Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā

    ൨. ദുതിയനയോ സങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതപദവണ്ണനാ

    2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ൧൭൧. സങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതപദനിദ്ദേസേ യം തം ഉദ്ദേസേ അസങ്ഗഹിതതായ പുച്ഛിതബ്ബം വിസ്സജ്ജിതബ്ബഞ്ച സങ്ഗഹിതതാവിസിട്ഠം അസങ്ഗഹിതം ധമ്മജാതം നിദ്ധാരിതം, തദേവ താവ ദസ്സേന്തോ ‘‘ചക്ഖായതനേന യേ ധമ്മാ ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാ ആയതനധാതുസങ്ഗഹേന അസങ്ഗഹിതാ’’തി ആഹ. സബ്ബത്ഥ ഖന്ധാദിസങ്ഗഹസാമഞ്ഞാനം നിച്ചം വിസേസാപേക്ഖത്താ ഭേദനിസ്സിതത്താ ച പുച്ഛാവിസ്സജ്ജനാനം സവിസേസാവ ഖന്ധാദിഗണനാ സുദ്ധാ. തത്ഥ സങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതവചനമത്തേന ധമ്മവിസേസസ്സ നിദ്ധാരിതത്താ തീസു സങ്ഗഹേസു ഏകേന ദ്വീഹി വാ യേ സങ്ഗഹിതാ ഹുത്വാ അഞ്ഞേഹി അസങ്ഗഹിതാ, തേയേവ ധമ്മാ ‘‘ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാ ആയതനധാതുസങ്ഗഹേന അസങ്ഗഹിതാ’’തി ഏത്തകേനേവ ദസ്സേതബ്ബാ സിയും, തേസം പന ഏവംവിധാനം അസമ്ഭവാ നയമാതികായ ച അബ്ഭന്തരബാഹിരമാതികാപേക്ഖത്താ ഉദ്ദേസേപി യം യം രൂപക്ഖന്ധാദീസു അരണന്തേസു സങ്ഗാഹകം, തം തം അപേക്ഖിത്വാ സങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതം നിദ്ധാരിതന്തി വിഞ്ഞായതീതി തേന തേന സങ്ഗാഹകേന യഥാനിദ്ധാരിതം ധമ്മം നിയമേത്വാ ദസ്സേതും ‘‘ചക്ഖായതനേനാ’’തിആദിമാഹ. യത്ഥ ഹി പുച്ഛിതബ്ബവിസ്സജ്ജിതബ്ബധമ്മവിസേസനിദ്ധാരണം നത്ഥി, തസ്മിം പഠമനയേ ഛട്ഠനയേ ച പുച്ഛിതബ്ബവിസ്സജ്ജിതബ്ബഭാവേന, ഇതരേസു ച യം യം പുച്ഛിതബ്ബവിസ്സജ്ജിതബ്ബം നിദ്ധാരിതം, തസ്സ തസ്സ നിയാമകഭാവേന രൂപക്ഖന്ധാദയോ അരണന്താ ഉദ്ദിട്ഠാതി.

    171. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddese yaṃ taṃ uddese asaṅgahitatāya pucchitabbaṃ vissajjitabbañca saṅgahitatāvisiṭṭhaṃ asaṅgahitaṃ dhammajātaṃ niddhāritaṃ, tadeva tāva dassento ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti āha. Sabbattha khandhādisaṅgahasāmaññānaṃ niccaṃ visesāpekkhattā bhedanissitattā ca pucchāvissajjanānaṃ savisesāva khandhādigaṇanā suddhā. Tattha saṅgahitenaasaṅgahitavacanamattena dhammavisesassa niddhāritattā tīsu saṅgahesu ekena dvīhi vā ye saṅgahitā hutvā aññehi asaṅgahitā, teyeva dhammā ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti ettakeneva dassetabbā siyuṃ, tesaṃ pana evaṃvidhānaṃ asambhavā nayamātikāya ca abbhantarabāhiramātikāpekkhattā uddesepi yaṃ yaṃ rūpakkhandhādīsu araṇantesu saṅgāhakaṃ, taṃ taṃ apekkhitvā saṅgahitenaasaṅgahitaṃ niddhāritanti viññāyatīti tena tena saṅgāhakena yathāniddhāritaṃ dhammaṃ niyametvā dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanenā’’tiādimāha. Yattha hi pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaniddhāraṇaṃ natthi, tasmiṃ paṭhamanaye chaṭṭhanaye ca pucchitabbavissajjitabbabhāvena, itaresu ca yaṃ yaṃ pucchitabbavissajjitabbaṃ niddhāritaṃ, tassa tassa niyāmakabhāvena rūpakkhandhādayo araṇantā uddiṭṭhāti.

    തത്ഥ ‘‘ചക്ഖായതനേന…പേ॰… ഫോട്ഠബ്ബധാതുയാ’’തി കത്തുഅത്ഥേ കരണനിദ്ദേസോ ദട്ഠബ്ബോ, ‘‘ഖന്ധസങ്ഗഹേന ആയതനസങ്ഗഹേന ധാതുസങ്ഗഹേനാ’’തി കരണത്ഥേ. ഏത്ഥ ച യേന യേന സങ്ഗാഹകേന ഖന്ധാദിസങ്ഗഹേസു തേന തേന സങ്ഗഹേതബ്ബാസങ്ഗഹേതബ്ബം അഞ്ഞം അത്ഥി, തം തദേവ സങ്ഗാഹകാസങ്ഗാഹകഭാവേന ഉദ്ധടം. രൂപക്ഖന്ധേന പന ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹേതബ്ബോ അഞ്ഞോ ധമ്മോ നത്ഥി, തഥാ വേദനാക്ഖന്ധാദീഹി , ന ച സോ ഏവ തസ്സ സങ്ഗാഹകോ അസങ്ഗാഹകോ വാ ഹോതി. യഞ്ച ‘‘രൂപക്ഖന്ധോ ഏകേന ഖന്ധേന സങ്ഗഹിതോ’’തി വുത്തം, തഞ്ച ന തസ്സേവ തേന സങ്ഗഹിതതം സന്ധായ വുത്തം, രൂപക്ഖന്ധഭാവേന പന രൂപക്ഖന്ധവചനേന വാ ഗഹിതതം സന്ധായ വുത്തന്തി പകാസിതോയമത്ഥോ.

    Tattha ‘‘cakkhāyatanena…pe… phoṭṭhabbadhātuyā’’ti kattuatthe karaṇaniddeso daṭṭhabbo, ‘‘khandhasaṅgahena āyatanasaṅgahena dhātusaṅgahenā’’ti karaṇatthe. Ettha ca yena yena saṅgāhakena khandhādisaṅgahesu tena tena saṅgahetabbāsaṅgahetabbaṃ aññaṃ atthi, taṃ tadeva saṅgāhakāsaṅgāhakabhāvena uddhaṭaṃ. Rūpakkhandhena pana khandhasaṅgahena saṅgahetabbo añño dhammo natthi, tathā vedanākkhandhādīhi , na ca so eva tassa saṅgāhako asaṅgāhako vā hoti. Yañca ‘‘rūpakkhandho ekena khandhena saṅgahito’’ti vuttaṃ, tañca na tasseva tena saṅgahitataṃ sandhāya vuttaṃ, rūpakkhandhabhāvena pana rūpakkhandhavacanena vā gahitataṃ sandhāya vuttanti pakāsitoyamattho.

    യദി ച സോ ഏവ തേന സങ്ഗയ്ഹേയ്യ, സങ്ഗഹിതേനസമ്പയുത്തവിപ്പയുത്തപദനിദ്ദേസേ – ‘‘വേദനാക്ഖന്ധേന യേ ധമ്മാ ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാ ആയതനസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാ ധാതുസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാ, തേ ധമ്മാ തീഹി ഖന്ധേഹി ഏകേനായതനേന സത്തഹി ധാതൂഹി സമ്പയുത്താ’’തിആദി വത്തബ്ബം സിയാ, ന ച വുത്തം, തസ്മാ യഥാ ചിത്തം ചിത്തേന സമ്പയുത്തം വിപ്പയുത്തഞ്ച ന ഹോതി, ഏവം രൂപക്ഖന്ധോ രൂപക്ഖന്ധേന സങ്ഗഹിതോ അസങ്ഗഹിതോ ച ന ഹോതി, തഥാ വേദനാക്ഖന്ധാദയോ വേദനാക്ഖന്ധാദീഹി. ന ഹി സോ ഏവ തസ്സ സഭാഗോ വിസഭാഗോ ചാതി. തേനേവ ന ഏകദേസാ വിയ സമുദായസ്സ, സമുദായോ ഏകദേസാനം സങ്ഗാഹകോ അസങ്ഗാഹകോ ച. യഥാ രൂപക്ഖന്ധോ ചക്ഖായതനാദീനം, ധമ്മായതനം വേദനാക്ഖന്ധാദീനം, സരണാ ധമ്മാ ചതുന്നം ഖന്ധാനം. സമുദായന്തോഗധാനഞ്ഹി ഏകദേസാനം ന വിഭാഗോ അത്ഥി, യേന തേ സമുദായസ്സ സമുദായോ ച തേസം സഭാഗോ വിസഭാഗോ ച സിയാതി, തഥാ ന സമുദായോ ഏകദേസസഭാഗവിസഭാഗാനം സങ്ഗാഹകോ അസങ്ഗാഹകോ ച. യഥാ ധമ്മായതനം സുഖുമരൂപസഭാഗസ്സ വേദനാദിവിസഭാഗസ്സ ച രൂപക്ഖന്ധേകദേസസ്സ ഖന്ധസങ്ഗഹേന, ജീവിതിന്ദ്രിയം രൂപാരൂപജീവിതസഭാഗവിസഭാഗസ്സ രൂപക്ഖന്ധേകദേസസ്സ സങ്ഖാരക്ഖന്ധേകദേസസ്സ ച ജീവിതവജ്ജസ്സ ഖന്ധസങ്ഗഹേനേവ. ന ഹി ഏകദേസസഭാഗം സമുദായസഭാഗം, നാപി ഏകദേസവിസഭാഗം സമുദായവിസഭാഗന്തി, തസ്മാ സതിപി അത്തതോ അത്തനി അന്തോഗധതോ അത്തേകദേസസഭാഗതോ ച അഞ്ഞസ്സ അസങ്ഗാഹകത്തേ സങ്ഗാഹകത്തമേവ ഏതേസം നത്ഥി, യേന സങ്ഗഹിതസ്സ അസങ്ഗാഹകാ സിയുന്തി സങ്ഗാഹകത്താഭാവതോ ഏവ ഏവരൂപാനം അഗ്ഗഹണം വേദിതബ്ബം.

    Yadi ca so eva tena saṅgayheyya, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese – ‘‘vedanākkhandhena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanasaṅgahena saṅgahitā dhātusaṅgahena saṅgahitā, te dhammā tīhi khandhehi ekenāyatanena sattahi dhātūhi sampayuttā’’tiādi vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ, tasmā yathā cittaṃ cittena sampayuttaṃ vippayuttañca na hoti, evaṃ rūpakkhandho rūpakkhandhena saṅgahito asaṅgahito ca na hoti, tathā vedanākkhandhādayo vedanākkhandhādīhi. Na hi so eva tassa sabhāgo visabhāgo cāti. Teneva na ekadesā viya samudāyassa, samudāyo ekadesānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca. Yathā rūpakkhandho cakkhāyatanādīnaṃ, dhammāyatanaṃ vedanākkhandhādīnaṃ, saraṇā dhammā catunnaṃ khandhānaṃ. Samudāyantogadhānañhi ekadesānaṃ na vibhāgo atthi, yena te samudāyassa samudāyo ca tesaṃ sabhāgo visabhāgo ca siyāti, tathā na samudāyo ekadesasabhāgavisabhāgānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca. Yathā dhammāyatanaṃ sukhumarūpasabhāgassa vedanādivisabhāgassa ca rūpakkhandhekadesassa khandhasaṅgahena, jīvitindriyaṃ rūpārūpajīvitasabhāgavisabhāgassa rūpakkhandhekadesassa saṅkhārakkhandhekadesassa ca jīvitavajjassa khandhasaṅgaheneva. Na hi ekadesasabhāgaṃ samudāyasabhāgaṃ, nāpi ekadesavisabhāgaṃ samudāyavisabhāganti, tasmā satipi attato attani antogadhato attekadesasabhāgato ca aññassa asaṅgāhakatte saṅgāhakattameva etesaṃ natthi, yena saṅgahitassa asaṅgāhakā siyunti saṅgāhakattābhāvato eva evarūpānaṃ aggahaṇaṃ veditabbaṃ.

    യം പന ‘‘ധമ്മായതനം അസങ്ഖതം ഖന്ധതോ ഠപേത്വാ ചതൂഹി ഖന്ധേഹി സങ്ഗഹിത’’ന്തി (ധാതു॰ ൨൫), ‘‘ചക്ഖായതനഞ്ച സോതായതനഞ്ച ഏകേന ഖന്ധേന സങ്ഗഹിത’’ന്തി (ധാതു॰ ൨൬) ച വുത്തം, ന തേന ഏകദേസാനം സമുദായസങ്ഗാഹകത്തം, സമുദായസ്സ ച ഏകദേസസങ്ഗാഹകത്തം ദസ്സേതി, ചതുക്ഖന്ധഗണനഭേദേഹി പന ധമ്മായതനസ്സ ഗണേതബ്ബാഗണേതബ്ബഭാവേന പഞ്ചധാ ഭിന്നതം, ചക്ഖായതനാദീനം ഏകക്ഖന്ധഗണനേന ഗണേതബ്ബതായ ഏകവിധതഞ്ച ദസ്സേതി. സങ്ഗാഹകാസങ്ഗാഹകനിരപേക്ഖാനം ഗണേതബ്ബാഗണേതബ്ബാനം തംതംഗണനേഹി ഗണനദസ്സനമത്തമേവ ഹി പഠമനയോ കമ്മകരണമത്തസബ്ഭാവാ, ദുതിയാദയോ പന സങ്ഗാഹകാസങ്ഗാഹകേഹി സങ്ഗഹിതാസങ്ഗഹിതാനം അഗണനാദിദസ്സനാനി കത്തുകരണകമ്മത്തയസബ്ഭാവാ . തഥാ പഠമനയേ തഥാ തഥാ ഗണേതബ്ബാഗണേതബ്ബഭാവസങ്ഖാതോ തംതംഖന്ധാദിഭാവാഭാവോ സഭാഗവിസഭാഗതാ , ദുതിയാദീസു യഥാനിദ്ധാരിതധമ്മദസ്സനേ സങ്ഗാഹകസങ്ഗഹേതബ്ബാനം സമാനക്ഖന്ധാദിഭാവോ സഭാഗതാ, തദഭാവോ ച വിസഭാഗതാ. പുച്ഛാവിസ്സജ്ജനേസു തംതംഖന്ധാദിഭാവാഭാവോ ഏവാതി അയമേതേസം വിസേസോതി.

    Yaṃ pana ‘‘dhammāyatanaṃ asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā catūhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 25), ‘‘cakkhāyatanañca sotāyatanañca ekena khandhena saṅgahita’’nti (dhātu. 26) ca vuttaṃ, na tena ekadesānaṃ samudāyasaṅgāhakattaṃ, samudāyassa ca ekadesasaṅgāhakattaṃ dasseti, catukkhandhagaṇanabhedehi pana dhammāyatanassa gaṇetabbāgaṇetabbabhāvena pañcadhā bhinnataṃ, cakkhāyatanādīnaṃ ekakkhandhagaṇanena gaṇetabbatāya ekavidhatañca dasseti. Saṅgāhakāsaṅgāhakanirapekkhānaṃ gaṇetabbāgaṇetabbānaṃ taṃtaṃgaṇanehi gaṇanadassanamattameva hi paṭhamanayo kammakaraṇamattasabbhāvā, dutiyādayo pana saṅgāhakāsaṅgāhakehi saṅgahitāsaṅgahitānaṃ agaṇanādidassanāni kattukaraṇakammattayasabbhāvā . Tathā paṭhamanaye tathā tathā gaṇetabbāgaṇetabbabhāvasaṅkhāto taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo sabhāgavisabhāgatā , dutiyādīsu yathāniddhāritadhammadassane saṅgāhakasaṅgahetabbānaṃ samānakkhandhādibhāvo sabhāgatā, tadabhāvo ca visabhāgatā. Pucchāvissajjanesu taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo evāti ayametesaṃ visesoti.

    സമുദയസച്ചസുഖിന്ദ്രിയസദിസാനി പന തേഹി സങ്ഗഹേതബ്ബമേവ അത്ഥി, ന സങ്ഗഹിതം അസങ്ഗഹേതബ്ബന്തി അസങ്ഗാഹകത്താഭാവതോ ന ഉദ്ധടാനി. ദുക്ഖസച്ചസദിസാനി തേഹി വിസഭാഗസമുദായഭൂതേഹി അനേകക്ഖന്ധേഹി ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹേതബ്ബം, ഇതരേഹി അസങ്ഗഹേതബ്ബഞ്ച നത്ഥീതി സങ്ഗാഹകത്താസങ്ഗാഹകത്താഭാവതോ. ഏവം സങ്ഗാഹകത്താഭാവതോ അസങ്ഗാഹകത്താഭാവതോ ഉഭയാഭാവതോ ച യഥാവുത്തസദിസാനി അനുദ്ധരിത്വാ സങ്ഗാഹകത്താസങ്ഗാഹകത്തഭാവതോ ചക്ഖായതനാദീനേവ ഉദ്ധടാനീതി വേദിതബ്ബാനി. തത്ഥ ‘‘ചക്ഖായതനേന യേ ധമ്മാ ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാ’’തി ചക്ഖായതനവജ്ജാ രൂപധമ്മാ ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതാതി വേദിതബ്ബാ, ന രൂപക്ഖന്ധോതി. ന ഹി ഏകദേസോ സമുദായസങ്ഗാഹകോതി ദസ്സിതമേതന്തി.

    Samudayasaccasukhindriyasadisāni pana tehi saṅgahetabbameva atthi, na saṅgahitaṃ asaṅgahetabbanti asaṅgāhakattābhāvato na uddhaṭāni. Dukkhasaccasadisāni tehi visabhāgasamudāyabhūtehi anekakkhandhehi khandhasaṅgahena saṅgahetabbaṃ, itarehi asaṅgahetabbañca natthīti saṅgāhakattāsaṅgāhakattābhāvato. Evaṃ saṅgāhakattābhāvato asaṅgāhakattābhāvato ubhayābhāvato ca yathāvuttasadisāni anuddharitvā saṅgāhakattāsaṅgāhakattabhāvato cakkhāyatanādīneva uddhaṭānīti veditabbāni. Tattha ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’ti cakkhāyatanavajjā rūpadhammā khandhasaṅgahena saṅgahitāti veditabbā, na rūpakkhandhoti. Na hi ekadeso samudāyasaṅgāhakoti dassitametanti.

    അട്ഠകഥായം പന ഖന്ധപദേനാതി ഖന്ധപദസങ്ഗഹേനാതി അത്ഥോ, ന സങ്ഗാഹകേനാതി. ‘‘കേനചി സങ്ഗാഹകേനാ’’തി ഇദം പന ആനേത്വാ വത്തബ്ബം. തം പന രൂപക്ഖന്ധാദീസു ന യുജ്ജതീതി തം വിസ്സജ്ജനം രൂപക്ഖന്ധാദീസു സങ്ഗാഹകേസു ന യുജ്ജതീതി അത്ഥോ. രൂപക്ഖന്ധേന ഹി…പേ॰… സങ്ഗഹിതോതി ഏതേന നയേന ചക്ഖായതനേന രൂപക്ഖന്ധോവ സങ്ഗഹിതോ, സോ ച അഡ്ഢേകാദസഹി ആയതനധാതൂഹി അസങ്ഗഹിതോ നാമ നത്ഥീതി ഏവം ചക്ഖായതനാദീനിപി ന ഗഹേതബ്ബാനീതി ആപജ്ജതീതി ചേ? നാപജ്ജതി. ന ഹി അഞ്ഞമത്തനിവാരണം ഏവസദ്ദസ്സ അത്ഥോ, അഥ ഖോ സങ്ഗാഹകതോ അഞ്ഞനിവാരണം. സോ ചാതിആദി ച ന നിരപേക്ഖവചനം, അഥ ഖോ സങ്ഗാഹകാപേക്ഖന്തി. കഥം? രൂപക്ഖന്ധേന ഹി രൂപക്ഖന്ധോവ സങ്ഗഹിതോതി യഥാ ചക്ഖായതനേന ചക്ഖായതനതോ അഞ്ഞമ്പി ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതം അത്ഥി, യം ആയതനധാതുസങ്ഗഹേഹി അസങ്ഗഹിതം ഹോതി, ന ഏവം രൂപക്ഖന്ധേന രൂപക്ഖന്ധതോ അഞ്ഞം ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതം അത്ഥി, യം ആയതനധാതുസങ്ഗഹേഹി അസങ്ഗഹിതം സിയാ, രൂപക്ഖന്ധേന പന രൂപക്ഖന്ധോവ ഖന്ധസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിതോതി അയഞ്ഹേത്ഥ അധിപ്പായോ യുത്തോ. സിയാ പനേതം ‘‘സോ ഏവ രൂപക്ഖന്ധോ രൂപക്ഖന്ധേന ആയതനധാതുസങ്ഗഹേഹി അസങ്ഗഹിതോ ഹോതൂ’’തി, തം നിവാരേന്തോ ആഹ ‘‘സോ ച അഡ്ഢേകാദസഹി ആയതനധാതൂഹി അസങ്ഗഹിതോ നാമ നത്ഥീ’’തി . ഏത്ഥ ച ‘‘രൂപക്ഖന്ധേനാ’’തി ആനേത്വാ വത്തബ്ബം. തത്ഥ രൂപക്ഖന്ധോ രൂപക്ഖന്ധസ്സ വാ തദേകദേസാനം വാ ചക്ഖാദീനം ആയതനധാതുസങ്ഗഹേഹി സങ്ഗാഹകോ അസങ്ഗാഹകോ ച ന ഹോതീതി ഇമിനാ പരിയായേന അസങ്ഗഹിതതായ അഭാവോ വുത്തോതി യുജ്ജതി, ന രൂപക്ഖന്ധേന രൂപക്ഖന്ധസ്സ തദേകദേസാനം വാ അഡ്ഢേകാദസഹി ആയതനധാതുസങ്ഗഹേഹി സങ്ഗഹിതതായ. ന ഹി സാ സങ്ഗഹിതതാ അത്ഥി. യദി സിയാ, സങ്ഗഹിതേനസമ്പയുത്തവിപ്പയുത്തപദനിദ്ദേസേ രൂപക്ഖന്ധോപി ഉദ്ധരിതബ്ബോ സിയാ. തേന ഹി തീഹിപി സങ്ഗഹേഹി രൂപക്ഖന്ധോ തദേകദേസോ വാ സങ്ഗഹിതാ സിയും, അത്ഥി ച തേസം വിപ്പയുത്തതാതി.

    Aṭṭhakathāyaṃ pana khandhapadenāti khandhapadasaṅgahenāti attho, na saṅgāhakenāti. ‘‘Kenaci saṅgāhakenā’’ti idaṃ pana ānetvā vattabbaṃ. Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjatīti taṃ vissajjanaṃ rūpakkhandhādīsu saṅgāhakesu na yujjatīti attho. Rūpakkhandhena hi…pe… saṅgahitoti etena nayena cakkhāyatanena rūpakkhandhova saṅgahito, so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthīti evaṃ cakkhāyatanādīnipi na gahetabbānīti āpajjatīti ce? Nāpajjati. Na hi aññamattanivāraṇaṃ evasaddassa attho, atha kho saṅgāhakato aññanivāraṇaṃ. So cātiādi ca na nirapekkhavacanaṃ, atha kho saṅgāhakāpekkhanti. Kathaṃ? Rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahitoti yathā cakkhāyatanena cakkhāyatanato aññampi khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ hoti, na evaṃ rūpakkhandhena rūpakkhandhato aññaṃ khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ siyā, rūpakkhandhena pana rūpakkhandhova khandhasaṅgahena saṅgahitoti ayañhettha adhippāyo yutto. Siyā panetaṃ ‘‘so eva rūpakkhandho rūpakkhandhena āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahito hotū’’ti, taṃ nivārento āha ‘‘so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthī’’ti . Ettha ca ‘‘rūpakkhandhenā’’ti ānetvā vattabbaṃ. Tattha rūpakkhandho rūpakkhandhassa vā tadekadesānaṃ vā cakkhādīnaṃ āyatanadhātusaṅgahehi saṅgāhako asaṅgāhako ca na hotīti iminā pariyāyena asaṅgahitatāya abhāvo vuttoti yujjati, na rūpakkhandhena rūpakkhandhassa tadekadesānaṃ vā aḍḍhekādasahi āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitatāya. Na hi sā saṅgahitatā atthi. Yadi siyā, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese rūpakkhandhopi uddharitabbo siyā. Tena hi tīhipi saṅgahehi rūpakkhandho tadekadeso vā saṅgahitā siyuṃ, atthi ca tesaṃ vippayuttatāti.

    ഏവം അസങ്ഗഹിതതായ അഭാവതോ ഏതാനി, അഞ്ഞാനി ചാതി ഏത്ഥാപി ചക്ഖായതനാദീഹി വിയ ഏതേഹി അഞ്ഞേഹി ച സങ്ഗഹിതാനം അസങ്ഗഹിതതായ അഭാവതോ ഏതാനി അഞ്ഞാനി ച യഥാ വാ തഥാ വാ ഏതാനി വിയ അയുജ്ജമാനവിസ്സജ്ജനത്താ ഏവരൂപാനി പദാനി സങ്ഗാഹകഭാവേന ന ഗഹിതാനീതി അധിപ്പായോ.

    Evaṃ asaṅgahitatāya abhāvato etāni, aññāni cāti etthāpi cakkhāyatanādīhi viya etehi aññehi ca saṅgahitānaṃ asaṅgahitatāya abhāvato etāni aññāni ca yathā vā tathā vā etāni viya ayujjamānavissajjanattā evarūpāni padāni saṅgāhakabhāvena na gahitānīti adhippāyo.

    തത്ഥ യം വുത്തം ‘‘രൂപക്ഖന്ധേന ഹി രൂപക്ഖന്ധോവ സങ്ഗഹിതോ’’തി, തം തേനേവ തസ്സ സങ്ഗഹിതത്താസങ്ഗഹിതത്താഭാവദസ്സനേന നിവാരിതം. യഞ്ഹേത്ഥ അഗ്ഗഹണേ കാരണം വുത്തം, തഞ്ച സതിപി സങ്ഗഹിതത്തേ അസങ്ഗഹിതതായ അഭാവതോതി വിഞ്ഞായമാനം സമുദയസച്ചാദീസു യുജ്ജേയ്യ സതി തേഹി സങ്ഗഹിതേ തദസങ്ഗഹിതത്താഭാവതോ. രൂപക്ഖന്ധാദീഹി പന സങ്ഗഹിതമേവ നത്ഥി, കുതോ തസ്സ അസങ്ഗഹിതതാ ഭവിസ്സതി, തസ്മാ സങ്ഗാഹകത്താഭാവോ ഏവേത്ഥ അഗ്ഗഹണേ കാരണന്തി യുത്തം. സങ്ഗഹിതത്താഭാവേന അസങ്ഗഹിതത്തം യദിപി രൂപക്ഖന്ധാദിനാ അത്തനോ അത്തനി അന്തോഗധസ്സ അത്തേകദേസസഭാഗസ്സ ച നത്ഥി, അഞ്ഞസ്സ പന അത്ഥീതി ന ദുക്ഖസച്ചാദീസു വിയ ഉഭയാഭാവോ ചേത്ഥ അഗ്ഗഹണേ കാരണം ഭവിതും യുത്തോതി. ധമ്മായതനജീവിതിന്ദ്രിയാദീനഞ്ച ഖന്ധചതുക്കദുകാദിസങ്ഗാഹകത്തേ സതി ന തേസം സങ്ഗഹിതാനം തേഹി ധമ്മായതനജീവിതിന്ദ്രിയാദീഹി ആയതനധാതുസങ്ഗഹേഹി അസങ്ഗഹിതതാ നത്ഥീതി അസങ്ഗഹിതതായ അഭാവോ അനേകന്തികോ, തസ്മാ പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ അഗ്ഗഹിതാനം അഗ്ഗഹണേ, ഗഹിതാനഞ്ച ഗഹണേ കാരണം വേദിതബ്ബന്തി.

    Tattha yaṃ vuttaṃ ‘‘rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahito’’ti, taṃ teneva tassa saṅgahitattāsaṅgahitattābhāvadassanena nivāritaṃ. Yañhettha aggahaṇe kāraṇaṃ vuttaṃ, tañca satipi saṅgahitatte asaṅgahitatāya abhāvatoti viññāyamānaṃ samudayasaccādīsu yujjeyya sati tehi saṅgahite tadasaṅgahitattābhāvato. Rūpakkhandhādīhi pana saṅgahitameva natthi, kuto tassa asaṅgahitatā bhavissati, tasmā saṅgāhakattābhāvo evettha aggahaṇe kāraṇanti yuttaṃ. Saṅgahitattābhāvena asaṅgahitattaṃ yadipi rūpakkhandhādinā attano attani antogadhassa attekadesasabhāgassa ca natthi, aññassa pana atthīti na dukkhasaccādīsu viya ubhayābhāvo cettha aggahaṇe kāraṇaṃ bhavituṃ yuttoti. Dhammāyatanajīvitindriyādīnañca khandhacatukkadukādisaṅgāhakatte sati na tesaṃ saṅgahitānaṃ tehi dhammāyatanajīvitindriyādīhi āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitatā natthīti asaṅgahitatāya abhāvo anekantiko, tasmā pubbe vuttanayeneva aggahitānaṃ aggahaṇe, gahitānañca gahaṇe kāraṇaṃ veditabbanti.

    അനിദസ്സനം പുനദേവ സപ്പടിഘന്തി ഏത്ഥ അനിദസ്സനന്തി ഏതേന ‘‘സനിദസ്സനസപ്പടിഘ’’ന്തി ഏത്ഥ വുത്തേന സപ്പടിഘസദ്ദേന സദ്ധിം യോജേത്വാ അനിദസ്സനസപ്പടിഘാ ദസ്സിതാ. പുനദേവാതി ഏതേന തത്ഥേവ അവിസിട്ഠം സനിദസ്സനപദം നിവത്തേത്വാ ഗണ്ഹന്തോ സനിദസ്സനദുകപദം ദസ്സേതി. ‘‘ചക്ഖായതനേന ചക്ഖായതനമേവേകം സങ്ഗഹിത’’ന്തി ഇദം ന സക്കാ വത്തും. ന ഹി ‘‘ചക്ഖായതനേന ചക്ഖായതനം ആയതനസങ്ഗഹേന സങ്ഗഹിത’’ന്തി ച ‘‘അസങ്ഗഹിത’’ന്തി ച വത്തബ്ബന്തി ദസ്സിതോയം നയോതി. ഏവം സബ്ബത്ഥ തസ്സേവ സമുദായേകദേസാനഞ്ച സങ്ഗാഹകസങ്ഗഹിതന്തി വചനേസു അസങ്ഗാഹകഅസങ്ഗഹിതന്തി വചനേസു ച തദവത്തബ്ബതാ യോജേതബ്ബാ. അസങ്ഗാഹകത്താഭാവതോ ഏവ ഹി ചക്ഖായതനാദീനി ചക്ഖായതനാദീഹി അസങ്ഗഹിതാനീതി ന വുച്ചന്തി, ന സങ്ഗാഹകത്താഭാവതോതി.

    Anidassanaṃ punadeva sappaṭighanti ettha anidassananti etena ‘‘sanidassanasappaṭigha’’nti ettha vuttena sappaṭighasaddena saddhiṃ yojetvā anidassanasappaṭighā dassitā. Punadevāti etena tattheva avisiṭṭhaṃ sanidassanapadaṃ nivattetvā gaṇhanto sanidassanadukapadaṃ dasseti. ‘‘Cakkhāyatanena cakkhāyatanamevekaṃ saṅgahita’’nti idaṃ na sakkā vattuṃ. Na hi ‘‘cakkhāyatanena cakkhāyatanaṃ āyatanasaṅgahena saṅgahita’’nti ca ‘‘asaṅgahita’’nti ca vattabbanti dassitoyaṃ nayoti. Evaṃ sabbattha tasseva samudāyekadesānañca saṅgāhakasaṅgahitanti vacanesu asaṅgāhakaasaṅgahitanti vacanesu ca tadavattabbatā yojetabbā. Asaṅgāhakattābhāvato eva hi cakkhāyatanādīni cakkhāyatanādīhi asaṅgahitānīti na vuccanti, na saṅgāhakattābhāvatoti.

    ദുതിയനയസങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Dutiyanayasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധാതുകഥാപാളി • Dhātukathāpāḷi / ൨. സങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതപദനിദ്ദേസോ • 2. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ൨. ദുതിയനയോ സങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതപദവണ്ണനാ • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൨. ദുതിയനയോ സങ്ഗഹിതേനഅസങ്ഗഹിതപദവണ്ണനാ • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact