Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-పురాణ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā

    ౨. దుతియపారాజికవణ్ణనా

    2. Dutiyapārājikavaṇṇanā

    గామా వా అరఞ్ఞా వాతి లక్ఖణానుపఞ్ఞత్తికత్తా ఆదిమ్హి వుత్తా. సబ్బస్మిఞ్హి వినయపిటకే గామో, గామూపచారో, గామక్ఖేత్తం, గామసీమా, గామసీమూపచారోతి పఞ్చవిధో గామభేదో వేదితబ్బో. తథా ఆరఞ్ఞకసీమాయ ఏకం అగామకం అరఞ్ఞం, సంవిధానసిక్ఖాపదానం (పాచి॰ ౧౮౦ ఆదయో) ఏకం, సగామకం ఏకం , అవిప్పవాససీమాయ ఏకం, గణమ్హాఓహీయనకస్స (పాచి॰ ౬౯౧) ఏకన్తి పఞ్చవిధో అరఞ్ఞభేదో వేదితబ్బో. తత్థ అత్థి గామో న గామపరిహారం కత్థచి లభతి, అత్థి గామో న గామకిచ్చం కరోతి, తథా అత్థి అరఞ్ఞం న అరఞ్ఞపరిహారం కత్థచి లభతి, అత్థి అరఞ్ఞం న అరఞ్ఞకిచ్చం కరోతీతి అయమ్పి భేదో వేదితబ్బో.

    Gāmā vā araññā vāti lakkhaṇānupaññattikattā ādimhi vuttā. Sabbasmiñhi vinayapiṭake gāmo, gāmūpacāro, gāmakkhettaṃ, gāmasīmā, gāmasīmūpacāroti pañcavidho gāmabhedo veditabbo. Tathā āraññakasīmāya ekaṃ agāmakaṃ araññaṃ, saṃvidhānasikkhāpadānaṃ (pāci. 180 ādayo) ekaṃ, sagāmakaṃ ekaṃ , avippavāsasīmāya ekaṃ, gaṇamhāohīyanakassa (pāci. 691) ekanti pañcavidho araññabhedo veditabbo. Tattha atthi gāmo na gāmaparihāraṃ katthaci labhati, atthi gāmo na gāmakiccaṃ karoti, tathā atthi araññaṃ na araññaparihāraṃ katthaci labhati, atthi araññaṃ na araññakiccaṃ karotīti ayampi bhedo veditabbo.

    తత్థ అవిప్పవాససీమాసమ్మన్ననకమ్మవాచాయ ఠపేత్వా ‘‘గామఞ్చ గామూపచారఞ్చా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) ఏత్థ గామో నామ పరిక్ఖిత్తో చే, పరిక్ఖేపస్స అన్తో, అపరిక్ఖిత్తో చే, పరిక్ఖేపోకాసతో అన్తో వేదితబ్బో. అయం ఉదోసితసిక్ఖాపదే ‘‘అన్తోగామో’’తి (పారా॰ ౪౭౮) ఆగతో. సాసఙ్కసిక్ఖాపదే ‘‘అన్తరఘర’’న్తి (పారా॰ ౬౫౪) ఆగతో అనాసఙ్కతో. యథాహ ‘‘అన్తరఘరే నిక్ఖిపేయ్యాతి సమన్తా గోచరగామే నిక్ఖిపేయ్యా’’తి (పారా॰ ౬౫౪). తథా అన్తరఘరప్పటిసంయుత్తానం సేఖియానం అయమేవ పరిచ్ఛేదో వేదితబ్బో. ‘‘యా పన భిక్ఖునీ ఏకా గామన్తరం గచ్ఛేయ్యా’’తి (పాచి॰ ౬౮౭) ఏత్థాపి అయమేవ పరిచ్ఛేదో అధిప్పేతో ‘‘పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపం అతిక్కమన్తియా, అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం అతిక్కమన్తియా’’తి వుత్తత్తా.

    Tattha avippavāsasīmāsammannanakammavācāya ṭhapetvā ‘‘gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) ettha gāmo nāma parikkhitto ce, parikkhepassa anto, aparikkhitto ce, parikkhepokāsato anto veditabbo. Ayaṃ udositasikkhāpade ‘‘antogāmo’’ti (pārā. 478) āgato. Sāsaṅkasikkhāpade ‘‘antaraghara’’nti (pārā. 654) āgato anāsaṅkato. Yathāha ‘‘antaraghare nikkhipeyyāti samantā gocaragāme nikkhipeyyā’’ti (pārā. 654). Tathā antaragharappaṭisaṃyuttānaṃ sekhiyānaṃ ayameva paricchedo veditabbo. ‘‘Yā pana bhikkhunī ekā gāmantaraṃ gaccheyyā’’ti (pāci. 687) etthāpi ayameva paricchedo adhippeto ‘‘parikkhittassa gāmassa parikkhepaṃ atikkamantiyā, aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkamantiyā’’ti vuttattā.

    యేసు పురాణపోత్థకేసు ‘‘ఉపచారం ఓక్కమన్తియా’’తి లిఖితం, తం వికాలే గామప్పవేసనసిక్ఖాపదేసు ఆచిణ్ణం నయం గహేత్వా పమాదేన లిఖీయతి, న పమాణం. యేసు చ పోత్థకేసు వికాలే గామప్పవేసనసిక్ఖాపదస్స విభఙ్గే (పాచి॰ ౫౧౩) ‘‘గామం పవిసేయ్యాతి పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపం అతిక్కమన్తస్స, అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం అతిక్కమన్తస్సా’’తి లిఖీయతి, సా పమాదలేఖా. ఉపచారం ఓక్కమన్తస్సాతి తత్థ పాఠో. వుత్తఞ్హి సమన్తపాసాదికాయం ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారో అదిన్నాదానే వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో’’తి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౫౧౨). ఇధ కఙ్ఖావితరణియమ్పి వుత్తం ‘‘సన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛిత్వాతి…పే॰… ఉపచారం ఓక్కమన్తస్సా’’తిఆది (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ వికాలగామప్పవేసనసిక్ఖాపదవణ్ణనా).

    Yesu purāṇapotthakesu ‘‘upacāraṃ okkamantiyā’’ti likhitaṃ, taṃ vikāle gāmappavesanasikkhāpadesu āciṇṇaṃ nayaṃ gahetvā pamādena likhīyati, na pamāṇaṃ. Yesu ca potthakesu vikāle gāmappavesanasikkhāpadassa vibhaṅge (pāci. 513) ‘‘gāmaṃ paviseyyāti parikkhittassa gāmassa parikkhepaṃ atikkamantassa, aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkamantassā’’ti likhīyati, sā pamādalekhā. Upacāraṃ okkamantassāti tattha pāṭho. Vuttañhi samantapāsādikāyaṃ ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāro adinnādāne vuttanayeneva veditabbo’’ti (pāci. aṭṭha. 512). Idha kaṅkhāvitaraṇiyampi vuttaṃ ‘‘santaṃ bhikkhuṃ anāpucchitvāti…pe… upacāraṃ okkamantassā’’tiādi (kaṅkhā. aṭṭha. vikālagāmappavesanasikkhāpadavaṇṇanā).

    యం పన కత్థచి పోత్థకే ‘‘భిక్ఖునియా గామన్తరాధికారే ఏకేన పాదేన ఇతరస్స గామస్స పరిక్ఖేపం వా అతిక్కమన్తే, ఉపచారం వా ఓక్కన్తే థుల్లచ్చయం, దుతియేన అతిక్కన్తమత్తే, ఓక్కన్తమత్తే చ సఙ్ఘాదిసేసో’’తి పాఠో దిస్సతి. తత్థ ‘‘ఓక్కన్తే, ఓక్కన్తమత్తే’’తి ఏతాని పదాని అధికాని , కేవలం లిఖితకేహి అఞ్ఞేహి లిఖితాని. కత్థచి పోత్థకే ‘‘ఓక్కన్తమత్తే చా’’తి పదం న దిస్సతి, ఇతరం దిస్సతి. తాని ద్వే పదాని పాళియా విరుజ్ఝన్తి. ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం అతిక్కామేన్తియా’’తి (పాచి॰ ౬౯౨) హి పాళి . తథా సమన్తపాసాదికాయ (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౬౯౨) విరుజ్ఝన్తి. ‘‘పరిక్ఖేపారహట్ఠానం ఏకేన పాదేన అతిక్కమతి, థుల్లచ్చయం, దుతియేన అతిక్కమతి, సఙ్ఘాదిసేసో. అపిచేత్థ సకగామతో…పే॰… ఏకేన పాదేన ఇతరస్స గామస్స పరిక్ఖేపే వా ఉపచారే వా అతిక్కన్తే థుల్లచ్చయం, దుతియేన అతిక్కన్తమత్తే సఙ్ఘాదిసేసో’’తి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౬౯౨) హి వుత్తం.

    Yaṃ pana katthaci potthake ‘‘bhikkhuniyā gāmantarādhikāre ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepaṃ vā atikkamante, upacāraṃ vā okkante thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte, okkantamatte ca saṅghādiseso’’ti pāṭho dissati. Tattha ‘‘okkante, okkantamatte’’ti etāni padāni adhikāni , kevalaṃ likhitakehi aññehi likhitāni. Katthaci potthake ‘‘okkantamatte cā’’ti padaṃ na dissati, itaraṃ dissati. Tāni dve padāni pāḷiyā virujjhanti. ‘‘Aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkāmentiyā’’ti (pāci. 692) hi pāḷi . Tathā samantapāsādikāya (pāci. aṭṭha. 692) virujjhanti. ‘‘Parikkhepārahaṭṭhānaṃ ekena pādena atikkamati, thullaccayaṃ, dutiyena atikkamati, saṅghādiseso. Apicettha sakagāmato…pe… ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacāre vā atikkante thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso’’ti (pāci. aṭṭha. 692) hi vuttaṃ.

    గణ్ఠిపదే చస్స ‘‘పరిక్ఖేపం అతిక్కామేన్తియా’’తి వత్వా ‘‘ఉపచారేపి ఏసేవ నయో’’తి వుత్తం. అనుగణ్ఠిపదే చ ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం ‘ఓక్కమన్తియా’తిపి పోత్థకేసు ఏకచ్చేసు దిస్సతి, తం న గహేతబ్బ’’న్తి వుత్తం. అపరమ్పి వుత్తం ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం ‘అతిక్కామేన్తియా’తి వచనేనాపి ఏవం వేదితబ్బం – వికాలే గామప్పవేసనే ద్విన్నం లేడ్డుపాతానం ఏవ వసేన ఉపచారో పరిచ్ఛిన్దితబ్బో, ఇతరథా యథా ఏత్థ పరిక్ఖేపారహట్ఠానం పరిక్ఖేపం వియ కత్వా ‘అతిక్కామేన్తియా’తి వుత్తం, ఏవం తత్థాపి ‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం అతిక్కామేన్తస్సా’తి వదేయ్య. యస్మా పన తత్థ పరిక్ఖేపారహట్ఠానతో ఉత్తరిమేకో లేడ్డుపాతో ఉపచారోతి అధిప్పేతో. తస్మా తదత్థదీపనత్థం ‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం ఓక్కమన్తస్సా’తి వుత్త’’న్తి.

    Gaṇṭhipade cassa ‘‘parikkhepaṃ atikkāmentiyā’’ti vatvā ‘‘upacārepi eseva nayo’’ti vuttaṃ. Anugaṇṭhipade ca ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ ‘okkamantiyā’tipi potthakesu ekaccesu dissati, taṃ na gahetabba’’nti vuttaṃ. Aparampi vuttaṃ ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ ‘atikkāmentiyā’ti vacanenāpi evaṃ veditabbaṃ – vikāle gāmappavesane dvinnaṃ leḍḍupātānaṃ eva vasena upacāro paricchinditabbo, itarathā yathā ettha parikkhepārahaṭṭhānaṃ parikkhepaṃ viya katvā ‘atikkāmentiyā’ti vuttaṃ, evaṃ tatthāpi ‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkāmentassā’ti vadeyya. Yasmā pana tattha parikkhepārahaṭṭhānato uttarimeko leḍḍupāto upacāroti adhippeto. Tasmā tadatthadīpanatthaṃ ‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantassā’ti vutta’’nti.

    యం పన అన్ధకట్ఠకథాయం పరిక్ఖేపారహట్ఠానంయేవ ఉపచారన్తి సల్లక్ఖేత్వా ‘‘పరిక్ఖేపపఅక్ఖేపారహట్ఠానానం నిన్నానాకరణదీపనత్థం ఉపచారం ఓక్కమన్తస్సా’’తి వుత్తం, పాళివిసేసమసల్లక్ఖేత్వా ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం అతిక్కమన్తస్స ఇధ ఉపచారో పరిక్ఖేపో యథా భవేయ్య, తం ఉపచారం పఠమం పాదం అతిక్కామేన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స, దుతియం పాదం అతిక్కామేన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్సా’’తి వుత్తం, తం న గహేతబ్బమేవ పాళియా విసేససమ్భవతోతి. పోరాణగణ్ఠిపదే ‘‘ఉపచారం అతిక్కామేన్తియా భిక్ఖునియా గామన్తరాపత్తీ’’తి వుత్తం. తస్మా ఇధ కఙ్ఖావితరణియా ‘‘ఏకేన పాదేన ఇతరస్స…పే॰… అతిక్కన్తమత్తే సఙ్ఘాదిసేసో’’తి అయమేవ పాఠో వేదితబ్బో. ఏత్తావతా ఇమేసు యథావుత్తేసు ఠానేసు యథావుత్తపరిచ్ఛేదోవ గామోతి వేదితబ్బో. ఇమస్స అత్థస్స దీపనత్థం ‘‘గామో నామ ఏకకుటికోపీ’’తిఆది (పారా॰ ౯౨) వుత్తం. ఇమస్స వసేన అసతిపి పరిక్ఖేపాతిక్కమే, ఉపచారోక్కమనే వా అన్తరారామతో వా భిక్ఖునుపస్సయతో వా తిత్థియసేయ్యతో వా పటిక్కమనతో వా తం గామం పవిసన్తస్స అన్తరారామపరిక్ఖేపస్స, ఉపచారస్స వా అతిక్కమనవసేన గామపచ్చయా ఆపత్తియో వేదితబ్బా.

    Yaṃ pana andhakaṭṭhakathāyaṃ parikkhepārahaṭṭhānaṃyeva upacāranti sallakkhetvā ‘‘parikkhepapaakkhepārahaṭṭhānānaṃ ninnānākaraṇadīpanatthaṃ upacāraṃ okkamantassā’’ti vuttaṃ, pāḷivisesamasallakkhetvā ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkamantassa idha upacāro parikkhepo yathā bhaveyya, taṃ upacāraṃ paṭhamaṃ pādaṃ atikkāmentassa āpatti dukkaṭassa, dutiyaṃ pādaṃ atikkāmentassa āpatti pācittiyassā’’ti vuttaṃ, taṃ na gahetabbameva pāḷiyā visesasambhavatoti. Porāṇagaṇṭhipade ‘‘upacāraṃ atikkāmentiyā bhikkhuniyā gāmantarāpattī’’ti vuttaṃ. Tasmā idha kaṅkhāvitaraṇiyā ‘‘ekena pādena itarassa…pe… atikkantamatte saṅghādiseso’’ti ayameva pāṭho veditabbo. Ettāvatā imesu yathāvuttesu ṭhānesu yathāvuttaparicchedova gāmoti veditabbo. Imassa atthassa dīpanatthaṃ ‘‘gāmo nāma ekakuṭikopī’’tiādi (pārā. 92) vuttaṃ. Imassa vasena asatipi parikkhepātikkame, upacārokkamane vā antarārāmato vā bhikkhunupassayato vā titthiyaseyyato vā paṭikkamanato vā taṃ gāmaṃ pavisantassa antarārāmaparikkhepassa, upacārassa vā atikkamanavasena gāmapaccayā āpattiyo veditabbā.

    గామూపచారో పన ‘‘ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) ఏత్థ పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపోవ, అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపోకాసోవ. వుత్తఞ్హేతం అట్ఠకథాయం ‘‘గామూపచారోతి పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపో, అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపోకాసో. తేసు అధిట్ఠితతేచీవరికో భిక్ఖు పరిహారం న లభతీ’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౪). కిం పనేత్థ కారణం, యేన అయం గామో, గామూపచారో చ ఇధ అఞ్ఞథా, అఞ్ఞత్థ తథాతి? అట్ఠుప్పత్తితో ‘‘తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ ‘భగవతా తిచీవరేన అవిప్పవాససమ్ముతి అనుఞ్ఞాతా’తి అన్తరఘరే చీవరాని నిక్ఖిపన్తీ’’తి (మహావ॰ ౧౪౩) ఇమిస్సా హి అట్ఠుప్పత్తియా ‘‘ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) వుత్తం. తస్మా యత్థ అన్తరఘరసఞ్ఞా, తత్థ అవిప్పవాససీమా న గచ్ఛతీతి వేదితబ్బా. తేన చ ఉదోసితసిక్ఖాపదే ‘‘అన్తోగామే చీవరం నిక్ఖిపిత్వా అన్తోగామే వత్థబ్బ’’న్తి (పారా॰ ౪౭౮) చ ‘‘సభాయే వా ద్వారమూలే వా, హత్థపాసా వా న విజహితబ్బ’’న్తి చ వుత్తం. కప్పియభూమియం వసన్తోయేవ హి కప్పియభూమియం నిక్ఖిత్తచీవరం రక్ఖతి. సాసఙ్కసిక్ఖాపదే పన ‘‘యస్మా యత్థ గామే చీవరం నిక్ఖిత్తం, తేన గామేన విప్పవసన్తో చీవరేన విప్పవసతీతి వుచ్చతి, తస్మా పున గామసీమం ఓక్కమిత్వా వసిత్వా పక్కమతీ’’తి వుత్తం. తస్మిఞ్హి సిక్ఖాపదే గామసీమా గామో నామాతి అధిప్పేతో. తత్థ వికాలే గామప్పవేసనసిక్ఖాపదవిభఙ్గే ‘‘పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపం అతిక్కమన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్సా’’తి (పాచి॰ ౫౧౩) వచనతో పరిక్ఖేపో న గామో. కిన్తు గామూపచారోతి లేసేన దస్సితం హోతి. ఇమస్మిం పన సిక్ఖాపదవిభఙ్గే ‘‘గామూపచారో నామా’’తి ఆరభిత్వా ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఘరూపచారే ఠితస్స మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతో’’తి ఇమినా అపరిక్ఖిత్తస్స పరిక్ఖేపోకాసో గామూపచారోతి సిద్ధం. తదత్థసమ్భవతో తస్మిం ఘరూపచారే ఠితస్స లేడ్డుపాతో గామూపచారోతి కురున్దట్ఠకథాయం, మహాపచ్చరియమ్పి వుత్తం . ఉపచారో హి ‘‘గామో ఏకూపచారో నానూపచారో’’తిఆదీసు ద్వారం, ‘‘అజ్ఝోకాసో ఏకూపచారో’’తి ఏత్థ సమన్తా సత్తబ్భన్తరసఙ్ఖాతం పమాణం, తస్మా ‘‘గామూపచారోతి పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపో, అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపోకాసో’’తి అన్ధకట్ఠకథాయం వుత్తన్తి వేదితబ్బం. తథా కురున్దియం, మహాపచ్చరియఞ్చ. తథా పాళియమ్పి ‘‘అజ్ఝారామో నామ పరిక్ఖిత్తస్స ఆరామస్స అన్తో ఆరామో, అపరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారో. అజ్ఝావసథో నామ పరిక్ఖిత్తస్స ఆవసథస్స అన్తో ఆవసథో, అపరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారో’’తిఆదీసు దిస్సతి. మహాఅట్ఠకథాయం పన ‘‘గామూపచారో’’తిఆదీసు దిస్సతి. తస్మా దుతియో లేడ్డుపాతో ఉపచారోతి అధిప్పేతో.

    Gāmūpacāro pana ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) ettha parikkhittassa gāmassa parikkhepova, aparikkhittassa gāmassa parikkhepokāsova. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘gāmūpacāroti parikkhittassa gāmassa parikkhepo, aparikkhittassa gāmassa parikkhepokāso. Tesu adhiṭṭhitatecīvariko bhikkhu parihāraṃ na labhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 144). Kiṃ panettha kāraṇaṃ, yena ayaṃ gāmo, gāmūpacāro ca idha aññathā, aññattha tathāti? Aṭṭhuppattito ‘‘tena kho pana samayena bhikkhū ‘bhagavatā ticīvarena avippavāsasammuti anuññātā’ti antaraghare cīvarāni nikkhipantī’’ti (mahāva. 143) imissā hi aṭṭhuppattiyā ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) vuttaṃ. Tasmā yattha antaragharasaññā, tattha avippavāsasīmā na gacchatīti veditabbā. Tena ca udositasikkhāpade ‘‘antogāme cīvaraṃ nikkhipitvā antogāme vatthabba’’nti (pārā. 478) ca ‘‘sabhāye vā dvāramūle vā, hatthapāsā vā na vijahitabba’’nti ca vuttaṃ. Kappiyabhūmiyaṃ vasantoyeva hi kappiyabhūmiyaṃ nikkhittacīvaraṃ rakkhati. Sāsaṅkasikkhāpade pana ‘‘yasmā yattha gāme cīvaraṃ nikkhittaṃ, tena gāmena vippavasanto cīvarena vippavasatīti vuccati, tasmā puna gāmasīmaṃ okkamitvā vasitvā pakkamatī’’ti vuttaṃ. Tasmiñhi sikkhāpade gāmasīmā gāmo nāmāti adhippeto. Tattha vikāle gāmappavesanasikkhāpadavibhaṅge ‘‘parikkhittassa gāmassa parikkhepaṃ atikkamantassa āpatti pācittiyassā’’ti (pāci. 513) vacanato parikkhepo na gāmo. Kintu gāmūpacāroti lesena dassitaṃ hoti. Imasmiṃ pana sikkhāpadavibhaṅge ‘‘gāmūpacāro nāmā’’ti ārabhitvā ‘‘aparikkhittassa gāmassa gharūpacāre ṭhitassa majjhimassa purisassa leḍḍupāto’’ti iminā aparikkhittassa parikkhepokāso gāmūpacāroti siddhaṃ. Tadatthasambhavato tasmiṃ gharūpacāre ṭhitassa leḍḍupāto gāmūpacāroti kurundaṭṭhakathāyaṃ, mahāpaccariyampi vuttaṃ . Upacāro hi ‘‘gāmo ekūpacāro nānūpacāro’’tiādīsu dvāraṃ, ‘‘ajjhokāso ekūpacāro’’ti ettha samantā sattabbhantarasaṅkhātaṃ pamāṇaṃ, tasmā ‘‘gāmūpacāroti parikkhittassa gāmassa parikkhepo, aparikkhittassa gāmassa parikkhepokāso’’ti andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tathā kurundiyaṃ, mahāpaccariyañca. Tathā pāḷiyampi ‘‘ajjhārāmo nāma parikkhittassa ārāmassa anto ārāmo, aparikkhittassa upacāro. Ajjhāvasatho nāma parikkhittassa āvasathassa anto āvasatho, aparikkhittassa upacāro’’tiādīsu dissati. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘gāmūpacāro’’tiādīsu dissati. Tasmā dutiyo leḍḍupāto upacāroti adhippeto.

    ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం ఓక్కమన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్సా’’తి పాళివిసేససమ్భవతో చ పఠమో లేడ్డుపాతో గామో ఏవ, దుతియో గామూపచారోతి వుత్తం. పరిక్ఖిత్తస్స పన గామస్స ఇన్దఖీలే ఠితస్స మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతో గామూపచారోతి వుత్తన్తి ఏత్థ భేదో నత్థి. ఏత్తావతా పరిక్ఖిత్తస్స దువిధో ఉపచారో, అపరిక్ఖిత్తస్స చతుబ్బిధో ఉపచారో యత్థ సమ్భవతి, యత్థ చ న సమ్భవతి, తం సబ్బం దస్సితం హోతి.

    ‘‘Aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantassa āpatti pācittiyassā’’ti pāḷivisesasambhavato ca paṭhamo leḍḍupāto gāmo eva, dutiyo gāmūpacāroti vuttaṃ. Parikkhittassa pana gāmassa indakhīle ṭhitassa majjhimassa purisassa leḍḍupāto gāmūpacāroti vuttanti ettha bhedo natthi. Ettāvatā parikkhittassa duvidho upacāro, aparikkhittassa catubbidho upacāro yattha sambhavati, yattha ca na sambhavati, taṃ sabbaṃ dassitaṃ hoti.

    గామఖేత్తస్స చ గామసీమాయ చ లక్ఖణం అట్ఠకథాయమేవ వుత్తం. ఉభయఞ్హి అత్థతో ఏకం. తత్థ గామసీమాయ గామభావో సాసఙ్కసిక్ఖాపదవసేన వేదితబ్బో.

    Gāmakhettassa ca gāmasīmāya ca lakkhaṇaṃ aṭṭhakathāyameva vuttaṃ. Ubhayañhi atthato ekaṃ. Tattha gāmasīmāya gāmabhāvo sāsaṅkasikkhāpadavasena veditabbo.

    గామసీమూపచారో నామ మనుస్సానం కట్ఠతిణపుప్ఫఫలాదిఅత్థికానం వనచరకానం వలఞ్జనట్ఠానం. ఇమస్స గామసీమూపచారభావో ఉదోసితసిక్ఖాపదే, ‘‘అగామకే అరఞ్ఞే సమన్తా సత్తబ్భన్తరా’’తి (పారా॰ ౪౯౪) ఆగతట్ఠానే ఖన్ధకే (మహావ॰ ౧౪౭) చ వేదితబ్బో. ఏత్థ హి భగవా గామన్తవాసీనం భిక్ఖూనం సీమం దస్సేన్తో ‘‘యం గామం వా నిగమం వా ఉపనిస్సాయ విహరతీ’’తి (మహావ॰ ౧౪౭) వత్వా దస్సేతి. తదనన్తరమేవ ‘‘అగామకే’’తిఆదినా సత్తబ్భన్తరసీమం దస్సేతి. తస్మా యో భిక్ఖు గామం వా నిగమం వా ఉపనిస్సాయ న విహరతి, కేవలం నావాయం వా థలమగ్గేన వా అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నో హోతి, తస్స తత్థ తత్థ సత్తబ్భన్తరసీమా లబ్భతీతి వేదితబ్బో. వుత్తఞ్హి ‘‘ఏకకులస్స సత్థో హోతి , సత్థే చీవరం నిక్ఖిపిత్వా పురతో వా పచ్ఛతో వా సత్తబ్భన్తరా న విజహితబ్బ’’న్తిఆది (పారా॰ ౪౮౯). ఇదమేవ అరఞ్ఞం సన్ధాయ ‘‘ఆరఞ్ఞకసీమాయ ఏకం అగామకం అరఞ్ఞ’’న్తి వుత్తం.

    Gāmasīmūpacāro nāma manussānaṃ kaṭṭhatiṇapupphaphalādiatthikānaṃ vanacarakānaṃ valañjanaṭṭhānaṃ. Imassa gāmasīmūpacārabhāvo udositasikkhāpade, ‘‘agāmake araññe samantā sattabbhantarā’’ti (pārā. 494) āgataṭṭhāne khandhake (mahāva. 147) ca veditabbo. Ettha hi bhagavā gāmantavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ sīmaṃ dassento ‘‘yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharatī’’ti (mahāva. 147) vatvā dasseti. Tadanantarameva ‘‘agāmake’’tiādinā sattabbhantarasīmaṃ dasseti. Tasmā yo bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya na viharati, kevalaṃ nāvāyaṃ vā thalamaggena vā addhānamaggappaṭipanno hoti, tassa tattha tattha sattabbhantarasīmā labbhatīti veditabbo. Vuttañhi ‘‘ekakulassa sattho hoti , satthe cīvaraṃ nikkhipitvā purato vā pacchato vā sattabbhantarā na vijahitabba’’ntiādi (pārā. 489). Idameva araññaṃ sandhāya ‘‘āraññakasīmāya ekaṃ agāmakaṃ arañña’’nti vuttaṃ.

    యం సన్ధాయ ‘‘అగామకే అరఞ్ఞే అద్ధయోజనే అద్ధయోజనే ఆపత్తి పాచిత్తియస్సా’’తి (పాచి॰ ౪౧౪) పాళియం వుత్తం. ఇదం సంవిధానసిక్ఖాపదానం ఏకం అగామకం అరఞ్ఞం నామ.

    Yaṃ sandhāya ‘‘agāmake araññe addhayojane addhayojane āpatti pācittiyassā’’ti (pāci. 414) pāḷiyaṃ vuttaṃ. Idaṃ saṃvidhānasikkhāpadānaṃ ekaṃ agāmakaṃ araññaṃ nāma.

    పురిమేన పన సఘరం సఙ్గహితం, ఇమినా తమసఙ్గహితన్తి. యం సన్ధాయ గణమ్హా ఓహీయనాధికారే అట్ఠకథాయం (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౬౯౨) ‘‘అగామకే అరఞ్ఞేతి ఏత్థ ‘నిక్ఖమిత్వా బహి ఇన్దఖీలా సబ్బమేతం అరఞ్ఞ’న్తి ఏవం వుత్తం లక్ఖణం అరఞ్ఞం. తం పనేత కేవలం గామాభావేన ‘అగామక’న్తి వుత్తం, న విఞ్ఝాటవిసదిసతాయా’’తి వుత్తం. యం సన్ధాయ ‘‘ఆరఞ్ఞకం నామ సేనాసనం పఞ్చధనుసతికం పచ్ఛిమ’’న్తి (పారా॰ ౬౫౪; పాచి॰ ౫౭౩) వుత్తం. ఇదం ఆరఞ్ఞకసేనాసనం నామ పరిక్ఖిత్తస్స పరిక్ఖేపతో బహి, అపరిక్ఖిత్తస్స పన పరిక్ఖేపోకాసతో బహి సరుక్ఖం వా అరుక్ఖం వా విహారే కున్నదిసమాకిణ్ణమ్పి అరఞ్ఞం నామ. తథా ‘‘గణమ్హా ఓహీయనకస్స ఏక’’న్తి వుత్తం. ఇదం అరఞ్ఞంవ. ఇదం పన పుబ్బే అగామకభావేన ఆగతట్ఠానే వుత్తలక్ఖణమేవ హుత్వా నిక్ఖమిత్వా బహి ఇన్దఖీలా దస్సనూపచారవిజహనే ఏకమేవ ఆపత్తిం కరోతి, తతో ఉద్ధం అనాపత్తి. ‘‘సంవిధానసిక్ఖాపదానం ఏక’’న్తి వుత్తం పన అద్ధయోజనే అద్ధయోజనే ఏకేకం ఆపత్తిం కరోతి, న తతో ఓరం. ఇతరాని తీణి యథావుత్తపరిచ్ఛేదతో ఓరమేవ తత్థ వుత్తవిధిం న సమ్పాదేన్తి, పరం సమ్పాదేన్తి. ఏవమేతేసం అఞ్ఞమఞ్ఞనానత్తం వేదితబ్బం.

    Purimena pana sagharaṃ saṅgahitaṃ, iminā tamasaṅgahitanti. Yaṃ sandhāya gaṇamhā ohīyanādhikāre aṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 692) ‘‘agāmake araññeti ettha ‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’nti evaṃ vuttaṃ lakkhaṇaṃ araññaṃ. Taṃ paneta kevalaṃ gāmābhāvena ‘agāmaka’nti vuttaṃ, na viñjhāṭavisadisatāyā’’ti vuttaṃ. Yaṃ sandhāya ‘‘āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654; pāci. 573) vuttaṃ. Idaṃ āraññakasenāsanaṃ nāma parikkhittassa parikkhepato bahi, aparikkhittassa pana parikkhepokāsato bahi sarukkhaṃ vā arukkhaṃ vā vihāre kunnadisamākiṇṇampi araññaṃ nāma. Tathā ‘‘gaṇamhā ohīyanakassa eka’’nti vuttaṃ. Idaṃ araññaṃva. Idaṃ pana pubbe agāmakabhāvena āgataṭṭhāne vuttalakkhaṇameva hutvā nikkhamitvā bahi indakhīlā dassanūpacāravijahane ekameva āpattiṃ karoti, tato uddhaṃ anāpatti. ‘‘Saṃvidhānasikkhāpadānaṃ eka’’nti vuttaṃ pana addhayojane addhayojane ekekaṃ āpattiṃ karoti, na tato oraṃ. Itarāni tīṇi yathāvuttaparicchedato orameva tattha vuttavidhiṃ na sampādenti, paraṃ sampādenti. Evametesaṃ aññamaññanānattaṃ veditabbaṃ.

    తత్థ పఞ్చవిధే గామే యో ‘‘పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఇన్దఖీలే ఠితస్స లేడ్డుపాతో’’తి (పారా॰ ౯౨) వుత్తో, సో న కత్థచి వినయపిటకే ఉపయోగం గతో, కేవలం అపరిక్ఖిత్తస్స పరిక్ఖేపోకాసతో అపరో ఏకో లేడ్డుపాతో గామూపచారో నామాతి దీపనత్థం వుత్తో. పరిక్ఖిత్తస్సపి చే గామస్స ఏకో లేడ్డుపాతో కప్పియభూమిసమానో ఉపచారోతి వుత్తో, పగేవ అపరిక్ఖిత్తస్స పరిక్ఖేపోకాసతో ఏకో. సో పన పాకటత్తా చ అజ్ఝోకాసత్తా చ ఓక్కమన్తస్స ఆపత్తిం కరోతి ఠపేత్వా భిక్ఖునియా గామన్తరాపత్తిం. భిక్ఖునియో హి తస్మిం దుతియలేడ్డుపాతసఙ్ఖాతే గామూపచారే వసన్తీ ఆపత్తిఞ్చ ఆపజ్జన్తి, గామం పవిసన్తీ గామన్తరాపత్తిఞ్చ. తాసఞ్హి ఠితట్ఠానం అరఞ్ఞసఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి ‘‘తావదేవ ఛాయా మేతబ్బా…పే॰… తస్సా తయో చ నిస్సయే, అట్ఠ చ అకరణీయాని ఆచిక్ఖేయ్యాథా’’తి (చూళవ॰ ౪౩౦) వచనతో. అరఞ్ఞప్పటిసంయుత్తానం సిక్ఖాపదానం, వికాలేగామప్పవేసనసిక్ఖాపదస్స (పాచి॰ ౫౦౮) చ భిక్ఖునీనం అసాధారణత్తా చ అన్తరారామభిక్ఖునుపస్సయప్పటిక్కమనాదీనం కప్పియభూమిభావవచనతో చ ‘‘ఏకా గణమ్హా ఓహీయేయ్యాతి అగామకే అరఞ్ఞే దుతియికాయ భిక్ఖునియా దస్సనూపచారం వా సవనూపచారం వా విజహన్తియా ఆపత్తి థుల్లచ్చయస్సా’’తిఆదిసిక్ఖాపదపఞ్ఞత్తితో (పాచి॰ ౬౯౨) చ భిక్ఖునిక్ఖన్ధకనయఏన వా యస్మా పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఇన్దఖీలతో పట్ఠాయ అపరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారతో పట్ఠాయ నీయతి, తత్థ అన్తరఘరే నిక్ఖిత్తచీవరే సతి చతురఙ్గసమోధానేన భిక్ఖూ వసన్తి, తస్మా సగామకం నామ హోతి.

    Tattha pañcavidhe gāme yo ‘‘parikkhittassa gāmassa indakhīle ṭhitassa leḍḍupāto’’ti (pārā. 92) vutto, so na katthaci vinayapiṭake upayogaṃ gato, kevalaṃ aparikkhittassa parikkhepokāsato aparo eko leḍḍupāto gāmūpacāro nāmāti dīpanatthaṃ vutto. Parikkhittassapi ce gāmassa eko leḍḍupāto kappiyabhūmisamāno upacāroti vutto, pageva aparikkhittassa parikkhepokāsato eko. So pana pākaṭattā ca ajjhokāsattā ca okkamantassa āpattiṃ karoti ṭhapetvā bhikkhuniyā gāmantarāpattiṃ. Bhikkhuniyo hi tasmiṃ dutiyaleḍḍupātasaṅkhāte gāmūpacāre vasantī āpattiñca āpajjanti, gāmaṃ pavisantī gāmantarāpattiñca. Tāsañhi ṭhitaṭṭhānaṃ araññasaṅkhyaṃ gacchati ‘‘tāvadeva chāyā metabbā…pe… tassā tayo ca nissaye, aṭṭha ca akaraṇīyāni ācikkheyyāthā’’ti (cūḷava. 430) vacanato. Araññappaṭisaṃyuttānaṃ sikkhāpadānaṃ, vikālegāmappavesanasikkhāpadassa (pāci. 508) ca bhikkhunīnaṃ asādhāraṇattā ca antarārāmabhikkhunupassayappaṭikkamanādīnaṃ kappiyabhūmibhāvavacanato ca ‘‘ekā gaṇamhā ohīyeyyāti agāmake araññe dutiyikāya bhikkhuniyā dassanūpacāraṃ vā savanūpacāraṃ vā vijahantiyā āpatti thullaccayassā’’tiādisikkhāpadapaññattito (pāci. 692) ca bhikkhunikkhandhakanayaena vā yasmā parikkhittassa gāmassa indakhīlato paṭṭhāya aparikkhittassa upacārato paṭṭhāya nīyati, tattha antaraghare nikkhittacīvare sati caturaṅgasamodhānena bhikkhū vasanti, tasmā sagāmakaṃ nāma hoti.

    అవిప్పవాససీమాయ ఏకం నామ ‘‘న, భిక్ఖవే, భిక్ఖునియా అరఞ్ఞే వత్థబ్బం, యా వసేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి (చూళవ॰ ౪౩౧) వచనతో భిక్ఖునీనం అరఞ్ఞవాసో నామ నత్థీతి సిద్ధం. తాయ హి అరఞ్ఞే భిక్ఖునుపస్సయే సతి అన్తోఆవాసేపి దుతియికాయ దస్సనసవనూపచారం విజహన్తియా ఆపత్తి. తస్మా అవిప్పవాససీమాధికారే ‘‘ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) ఏత్థ యం ఠానం ఠపితం, తత్థేవ భిక్ఖునుపస్సయోపి కప్పతి, న తతో పరం.

    Avippavāsasīmāya ekaṃ nāma ‘‘na, bhikkhave, bhikkhuniyā araññe vatthabbaṃ, yā vaseyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 431) vacanato bhikkhunīnaṃ araññavāso nāma natthīti siddhaṃ. Tāya hi araññe bhikkhunupassaye sati antoāvāsepi dutiyikāya dassanasavanūpacāraṃ vijahantiyā āpatti. Tasmā avippavāsasīmādhikāre ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) ettha yaṃ ṭhānaṃ ṭhapitaṃ, tattheva bhikkhunupassayopi kappati, na tato paraṃ.

    తాసఞ్చ అవిప్పవాససీమాకమ్మవాచాయం ‘‘ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చా’’తి వచనం నత్థీతి కత్వా తేస్వేవ గామగామూపచారేసు ఫరతి. తతో పరం దుతియేసు లేడ్డుపాతాదీసు తాసం అకప్పియభూమికత్తా న సమానసంవాసకసీమా అరఞ్ఞే ఫరతి భిక్ఖూనం గామగామూపచారం వియ. తస్మా వుత్తం ‘‘భిక్ఖునియా ఠపేత్వా గామన్తరాపత్తి’’న్తి.

    Tāsañca avippavāsasīmākammavācāyaṃ ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti vacanaṃ natthīti katvā tesveva gāmagāmūpacāresu pharati. Tato paraṃ dutiyesu leḍḍupātādīsu tāsaṃ akappiyabhūmikattā na samānasaṃvāsakasīmā araññe pharati bhikkhūnaṃ gāmagāmūpacāraṃ viya. Tasmā vuttaṃ ‘‘bhikkhuniyā ṭhapetvā gāmantarāpatti’’nti.

    ఏవం తావ పఞ్చవిధం గామభేదం, అరఞ్ఞభేదఞ్చ ఞత్వా ఇదాని ‘‘అత్థి గామో న గామపరిహారం కత్థచి లభతీ’’తిఆదిభేదో వేదితబ్బో. తత్థ యో అట్ఠకథాయం ‘‘అమనుస్సో నామ యో సబ్బసో వా మనుస్సానం అభావేన యక్ఖపరిగ్గహభూతో’’తి వుత్తో, సో గామో న గామపరిహారం కత్థచి సిక్ఖాపదే లభతి. యఞ్హి సన్ధాయ అట్ఠకథాయం ‘‘తం పనేతం బుద్ధకాలే, చక్కవత్తికాలే చ నగరం హోతి, సేసకాలే సుఞ్ఞం హోతి యక్ఖపరిగ్గహిత’’న్తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.౮౪; దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౫౦) వుత్తం. యో పన పటిరాజచోరాదీహి విలుత్తత్తా, కేవలం భయేన వా ఛడ్డితో సఘరోవ అన్తరహితగామభూతో, సో ‘‘గామన్తరే గామన్తరే ఆపత్తి పాచిత్తియస్సా’’తి (పాచి॰ ౧౮౩) వుత్తపాచిత్తియం జనేతి, వికాలే గామప్పవేసనం, సేఖియే చత్తారి జనేతీతి వేదితబ్బా. యో పన గామో యతో వా మనుస్సా కేనచిదేవ కరణీయేన పునపి ఆగన్తుకామా ఏవ అపక్కన్తాతి వుత్తో, అమనుస్సో సో పకతిగామసదిసోవ.

    Evaṃ tāva pañcavidhaṃ gāmabhedaṃ, araññabhedañca ñatvā idāni ‘‘atthi gāmo na gāmaparihāraṃ katthaci labhatī’’tiādibhedo veditabbo. Tattha yo aṭṭhakathāyaṃ ‘‘amanusso nāma yo sabbaso vā manussānaṃ abhāvena yakkhapariggahabhūto’’ti vutto, so gāmo na gāmaparihāraṃ katthaci sikkhāpade labhati. Yañhi sandhāya aṭṭhakathāyaṃ ‘‘taṃ panetaṃ buddhakāle, cakkavattikāle ca nagaraṃ hoti, sesakāle suññaṃ hoti yakkhapariggahita’’nti (pārā. aṭṭha. 1.84; dī. ni. aṭṭha. 1.150) vuttaṃ. Yo pana paṭirājacorādīhi viluttattā, kevalaṃ bhayena vā chaḍḍito sagharova antarahitagāmabhūto, so ‘‘gāmantare gāmantare āpatti pācittiyassā’’ti (pāci. 183) vuttapācittiyaṃ janeti, vikāle gāmappavesanaṃ, sekhiye cattāri janetīti veditabbā. Yo pana gāmo yato vā manussā kenacideva karaṇīyena punapi āgantukāmā eva apakkantāti vutto, amanusso so pakatigāmasadisova.

    అత్థి అరఞ్ఞం న అరఞ్ఞపరిహారం కత్థచి లభతీతి ఏత్థ ‘‘అజ్ఝోకాసో ఏకూపచారో నామ అగామకే అరఞ్ఞే సమన్తా సత్తబ్భన్తరా ఏకూపచారో, తతో పరం నానూపచారో’’తి (పారా॰ ౪౯౪) ఏత్థ య్వాయం నానూపచారోతి వుత్తో, తం వేదితబ్బం. యో పన పరిక్ఖిత్తస్స ఏకలేడ్డుపాతసఙ్ఖాతో గామూపచారనామకో గామో, యో వా సత్థో నాతిరేకచాతుమాసనివిట్ఠో, సో అత్థి గామో న గామకిచ్చం కరోతి. న హి తం ఠానం ఓక్కమన్తో గామప్పవేసనాపత్తిం ఆపజ్జతి. యం పన గామసీమాయ పరియాపన్నం మనుస్సానం వలఞ్జనట్ఠానభూతం అరఞ్ఞం, తం అత్థి అరఞ్ఞం న అరఞ్ఞకిచ్చం కరోతి నామ. న హి తత్థ ఆరఞ్ఞకసీమా లబ్భతీతి. ఏత్తావతా ‘‘గామా వా అరఞ్ఞా వా’’తి ఇమిస్సా అనుపఞ్ఞత్తియా లక్ఖణానుపఞ్ఞత్తిభావో దస్సితో హోతి.

    Atthi araññaṃ na araññaparihāraṃ katthaci labhatīti ettha ‘‘ajjhokāso ekūpacāro nāma agāmake araññe samantā sattabbhantarā ekūpacāro, tato paraṃ nānūpacāro’’ti (pārā. 494) ettha yvāyaṃ nānūpacāroti vutto, taṃ veditabbaṃ. Yo pana parikkhittassa ekaleḍḍupātasaṅkhāto gāmūpacāranāmako gāmo, yo vā sattho nātirekacātumāsaniviṭṭho, so atthi gāmo na gāmakiccaṃ karoti. Na hi taṃ ṭhānaṃ okkamanto gāmappavesanāpattiṃ āpajjati. Yaṃ pana gāmasīmāya pariyāpannaṃ manussānaṃ valañjanaṭṭhānabhūtaṃ araññaṃ, taṃ atthi araññaṃ na araññakiccaṃ karoti nāma. Na hi tattha āraññakasīmā labbhatīti. Ettāvatā ‘‘gāmā vā araññā vā’’ti imissā anupaññattiyā lakkhaṇānupaññattibhāvo dassito hoti.

    ‘‘గోనిసాదినివిట్ఠోపి గామో’’తి ఏత్థ సచే తస్స గామస్స గామఖేత్తపరిచ్ఛేదో అత్థి, సబ్బోపి ఏకో గామో. నో చే, ఉపచారేన వా పరిక్ఖేపేన వా పరిచ్ఛిన్దితబ్బో. సచే గామఖేత్తే సతి కానిచి తాని ఘరాని అఞ్ఞమఞ్ఞఉపచారప్పహోనకం ఠానం అతిక్కమిత్వా దూరే దూరే కతాని హోన్తి, వికాలే గామప్పవేసే ఉపచారోవ పమాణం. అన్తరఘరప్పటిసంయుత్తేసు సేఖియేసు, భిక్ఖునియా గామన్తరాపత్తీసు చ ఘరానం పరిక్ఖేపారహట్ఠానం పమాణం, ఉపోసథాదికమ్మానం గామఖేత్తం పమాణం, ఆరఞ్ఞకసేనాసనస్స ఆసన్నఘరస్స దుతియలేడ్డుపాతతో పట్ఠాయ పఞ్చధనుసతన్తరతా పమాణన్తి ఏవం నో పటిభానన్తి ఆచరియా.

    ‘‘Gonisādiniviṭṭhopi gāmo’’ti ettha sace tassa gāmassa gāmakhettaparicchedo atthi, sabbopi eko gāmo. No ce, upacārena vā parikkhepena vā paricchinditabbo. Sace gāmakhette sati kānici tāni gharāni aññamaññaupacārappahonakaṃ ṭhānaṃ atikkamitvā dūre dūre katāni honti, vikāle gāmappavese upacārova pamāṇaṃ. Antaragharappaṭisaṃyuttesu sekhiyesu, bhikkhuniyā gāmantarāpattīsu ca gharānaṃ parikkhepārahaṭṭhānaṃ pamāṇaṃ, uposathādikammānaṃ gāmakhettaṃ pamāṇaṃ, āraññakasenāsanassa āsannagharassa dutiyaleḍḍupātato paṭṭhāya pañcadhanusatantaratā pamāṇanti evaṃ no paṭibhānanti ācariyā.

    ‘‘యమ్పి ఏకస్మింయేవ గామఖేత్తే ఏకం పదేసం ‘అయమ్పి విసుంగామో హోతూ’తి పరిచ్ఛిన్దిత్వా రాజా కస్సచి దేతి, సోపి విసుంగామసీమా హోతియేవా’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౭) అట్ఠకథావచనతో తం పవిసన్తియా భిక్ఖునియా గామన్తరాపత్తి హోతి ఏవ. సచే తత్థ విహారో వా దేవకులం వా సభా వా గేహం వా నత్థి, కేవలం వత్థుమత్తకమేవ హోతి, గామోతి వినయకమ్మం సబ్బం తత్థ కప్పతి. ‘‘అమనుస్సో గామో’’తి హి వుత్తం. తఞ్చ ఠానం ఇతరస్స గామస్స పరిక్ఖేపబ్భన్తరే వా ఉపచారబ్భన్తరే వా హోతి, వికాలే గామప్పవేసనం ఆపుచ్ఛిత్వావ గన్తబ్బం. నో చే, అరఞ్ఞం వియ యథాసుఖం గన్తబ్బం. తత్థ చే ఆరామో వా తిత్థియసేయ్యాదీసు అఞ్ఞతరోవా హోతి, లద్ధకప్పమేవ. భిక్ఖునుపస్సయో చే హోతి, గామం పిణ్డాయ పవిసన్తియా భిక్ఖునియా గామన్తరాపత్తి పరిహరితబ్బా. ‘‘అరఞ్ఞం నామ ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ అవసేసం అరఞ్ఞం నామా’’తి (పారా॰ ౯౨) ఏత్థ పరిక్ఖేపే సతి యథావుత్తపరిచ్ఛేదం గామమేవ ఠపేత్వా అవసేసం తస్స ఉపచారం, తతో పరఞ్చ అరఞ్ఞం నామ, పరిక్ఖేపే అసతి యథావుత్తపరిచ్ఛేదం గామూపచారమేవ ఠపేత్వా తతో పరం అవసేసం అరఞ్ఞం నామాతి అధిప్పాయో. ఏవం సతి ‘‘నిక్ఖమిత్వా బహి ఇన్దఖీలా సబ్బమేతం అరఞ్ఞ’’న్తి (విభ॰ ౫౨౯) వుత్తలక్ఖణే అగామకే అరఞ్ఞే గణమ్హాఓహీయనాపత్తి, తత్థ అవిప్పవాససీమాయ ఫరణం వికాలే గామప్పవేసనాపత్తియా అనాపత్తీతి ఏవమాదివినయవిధి సమేతి, అఞ్ఞథా న సమేతి.

    ‘‘Yampi ekasmiṃyeva gāmakhette ekaṃ padesaṃ ‘ayampi visuṃgāmo hotū’ti paricchinditvā rājā kassaci deti, sopi visuṃgāmasīmā hotiyevā’’ti (mahāva. aṭṭha. 147) aṭṭhakathāvacanato taṃ pavisantiyā bhikkhuniyā gāmantarāpatti hoti eva. Sace tattha vihāro vā devakulaṃ vā sabhā vā gehaṃ vā natthi, kevalaṃ vatthumattakameva hoti, gāmoti vinayakammaṃ sabbaṃ tattha kappati. ‘‘Amanusso gāmo’’ti hi vuttaṃ. Tañca ṭhānaṃ itarassa gāmassa parikkhepabbhantare vā upacārabbhantare vā hoti, vikāle gāmappavesanaṃ āpucchitvāva gantabbaṃ. No ce, araññaṃ viya yathāsukhaṃ gantabbaṃ. Tattha ce ārāmo vā titthiyaseyyādīsu aññatarovā hoti, laddhakappameva. Bhikkhunupassayo ce hoti, gāmaṃ piṇḍāya pavisantiyā bhikkhuniyā gāmantarāpatti pariharitabbā. ‘‘Araññaṃ nāma ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca avasesaṃ araññaṃ nāmā’’ti (pārā. 92) ettha parikkhepe sati yathāvuttaparicchedaṃ gāmameva ṭhapetvā avasesaṃ tassa upacāraṃ, tato parañca araññaṃ nāma, parikkhepe asati yathāvuttaparicchedaṃ gāmūpacārameva ṭhapetvā tato paraṃ avasesaṃ araññaṃ nāmāti adhippāyo. Evaṃ sati ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) vuttalakkhaṇe agāmake araññe gaṇamhāohīyanāpatti, tattha avippavāsasīmāya pharaṇaṃ vikāle gāmappavesanāpattiyā anāpattīti evamādivinayavidhi sameti, aññathā na sameti.

    ‘‘ఠపేత్వా గామూపచారం అవసేసం అరఞ్ఞం నామా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) వుత్తే గామూపచారతో పరో అరఞ్ఞన్తి సిద్ధే ‘‘ఠపేత్వా గామ’’న్తి విసేసత్థో న దిస్సతి, గామస్స పన అరఞ్ఞభావప్పసఙ్గభయా వుత్తన్తి చే? న, గామూపచారస్స అభావప్పసఙ్గతో. సతి హి గామే గామూపచారో హోతి, సో చ తవ మతేన అరఞ్ఞభూతో. కుతో దాని గామూపచారో. గామూపచారోపి చే అరఞ్ఞసఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి, పరోవ గామోతి కత్వా న యుత్తం గామస్స అరఞ్ఞభావప్పసఙ్గతో చ. తస్మా ‘‘గామా వా అరఞ్ఞా వా’’తి ఏత్థ గామూపచారోపి ‘‘గామో’’ త్వేవ సఙ్గహితో. తస్మా గామస్స అరఞ్ఞభావప్పసఙ్గో న యుజ్జతి. యది ఏవం ‘‘ఠపేత్వా గామం అవసేసం అరఞ్ఞం నామా’’తి ఏత్తకం వత్తబ్బన్తి చే? న, అరఞ్ఞస్స పరిచ్ఛేదజాననప్పసఙ్గతో. తథా హి వుత్తో ‘‘అరఞ్ఞపరిచ్ఛేదో న పఞ్ఞాయతీ’’తి నో లద్ధి. గామూపచారపరియన్తో హి ఇధ గామో నామ. యది ఏవం ‘‘గామస్స చ అరఞ్ఞస్స చ పరిచ్ఛేదదస్సనత్థం వుత్త’’న్తి అట్ఠకథాయం వత్తబ్బం, ‘‘అరఞ్ఞస్స పరిచ్ఛేదదస్సనత్థం వుత్త’’న్తి కిమత్థం వుత్తన్తి చే? వుచ్చతే – అట్ఠకథాచరియేన పఠమగామూపచారంయేవ సన్ధాయ వుత్తం ‘‘అరఞ్ఞపరిచ్ఛేదదస్సనత్థ’’న్తి సబ్బసిక్ఖాపదే హి బాహిరఇన్దఖీలతో పట్ఠాయ గామూపచారం అరఞ్ఞం నామ. గామపరిచ్ఛేదవచనే పయోజనం పనేత్థ నత్థి పరిక్ఖేపేనేవ పాకటభూతత్తా. దుతియగామూపచారోవ గామస్స పరిచ్ఛేదదస్సనత్థం వుత్తో పరిక్ఖేపభావేన అపాకటత్తా. తత్థ పఠమగామూపచారో చే అరఞ్ఞపరిచ్ఛేదదస్సనత్థం వుత్తో, తత్థ న వత్తబ్బో. ‘‘నిక్ఖమిత్వా ఇన్దఖీలా సబ్బమేతం అరఞ్ఞ’’న్తి వత్తబ్బం. ఏవం సన్తే సుబ్యత్తతరం అరఞ్ఞపరిచ్ఛేదో దస్సితో హోతి, మిచ్ఛాగాహో చ న హోతి.

    ‘‘Ṭhapetvā gāmūpacāraṃ avasesaṃ araññaṃ nāmā’’ti (mahāva. 144) vutte gāmūpacārato paro araññanti siddhe ‘‘ṭhapetvā gāma’’nti visesattho na dissati, gāmassa pana araññabhāvappasaṅgabhayā vuttanti ce? Na, gāmūpacārassa abhāvappasaṅgato. Sati hi gāme gāmūpacāro hoti, so ca tava matena araññabhūto. Kuto dāni gāmūpacāro. Gāmūpacāropi ce araññasaṅkhyaṃ gacchati, parova gāmoti katvā na yuttaṃ gāmassa araññabhāvappasaṅgato ca. Tasmā ‘‘gāmā vā araññā vā’’ti ettha gāmūpacāropi ‘‘gāmo’’ tveva saṅgahito. Tasmā gāmassa araññabhāvappasaṅgo na yujjati. Yadi evaṃ ‘‘ṭhapetvā gāmaṃ avasesaṃ araññaṃ nāmā’’ti ettakaṃ vattabbanti ce? Na, araññassa paricchedajānanappasaṅgato. Tathā hi vutto ‘‘araññaparicchedo na paññāyatī’’ti no laddhi. Gāmūpacārapariyanto hi idha gāmo nāma. Yadi evaṃ ‘‘gāmassa ca araññassa ca paricchedadassanatthaṃ vutta’’nti aṭṭhakathāyaṃ vattabbaṃ, ‘‘araññassa paricchedadassanatthaṃ vutta’’nti kimatthaṃ vuttanti ce? Vuccate – aṭṭhakathācariyena paṭhamagāmūpacāraṃyeva sandhāya vuttaṃ ‘‘araññaparicchedadassanattha’’nti sabbasikkhāpade hi bāhiraindakhīlato paṭṭhāya gāmūpacāraṃ araññaṃ nāma. Gāmaparicchedavacane payojanaṃ panettha natthi parikkhepeneva pākaṭabhūtattā. Dutiyagāmūpacārova gāmassa paricchedadassanatthaṃ vutto parikkhepabhāvena apākaṭattā. Tattha paṭhamagāmūpacāro ce araññaparicchedadassanatthaṃ vutto, tattha na vattabbo. ‘‘Nikkhamitvā indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti vattabbaṃ. Evaṃ sante subyattataraṃ araññaparicchedo dassito hoti, micchāgāho ca na hoti.

    ‘‘మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతో’’తి హి వుత్తే అయం గామూపచారోవ అరఞ్ఞం గామూపచారస్స విభఙ్గత్తా. యది అరఞ్ఞపరిచ్ఛేదదస్సనత్థం వుత్తం, అవుత్తకమేవ, అరఞ్ఞతో పరన్తి చ మిచ్ఛాగాహో హోతీతి చే, నను వుత్తం ‘‘పఠమమేవ ఇదం పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారనియమనత్థం వుత్త’’న్తి? అరఞ్ఞపరిచ్ఛేదదస్సనత్థం కిఞ్చాపి ‘‘గామూపచారో’’తిఆది ఆరద్ధం, ఇన్దఖీలే ఠితస్స మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతోతి పన ఏవం వచనప్పయోజనం. అపరిక్ఖిత్తస్స చ గామస్స య్వాయం లేడ్డుపాతో ఉపచారో’’తి మహాఅట్ఠకథాయం వుత్తో, తస్స నియమనన్తి వుత్తం హోతి. కథం పఞ్ఞాయతీతి చే? ‘‘అరఞ్ఞం నామా’’తి పదం అనుద్ధరిత్వా ‘‘గామూపచారో నామా’’తి ఉద్ధరణస్స కతత్తా. తత్థ ‘‘గామూపచారో నామా’’తి మాతికాయం అవిజ్జమానం పదం ఉద్ధరన్తో తయో అత్థవసే దస్సేతి. సేయ్యథిదం – అరఞ్ఞపరిచ్ఛేదదస్సనమేకో అత్థో, అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారేన సద్ధిం పరిచ్ఛేదదస్సనమేకో, న కేవలం అపరిక్ఖిత్తస్సయేవ ఉపచారో వినయాధికారే సప్పయోజనో దస్సితబ్బో, నిప్పయోజనోపి పరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారో ఇమినా పరియాయేన లబ్భతీతి అనుసఙ్గప్పయోజనమేకో అత్థోపి వేదితబ్బో.

    ‘‘Majjhimassa purisassa leḍḍupāto’’ti hi vutte ayaṃ gāmūpacārova araññaṃ gāmūpacārassa vibhaṅgattā. Yadi araññaparicchedadassanatthaṃ vuttaṃ, avuttakameva, araññato paranti ca micchāgāho hotīti ce, nanu vuttaṃ ‘‘paṭhamameva idaṃ parikkhittassa gāmassa upacāraniyamanatthaṃ vutta’’nti? Araññaparicchedadassanatthaṃ kiñcāpi ‘‘gāmūpacāro’’tiādi āraddhaṃ, indakhīle ṭhitassa majjhimassa purisassa leḍḍupātoti pana evaṃ vacanappayojanaṃ. Aparikkhittassa ca gāmassa yvāyaṃ leḍḍupāto upacāro’’ti mahāaṭṭhakathāyaṃ vutto, tassa niyamananti vuttaṃ hoti. Kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Araññaṃ nāmā’’ti padaṃ anuddharitvā ‘‘gāmūpacāro nāmā’’ti uddharaṇassa katattā. Tattha ‘‘gāmūpacāro nāmā’’ti mātikāyaṃ avijjamānaṃ padaṃ uddharanto tayo atthavase dasseti. Seyyathidaṃ – araññaparicchedadassanameko attho, aparikkhittassa gāmassa upacārena saddhiṃ paricchedadassanameko, na kevalaṃ aparikkhittassayeva upacāro vinayādhikāre sappayojano dassitabbo, nippayojanopi parikkhittassa upacāro iminā pariyāyena labbhatīti anusaṅgappayojanameko atthopi veditabbo.

    ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఘరూపచారే ఠితస్స మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతో’’తి ఇదం భగవా తయో అత్థవసే పటిచ్చ అభాసి. సేయ్యథిదం – అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిచ్ఛేదదస్సనమేకో, అవిప్పవాససీమాధికారే అయమేవ గామూపచారోతి దస్సనమేకో, తత్థ ఠితస్స దుతియో లేడ్డుపాతో సబ్బత్థ గామప్పటిసంయుత్తేసు సిక్ఖాపదేసు సకిచ్చకో ఉపచారోతి దస్సనమేకోతి ఏవం భగవా అత్తనో దేసనావిలాసప్పత్తియా ఏకేకపదుద్ధారణేన తయో అత్థవసే దస్సేతీతి వేదితబ్బం.

    ‘‘Aparikkhittassa gāmassa gharūpacāre ṭhitassa majjhimassa purisassa leḍḍupāto’’ti idaṃ bhagavā tayo atthavase paṭicca abhāsi. Seyyathidaṃ – aparikkhittassa gāmassa paricchedadassanameko, avippavāsasīmādhikāre ayameva gāmūpacāroti dassanameko, tattha ṭhitassa dutiyo leḍḍupāto sabbattha gāmappaṭisaṃyuttesu sikkhāpadesu sakiccako upacāroti dassanamekoti evaṃ bhagavā attano desanāvilāsappattiyā ekekapaduddhāraṇena tayo atthavase dassetīti veditabbaṃ.

    తథా అవిప్పవాససీమాకమ్మవాచాయ ‘‘ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) ఏత్థాపి పరిక్ఖేపే సతి గామం ఠపేత్వా, అసతి గామూపచారం ఠపేత్వాతి అత్థో. పరిక్ఖిత్తస్స, అపరిక్ఖిత్తస్స చ మజ్ఝే ఆరామే అవిప్పవాససీమాసమ్మన్ననకాలే అయం నయో అతివియ యుజ్జతి. ఉభయపరివజ్జనతో పుబ్బే వుత్తనయేన వా ఉభయత్థ ఉభయం లబ్భతేవ. ‘‘అన్తరారామేసు పన ఆచిణ్ణకప్పా భిక్ఖూ అవిప్పవాససీమం సమ్మన్నన్తీ’’తి గణ్ఠిపదే వుత్తం. ‘‘అన్తరఘరప్పటిసంయుత్తానం సేఖియానం అన్తరారామేసు అసమ్భవతో అన్తరారామో న గామసఙ్ఖం గచ్ఛతి, తస్మా తత్థపి అవిప్పవాససీమా రుహతేవా’’తి ఏకే. తే భిక్ఖూ దుతియస్స గామూపచారస్స గామసఙ్ఖాసభావతో తాసం ఇమాయ దుతియాయ అవిప్పవాసకమ్మవాచాయ అభావం దస్సేత్వా పటిక్ఖిపితబ్బా. అజ్ఝారామో పన గామోపి సమానో తిత్థియసేయ్యాది వియ కప్పియభూమీతి వేదితబ్బో.

    Tathā avippavāsasīmākammavācāya ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) etthāpi parikkhepe sati gāmaṃ ṭhapetvā, asati gāmūpacāraṃ ṭhapetvāti attho. Parikkhittassa, aparikkhittassa ca majjhe ārāme avippavāsasīmāsammannanakāle ayaṃ nayo ativiya yujjati. Ubhayaparivajjanato pubbe vuttanayena vā ubhayattha ubhayaṃ labbhateva. ‘‘Antarārāmesu pana āciṇṇakappā bhikkhū avippavāsasīmaṃ sammannantī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. ‘‘Antaragharappaṭisaṃyuttānaṃ sekhiyānaṃ antarārāmesu asambhavato antarārāmo na gāmasaṅkhaṃ gacchati, tasmā tatthapi avippavāsasīmā ruhatevā’’ti eke. Te bhikkhū dutiyassa gāmūpacārassa gāmasaṅkhāsabhāvato tāsaṃ imāya dutiyāya avippavāsakammavācāya abhāvaṃ dassetvā paṭikkhipitabbā. Ajjhārāmo pana gāmopi samāno titthiyaseyyādi viya kappiyabhūmīti veditabbo.

    ఆపత్తియా పరిచ్ఛేదం, తథానాపత్తియాపి చ;

    Āpattiyā paricchedaṃ, tathānāpattiyāpi ca;

    దస్సేతుం గామసమ్బన్ధ-సిక్ఖాపదవిభావనే.

    Dassetuṃ gāmasambandha-sikkhāpadavibhāvane.

    గామగామూపచారా ద్వే, దస్సితా ఇధ తాదినా;

    Gāmagāmūpacārā dve, dassitā idha tādinā;

    సీమా సీమూపచారా తు, అనేకన్తాతి నుద్ధటా.

    Sīmā sīmūpacārā tu, anekantāti nuddhaṭā.

    ఉపచారా చ ద్వే హోన్తి, బాహిరబ్భన్తరబ్బసా;

    Upacārā ca dve honti, bāhirabbhantarabbasā;

    పరిక్ఖిత్తాపరిక్ఖిత్త-భేదా చే చతురో సియుం.

    Parikkhittāparikkhitta-bhedā ce caturo siyuṃ.

    అయఞ్హి ఉపచారసద్దో వినయపిటకే ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, అగిలానేనపి ఆరామే ఆరామూపచారే ఛత్తం ధారేతు’’న్తి (చూళవ॰ ౨౭౦) ఏవమాదీసు బాహిరే ఉపచారే దిస్సతి. బాహిరో ఉపచారో నామ పరిక్ఖేపతో, పరిక్ఖేపారహట్ఠానతో వా ఏకో లేడ్డుపాతో. ‘‘అజ్ఝారామో నామ పరిక్ఖిత్తస్స ఆరామస్స అన్తోఆరామో, అపరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారో. అజ్ఝావసథో నామ పరిక్ఖిత్తస్స ఆవసథస్స అన్తోఆవసథో, అపరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారో’’తిఆదీసు (పాచి॰ ౫౦౬) పన ఉపచారసద్దో అబ్భన్తరే ఉపచారే దిస్సతి. అబ్భన్తరో ఉపచారో చ నామ పరిక్ఖేపో, పరిక్ఖేపారహట్ఠానఞ్చ హోతి. ఇధ పన పరిక్ఖేపో ‘‘అజ్ఝారామో, అజ్ఝావసథో’’తి వా న వుచ్చతి, అన్తో ఏవ ఆరామో, ఆవసథోతి వా. తేసు బాహిరబ్భన్తరభేదభిన్నేసు ద్వీసు ఉపచారేసు అవిప్పవాససీమాధికారే ‘‘ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) ఏత్థ గామూపచారో నామ అబ్భన్తరూపచారో అధిప్పేతో, న బాహిరో. భిక్ఖునియా అరఞ్ఞసఞ్ఞితతాయ తస్స బాహిరస్స, తస్సా గామన్తరాపత్తియా ఠానభూతత్తా చ అబ్భన్తరఉపచారస్సాతి ఇదమేత్థ కారణద్వయం వేదితబ్బం. తత్థ ఇధ అదిన్నాదానపారాజికవిభఙ్గేయేవ పఠమో గామూపచారో దస్సితో, సో బాహిరో, దుతియో అబ్భన్తరోతి వేదితబ్బో. పఠమేన చ అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స దుతియలేడ్డుపాతసఙ్ఖాతో బాహిరో ఉపచారో, దుతియేన చ పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపతో బాహిరసఙ్ఖాతో అబ్భన్తరో ఉపచారో లేసేన దస్సితోతి వేదితబ్బో. ఏవం చత్తారోపి ఉపచారా ఇధ భగవతా దేసనావిలాసప్పత్తేన దేసనాలీలాయ దస్సితా హోన్తీతి అయం నయో సుట్ఠు లక్ఖేత్వా ఆచరియేహి సమ్మన్తయిత్వా యథానురూపం తత్థ యోజేతబ్బో. ఇతరథా –

    Ayañhi upacārasaddo vinayapiṭake ‘‘anujānāmi, bhikkhave, agilānenapi ārāme ārāmūpacāre chattaṃ dhāretu’’nti (cūḷava. 270) evamādīsu bāhire upacāre dissati. Bāhiro upacāro nāma parikkhepato, parikkhepārahaṭṭhānato vā eko leḍḍupāto. ‘‘Ajjhārāmo nāma parikkhittassa ārāmassa antoārāmo, aparikkhittassa upacāro. Ajjhāvasatho nāma parikkhittassa āvasathassa antoāvasatho, aparikkhittassa upacāro’’tiādīsu (pāci. 506) pana upacārasaddo abbhantare upacāre dissati. Abbhantaro upacāro ca nāma parikkhepo, parikkhepārahaṭṭhānañca hoti. Idha pana parikkhepo ‘‘ajjhārāmo, ajjhāvasatho’’ti vā na vuccati, anto eva ārāmo, āvasathoti vā. Tesu bāhirabbhantarabhedabhinnesu dvīsu upacāresu avippavāsasīmādhikāre ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) ettha gāmūpacāro nāma abbhantarūpacāro adhippeto, na bāhiro. Bhikkhuniyā araññasaññitatāya tassa bāhirassa, tassā gāmantarāpattiyā ṭhānabhūtattā ca abbhantaraupacārassāti idamettha kāraṇadvayaṃ veditabbaṃ. Tattha idha adinnādānapārājikavibhaṅgeyeva paṭhamo gāmūpacāro dassito, so bāhiro, dutiyo abbhantaroti veditabbo. Paṭhamena ca aparikkhittassa gāmassa dutiyaleḍḍupātasaṅkhāto bāhiro upacāro, dutiyena ca parikkhittassa gāmassa parikkhepato bāhirasaṅkhāto abbhantaro upacāro lesena dassitoti veditabbo. Evaṃ cattāropi upacārā idha bhagavatā desanāvilāsappattena desanālīlāya dassitā hontīti ayaṃ nayo suṭṭhu lakkhetvā ācariyehi sammantayitvā yathānurūpaṃ tattha yojetabbo. Itarathā –

    అసమ్బుధం బుద్ధమహానుభావం;

    Asambudhaṃ buddhamahānubhāvaṃ;

    ధమ్మస్స గమ్భీరనయత్తతఞ్చ;

    Dhammassa gambhīranayattatañca;

    యో వణ్ణయే నం వినయం అవిఞ్ఞూ;

    Yo vaṇṇaye naṃ vinayaṃ aviññū;

    సో దుద్దసో సాసననాసహేతు.

    So duddaso sāsananāsahetu.

    పాళిం తదత్థఞ్చ అసమ్బుధఞ్హి;

    Pāḷiṃ tadatthañca asambudhañhi;

    నాసేతి యో అట్ఠకథానయఞ్చ;

    Nāseti yo aṭṭhakathānayañca;

    అనిచ్ఛయం నిచ్ఛయతో పరేహి;

    Anicchayaṃ nicchayato parehi;

    గామోతి తేయేవ పురక్ఖతో సో.

    Gāmoti teyeva purakkhato so.

    అనుక్కమేనేవ మహాజనేన;

    Anukkameneva mahājanena;

    పురక్ఖతో పణ్డితమాని భిక్ఖు;

    Purakkhato paṇḍitamāni bhikkhu;

    అపణ్డితానం విమతిం అకత్వా;

    Apaṇḍitānaṃ vimatiṃ akatvā;

    ఆచరియలీలం పురతో కరోతి.

    Ācariyalīlaṃ purato karoti.

    తత్థ హి పాళియం ‘‘గామస్స ఉపచారో గామూపచారో, గామసఙ్ఖాతో ఉపచారో గామూపచారో నామా’’తి ఉద్ధరిత్వా గామస్స ఉపచారం దస్సేన్తో ‘‘ఇన్దఖీలే ఠితస్స మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతో’’తి (పారా॰ ౯౨) వత్వా పున గామసఙ్ఖాతం ఉపచారం దస్సేన్తో ‘‘ఘరూపచారే ఠితస్స మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతో’’తి వుత్తం. ఇమమత్థం సన్ధాయ వికాలే గామప్పవేసనగామన్తరఅఅప్పవాససమ్ముతిఆదీసు పరిక్ఖేపారహట్ఠానమేవ గామూపచారన్తి వుత్తన్తి లిఖితం.

    Tattha hi pāḷiyaṃ ‘‘gāmassa upacāro gāmūpacāro, gāmasaṅkhāto upacāro gāmūpacāro nāmā’’ti uddharitvā gāmassa upacāraṃ dassento ‘‘indakhīle ṭhitassa majjhimassa purisassa leḍḍupāto’’ti (pārā. 92) vatvā puna gāmasaṅkhātaṃ upacāraṃ dassento ‘‘gharūpacāre ṭhitassa majjhimassa purisassa leḍḍupāto’’ti vuttaṃ. Imamatthaṃ sandhāya vikāle gāmappavesanagāmantaraaappavāsasammutiādīsu parikkhepārahaṭṭhānameva gāmūpacāranti vuttanti likhitaṃ.

    అత్థతో ఏకన్తి ఏత్థ సఙ్ఖాసద్దం సఙ్ఖాతసద్దేన సమానయతి. ‘‘ఆదియేయ్యా’’తి ఇదం పఞ్చవీసతియా అవహారానం సాధారణపదం. ఠానాచావనవసేన చ ఖీలాదీని సఙ్కామేత్వా ఖేత్తాదిగ్గహణవసేన చాతి అత్థో. ఠానాచావనే యథా సామికస్స ధురనిక్ఖేపాదిం అనోలోకేత్వావ ఆపత్తి, తథా ఇహాపీతి గహేతబ్బా.

    Atthatoekanti ettha saṅkhāsaddaṃ saṅkhātasaddena samānayati. ‘‘Ādiyeyyā’’ti idaṃ pañcavīsatiyā avahārānaṃ sādhāraṇapadaṃ. Ṭhānācāvanavasena ca khīlādīni saṅkāmetvā khettādiggahaṇavasena cāti attho. Ṭhānācāvane yathā sāmikassa dhuranikkhepādiṃ anoloketvāva āpatti, tathā ihāpīti gahetabbā.

    ‘‘అసుకం నామ భణ్డం అవహరిస్సామీ’’తి సబ్బేసం ఏకాసయత్తా ‘‘ఏకేనాపీ’’తి వుత్తం. యది ఆణత్తి ఇచ్ఛితబ్బా, సంవిధావహారో నామ ఏకో అవహారో పరిహాయితబ్బో.

    ‘‘Asukaṃ nāma bhaṇḍaṃ avaharissāmī’’ti sabbesaṃ ekāsayattā ‘‘ekenāpī’’ti vuttaṃ. Yadi āṇatti icchitabbā, saṃvidhāvahāro nāma eko avahāro parihāyitabbo.

    ఓకాసపరికప్పే ఠానాచావనాయ గహితమ్పి ఓకాసపరికప్పితత్తా రక్ఖతి. ఓకాసాతిక్కమోవ పమాణం పుబ్బే అసుద్ధచిత్తేన గహితత్తా. ఇదాని సుద్ధచిత్తేన గహితేపి హోతి ఏవాతి వదన్తి, తం న సున్దరం. ఏత్థ పన వినిచ్ఛయో సమన్తపాసాదికం ఓలోకేత్వా గహేతబ్బో.

    Okāsaparikappe ṭhānācāvanāya gahitampi okāsaparikappitattā rakkhati. Okāsātikkamova pamāṇaṃ pubbe asuddhacittena gahitattā. Idāni suddhacittena gahitepi hoti evāti vadanti, taṃ na sundaraṃ. Ettha pana vinicchayo samantapāsādikaṃ oloketvā gahetabbo.

    ఉద్ధారో నత్థీతి ఠానాచావనం నత్థీతి అత్థో.

    Uddhāro natthīti ṭhānācāvanaṃ natthīti attho.

    ఉద్ధతమత్తే అవహారో సకలస్స పయోగస్స నిట్ఠాపితత్తా, న అత్థసాధకవసేన. ఉద్ధారేయేవ రక్ఖతీతి ఏత్థ ఏవ-సద్దేన పాతనే న రక్ఖతీతి అత్థే సిద్ధేపి అత్థసాధకవసేన అత్థం దస్సేతుం ‘‘తం ఉద్ధరిత్వా’’తిఆది వుత్తం.

    Uddhatamatte avahāro sakalassa payogassa niṭṭhāpitattā, na atthasādhakavasena. Uddhāreyeva rakkhatīti ettha eva-saddena pātane na rakkhatīti atthe siddhepi atthasādhakavasena atthaṃ dassetuṃ ‘‘taṃ uddharitvā’’tiādi vuttaṃ.

    ‘‘పథబ్యారాజపదేసరాజాదయో బహూ, తేసం సఙ్గణ్హనత్థం ‘రాజానో’తి బహువచనం వుత్త’’న్తి లిఖితం. కిఞ్చాపి బహువచనం కతం, ఇదం పన ఏకం బిమ్బిసారమేవాతి దట్ఠబ్బం. రాజానోతి కిఞ్చి అనిద్దిసిత్వా సాధారణవసేన కిఞ్చాపి వుత్తం, ఇదం పన బిమ్బిసారమేవాతి.

    ‘‘Pathabyārājapadesarājādayo bahū, tesaṃ saṅgaṇhanatthaṃ ‘rājāno’ti bahuvacanaṃ vutta’’nti likhitaṃ. Kiñcāpi bahuvacanaṃ kataṃ, idaṃ pana ekaṃ bimbisāramevāti daṭṭhabbaṃ. Rājānoti kiñci aniddisitvā sādhāraṇavasena kiñcāpi vuttaṃ, idaṃ pana bimbisāramevāti.

    పుబ్బప్పయోగేతి ఏత్థ గమనకాలే మగ్గసోధనాధికరణే అపాచిత్తియఖేత్తే దుక్కటం, లతాచ్ఛేదనాదీసు పాచిత్తియమేవ. గన్త్వా పన కుమ్భిమత్థకే జాతలతాదిచ్ఛేదనే సహపయోగత్తా దుక్కటం. ‘‘ఏకభణ్డే ఏవం భారియమిదం, ‘త్వమ్పి ఏకపస్సం గణ్హ, అహమ్పి ఏకపస్సం గణ్హామీ’తి సంవిదహిత్వా ఉభయేసం పయోగేన ఠానాచావనే కతే కాయవాచాచిత్తేహి సముట్ఠాతి. అఞ్ఞథా సాహత్థికం వా ఆణత్తికస్స అఙ్గం న హోతి , ఆణత్తికం వా సాహత్థికస్సాతి వుత్తలక్ఖణేన విరుజ్ఝతీ’’తి వినయగణ్ఠిపదే లిఖితం. పి-సద్దో పనేత్థ తత్థేవ లిఖితో.

    Pubbappayogeti ettha gamanakāle maggasodhanādhikaraṇe apācittiyakhette dukkaṭaṃ, latācchedanādīsu pācittiyameva. Gantvā pana kumbhimatthake jātalatādicchedane sahapayogattā dukkaṭaṃ. ‘‘Ekabhaṇḍe evaṃ bhāriyamidaṃ, ‘tvampi ekapassaṃ gaṇha, ahampi ekapassaṃ gaṇhāmī’ti saṃvidahitvā ubhayesaṃ payogena ṭhānācāvane kate kāyavācācittehi samuṭṭhāti. Aññathā sāhatthikaṃ vā āṇattikassa aṅgaṃ na hoti , āṇattikaṃ vā sāhatthikassāti vuttalakkhaṇena virujjhatī’’ti vinayagaṇṭhipade likhitaṃ. Pi-saddo panettha tattheva likhito.

    కాయవాచాసముట్ఠానం, యస్సా ఆపత్తియా సియా;

    Kāyavācāsamuṭṭhānaṃ, yassā āpattiyā siyā;

    తత్ర వాచఙ్గం చిత్తంవ, కమ్మం నస్సా విధీయతి.

    Tatra vācaṅgaṃ cittaṃva, kammaṃ nassā vidhīyati.

    కిరియాకిరియాదికం యఞ్చే, యమ్పి కమ్మత్తయం భవే;

    Kiriyākiriyādikaṃ yañce, yampi kammattayaṃ bhave;

    న యుత్తం తం విరుద్ధత్తా, కమ్మమేకంవ యుజ్జతీతి. (వజిర॰ టీ॰ పారాజిక ౧౩౧ పకిణ్ణకకథావణ్ణనా);

    Na yuttaṃ taṃ viruddhattā, kammamekaṃva yujjatīti. (vajira. ṭī. pārājika 131 pakiṇṇakakathāvaṇṇanā);

    దుతియపారాజికవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Dutiyapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact