| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / ஸாரத்த²தீ³பனீ-டீகா • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
து³தியஸங்கீ³திகதா²வண்ணனா
Dutiyasaṅgītikathāvaṇṇanā
‘‘யதா³ நிப்³பா³யிங்ஸூ’’தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. ஜோதயித்வா ச ஸப்³ப³தீ⁴தி தமேவ ஸத்³த⁴ம்மங் ஸப்³ப³த்த² பகாஸயித்வா. ‘‘ஜுதிமந்தோ’’தி வத்தப்³பே³ கா³தா²ப³ந்த⁴வஸேன ‘‘ஜுதீமந்தோ’’தி வுத்தங், பஞ்ஞாஜோதிஸம்பன்னாதி அத்தோ², தேஜவந்தோதி வா, மஹானுபா⁴வாதி வுத்தங் ஹோதி. நிப்³பா³யிங்ஸூதி அனுபாதி³ஸேஸாய நிப்³பா³னதா⁴துயா பரினிப்³பா³யிங்ஸு. பஹீனஸப்³ப³கிலேஸத்தா நத்தி² ஏதேஸங் கத்த²சி ஆலயோ தண்ஹாதி அனாலயா, வீதராகா³தி வுத்தங் ஹோதி.
‘‘Yadā nibbāyiṃsū’’ti sambandho. Jotayitvā ca sabbadhīti tameva saddhammaṃ sabbattha pakāsayitvā. ‘‘Jutimanto’’ti vattabbe gāthābandhavasena ‘‘jutīmanto’’ti vuttaṃ, paññājotisampannāti attho, tejavantoti vā, mahānubhāvāti vuttaṃ hoti. Nibbāyiṃsūti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu. Pahīnasabbakilesattā natthi etesaṃ katthaci ālayo taṇhāti anālayā, vītarāgāti vuttaṃ hoti.
வஸ்ஸஸதபரினிப்³பு³தே ப⁴க³வதீதி வஸ்ஸஸதங் பரினிப்³பு³தஸ்ஸ அஸ்ஸாதி வஸ்ஸஸதபரினிப்³பு³தோ, ப⁴க³வா, தஸ்மிங் பரினிப்³பா³னதோ வஸ்ஸஸதே அதிக்கந்தேதி வுத்தங் ஹோதி. வேஸாலிகாதி வேஸாலீனிவாஸினோ. வஜ்ஜிபுத்தகாதி வஜ்ஜிரட்டே² வேஸாலியங் குலானங் புத்தா. கப்பதி ஸிங்கீ³லோணகப்போதி ஸிங்கே³ன லோணங் பரிஹரித்வா பரிஹரித்வா அலோணகபிண்ட³பாதேன ஸத்³தி⁴ங் பு⁴ஞ்ஜிதுங் கப்பதி, ந ஸன்னிதி⁴ங் கரோதீதி அதி⁴ப்பாயோ. கப்பதி த்³வங்கு³லகப்போதி த்³வங்கு³லங் அதிக்கந்தாய சா²யாய விகாலே போ⁴ஜனங் பு⁴ஞ்ஜிதுங் கப்பதீதி அத்தோ². கப்பதி கா³மந்தரகப்போதி ‘‘கா³மந்தரங் க³மிஸ்ஸாமீ’’தி பவாரிதேன அனதிரித்தபோ⁴ஜனங் பு⁴ஞ்ஜிதுங் கப்பதீதி அத்தோ². கப்பதி ஆவாஸகப்போதி ஏகஸீமாயங் நானாஸேனாஸனேஸு விஸுங் விஸுங் உபோஸதா²தீ³னி ஸங்க⁴கம்மானி காதுங் வட்டதீதி அத்தோ². கப்பதி அனுமதிகப்போதி ‘‘அனாக³தானங் ஆக³தகாலே அனுமதிங் க³ஹெஸ்ஸாமீ’’தி தேஸு அனாக³தேஸுயேவ வக்³கே³ன ஸங்கே⁴ன கம்மங் கத்வா பச்சா² அனுமதிங் க³ஹேதுங் கப்பதி, வக்³க³கம்மங் ந ஹோதீதி அதி⁴ப்பாயோ. கப்பதி ஆசிண்ணகப்போதி ஆசரியுபஜ்ஜா²யேஹி ஆசிண்ணோ கப்பதீதி அத்தோ². ஸோ பன ஏகச்சோ கப்பதி த⁴ம்மிகோ, ஏகச்சோ ந கப்பதி அத⁴ம்மிகோதி வேதி³தப்³போ³. கப்பதி அமதி²தகப்போதி யங் கீ²ரங் கீ²ரபா⁴வங் விஜஹிதங் த³தி⁴பா⁴வங் அஸம்பத்தங், தங் பு⁴த்தாவினா பவாரிதேன அனதிரித்தங் பு⁴ஞ்ஜிதுங் கப்பதீதி அத்தோ². கப்பதி ஜலோகி³ங் பாதுந்தி எத்த² ஜலோகீ³தி தருணஸுரா. யங் மஜ்ஜஸம்பா⁴ரங் ஏகதோ கதங் மஜ்ஜபா⁴வமஸம்பத்தங், தங் பாதுங் வட்டதீதி அதி⁴ப்பாயோ. ஜாதரூபரஜதந்தி ஸரஸதோ விகாரங் அனாபஜ்ஜித்வா ஸப்³ப³தா³ ஜாதங் ரூபமேவ ஹோதீதி ஜாதங் ரூபமேதஸ்ஸாதி ஜாதரூபங், ஸுவண்ணங். த⁴வலஸபா⁴வதாய ராஜதீதி ரஜதங், ரூபியங். ஸுஸுனாக³புத்தோதி ஸுஸுனாக³ஸ்ஸ புத்தோ.
Vassasataparinibbute bhagavatīti vassasataṃ parinibbutassa assāti vassasataparinibbuto, bhagavā, tasmiṃ parinibbānato vassasate atikkanteti vuttaṃ hoti. Vesālikāti vesālīnivāsino. Vajjiputtakāti vajjiraṭṭhe vesāliyaṃ kulānaṃ puttā. Kappati siṅgīloṇakappoti siṅgena loṇaṃ pariharitvā pariharitvā aloṇakapiṇḍapātena saddhiṃ bhuñjituṃ kappati, na sannidhiṃ karotīti adhippāyo. Kappati dvaṅgulakappoti dvaṅgulaṃ atikkantāya chāyāya vikāle bhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho. Kappati gāmantarakappoti ‘‘gāmantaraṃ gamissāmī’’ti pavāritena anatirittabhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho. Kappati āvāsakappoti ekasīmāyaṃ nānāsenāsanesu visuṃ visuṃ uposathādīni saṅghakammāni kātuṃ vaṭṭatīti attho. Kappati anumatikappoti ‘‘anāgatānaṃ āgatakāle anumatiṃ gahessāmī’’ti tesu anāgatesuyeva vaggena saṅghena kammaṃ katvā pacchā anumatiṃ gahetuṃ kappati, vaggakammaṃ na hotīti adhippāyo. Kappati āciṇṇakappoti ācariyupajjhāyehi āciṇṇo kappatīti attho. So pana ekacco kappati dhammiko, ekacco na kappati adhammikoti veditabbo. Kappati amathitakappoti yaṃ khīraṃ khīrabhāvaṃ vijahitaṃ dadhibhāvaṃ asampattaṃ, taṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho. Kappati jalogiṃ pātunti ettha jalogīti taruṇasurā. Yaṃ majjasambhāraṃ ekato kataṃ majjabhāvamasampattaṃ, taṃ pātuṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Jātarūparajatanti sarasato vikāraṃ anāpajjitvā sabbadā jātaṃ rūpameva hotīti jātaṃ rūpametassāti jātarūpaṃ, suvaṇṇaṃ. Dhavalasabhāvatāya rājatīti rajataṃ, rūpiyaṃ. Susunāgaputtoti susunāgassa putto.
காகண்ட³கபுத்தோதி காகண்ட³கப்³ராஹ்மணஸ்ஸ புத்தோ. வஜ்ஜீஸூதி ஜனபத³வசனத்தா ப³ஹுவசனங் கதங். ஏகோபி ஹி ஜனபதோ³ ருள்ஹீஸத்³த³த்தா ப³ஹுவசனேன வுச்சதி. யேன வேஸாலீ, தத³வஸரீதி யேன தி³ஸாபா⁴கே³ன வேஸாலீ அவஸரிதப்³பா³, யஸ்மிங் வா பதே³ஸே வேஸாலீ, தத³வஸரி, தங் பத்தோதி அத்தோ². மஹாவனே கூடாகா³ரஸாலாயந்தி எத்த² மஹாவனங் நாம ஸயங்ஜாதமரோபிமங் ஸபரிச்சே²த³ங் மஹந்தங் வனங். கபிலவத்து²ஸாமந்தா பன மஹாவனங் ஹிமவந்தேன ஸஹ ஏகாப³த்³த⁴ங் அபரிச்சே²த³ங் ஹுத்வா மஹாஸமுத்³த³ங் ஆஹச்ச டி²தங், இத³ங் தாதி³ஸங் ந ஹோதீதி ஸபரிச்சே²த³ங் மஹந்தங் வனந்தி மஹாவனங். கூடாகா³ரஸாலா பன மஹாவனங் நிஸ்ஸாய கதே ஆராமே கூடாகா³ரங் அந்தோ கத்வா ஹங்ஸவட்டகச்ச²ன்னேன ஹங்ஸமண்ட³லாகாரேன கதா.
Kākaṇḍakaputtoti kākaṇḍakabrāhmaṇassa putto. Vajjīsūti janapadavacanattā bahuvacanaṃ kataṃ. Ekopi hi janapado ruḷhīsaddattā bahuvacanena vuccati. Yena vesālī, tadavasarīti yena disābhāgena vesālī avasaritabbā, yasmiṃ vā padese vesālī, tadavasari, taṃ pattoti attho. Mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātamaropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ. Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ, idaṃ tādisaṃ na hotīti saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchannena haṃsamaṇḍalākārena katā.
தத³ஹுபோஸதே²தி எத்த² தத³ஹூதி தஸ்மிங் அஹனி, தஸ்மிங் தி³வஸேதி அத்தோ². உபவஸந்தி எத்தா²தி உபோஸதோ², உபவஸிதப்³ப³தி³வஸோ. உபவஸந்தீதி ச ஸீலேன வா ஸப்³ப³ஸோ ஆஹாரஸ்ஸ ச அபு⁴ஞ்ஜனஸங்கா²தேன அனஸனேன வா கீ²ரபானமது⁴பானாதி³மத்தேன வா உபேதா ஹுத்வா வஸந்தீதி அத்தோ². ஸோ பனேஸ தி³வஸோ அட்ட²மீசாதுத்³த³ஸீபன்னரஸீபே⁴தே³ன திவிதோ⁴. கத்த²சி பன பாதிமொக்கே²பி ஸீலேபி உபவாஸேபி பஞ்ஞத்தியம்பி உபோஸத²ஸத்³தோ³ ஆக³தோ. ததா² ஹேஸ ‘‘ஆயாமாவுஸோ கப்பின, உபோஸத²ங் க³மிஸ்ஸாமா’’திஆதீ³ஸு பாதிமொக்கு²த்³தே³ஸே ஆக³தோ. ‘‘ஏவங் அட்ட²ங்க³ஸமன்னாக³தோ கோ² விஸாகே² உபோஸதோ² உபவுத்தோ²’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 8.43) ஸீலே. ‘‘ஸுத்³த⁴ஸ்ஸ வே ஸதா³ பெ²க்³கு³, ஸுத்³த⁴ஸ்ஸுபோஸதோ² ஸதா³’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.79) உபவாஸே. ‘‘உபோஸதோ² நாம நாக³ராஜா’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 2.246; ம॰ நி॰ 3.258) பஞ்ஞத்தியஞ்ச ஆக³தோ. தத்த² உபேச்ச வஸிதப்³ப³தோ உபோஸதோ² பாதிமொக்கு²த்³தே³ஸோ. உபேதேன ஸமன்னாக³தேன ஹுத்வா வஸிதப்³ப³தோ ஸந்தானே வாஸேதப்³ப³தோ உபோஸதோ² ஸீலங். அஸனாதி³ஸங்யமாதி³ங் வா உபேச்ச வஸந்தீதி உபோஸதோ² உபவாஸோ. ததா²ரூபே ஹத்தி²அஸ்ஸவிஸேஸே உபோஸதோ²தி ஸமஞ்ஞாமத்ததோ உபோஸதோ² பஞ்ஞத்தி. இத⁴ பன ‘‘ந, பி⁴க்க²வே, தத³ஹுபோஸதே² ஸபி⁴க்கு²கா ஆவாஸா’’திஆதீ³ஸு (மஹாவ॰ 181) விய உபோஸத²தி³வஸோ அதி⁴ப்பேதோ, தஸ்மா தத³ஹுபோஸதே²தி தஸ்மிங் உபோஸத²தி³வஸேதி அத்தோ². கங்ஸபாதிந்தி ஸுவண்ணபாதிங். கஹாபணம்பீதிஆதீ³ஸு கஹாபணஸ்ஸ ஸமபா⁴கோ³ அட்³டோ⁴. பாதோ³ சதுத்த²பா⁴கோ³. மாஸகோயேவ மாஸகரூபங். ஸப்³ப³ங் தாவ வத்தப்³ப³ந்தி இமினா ஸத்தஸதிகக்க²ந்த⁴கே (சூளவ॰ 446 ஆத³யோ) ஆக³தா ஸப்³பா³பி பாளி இத⁴ ஆனெத்வா வத்தப்³பா³தி த³ஸ்ஸேதி. ஸா குதோ வத்தப்³பா³தி ஆஹ ‘‘யாவ இமாய பன வினயஸங்கீ³தியா’’திஆதி³. ஸங்கா³யிதஸதி³ஸமேவ ஸங்கா³யிங்ஸூதி ஸம்ப³ந்தோ⁴.
Tadahuposatheti ettha tadahūti tasmiṃ ahani, tasmiṃ divaseti attho. Upavasanti etthāti uposatho, upavasitabbadivaso. Upavasantīti ca sīlena vā sabbaso āhārassa ca abhuñjanasaṅkhātena anasanena vā khīrapānamadhupānādimattena vā upetā hutvā vasantīti attho. So panesa divaso aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho. Katthaci pana pātimokkhepi sīlepi upavāsepi paññattiyampi uposathasaddo āgato. Tathā hesa ‘‘āyāmāvuso kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu pātimokkhuddese āgato. ‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) sīle. ‘‘Suddhassa ve sadā pheggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāse. ‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyañca āgato. Tattha upecca vasitabbato uposatho pātimokkhuddeso. Upetena samannāgatena hutvā vasitabbato santāne vāsetabbato uposatho sīlaṃ. Asanādisaṃyamādiṃ vā upecca vasantīti uposatho upavāso. Tathārūpe hatthiassavisese uposathoti samaññāmattato uposatho paññatti. Idha pana ‘‘na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) viya uposathadivaso adhippeto, tasmā tadahuposatheti tasmiṃ uposathadivaseti attho. Kaṃsapātinti suvaṇṇapātiṃ. Kahāpaṇampītiādīsu kahāpaṇassa samabhāgo aḍḍho. Pādo catutthabhāgo. Māsakoyeva māsakarūpaṃ. Sabbaṃ tāva vattabbanti iminā sattasatikakkhandhake (cūḷava. 446 ādayo) āgatā sabbāpi pāḷi idha ānetvā vattabbāti dasseti. Sā kuto vattabbāti āha ‘‘yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā’’tiādi. Saṅgāyitasadisameva saṅgāyiṃsūti sambandho.
புப்³பே³ கதங் உபாதா³யாதி புப்³பே³ கதங் பட²மஸங்கீ³திமுபாதா³ய. ஸா பனாயங் ஸங்கீ³தீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தேஸூதி தேஸு ஸங்கீ³திகாரகேஸு தே²ரேஸு. விஸ்ஸுதாதி க³ணபாமொக்க²தாய விஸ்ஸுதா ஸப்³ப³த்த² பாகடா. தஸ்மிஞ்ஹி ஸன்னிபாதே அட்டே²வ க³ணபாமொக்கா² மஹாதே²ரா அஹேஸுங், தேஸு ச வாஸப⁴கா³மீ ஸுமனோதி த்³வே தே²ரா அனுருத்³த⁴த்தே²ரஸ்ஸ ஸத்³தி⁴விஹாரிகா, அவஸேஸா ச² ஆனந்த³த்தே²ரஸ்ஸ. ஏதே பன ஸப்³பே³பி அட்ட² மஹாதே²ரா ப⁴க³வந்தங் தி³ட்ட²புப்³பா³. இதா³னி தே தே²ரே ஸரூபதோ த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஸப்³ப³காமீ சா’’திஆதி³. ஸாணஸம்பூ⁴தோதி ஸாணதே³ஸவாஸீ ஸம்பூ⁴தத்தே²ரோ . து³தியோ ஸங்க³ஹோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. பன்னபா⁴ராதி பதிதக்க²ந்த⁴பா⁴ரா. ‘‘பா⁴ரா ஹவே பஞ்சக்க²ந்தா⁴’’தி (ஸங்॰ நி॰ 3.22) ஹி வுத்தங். கதகிச்சாதி சதூஸு ஸச்சேஸு சதூஹி மக்³கே³ஹி கத்தப்³ப³ஸ்ஸ பரிஞ்ஞாபஹானஸஅச²கிரியாபா⁴வனாஸங்கா²தஸ்ஸ ஸோளஸவித⁴ஸ்ஸபி கிச்சஸ்ஸ பரினிட்டி²தத்தா கதகிச்சா.
Pubbe kataṃ upādāyāti pubbe kataṃ paṭhamasaṅgītimupādāya. Sā panāyaṃ saṅgītīti sambandho. Tesūti tesu saṅgītikārakesu theresu. Vissutāti gaṇapāmokkhatāya vissutā sabbattha pākaṭā. Tasmiñhi sannipāte aṭṭheva gaṇapāmokkhā mahātherā ahesuṃ, tesu ca vāsabhagāmī sumanoti dve therā anuruddhattherassa saddhivihārikā, avasesā cha ānandattherassa. Ete pana sabbepi aṭṭha mahātherā bhagavantaṃ diṭṭhapubbā. Idāni te there sarūpato dassento āha ‘‘sabbakāmī cā’’tiādi. Sāṇasambhūtoti sāṇadesavāsī sambhūtatthero . Dutiyo saṅgahoti sambandho. Pannabhārāti patitakkhandhabhārā. ‘‘Bhārā have pañcakkhandhā’’ti (saṃ. ni. 3.22) hi vuttaṃ. Katakiccāti catūsu saccesu catūhi maggehi kattabbassa pariññāpahānasaachakiriyābhāvanāsaṅkhātassa soḷasavidhassapi kiccassa pariniṭṭhitattā katakiccā.
அப்³பு³த³ந்தி உபத்³த³வங் வத³ந்தி சோரகம்மம்பி ப⁴க³வதோ வசனங் தே²னெத்வா அத்தனோ வசனஸ்ஸ தீ³பனதோ . க³ண்டி²பதே³ பன ‘‘அப்³பு³த³ங் க³ண்டோ³’’தி வுத்தங். இமந்தி வக்க²மானநித³ஸ்ஸனங். ஸந்தி³ஸ்ஸமானா முகா² ஸம்முகா². உபரிப்³ரஹ்மலோகூபபத்தியா பா⁴விதமக்³க³ந்தி உபரிப்³ரஹ்மலோகே உபபத்தியா உப்பாதி³தஜ்ஜா²னங். ஜா²னஞ்ஹி தத்ரூபபத்தியா உபாயபா⁴வதோ இத⁴ ‘‘மக்³கோ³’’தி வுத்தங். உபாயோ ஹி ‘‘மக்³கோ³’’தி வுச்சதி. வசனத்தோ² பனெத்த² – தங் தங் உபபத்திங் மக்³க³தி க³வேஸதி ஜனேதி நிப்பா²தே³தீதி மக்³கோ³தி ஏவங் வேதி³தப்³போ³. அத்த²தோ சாயங் மக்³கோ³ நாம சேதனாபி ஹோதி சேதனாஸம்பயுத்தத⁴ம்மாபி தது³ப⁴யம்பி. ‘‘நிரயஞ்சாஹங், ஸாரிபுத்த, ஜானாமி நிரயகா³மிஞ்ச மக்³க³’’ந்தி (ம॰ நி॰ 1.153) ஹி எத்த² சேதனா மக்³கோ³ நாம.
Abbudanti upaddavaṃ vadanti corakammampi bhagavato vacanaṃ thenetvā attano vacanassa dīpanato . Gaṇṭhipade pana ‘‘abbudaṃ gaṇḍo’’ti vuttaṃ. Imanti vakkhamānanidassanaṃ. Sandissamānā mukhā sammukhā. Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamagganti uparibrahmaloke upapattiyā uppāditajjhānaṃ. Jhānañhi tatrūpapattiyā upāyabhāvato idha ‘‘maggo’’ti vuttaṃ. Upāyo hi ‘‘maggo’’ti vuccati. Vacanattho panettha – taṃ taṃ upapattiṃ maggati gavesati janeti nipphādetīti maggoti evaṃ veditabbo. Atthato cāyaṃ maggo nāma cetanāpi hoti cetanāsampayuttadhammāpi tadubhayampi. ‘‘Nirayañcāhaṃ, sāriputta, jānāmi nirayagāmiñca magga’’nti (ma. ni. 1.153) hi ettha cetanā maggo nāma.
‘‘ஸத்³தா⁴ ஹிரியங் குஸலஞ்ச தா³னங்,
‘‘Saddhā hiriyaṃ kusalañca dānaṃ,
த⁴ம்மா ஏதே ஸப்புரிஸானுயாதா;
Dhammā ete sappurisānuyātā;
ஏதஞ்ஹி மக்³க³ங் தி³வியங் வத³ந்தி,
Etañhi maggaṃ diviyaṃ vadanti,
ஏதேன ஹி க³ச்ச²தி தே³வலோக’’ந்தி. (அ॰ நி॰ 8.32; கதா²॰ 479) –
Etena hi gacchati devaloka’’nti. (a. ni. 8.32; kathā. 479) –
எத்த² சேதனாஸம்பயுத்தத⁴ம்மா மக்³கோ³ நாம. ‘‘அயங் பி⁴க்க²வே மக்³கோ³ அயங் படிபதா³’’தி ஸங்கா²ரூபபத்திஸுத்தாதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.161) சேதனாபி சேதனாஸம்பயுத்தத⁴ம்மாபி மக்³கோ³ நாம. இமஸ்மிங் டா²னே ஜா²னஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதத்தா சேதனாஸம்பயுத்தத⁴ம்மா க³ஹேதப்³பா³.
Ettha cetanāsampayuttadhammā maggo nāma. ‘‘Ayaṃ bhikkhave maggo ayaṃ paṭipadā’’ti saṅkhārūpapattisuttādīsu (ma. ni. 3.161) cetanāpi cetanāsampayuttadhammāpi maggo nāma. Imasmiṃ ṭhāne jhānassa adhippetattā cetanāsampayuttadhammā gahetabbā.
மொக்³க³லிப்³ராஹ்மணஸ்ஸாதி லோகஸம்மதஸ்ஸ அபுத்தகஸ்ஸ மொக்³க³லினாமப்³ராஹ்மணஸ்ஸ. நனு ச கத²மேதங் நாம வுத்தங் ‘‘மொக்³க³லிப்³ராஹ்மணஸ்ஸ கே³ஹே படிஸந்தி⁴ங் க³ஹெஸ்ஸதீ’’தி. கிங் உபரூபபத்தியா படிலத்³த⁴ஸமாபத்தீனம்பி காமாவசரே உப்பத்தி ஹோதீதி? ஹோதி. ஸா ச கதாதி⁴காரானங் மஹாபுஞ்ஞானங் சேதோபணிதி⁴வஸேன ஹோதி, ந ஸப்³பே³ஸந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அத² மஹக்³க³தஸ்ஸ க³ருககம்மஸ்ஸ விபாகங் படிபா³ஹித்வா பரித்தகம்மங் கத²மத்தனோ விபாகஸ்ஸ ஓகாஸங் கரோதீதி? எத்த² ச தாவ தீஸுபி க³ண்டி²பதே³ஸு இத³ங் வுத்தங் ‘‘நிகந்திப³லேனேவ ஜா²னா பரிஹாயதி, ததோ பரிஹீனஜ்ஜா²னா நிப்³ப³த்தந்தீ’’தி. கேசி பன ‘‘அனீவரணாவத்தா²ய நிகந்தியா ஜா²னஸ்ஸ பரிஹானி வீமங்ஸித்வா க³ஹேதப்³பா³’’தி வத்வா ஏவமெத்த² காரணங் வத³ந்தி ‘‘ஸதிபி மஹக்³க³தகம்முனோ விபாகபடிபா³ஹனஸமத்த²ஸ்ஸ பரித்தகம்மஸ்ஸபி அபா⁴வே ‘இஜ்ஜ²தி, பி⁴க்க²வே, ஸீலவதோ சேதோபணிதி⁴ விஸுத்³த⁴த்தா’தி (தீ³॰ நி॰ 3.337; அ॰ நி॰ 8.35; ஸங்॰ நி॰ 4.352) வசனதோ காமப⁴வே சேதோபணிதி⁴ மஹக்³க³தகம்மஸ்ஸ விபாகங் படிபா³ஹித்வா பரித்தகம்முனோ விபாகஸ்ஸ ஓகாஸங் கரோதீ’’தி.
Moggalibrāhmaṇassāti lokasammatassa aputtakassa moggalināmabrāhmaṇassa. Nanu ca kathametaṃ nāma vuttaṃ ‘‘moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gahessatī’’ti. Kiṃ uparūpapattiyā paṭiladdhasamāpattīnampi kāmāvacare uppatti hotīti? Hoti. Sā ca katādhikārānaṃ mahāpuññānaṃ cetopaṇidhivasena hoti, na sabbesanti daṭṭhabbaṃ. Atha mahaggatassa garukakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammaṃ kathamattano vipākassa okāsaṃ karotīti? Ettha ca tāva tīsupi gaṇṭhipadesu idaṃ vuttaṃ ‘‘nikantibaleneva jhānā parihāyati, tato parihīnajjhānā nibbattantī’’ti. Keci pana ‘‘anīvaraṇāvatthāya nikantiyā jhānassa parihāni vīmaṃsitvā gahetabbā’’ti vatvā evamettha kāraṇaṃ vadanti ‘‘satipi mahaggatakammuno vipākapaṭibāhanasamatthassa parittakammassapi abhāve ‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’ti (dī. ni. 3.337; a. ni. 8.35; saṃ. ni. 4.352) vacanato kāmabhave cetopaṇidhi mahaggatakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammuno vipākassa okāsaṃ karotī’’ti.
ஸாது⁴ ஸப்புரிஸாதி எத்த² ஸாதூ⁴தி ஆயாசனத்தே² நிபாதோ, தங் யாசாமாதி அத்தோ². ஹட்ட²பஹட்டோ²தி சித்தபீணனவஸேன புனப்புனங் ஸந்துட்டோ². உத³க்³கு³த³க்³கோ³தி ஸரீரவிகாருப்பாத³னபீதிவஸேன உத³க்³கு³த³க்³கோ³. பீதிமா ஹி புக்³க³லோ காயசித்தானங் உக்³க³தத்தா அப்³பு⁴க்³க³தத்தா ‘‘உத³க்³கோ³’’தி வுச்சதி. ஸாதூ⁴தி படிஸ்ஸுணித்வாதி ‘‘ஸாதூ⁴’’தி படிவசனங் த³த்வா. தீரெத்வாதி நிட்ட²பெத்வா. புன பச்சாக³மிங்ஸூதி புன ஆக³மிங்ஸு. தேன கோ² பன ஸமயேனாதி யஸ்மிங் ஸமயே து³தியஸங்கீ³திங் அகங்ஸு, தஸ்மிங் ஸமயேதி அத்தோ². நவகாதி வுத்தமேவத்த²ங் விபா⁴வேதுங் ‘‘த³ஹரபி⁴க்கூ²’’தி வுத்தங். தங் அதி⁴கரணங் ந ஸம்பாபுணிங்ஸூதி தங் வஜ்ஜிபுத்தகேஹி உப்பாதி³தங் அதி⁴கரணங் வினிச்சி²னிதுங் ந ஸம்பாபுணிங்ஸு நாக³மிங்ஸு. நோ அஹுவத்தா²தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. இத³ங் த³ண்ட³கம்மந்தி இதா³னி வத்தப்³ப³ங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். யாவதாயுகங் ட²த்வா பரினிப்³பு³தாதி ஸம்ப³ந்தோ⁴, யாவ அத்தனோ அத்தனோ ஆயுபரிமாணங், தாவ ட²த்வா பரினிப்³பு³தாதி அத்தோ².
Sādhusappurisāti ettha sādhūti āyācanatthe nipāto, taṃ yācāmāti attho. Haṭṭhapahaṭṭhoti cittapīṇanavasena punappunaṃ santuṭṭho. Udaggudaggoti sarīravikāruppādanapītivasena udaggudaggo. Pītimā hi puggalo kāyacittānaṃ uggatattā abbhuggatattā ‘‘udaggo’’ti vuccati. Sādhūti paṭissuṇitvāti ‘‘sādhū’’ti paṭivacanaṃ datvā. Tīretvāti niṭṭhapetvā. Puna paccāgamiṃsūti puna āgamiṃsu. Tena kho pana samayenāti yasmiṃ samaye dutiyasaṅgītiṃ akaṃsu, tasmiṃ samayeti attho. Navakāti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘daharabhikkhū’’ti vuttaṃ. Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsūti taṃ vajjiputtakehi uppāditaṃ adhikaraṇaṃ vinicchinituṃ na sampāpuṇiṃsu nāgamiṃsu. No ahuvatthāti sambandho. Idaṃ daṇḍakammanti idāni vattabbaṃ sandhāya vuttaṃ. Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutāti sambandho, yāva attano attano āyuparimāṇaṃ, tāva ṭhatvā parinibbutāti attho.
கிங் பன கத்வா தே தே²ரா பரினிப்³பு³தாதி ஆஹ ‘‘து³தியங் ஸங்க³ஹங் கத்வா’’திஆதி³. அனாக³தேபி ஸத்³த⁴ம்மவுட்³டி⁴யா ஹேதுங் கத்வா பரினிப்³பு³தாதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. இதா³னி ‘‘தேபி நாம ஏவங் மஹானுபா⁴வா தே²ரா அனிச்சதாய வஸங் க³தா, கிமங்க³ங் பன அஞ்ஞே’’தி ஸங்வேஜெத்வா ஓவத³ந்தோ ஆஹ ‘‘கீ²ணாஸவா’’திஆதி³. அனிச்சதாவஸந்தி அனிச்சதாவஸத்தங், அனிச்சதாயத்தபா⁴வங் அனிச்சதாதீ⁴னபா⁴வந்தி வுத்தங் ஹோதி. ஜம்மிங் லாமகங் து³ரபி⁴ஸம்ப⁴வங் அனபி⁴ப⁴வனீயங் அதிக்கமிதுங் அஸக்குணெய்யங் அனிச்சதங் ஏவங் ஞத்வாதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. கேசி பன ‘‘து³ரபி⁴ஸம்ப⁴வ’’ந்தி எத்த² ‘‘பாபுணிதுங் அஸக்குணெய்ய’’ந்தி இமமத்த²ங் க³ஹெத்வா ‘‘யங் து³ரபி⁴ஸம்ப⁴வங் நிச்சங் அமதங் பத³ங், தங் பத்துங் வாயமே தீ⁴ரோ’’தி ஸம்ப³ந்த⁴ங் வத³ந்தி. ஸப்³பா³காரேனாதி ஸப்³ப³ப்பகாரேன வத்தப்³ப³ங் கிஞ்சிபி அஸேஸெத்வா து³தியஸங்கீ³தி ஸங்வண்ணிதாதி அதி⁴ப்பாயோ.
Kiṃ pana katvā te therā parinibbutāti āha ‘‘dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā’’tiādi. Anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutāti sambandho. Idāni ‘‘tepi nāma evaṃ mahānubhāvā therā aniccatāya vasaṃ gatā, kimaṅgaṃ pana aññe’’ti saṃvejetvā ovadanto āha ‘‘khīṇāsavā’’tiādi. Aniccatāvasanti aniccatāvasattaṃ, aniccatāyattabhāvaṃ aniccatādhīnabhāvanti vuttaṃ hoti. Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ anabhibhavanīyaṃ atikkamituṃ asakkuṇeyyaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvāti sambandho. Keci pana ‘‘durabhisambhava’’nti ettha ‘‘pāpuṇituṃ asakkuṇeyya’’nti imamatthaṃ gahetvā ‘‘yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ, taṃ pattuṃ vāyame dhīro’’ti sambandhaṃ vadanti. Sabbākārenāti sabbappakārena vattabbaṃ kiñcipi asesetvā dutiyasaṅgīti saṃvaṇṇitāti adhippāyo.
இதி ஸமந்தபாஸாதி³காய வினயட்ட²கதா²ய ஸாரத்த²தீ³பனியங்
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya sāratthadīpaniyaṃ
து³தியஸங்கீ³திகதா²வண்ணனா ஸமத்தா.
Dutiyasaṅgītikathāvaṇṇanā samattā.
