Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
దుతియసఙ్గీతికథా
Dutiyasaṅgītikathā
దుతియసఙ్గీతివిజాననత్థం పన అయమనుక్కమో వేదితబ్బో. యదా హి –
Dutiyasaṅgītivijānanatthaṃ pana ayamanukkamo veditabbo. Yadā hi –
సఙ్గాయిత్వాన సద్ధమ్మం, జోతయిత్వా చ సబ్బధి;
Saṅgāyitvāna saddhammaṃ, jotayitvā ca sabbadhi;
యావ జీవితపరియన్తం, ఠత్వా పఞ్చసతాపి తే.
Yāva jīvitapariyantaṃ, ṭhatvā pañcasatāpi te.
ఖీణాసవా జుతీమన్తో, థేరా కస్సపఆదయో;
Khīṇāsavā jutīmanto, therā kassapaādayo;
ఖీణస్నేహపదీపావ, నిబ్బాయింసు అనాలయా.
Khīṇasnehapadīpāva, nibbāyiṃsu anālayā.
అథానుక్కమేన గచ్ఛన్తేసు రత్తిన్దివేసు వస్ససతపరినిబ్బుతే భగవతి వేసాలికా వజ్జిపుత్తకా భిక్ఖూ వేసాలియం ‘‘కప్పతి సిఙ్గీలోణకప్పో, కప్పతి ద్వఙ్గులకప్పో, కప్పతి గామన్తరకప్పో, కప్పతి ఆవాసకప్పో, కప్పతి అనుమతికప్పో, కప్పతి ఆచిణ్ణకప్పో, కప్పతి అమథితకప్పో, కప్పతి జళోగిం పాతుం, కప్పతి అదసకం నిసీదనం, కప్పతి జాతరూపరజత’’న్తి ఇమాని దస వత్థూని దీపేసుం. తేసం సుసునాగపుత్తో కాళాసోకో నామ రాజా పక్ఖో అహోసి.
Athānukkamena gacchantesu rattindivesu vassasataparinibbute bhagavati vesālikā vajjiputtakā bhikkhū vesāliyaṃ ‘‘kappati siṅgīloṇakappo, kappati dvaṅgulakappo, kappati gāmantarakappo, kappati āvāsakappo, kappati anumatikappo, kappati āciṇṇakappo, kappati amathitakappo, kappati jaḷogiṃ pātuṃ, kappati adasakaṃ nisīdanaṃ, kappati jātarūparajata’’nti imāni dasa vatthūni dīpesuṃ. Tesaṃ susunāgaputto kāḷāsoko nāma rājā pakkho ahosi.
తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా యసో కాకణ్డకపుత్తో వజ్జీసు చారికం చరమానో ‘‘వేసాలికా కిర వజ్జిపుత్తకా భిక్ఖూ వేసాలియం దస వత్థూని దీపేన్తీ’’తి సుత్వా ‘‘న ఖో పనేతం పతిరూపం య్వాహం దసబలస్స సాసనవిపత్తిం సుత్వా అప్పోస్సుక్కో భవేయ్యం. హన్దాహం అధమ్మవాదినో నిగ్గహేత్వా ధమ్మం దీపేమీ’’తి చిన్తేన్తో యేన వేసాలీ తదవసరి. తత్ర సుదం ఆయస్మా యసో కాకణ్డకపుత్తో వేసాలియం విహరతి మహావనే కూటాగారసాలాయం.
Tena kho pana samayena āyasmā yaso kākaṇḍakaputto vajjīsu cārikaṃ caramāno ‘‘vesālikā kira vajjiputtakā bhikkhū vesāliyaṃ dasa vatthūni dīpentī’’ti sutvā ‘‘na kho panetaṃ patirūpaṃ yvāhaṃ dasabalassa sāsanavipattiṃ sutvā appossukko bhaveyyaṃ. Handāhaṃ adhammavādino niggahetvā dhammaṃ dīpemī’’ti cintento yena vesālī tadavasari. Tatra sudaṃ āyasmā yaso kākaṇḍakaputto vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ.
తేన ఖో పన సమయేన వేసాలికా వజ్జిపుత్తకా భిక్ఖూ తదహుపోసథే కంసపాతిం ఉదకేన పూరేత్వా మజ్ఝే భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఠపేత్వా ఆగతాగతే వేసాలికే ఉపాసకే ఏవం వదన్తి – ‘‘దేథావుసో, సఙ్ఘస్స కహాపణమ్పి అడ్ఢమ్పి పాదమ్పి మాసకరూపమ్పి, భవిస్సతి సఙ్ఘస్స పరిక్ఖారేన కరణీయ’’న్తి సబ్బం తావ వత్తబ్బం, యావ ‘‘ఇమాయ పన వినయసఙ్గీతియా సత్త భిక్ఖుసతాని అనూనాని అనధికాని అహేసుం, తస్మా అయం దుతియసఙ్గీతి సత్తసతికాతి వుచ్చతీ’’తి.
Tena kho pana samayena vesālikā vajjiputtakā bhikkhū tadahuposathe kaṃsapātiṃ udakena pūretvā majjhe bhikkhusaṅghassa ṭhapetvā āgatāgate vesālike upāsake evaṃ vadanti – ‘‘dethāvuso, saṅghassa kahāpaṇampi aḍḍhampi pādampi māsakarūpampi, bhavissati saṅghassa parikkhārena karaṇīya’’nti sabbaṃ tāva vattabbaṃ, yāva ‘‘imāya pana vinayasaṅgītiyā satta bhikkhusatāni anūnāni anadhikāni ahesuṃ, tasmā ayaṃ dutiyasaṅgīti sattasatikāti vuccatī’’ti.
ఏవం తస్మిఞ్చ సన్నిపాతే ద్వాదస భిక్ఖుసతసహస్సాని సన్నిపతింసు ఆయస్మతా యసేన సముస్సాహితా. తేసం మజ్ఝే ఆయస్మతా రేవతేన పుట్ఠేన సబ్బకామిత్థేరేన వినయం విస్సజ్జేన్తేన తాని దస వత్థూని వినిచ్ఛితాని, అధికరణం వూపసమితం. అథ థేరా ‘‘పున ధమ్మఞ్చ వినయఞ్చ సఙ్గాయిస్సామా’’తి తిపిటకధరే పత్తపటిసమ్భిదే సత్తసతే భిక్ఖూ ఉచ్చినిత్వా వేసాలియం వాలికారామే సన్నిపతిత్వా మహాకస్సపత్థేరేన సఙ్గాయితసదిసమేవ సబ్బం సాసనమలం సోధేత్వా పున పిటకవసేన నికాయవసేన అఙ్గవసేన ధమ్మక్ఖన్ధవసేన చ సబ్బం ధమ్మఞ్చ వినయఞ్చ సఙ్గాయింసు. అయం సఙ్గీతి అట్ఠహి మాసేహి నిట్ఠితా. యా లోకే –
Evaṃ tasmiñca sannipāte dvādasa bhikkhusatasahassāni sannipatiṃsu āyasmatā yasena samussāhitā. Tesaṃ majjhe āyasmatā revatena puṭṭhena sabbakāmittherena vinayaṃ vissajjentena tāni dasa vatthūni vinicchitāni, adhikaraṇaṃ vūpasamitaṃ. Atha therā ‘‘puna dhammañca vinayañca saṅgāyissāmā’’ti tipiṭakadhare pattapaṭisambhide sattasate bhikkhū uccinitvā vesāliyaṃ vālikārāme sannipatitvā mahākassapattherena saṅgāyitasadisameva sabbaṃ sāsanamalaṃ sodhetvā puna piṭakavasena nikāyavasena aṅgavasena dhammakkhandhavasena ca sabbaṃ dhammañca vinayañca saṅgāyiṃsu. Ayaṃ saṅgīti aṭṭhahi māsehi niṭṭhitā. Yā loke –
సతేహి సత్తహి కతా, తేన సత్తసతాతి చ;
Satehi sattahi katā, tena sattasatāti ca;
పుబ్బే కతం ఉపాదాయ, దుతియాతి చ వుచ్చతీతి.
Pubbe kataṃ upādāya, dutiyāti ca vuccatīti.
సా పనాయం –
Sā panāyaṃ –
యేహి థేరేహి సఙ్గీతా, సఙ్గీతి తేసు విస్సుతా;
Yehi therehi saṅgītā, saṅgīti tesu vissutā;
సబ్బకామీ చ సాళ్హో చ, రేవతో ఖుజ్జసోభితో.
Sabbakāmī ca sāḷho ca, revato khujjasobhito.
యసో చ సాణసమ్భూతో, ఏతే సద్ధివిహారికా;
Yaso ca sāṇasambhūto, ete saddhivihārikā;
థేరా ఆనన్దథేరస్స, దిట్ఠపుబ్బా తథాగతం.
Therā ānandatherassa, diṭṭhapubbā tathāgataṃ.
సుమనో వాసభగామీ చ, ఞేయ్యా సద్ధివిహారికా;
Sumano vāsabhagāmī ca, ñeyyā saddhivihārikā;
ద్వే ఇమే అనురుద్ధస్స, దిట్ఠపుబ్బా తథాగతం.
Dve ime anuruddhassa, diṭṭhapubbā tathāgataṃ.
దుతియో పన సఙ్గీతో, యేహి థేరేహి సఙ్గహో;
Dutiyo pana saṅgīto, yehi therehi saṅgaho;
సబ్బేపి పన్నభారా తే, కతకిచ్చా అనాసవాతి.
Sabbepi pannabhārā te, katakiccā anāsavāti.
అయం దుతియసఙ్గీతి.
Ayaṃ dutiyasaṅgīti.
ఏవమిమం దుతియసఙ్గీతిం సఙ్గాయిత్వా థేరా ‘‘ఉప్పజ్జిస్సతి ను ఖో అనాగతేపి సాసనస్స ఏవరూపం అబ్బుద’’న్తి ఓలోకయమానా ఇమం అద్దసంసు – ‘‘ఇతో వస్ససతస్స ఉపరి అట్ఠారసమే వస్సే పాటలిపుత్తే ధమ్మాసోకో నామ రాజా ఉప్పజ్జిత్వా సకలజమ్బుదీపే రజ్జం కారేస్సతి. సో బుద్ధసాసనే పసీదిత్వా మహన్తం లాభసక్కారం పవత్తయిస్సతి. తతో తిత్థియా లాభసక్కారం పత్థయమానా సాసనే పబ్బజిత్వా సకం సకం దిట్ఠిం పరిదీపేస్సన్తి. ఏవం సాసనే మహన్తం అబ్బుదం ఉప్పజ్జిస్సతీ’’తి. అథ నేసం ఏతదహోసి – ‘‘కిన్ను ఖో మయం ఏతస్మిం అబ్బుదే ఉప్పన్నే సమ్ముఖా భవిస్సామ, న భవిస్సామా’’తి. అథ తే సబ్బేవ తదా అత్తనో అసమ్ముఖభావం ఞత్వా ‘‘కో ను ఖో తం అధికరణం వూపసమేతుం సమత్థో భవిస్సతీ’’తి సకలం మనుస్సలోకం ఛకామావచరదేవలోకఞ్చ ఓలోకేన్తా న కఞ్చి దిస్వా బ్రహ్మలోకే తిస్సం నామ మహాబ్రహ్మానం అద్దసంసు పరిత్తాయుకం ఉపరిబ్రహ్మలోకూపపత్తియా భావితమగ్గం. దిస్వాన నేసం ఏతదహోసి – ‘‘సచే మయం ఏతస్స బ్రహ్మునో మనుస్సలోకే నిబ్బత్తనత్థాయ ఉస్సాహం కరేయ్యామ, అద్ధా ఏస మోగ్గలిబ్రాహ్మణస్స గేహే పటిసన్ధిం గహేస్సతి. తతో చ మన్తేహి పలోభితో నిక్ఖమిత్వా పబ్బజిస్సతి. సో ఏవం పబ్బజిత్వా సకలం బుద్ధవచనం ఉగ్గహేత్వా అధిగతపటిసమ్భిదో హుత్వా తిత్థియే మద్దిత్వా తం అధికరణం వినిచ్ఛిత్వా సాసనం పగ్గణ్హిస్సతీ’’తి.
Evamimaṃ dutiyasaṅgītiṃ saṅgāyitvā therā ‘‘uppajjissati nu kho anāgatepi sāsanassa evarūpaṃ abbuda’’nti olokayamānā imaṃ addasaṃsu – ‘‘ito vassasatassa upari aṭṭhārasame vasse pāṭaliputte dhammāsoko nāma rājā uppajjitvā sakalajambudīpe rajjaṃ kāressati. So buddhasāsane pasīditvā mahantaṃ lābhasakkāraṃ pavattayissati. Tato titthiyā lābhasakkāraṃ patthayamānā sāsane pabbajitvā sakaṃ sakaṃ diṭṭhiṃ paridīpessanti. Evaṃ sāsane mahantaṃ abbudaṃ uppajjissatī’’ti. Atha nesaṃ etadahosi – ‘‘kinnu kho mayaṃ etasmiṃ abbude uppanne sammukhā bhavissāma, na bhavissāmā’’ti. Atha te sabbeva tadā attano asammukhabhāvaṃ ñatvā ‘‘ko nu kho taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ samattho bhavissatī’’ti sakalaṃ manussalokaṃ chakāmāvacaradevalokañca olokentā na kañci disvā brahmaloke tissaṃ nāma mahābrahmānaṃ addasaṃsu parittāyukaṃ uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamaggaṃ. Disvāna nesaṃ etadahosi – ‘‘sace mayaṃ etassa brahmuno manussaloke nibbattanatthāya ussāhaṃ kareyyāma, addhā esa moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gahessati. Tato ca mantehi palobhito nikkhamitvā pabbajissati. So evaṃ pabbajitvā sakalaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā adhigatapaṭisambhido hutvā titthiye madditvā taṃ adhikaraṇaṃ vinicchitvā sāsanaṃ paggaṇhissatī’’ti.
తే బ్రహ్మలోకం గన్త్వా తిస్సం మహాబ్రహ్మానం ఏతదవోచుం – ‘‘ఇతో వస్ససతస్స ఉపరి అట్ఠారసమే వస్సే సాసనే మహన్తం అబ్బుదం ఉప్పజ్జిస్సతి. మయఞ్చ సకలం మనుస్సలోకం ఛకామావచరదేవలోకఞ్చ ఓలోకయమానా కఞ్చి సాసనం పగ్గహేతుం సమత్థం అదిస్వా బ్రహ్మలోకం విచినన్తా భవన్తమేవ అద్దసామ. సాధు, సప్పురిస, మనుస్సలోకే నిబ్బత్తిత్వా దసబలస్స సాసనం పగ్గణ్హితుం పటిఞ్ఞం దేహీ’’తి.
Te brahmalokaṃ gantvā tissaṃ mahābrahmānaṃ etadavocuṃ – ‘‘ito vassasatassa upari aṭṭhārasame vasse sāsane mahantaṃ abbudaṃ uppajjissati. Mayañca sakalaṃ manussalokaṃ chakāmāvacaradevalokañca olokayamānā kañci sāsanaṃ paggahetuṃ samatthaṃ adisvā brahmalokaṃ vicinantā bhavantameva addasāma. Sādhu, sappurisa, manussaloke nibbattitvā dasabalassa sāsanaṃ paggaṇhituṃ paṭiññaṃ dehī’’ti.
ఏవం వుత్తే మహాబ్రహ్మా, ‘‘అహం కిర సాసనే ఉప్పన్నం అబ్బుదం సోధేత్వా సాసనం పగ్గహేతుం సమత్థో భవిస్సామీ’’తి హట్ఠపహట్ఠో ఉదగ్గుదగ్గో హుత్వా, ‘‘సాధూ’’తి పటిస్సుణిత్వా పటిఞ్ఞం అదాసి. థేరా బ్రహ్మలోకే తం కరణీయం తీరేత్వా పున పచ్చాగమింసు.
Evaṃ vutte mahābrahmā, ‘‘ahaṃ kira sāsane uppannaṃ abbudaṃ sodhetvā sāsanaṃ paggahetuṃ samattho bhavissāmī’’ti haṭṭhapahaṭṭho udaggudaggo hutvā, ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā paṭiññaṃ adāsi. Therā brahmaloke taṃ karaṇīyaṃ tīretvā puna paccāgamiṃsu.
తేన ఖో పన సమయేన సిగ్గవత్థేరో చ చణ్డవజ్జిత్థేరో చ ద్వేపి నవకా హోన్తి దహరభిక్ఖూ తిపిటకధరా పత్తపటిసమ్భిదా ఖీణాసవా, తే తం అధికరణం న సమ్పాపుణింసు. థేరా ‘‘తుమ్హే, ఆవుసో, అమ్హాకం ఇమస్మిం అధికరణే నో సహాయకా అహువత్థ, తేన వో ఇదం దణ్డకమ్మం హోతు – ‘తిస్సో నామ బ్రహ్మా మోగ్గలిబ్రాహ్మణస్స గేహే పటిసన్ధిం గణ్హిస్సతి, తం తుమ్హాకం ఏకో నీహరిత్వా పబ్బాజేతు, ఏకో బుద్ధవచనం ఉగ్గణ్హాపేతూ’’’తి వత్వా సబ్బేపి యావతాయుకం ఠత్వా –
Tena kho pana samayena siggavatthero ca caṇḍavajjitthero ca dvepi navakā honti daharabhikkhū tipiṭakadharā pattapaṭisambhidā khīṇāsavā, te taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsu. Therā ‘‘tumhe, āvuso, amhākaṃ imasmiṃ adhikaraṇe no sahāyakā ahuvattha, tena vo idaṃ daṇḍakammaṃ hotu – ‘tisso nāma brahmā moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhissati, taṃ tumhākaṃ eko nīharitvā pabbājetu, eko buddhavacanaṃ uggaṇhāpetū’’’ti vatvā sabbepi yāvatāyukaṃ ṭhatvā –
సబ్బకామిప్పభుతయో, తేపి థేరా మహిద్ధికా;
Sabbakāmippabhutayo, tepi therā mahiddhikā;
అగ్గిక్ఖన్ధావ లోకమ్హి, జలిత్వా పరినిబ్బుతా.
Aggikkhandhāva lokamhi, jalitvā parinibbutā.
దుతియం సఙ్గహం కత్వా, విసోధేత్వాన సాసనం;
Dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā, visodhetvāna sāsanaṃ;
అనాగతేపి కత్వాన, హేతుం సద్ధమ్మసుద్ధియా.
Anāgatepi katvāna, hetuṃ saddhammasuddhiyā.
ఖీణాసవా వసిప్పత్థా, పభిన్నపటిసమ్భిదా;
Khīṇāsavā vasippatthā, pabhinnapaṭisambhidā;
అనిచ్చతావసం థేరా, తేపి నామ ఉపాగతా.
Aniccatāvasaṃ therā, tepi nāma upāgatā.
ఏవం అనిచ్చతం జమ్మిం, ఞత్వా దురభిసమ్భవం;
Evaṃ aniccataṃ jammiṃ, ñatvā durabhisambhavaṃ;
తం పత్తుం వాయమే ధీరో, యం నిచ్చం అమతం పదన్తి.
Taṃ pattuṃ vāyame dhīro, yaṃ niccaṃ amataṃ padanti.
ఏత్తావతా సబ్బాకారేన దుతియసఙ్గీతివణ్ణనా నిట్ఠితా హోతి.
Ettāvatā sabbākārena dutiyasaṅgītivaṇṇanā niṭṭhitā hoti.
దుతియసఙ్గీతికథా నిట్ఠితా
Dutiyasaṅgītikathā niṭṭhitā