etāni, aññāni cāti etthāpi cakkhāyatanādīhi viya etehi aññehi ca saṅgahitānaṃ asaṅgahitatāya abhāvato etāni aññāni ca yathā vā tathā vā etāni viya ayujjamānavissajjanattā evarūpāni padāni saṅgāhakabhāvena na gahitānīti adhippāyo.

    ತತ್ಥ ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಹಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋವ ಸಙ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ, ತಂ ತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾಭಾವದಸ್ಸನೇನ ನಿವಾರಿತಂ। ಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ಸತಿಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತೇ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾಯ ಅಭಾವತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಾದೀಸು ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ ಸತಿ ತೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತೇ ತದಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾಭಾವತೋ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಪನ ಸಙ್ಗಹಿತಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವೋ ಏವೇತ್ಥ ಅಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣನ್ತಿ ಯುತ್ತಂ। ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾಭಾವೇನ ಅಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಂ ಯದಿಪಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನಿ ಅನ್ತೋಗಧಸ್ಸ ಅತ್ತೇಕದೇಸಸಭಾಗಸ್ಸ ಚ ನತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ಥೀತಿ ನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಾದೀಸು ವಿಯ ಉಭಯಾಭಾವೋ ಚೇತ್ಥ ಅಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ಭವಿತುಂ ಯುತ್ತೋತಿ। ಧಮ್ಮಾಯತನಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಞ್ಚ ಖನ್ಧಚತುಕ್ಕದುಕಾದಿಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತೇ ಸತಿ ನ ತೇಸಂ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಂ ತೇಹಿ ಧಮ್ಮಾಯತನಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀಹಿ ಆಯತನಧಾತುಸಙ್ಗಹೇಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತತಾಯ ಅಭಾವೋ ಅನೇಕನ್ತಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅಗ್ಗಹಿತಾನಂ ಅಗ್ಗಹಣೇ, ಗಹಿತಾನಞ್ಚ ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।

    Tattha yaṃ vuttaṃ ‘‘rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahito’’ti, taṃ teneva tassa saṅgahitattāsaṅgahitattābhāvadassanena nivāritaṃ. Yañhettha aggahaṇe kāraṇaṃ vuttaṃ, tañca satipi saṅgahitatte asaṅgahitatāya abhāvatoti viññāyamānaṃ samudayasaccādīsu yujjeyya sati tehi saṅgahite tadasaṅgahitattābhāvato. Rūpakkhandhādīhi pana saṅgahitameva natthi, kuto tassa asaṅgahitatā bhavissati, tasmā saṅgāhakattābhāvo evettha aggahaṇe kāraṇanti yuttaṃ. Saṅgahitattābhāvena asaṅgahitattaṃ yadipi rūpakkhandhādinā attano attani antogadhassa attekadesasabhāgassa ca natthi, aññassa pana atthīti na dukkhasaccādīsu viya ubhayābhāvo cettha aggahaṇe kāraṇaṃ bhavituṃ yuttoti. Dhammāyatanajīvitindriyādīnañca khandhacatukkadukādisaṅgāhakatte sati na tesaṃ saṅgahitānaṃ tehi dhammāyatanajīvitindriyādīhi āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitatā natthīti asaṅgahitatāya abhāvo anekantiko, tasmā pubbe vuttanayeneva aggahitānaṃ aggahaṇe, gahitānañca gahaṇe kāraṇaṃ veditabbanti.

    ಅನಿದಸ್ಸನಂ ಪುನದೇವ ಸಪ್ಪಟಿಘನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಏತೇನ ‘‘ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತೇನ ಸಪ್ಪಟಿಘಸದ್ದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಪುನದೇವಾತಿ ಏತೇನ ತತ್ಥೇವ ಅವಿಸಿಟ್ಠಂ ಸನಿದಸ್ಸನಪದಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸನಿದಸ್ಸನದುಕಪದಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನೇನ ಚಕ್ಖಾಯತನಮೇವೇಕಂ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ। ನ ಹಿ ‘‘ಚಕ್ಖಾಯತನೇನ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ಆಯತನಸಙ್ಗಹೇನ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ ಚ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸಿತೋಯಂ ನಯೋತಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತಸ್ಸೇವ ಸಮುದಾಯೇಕದೇಸಾನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಹಕಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವಚನೇಸು ಅಸಙ್ಗಾಹಕಅಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವಚನೇಸು ಚ ತದವತ್ತಬ್ಬತಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಅಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವತೋ ಏವ ಹಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಿ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾನೀತಿ ನ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ನ ಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾಭಾವತೋತಿ।

    Anidassanaṃ punadeva sappaṭighanti ettha anidassananti etena ‘‘sanidassanasappaṭigha’’nti ettha vuttena sappaṭighasaddena saddhiṃ yojetvā anidassanasappaṭighā dassitā. Punadevāti etena tattheva avisiṭṭhaṃ sanidassanapadaṃ nivattetvā gaṇhanto sanidassanadukapadaṃ dasseti. ‘‘Cakkhāyatanena cakkhāyatanamevekaṃ saṅgahita’’nti idaṃ na sakkā vattuṃ. Na hi ‘‘cakkhāyatanena cakkhāyatanaṃ āyatanasaṅgahena saṅgahita’’nti ca ‘‘asaṅgahita’’nti ca vattabbanti dassitoyaṃ nayoti. Evaṃ sabbattha tasseva samudāyekadesānañca saṅgāhakasaṅgahitanti vacanesu asaṅgāhakaasaṅgahitanti vacanesu ca tadavattabbatā yojetabbā. Asaṅgāhakattābhāvato eva hi cakkhāyatanādīni cakkhāyatanādīhi asaṅgahitānīti na vuccanti, na saṅgāhakattābhāvatoti.

    ದುತಿಯನಯಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dutiyanayasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಾತುಕಥಾಪಾಳಿ • Dhātukathāpāḷi / ೨. ಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತಪದನಿದ್ದೇಸೋ • 2. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso

    ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ೨. ದುತಿಯನಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತಪದವಣ್ಣನಾ • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೨. ದುತಿಯನಯೋ ಸಙ್ಗಹಿತೇನಅಸಙ್ಗಹಿತಪದವಣ್ಣನಾ • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact