| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / उदान-अट्ठकथा • Udāna-aṭṭhakathā |
२. दुतियनिब्बानपटिसंयुत्तसुत्तवण्णना
2. Dutiyanibbānapaṭisaṃyuttasuttavaṇṇanā
७२. दुतिये इमं उदानन्ति इमं निब्बानस्स पकतिया गम्भीरभावतो दुद्दसभावदीपनं उदानं उदानेसि। तत्थ दुद्दसन्ति सभावगम्भीरत्ता अतिसुखुमसण्हसभावत्ता च अनुपचितञाणसम्भारेहि पस्सितुं न सक्काति दुद्दसं। वुत्तञ्हेतं – ‘‘तञ्हि ते, मागण्डिय, अरियं पञ्ञाचक्खु नत्थि, येन त्वं आरोग्यं जानेय्यासि, निब्बानम्पि पस्सेय्यासी’’ति (म॰ नि॰ २.२१८)। अपरम्पि वुत्तं – ‘‘इदम्पि खो ठानं दुद्दसं, यदिदं सब्बसङ्खारसमथो’’तिआदि (महाव॰ ८; म॰ नि॰ १.२८१; २.३३७)। अनतन्ति रूपादिआरम्मणेसु, कामादीसु च भवेसु नमनतो तन्निन्नभावेन पवत्तितो सत्तानञ्च तत्थ नमनतो तण्हा नता नाम, नत्थि एत्थ नताति अनतं, निब्बानन्ति अत्थो। ‘‘अनन्त’’न्तिपि पठन्ति, निच्चसभावत्ता अन्तविरहितं, अचवनधम्मं निरोधं अमतन्ति अत्थो। केचि पन ‘‘अनन्त’’न्ति पदस्स ‘‘अप्पमाण’’न्ति अत्थं वदन्ति। एत्थ च ‘‘दुद्दस’’न्ति इमिना पञ्ञाय दुब्बलीकरणेहि रागादिकिलेसेहि चिरकालभावितत्ता सत्तानं अपच्चयभावना न सुकराति निब्बानस्स किच्छेन अधिगमनीयतं दस्सेति। न हि सच्चं सुदस्सनन्ति इमिनापि तमेवत्थं पाकटं करोति। तत्थ सच्चन्ति निब्बानं। तञ्हि केनचि परियायेन असन्तसभावाभावतो एकन्तेनेव सन्तत्ता अविपरीतट्ठेन सच्चं। न हि तं सुदस्सनं न सुखेन पस्सितब्बं, सुचिरम्पि कालं पुञ्ञञाणसम्भारे समानेन्तेहिपि कसिरेनेव समधिगन्तब्बतो। तथा हि वुत्तं भगवता – ‘‘किच्छेन मे अधिगत’’न्ति (महाव॰ ८; म॰ नि॰ १.२८१; २.३३७)।
72. Dutiye imaṃ udānanti imaṃ nibbānassa pakatiyā gambhīrabhāvato duddasabhāvadīpanaṃ udānaṃ udānesi. Tattha duddasanti sabhāvagambhīrattā atisukhumasaṇhasabhāvattā ca anupacitañāṇasambhārehi passituṃ na sakkāti duddasaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘tañhi te, māgaṇḍiya, ariyaṃ paññācakkhu natthi, yena tvaṃ ārogyaṃ jāneyyāsi, nibbānampi passeyyāsī’’ti (ma. ni. 2.218). Aparampi vuttaṃ – ‘‘idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ, yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho’’tiādi (mahāva. 8; ma. ni. 1.281; 2.337). Anatanti rūpādiārammaṇesu, kāmādīsu ca bhavesu namanato tanninnabhāvena pavattito sattānañca tattha namanato taṇhā natā nāma, natthi ettha natāti anataṃ, nibbānanti attho. ‘‘Ananta’’ntipi paṭhanti, niccasabhāvattā antavirahitaṃ, acavanadhammaṃ nirodhaṃ amatanti attho. Keci pana ‘‘ananta’’nti padassa ‘‘appamāṇa’’nti atthaṃ vadanti. Ettha ca ‘‘duddasa’’nti iminā paññāya dubbalīkaraṇehi rāgādikilesehi cirakālabhāvitattā sattānaṃ apaccayabhāvanā na sukarāti nibbānassa kicchena adhigamanīyataṃ dasseti. Na hi saccaṃ sudassananti imināpi tamevatthaṃ pākaṭaṃ karoti. Tattha saccanti nibbānaṃ. Tañhi kenaci pariyāyena asantasabhāvābhāvato ekanteneva santattā aviparītaṭṭhena saccaṃ. Na hi taṃ sudassanaṃ na sukhena passitabbaṃ, sucirampi kālaṃ puññañāṇasambhāre samānentehipi kasireneva samadhigantabbato. Tathā hi vuttaṃ bhagavatā – ‘‘kicchena me adhigata’’nti (mahāva. 8; ma. ni. 1.281; 2.337).
पटिविद्धा तण्हा जानतो पस्सतो नत्थि किञ्चनन्ति तञ्च निरोधसच्चं सच्छिकिरियाभिसमयवसेन अभिसमेन्तेन विसयतो किच्चतो च आरम्मणतो च आरम्मणप्पटिवेधेन असम्मोहप्पटिवेधेन च पटिविद्धं, यथापरिञ्ञाभिसमयवसेन दुक्खसच्चं, भावनाभिसमयवसेन मग्गसच्चञ्च असम्मोहतो पटिविद्धं होति, एवं पहानाभिसमयवसेन असम्मोहतो च पटिविद्धा तण्हा होति। एवञ्च चत्तारि सच्चानि यथाभूतं अरियमग्गपञ्ञाय जानतो पस्सतो भवादीसु नतभूता तण्हा नत्थि, तदभावे सब्बस्सपि किलेसवट्टस्स अभावो, ततोव कम्मविपाकवट्टानं असम्भवोयेवाति एवं भगवा तेसं भिक्खूनं अनवसेसवट्टदुक्खवूपसमहेतुभूतं अमतमहानिब्बानस्स आनुभावं पकासेसि। सेसं वुत्तनयमेव।
Paṭividdhā taṇhā jānato passato natthi kiñcananti tañca nirodhasaccaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisamentena visayato kiccato ca ārammaṇato ca ārammaṇappaṭivedhena asammohappaṭivedhena ca paṭividdhaṃ, yathāpariññābhisamayavasena dukkhasaccaṃ, bhāvanābhisamayavasena maggasaccañca asammohato paṭividdhaṃ hoti, evaṃ pahānābhisamayavasena asammohato ca paṭividdhā taṇhā hoti. Evañca cattāri saccāni yathābhūtaṃ ariyamaggapaññāya jānato passato bhavādīsu natabhūtā taṇhā natthi, tadabhāve sabbassapi kilesavaṭṭassa abhāvo, tatova kammavipākavaṭṭānaṃ asambhavoyevāti evaṃ bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ anavasesavaṭṭadukkhavūpasamahetubhūtaṃ amatamahānibbānassa ānubhāvaṃ pakāsesi. Sesaṃ vuttanayameva.
दुतियसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / उदानपाळि • Udānapāḷi / २. दुतियनिब्बानपटिसंयुत्तसुत्तं • 2. Dutiyanibbānapaṭisaṃyuttasuttaṃ
