| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
१०. दुतियरागसुत्तवण्णना
10. Dutiyarāgasuttavaṇṇanā
६९. दसमे अतरीति तिण्णो, न तिण्णो अतिण्णो। समुद्दन्ति संसारसमुद्दं, चक्खायतनादिसमुद्दं वा। तदुभयम्पि दुप्पूरणट्ठेन समुद्दो वियाति समुद्दं। अथ वा समुद्दनट्ठेन समुद्दं, किलेसवस्सनेन सत्तसन्तानस्स किलेससदनतोति अत्थो। सवीचिन्ति कोधूपायासवीचीहि सवीचिं। वुत्तञ्हेतं ‘‘वीचिभयन्ति खो, भिक्खु, कोधूपायासस्सेतं अधिवचन’’न्ति (इतिवु॰ १०९; म॰ नि॰ २.१६२)। सावट्टन्ति पञ्चकामगुणावट्टेहि सह आवट्टं। वुत्तम्पि चेतं ‘‘आवट्टभयन्ति खो, भिक्खु, पञ्चन्नेतं कामगुणानं अधिवचन’’न्ति (इतिवु॰ १०९; म॰ नि॰ २.१६४; अ॰ नि॰ ४.१२२)। सगहं सरक्खसन्ति अत्तनो गोचरगतानं अनत्थजननतो चण्डमकरमच्छकच्छपरक्खससदिसेहि विसभागपुग्गलेहि सहितं। तथा चाह ‘‘सगहं सरक्खसन्ति खो, भिक्खु, मातुगामस्सेतं अधिवचन’’न्ति (इतिवु॰ १०९)। अतरीति मग्गपञ्ञानावाय यथावुत्तं समुद्दं उत्तरि। तिण्णोति नित्तिण्णो। पारङ्गतोति तस्स समुद्दस्स पारं परतीरं निरोधं उपगतो। थले तिट्ठतीति ततो एव संसारमहोघं कामादिमहोघञ्च अतिक्कमित्वा थले परतीरे निब्बाने बाहितपापब्राह्मणो तिट्ठतीति वुच्चति।
69. Dasame atarīti tiṇṇo, na tiṇṇo atiṇṇo. Samuddanti saṃsārasamuddaṃ, cakkhāyatanādisamuddaṃ vā. Tadubhayampi duppūraṇaṭṭhena samuddo viyāti samuddaṃ. Atha vā samuddanaṭṭhena samuddaṃ, kilesavassanena sattasantānassa kilesasadanatoti attho. Savīcinti kodhūpāyāsavīcīhi savīciṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘vīcibhayanti kho, bhikkhu, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.162). Sāvaṭṭanti pañcakāmaguṇāvaṭṭehi saha āvaṭṭaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘āvaṭṭabhayanti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.164; a. ni. 4.122). Sagahaṃ sarakkhasanti attano gocaragatānaṃ anatthajananato caṇḍamakaramacchakacchaparakkhasasadisehi visabhāgapuggalehi sahitaṃ. Tathā cāha ‘‘sagahaṃ sarakkhasanti kho, bhikkhu, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109). Atarīti maggapaññānāvāya yathāvuttaṃ samuddaṃ uttari. Tiṇṇoti nittiṇṇo. Pāraṅgatoti tassa samuddassa pāraṃ paratīraṃ nirodhaṃ upagato. Thale tiṭṭhatīti tato eva saṃsāramahoghaṃ kāmādimahoghañca atikkamitvā thale paratīre nibbāne bāhitapāpabrāhmaṇo tiṭṭhatīti vuccati.
इधापि गाथा सुक्कपक्खवसेनेव आगता। तत्थ ऊमिभयन्ति यथावुत्तऊमिभयं, भायितब्बं एतस्माति तं ऊमि भयं। दुत्तरन्ति दुरतिक्कमं। अच्चतारीति अतिक्कमि।
Idhāpi gāthā sukkapakkhavaseneva āgatā. Tattha ūmibhayanti yathāvuttaūmibhayaṃ, bhāyitabbaṃ etasmāti taṃ ūmi bhayaṃ. Duttaranti duratikkamaṃ. Accatārīti atikkami.
सङ्गातिगोति रागादीनं पञ्चन्नं सङ्गानं अतिक्कन्तत्ता पहीनत्ता सङ्गातिगो। अत्थङ्गतो सो न पमाणमेतीति सो एवंभूतो अरहा रागादीनं पमाणकरधम्मानं अच्चन्तमेव अत्थं गतत्ता अत्थङ्गतो, ततो एव सीलादिधम्मक्खन्धपारिपूरिया च ‘‘एदिसो सीलेन समाधिना पञ्ञाया’’ति केनचि पमिणितुं असक्कुणेय्यो पमाणं न एति, अथ वा अनुपादिसेसनिब्बानसङ्खातं अत्थं गतो सो अरहा ‘‘इमाय नाम गतिया ठितो, एदिसो च नामगोत्तेना’’ति पमिणितुं असक्कुणेय्यताय पमाणं न एति न उपगच्छति। ततो एव अमोहयि मच्चुराजं, तेन अनुबन्धितुं असक्कुणेय्योति वदामीति अनुपादिसेसनिब्बानधातुयाव देसनं निट्ठापेसि। इति इमस्मिं वग्गे पठमपञ्चमछट्ठेसु वट्टं कथितं, दुतियसत्तमअट्ठमेसु विवट्टं, सेसेसु वट्टविवट्टं कथितन्ति वेदितब्बं।
Saṅgātigoti rāgādīnaṃ pañcannaṃ saṅgānaṃ atikkantattā pahīnattā saṅgātigo. Atthaṅgato so na pamāṇametīti so evaṃbhūto arahā rāgādīnaṃ pamāṇakaradhammānaṃ accantameva atthaṃ gatattā atthaṅgato, tato eva sīlādidhammakkhandhapāripūriyā ca ‘‘ediso sīlena samādhinā paññāyā’’ti kenaci pamiṇituṃ asakkuṇeyyo pamāṇaṃ na eti, atha vā anupādisesanibbānasaṅkhātaṃ atthaṃ gato so arahā ‘‘imāya nāma gatiyā ṭhito, ediso ca nāmagottenā’’ti pamiṇituṃ asakkuṇeyyatāya pamāṇaṃ na eti na upagacchati. Tato eva amohayi maccurājaṃ, tena anubandhituṃ asakkuṇeyyoti vadāmīti anupādisesanibbānadhātuyāva desanaṃ niṭṭhāpesi. Iti imasmiṃ vagge paṭhamapañcamachaṭṭhesu vaṭṭaṃ kathitaṃ, dutiyasattamaaṭṭhamesu vivaṭṭaṃ, sesesu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti veditabbaṃ.
दसमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
दुतियवग्गवण्णना निट्ठिता।
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi / १०. दुतियरागसुत्तं • 10. Dutiyarāgasuttaṃ
