Library / Tipiṭaka / д̇ибидага • Tipiṭaka / саарад̇т̇ад̣̇ийбаний-дийгаа • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
д̣̇уд̇ияасан̇г̇ийд̇игат̇ааван̣н̣анаа
Dutiyasaṅgītikathāvaṇṇanā
‘‘яад̣̇аа ниб̣б̣ааяим̣суу’’д̇и самб̣анд̇хо. ж̇од̇аяид̇ваа жа саб̣б̣ад̇хийд̇и д̇амзва сад̣̇д̇хаммам̣ саб̣б̣ад̇т̇а багаасаяид̇ваа. ‘‘ж̇уд̇иманд̇о’’д̇и вад̇д̇аб̣б̣з г̇аат̇ааб̣анд̇хавасзна ‘‘ж̇уд̇ийманд̇о’’д̇и вуд̇д̇ам̣, бан̃н̃ааж̇од̇исамбаннаад̇и ад̇т̇о, д̇зж̇аванд̇од̇и ваа, махаанубхааваад̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и. ниб̣б̣ааяим̣сууд̇и анубаад̣̇исзсааяа ниб̣б̣аанад̇хаад̇уяаа бариниб̣б̣ааяим̣су. бахийнасаб̣б̣агилзсад̇д̇аа над̇т̇и зд̇зсам̣ гад̇т̇ажи аалаяо д̇ан̣хаад̇и анаалаяаа, вийд̇арааг̇аад̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и.
‘‘Yadā nibbāyiṃsū’’ti sambandho. Jotayitvā ca sabbadhīti tameva saddhammaṃ sabbattha pakāsayitvā. ‘‘Jutimanto’’ti vattabbe gāthābandhavasena ‘‘jutīmanto’’ti vuttaṃ, paññājotisampannāti attho, tejavantoti vā, mahānubhāvāti vuttaṃ hoti. Nibbāyiṃsūti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu. Pahīnasabbakilesattā natthi etesaṃ katthaci ālayo taṇhāti anālayā, vītarāgāti vuttaṃ hoti.
вассасад̇абариниб̣б̣уд̇з бхаг̇авад̇ийд̇и вассасад̇ам̣ бариниб̣б̣уд̇асса ассаад̇и вассасад̇абариниб̣б̣уд̇о, бхаг̇аваа, д̇асмим̣ бариниб̣б̣аанад̇о вассасад̇з ад̇игганд̇зд̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и. взсаалигаад̇и взсаалийниваасино. важ̇ж̇ибуд̇д̇агаад̇и важ̇ж̇ирадтз взсаалияам̣ гулаанам̣ буд̇д̇аа. габбад̇и син̇г̇ийлон̣агаббод̇и син̇г̇зна лон̣ам̣ барихарид̇ваа барихарид̇ваа алон̣агабин̣д̣абаад̇зна сад̣̇д̇хим̣ бхун̃ж̇ид̇ум̣ габбад̇и, на саннид̇хим̣ гарод̇ийд̇и ад̇хиббааяо. габбад̇и д̣̇ван̇г̇улагаббод̇и д̣̇ван̇г̇улам̣ ад̇игганд̇ааяа чааяааяа вигаалз бхож̇анам̣ бхун̃ж̇ид̇ум̣ габбад̇ийд̇и ад̇т̇о. габбад̇и г̇ааманд̇арагаббод̇и ‘‘г̇ааманд̇арам̣ г̇амиссаамий’’д̇и баваарид̇зна анад̇ирид̇д̇абхож̇анам̣ бхун̃ж̇ид̇ум̣ габбад̇ийд̇и ад̇т̇о. габбад̇и ааваасагаббод̇и згасиймааяам̣ наанаасзнаасанзсу висум̣ висум̣ убосат̇аад̣̇ийни сан̇гхагаммаани гаад̇ум̣ ваддад̇ийд̇и ад̇т̇о. габбад̇и анумад̇игаббод̇и ‘‘анааг̇ад̇аанам̣ ааг̇ад̇агаалз анумад̇им̣ г̇ахзссаамий’’д̇и д̇зсу анааг̇ад̇зсуязва ваг̇г̇зна сан̇гхзна гаммам̣ гад̇ваа бажчаа анумад̇им̣ г̇ахзд̇ум̣ габбад̇и, ваг̇г̇агаммам̣ на ход̇ийд̇и ад̇хиббааяо. габбад̇и аажин̣н̣агаббод̇и аажарияубаж̇жхааязхи аажин̣н̣о габбад̇ийд̇и ад̇т̇о. со бана згажжо габбад̇и д̇хаммиго, згажжо на габбад̇и ад̇хаммигод̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣о. габбад̇и амат̇ид̇агаббод̇и яам̣ кийрам̣ кийрабхаавам̣ виж̇ахид̇ам̣ д̣̇ад̇хибхаавам̣ асамбад̇д̇ам̣, д̇ам̣ бхуд̇д̇аавинаа баваарид̇зна анад̇ирид̇д̇ам̣ бхун̃ж̇ид̇ум̣ габбад̇ийд̇и ад̇т̇о. габбад̇и ж̇алог̇им̣ баад̇унд̇и зд̇т̇а ж̇алог̇ийд̇и д̇арун̣асураа. яам̣ маж̇ж̇асамбхаарам̣ згад̇о гад̇ам̣ маж̇ж̇абхаавамасамбад̇д̇ам̣, д̇ам̣ баад̇ум̣ ваддад̇ийд̇и ад̇хиббааяо. ж̇аад̇аруубараж̇ад̇анд̇и сарасад̇о вигаарам̣ анаабаж̇ж̇ид̇ваа саб̣б̣ад̣̇аа ж̇аад̇ам̣ руубамзва ход̇ийд̇и ж̇аад̇ам̣ руубамзд̇ассаад̇и ж̇аад̇аруубам̣, суван̣н̣ам̣. д̇хаваласабхаавад̇ааяа рааж̇ад̇ийд̇и раж̇ад̇ам̣, руубияам̣. сусунааг̇абуд̇д̇од̇и сусунааг̇асса буд̇д̇о.
Vassasataparinibbute bhagavatīti vassasataṃ parinibbutassa assāti vassasataparinibbuto, bhagavā, tasmiṃ parinibbānato vassasate atikkanteti vuttaṃ hoti. Vesālikāti vesālīnivāsino. Vajjiputtakāti vajjiraṭṭhe vesāliyaṃ kulānaṃ puttā. Kappati siṅgīloṇakappoti siṅgena loṇaṃ pariharitvā pariharitvā aloṇakapiṇḍapātena saddhiṃ bhuñjituṃ kappati, na sannidhiṃ karotīti adhippāyo. Kappati dvaṅgulakappoti dvaṅgulaṃ atikkantāya chāyāya vikāle bhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho. Kappati gāmantarakappoti ‘‘gāmantaraṃ gamissāmī’’ti pavāritena anatirittabhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho. Kappati āvāsakappoti ekasīmāyaṃ nānāsenāsanesu visuṃ visuṃ uposathādīni saṅghakammāni kātuṃ vaṭṭatīti attho. Kappati anumatikappoti ‘‘anāgatānaṃ āgatakāle anumatiṃ gahessāmī’’ti tesu anāgatesuyeva vaggena saṅghena kammaṃ katvā pacchā anumatiṃ gahetuṃ kappati, vaggakammaṃ na hotīti adhippāyo. Kappati āciṇṇakappoti ācariyupajjhāyehi āciṇṇo kappatīti attho. So pana ekacco kappati dhammiko, ekacco na kappati adhammikoti veditabbo. Kappati amathitakappoti yaṃ khīraṃ khīrabhāvaṃ vijahitaṃ dadhibhāvaṃ asampattaṃ, taṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho. Kappati jalogiṃ pātunti ettha jalogīti taruṇasurā. Yaṃ majjasambhāraṃ ekato kataṃ majjabhāvamasampattaṃ, taṃ pātuṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Jātarūparajatanti sarasato vikāraṃ anāpajjitvā sabbadā jātaṃ rūpameva hotīti jātaṃ rūpametassāti jātarūpaṃ, suvaṇṇaṃ. Dhavalasabhāvatāya rājatīti rajataṃ, rūpiyaṃ. Susunāgaputtoti susunāgassa putto.
гааган̣д̣агабуд̇д̇од̇и гааган̣д̣агаб̣раахман̣асса буд̇д̇о. важ̇ж̇ийсууд̇и ж̇анабад̣̇аважанад̇д̇аа б̣ахуважанам̣ гад̇ам̣. згоби хи ж̇анабад̣̇о рул̣хийсад̣̇д̣̇ад̇д̇аа б̣ахуважанзна вужжад̇и. язна взсаалий, д̇ад̣̇авасарийд̇и язна д̣̇исаабхааг̇зна взсаалий авасарид̇аб̣б̣аа, яасмим̣ ваа бад̣̇зсз взсаалий, д̇ад̣̇авасари, д̇ам̣ бад̇д̇од̇и ад̇т̇о. махааванз гуудааг̇аарасаалааяанд̇и зд̇т̇а махааванам̣ наама саяам̣ж̇аад̇амаробимам̣ сабарижчзд̣̇ам̣ маханд̇ам̣ ванам̣. габилавад̇т̇усааманд̇аа бана махааванам̣ химаванд̇зна саха згааб̣ад̣̇д̇хам̣ абарижчзд̣̇ам̣ худ̇ваа махаасамуд̣̇д̣̇ам̣ аахажжа тид̇ам̣, ид̣̇ам̣ д̇аад̣̇исам̣ на ход̇ийд̇и сабарижчзд̣̇ам̣ маханд̇ам̣ вананд̇и махааванам̣. гуудааг̇аарасаалаа бана махааванам̣ ниссааяа гад̇з аараамз гуудааг̇аарам̣ анд̇о гад̇ваа хам̣саваддагажчаннзна хам̣саман̣д̣алаагаарзна гад̇аа.
Kākaṇḍakaputtoti kākaṇḍakabrāhmaṇassa putto. Vajjīsūti janapadavacanattā bahuvacanaṃ kataṃ. Ekopi hi janapado ruḷhīsaddattā bahuvacanena vuccati. Yena vesālī, tadavasarīti yena disābhāgena vesālī avasaritabbā, yasmiṃ vā padese vesālī, tadavasari, taṃ pattoti attho. Mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātamaropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ. Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ, idaṃ tādisaṃ na hotīti saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchannena haṃsamaṇḍalākārena katā.
д̇ад̣̇ахубосат̇зд̇и зд̇т̇а д̇ад̣̇ахууд̇и д̇асмим̣ ахани, д̇асмим̣ д̣̇ивасзд̇и ад̇т̇о. убавасанд̇и зд̇т̇аад̇и убосат̇о, убавасид̇аб̣б̣ад̣̇ивасо. убавасанд̇ийд̇и жа сийлзна ваа саб̣б̣асо аахаарасса жа абхун̃ж̇анасан̇каад̇зна анасанзна ваа кийрабаанамад̇хубаанаад̣̇имад̇д̇зна ваа убзд̇аа худ̇ваа васанд̇ийд̇и ад̇т̇о. со банзса д̣̇ивасо адтамийжаад̇уд̣̇д̣̇асийбаннарасийбхзд̣̇зна д̇ивид̇хо. гад̇т̇ажи бана баад̇имогкзби сийлзби убаваасзби бан̃н̃ад̇д̇ияамби убосат̇асад̣̇д̣̇о ааг̇ад̇о. д̇ат̇аа хзса ‘‘ааяаамаавусо габбина, убосат̇ам̣ г̇амиссаамаа’’д̇иаад̣̇ийсу баад̇имогкуд̣̇д̣̇зсз ааг̇ад̇о. ‘‘звам̣ адтан̇г̇асаманнааг̇ад̇о ко висаакз убосат̇о убавуд̇т̇о’’д̇иаад̣̇ийсу (а. ни. 8.43) сийлз. ‘‘суд̣̇д̇хасса вз сад̣̇аа пзг̇г̇у, суд̣̇д̇хассубосат̇о сад̣̇аа’’д̇иаад̣̇ийсу (ма. ни. 1.79) убаваасз. ‘‘убосат̇о наама нааг̇арааж̇аа’’д̇иаад̣̇ийсу (д̣̇ий. ни. 2.246; ма. ни. 3.258) бан̃н̃ад̇д̇ияан̃жа ааг̇ад̇о. д̇ад̇т̇а убзжжа васид̇аб̣б̣ад̇о убосат̇о баад̇имогкуд̣̇д̣̇зсо. убзд̇зна саманнааг̇ад̇зна худ̇ваа васид̇аб̣б̣ад̇о санд̇аанз ваасзд̇аб̣б̣ад̇о убосат̇о сийлам̣. асанаад̣̇исам̣яамаад̣̇им̣ ваа убзжжа васанд̇ийд̇и убосат̇о убаваасо. д̇ат̇ааруубз хад̇т̇иассависзсз убосат̇од̇и саман̃н̃аамад̇д̇ад̇о убосат̇о бан̃н̃ад̇д̇и. ид̇ха бана ‘‘на, бхигкавз, д̇ад̣̇ахубосат̇з сабхигкугаа ааваасаа’’д̇иаад̣̇ийсу (махаава. 181) вияа убосат̇ад̣̇ивасо ад̇хиббзд̇о, д̇асмаа д̇ад̣̇ахубосат̇зд̇и д̇асмим̣ убосат̇ад̣̇ивасзд̇и ад̇т̇о. гам̣сабаад̇инд̇и суван̣н̣абаад̇им̣. гахаабан̣амбийд̇иаад̣̇ийсу гахаабан̣асса самабхааг̇о ад̣дхо. баад̣̇о жад̇уд̇т̇абхааг̇о. маасагоязва маасагаруубам̣. саб̣б̣ам̣ д̇аава вад̇д̇аб̣б̣анд̇и иминаа сад̇д̇асад̇игагканд̇хагз (жуул̣ава. 446 аад̣̇аяо) ааг̇ад̇аа саб̣б̣ааби баал̣и ид̇ха аанзд̇ваа вад̇д̇аб̣б̣аад̇и д̣̇ассзд̇и. саа гуд̇о вад̇д̇аб̣б̣аад̇и ааха ‘‘яаава имааяа бана винаяасан̇г̇ийд̇ияаа’’д̇иаад̣̇и. сан̇г̇ааяид̇асад̣̇исамзва сан̇г̇ааяим̣сууд̇и самб̣анд̇хо.
Tadahuposatheti ettha tadahūti tasmiṃ ahani, tasmiṃ divaseti attho. Upavasanti etthāti uposatho, upavasitabbadivaso. Upavasantīti ca sīlena vā sabbaso āhārassa ca abhuñjanasaṅkhātena anasanena vā khīrapānamadhupānādimattena vā upetā hutvā vasantīti attho. So panesa divaso aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho. Katthaci pana pātimokkhepi sīlepi upavāsepi paññattiyampi uposathasaddo āgato. Tathā hesa ‘‘āyāmāvuso kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu pātimokkhuddese āgato. ‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) sīle. ‘‘Suddhassa ve sadā pheggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāse. ‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyañca āgato. Tattha upecca vasitabbato uposatho pātimokkhuddeso. Upetena samannāgatena hutvā vasitabbato santāne vāsetabbato uposatho sīlaṃ. Asanādisaṃyamādiṃ vā upecca vasantīti uposatho upavāso. Tathārūpe hatthiassavisese uposathoti samaññāmattato uposatho paññatti. Idha pana ‘‘na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) viya uposathadivaso adhippeto, tasmā tadahuposatheti tasmiṃ uposathadivaseti attho. Kaṃsapātinti suvaṇṇapātiṃ. Kahāpaṇampītiādīsu kahāpaṇassa samabhāgo aḍḍho. Pādo catutthabhāgo. Māsakoyeva māsakarūpaṃ. Sabbaṃ tāva vattabbanti iminā sattasatikakkhandhake (cūḷava. 446 ādayo) āgatā sabbāpi pāḷi idha ānetvā vattabbāti dasseti. Sā kuto vattabbāti āha ‘‘yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā’’tiādi. Saṅgāyitasadisameva saṅgāyiṃsūti sambandho.
буб̣б̣з гад̇ам̣ убаад̣̇ааяаад̇и буб̣б̣з гад̇ам̣ батамасан̇г̇ийд̇имубаад̣̇ааяа. саа банааяам̣ сан̇г̇ийд̇ийд̇и самб̣анд̇хо. д̇зсууд̇и д̇зсу сан̇г̇ийд̇игаарагзсу т̇зрзсу. виссуд̇аад̇и г̇ан̣абаамогкад̇ааяа виссуд̇аа саб̣б̣ад̇т̇а баагадаа. д̇асмин̃хи саннибаад̇з адтзва г̇ан̣абаамогкаа махаат̇зраа ахзсум̣, д̇зсу жа ваасабхаг̇аамий суманод̇и д̣̇вз т̇зраа ануруд̣̇д̇хад̇т̇зрасса сад̣̇д̇хивихааригаа, авасзсаа ча аананд̣̇ад̇т̇зрасса. зд̇з бана саб̣б̣зби адта махаат̇зраа бхаг̇аванд̇ам̣ д̣̇идтабуб̣б̣аа. ид̣̇аани д̇з т̇зрз саруубад̇о д̣̇ассзнд̇о ааха ‘‘саб̣б̣агаамий жаа’’д̇иаад̣̇и. саан̣асамбхууд̇од̇и саан̣ад̣̇зсаваасий самбхууд̇ад̇т̇зро . д̣̇уд̇ияо сан̇г̇аход̇и самб̣анд̇хо. баннабхаараад̇и бад̇ид̇агканд̇хабхаараа. ‘‘бхаараа хавз бан̃жагканд̇хаа’’д̇и (сам̣. ни. 3.22) хи вуд̇д̇ам̣. гад̇агижжаад̇и жад̇уусу сажжзсу жад̇уухи маг̇г̇зхи гад̇д̇аб̣б̣асса барин̃н̃аабахаанасаачагирияаабхааванаасан̇каад̇асса сол̣асавид̇хассаби гижжасса баринидтид̇ад̇д̇аа гад̇агижжаа.
Pubbe kataṃ upādāyāti pubbe kataṃ paṭhamasaṅgītimupādāya. Sā panāyaṃ saṅgītīti sambandho. Tesūti tesu saṅgītikārakesu theresu. Vissutāti gaṇapāmokkhatāya vissutā sabbattha pākaṭā. Tasmiñhi sannipāte aṭṭheva gaṇapāmokkhā mahātherā ahesuṃ, tesu ca vāsabhagāmī sumanoti dve therā anuruddhattherassa saddhivihārikā, avasesā cha ānandattherassa. Ete pana sabbepi aṭṭha mahātherā bhagavantaṃ diṭṭhapubbā. Idāni te there sarūpato dassento āha ‘‘sabbakāmī cā’’tiādi. Sāṇasambhūtoti sāṇadesavāsī sambhūtatthero . Dutiyo saṅgahoti sambandho. Pannabhārāti patitakkhandhabhārā. ‘‘Bhārā have pañcakkhandhā’’ti (saṃ. ni. 3.22) hi vuttaṃ. Katakiccāti catūsu saccesu catūhi maggehi kattabbassa pariññāpahānasaachakiriyābhāvanāsaṅkhātassa soḷasavidhassapi kiccassa pariniṭṭhitattā katakiccā.
аб̣б̣уд̣̇анд̇и убад̣̇д̣̇авам̣ вад̣̇анд̇и жорагаммамби бхаг̇авад̇о важанам̣ т̇знзд̇ваа ад̇д̇ано важанасса д̣̇ийбанад̇о . г̇ан̣тибад̣̇з бана ‘‘аб̣б̣уд̣̇ам̣ г̇ан̣д̣о’’д̇и вуд̇д̇ам̣. иманд̇и вагкамаананид̣̇ассанам̣. санд̣̇иссамаанаа мукаа саммукаа. убариб̣рахмалогуубабад̇д̇ияаа бхаавид̇амаг̇г̇анд̇и убариб̣рахмалогз убабад̇д̇ияаа уббаад̣̇ид̇аж̇жхаанам̣. жхаанан̃хи д̇ад̇руубабад̇д̇ияаа убааяабхаавад̇о ид̇ха ‘‘маг̇г̇о’’д̇и вуд̇д̇ам̣. убааяо хи ‘‘маг̇г̇о’’д̇и вужжад̇и. важанад̇т̇о банзд̇т̇а – д̇ам̣ д̇ам̣ убабад̇д̇им̣ маг̇г̇ад̇и г̇авзсад̇и ж̇анзд̇и нибпаад̣̇зд̇ийд̇и маг̇г̇од̇и звам̣ взд̣̇ид̇аб̣б̣о. ад̇т̇ад̇о жааяам̣ маг̇г̇о наама жзд̇анааби ход̇и жзд̇анаасамбаяуд̇д̇ад̇хаммааби д̇ад̣̇убхаяамби. ‘‘нираяан̃жаахам̣, саарибуд̇д̇а, ж̇аанаами нираяаг̇аамин̃жа маг̇г̇а’’нд̇и (ма. ни. 1.153) хи зд̇т̇а жзд̇анаа маг̇г̇о наама.
Abbudanti upaddavaṃ vadanti corakammampi bhagavato vacanaṃ thenetvā attano vacanassa dīpanato . Gaṇṭhipade pana ‘‘abbudaṃ gaṇḍo’’ti vuttaṃ. Imanti vakkhamānanidassanaṃ. Sandissamānā mukhā sammukhā. Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamagganti uparibrahmaloke upapattiyā uppāditajjhānaṃ. Jhānañhi tatrūpapattiyā upāyabhāvato idha ‘‘maggo’’ti vuttaṃ. Upāyo hi ‘‘maggo’’ti vuccati. Vacanattho panettha – taṃ taṃ upapattiṃ maggati gavesati janeti nipphādetīti maggoti evaṃ veditabbo. Atthato cāyaṃ maggo nāma cetanāpi hoti cetanāsampayuttadhammāpi tadubhayampi. ‘‘Nirayañcāhaṃ, sāriputta, jānāmi nirayagāmiñca magga’’nti (ma. ni. 1.153) hi ettha cetanā maggo nāma.
‘‘сад̣̇д̇хаа хирияам̣ гусалан̃жа д̣̇аанам̣,
‘‘Saddhā hiriyaṃ kusalañca dānaṃ,
д̇хаммаа зд̇з саббурисаануяаад̇аа;
Dhammā ete sappurisānuyātā;
зд̇ан̃хи маг̇г̇ам̣ д̣̇ивияам̣ вад̣̇анд̇и,
Etañhi maggaṃ diviyaṃ vadanti,
зд̇зна хи г̇ажчад̇и д̣̇звалога’’нд̇и. (а. ни. 8.32; гат̇аа. 479) –
Etena hi gacchati devaloka’’nti. (a. ni. 8.32; kathā. 479) –
зд̇т̇а жзд̇анаасамбаяуд̇д̇ад̇хаммаа маг̇г̇о наама. ‘‘аяам̣ бхигкавз маг̇г̇о аяам̣ бадибад̣̇аа’’д̇и сан̇кааруубабад̇д̇исуд̇д̇аад̣̇ийсу (ма. ни. 3.161) жзд̇анааби жзд̇анаасамбаяуд̇д̇ад̇хаммааби маг̇г̇о наама. имасмим̣ таанз жхаанасса ад̇хиббзд̇ад̇д̇аа жзд̇анаасамбаяуд̇д̇ад̇хаммаа г̇ахзд̇аб̣б̣аа.
Ettha cetanāsampayuttadhammā maggo nāma. ‘‘Ayaṃ bhikkhave maggo ayaṃ paṭipadā’’ti saṅkhārūpapattisuttādīsu (ma. ni. 3.161) cetanāpi cetanāsampayuttadhammāpi maggo nāma. Imasmiṃ ṭhāne jhānassa adhippetattā cetanāsampayuttadhammā gahetabbā.
мог̇г̇алиб̣раахман̣ассаад̇и логасаммад̇асса абуд̇д̇агасса мог̇г̇алинаамаб̣раахман̣асса. нану жа гат̇амзд̇ам̣ наама вуд̇д̇ам̣ ‘‘мог̇г̇алиб̣раахман̣асса г̇зхз бадисанд̇хим̣ г̇ахзссад̇ий’’д̇и. гим̣ убаруубабад̇д̇ияаа бадилад̣̇д̇хасамаабад̇д̇ийнамби гаамааважарз уббад̇д̇и ход̇ийд̇и? ход̇и. саа жа гад̇аад̇хигаараанам̣ махаабун̃н̃аанам̣ жзд̇обан̣ид̇хивасзна ход̇и, на саб̣б̣зсанд̇и д̣̇адтаб̣б̣ам̣. ат̇а махаг̇г̇ад̇асса г̇аругагаммасса вибаагам̣ бадиб̣аахид̇ваа барид̇д̇агаммам̣ гат̇амад̇д̇ано вибаагасса огаасам̣ гарод̇ийд̇и? зд̇т̇а жа д̇аава д̇ийсуби г̇ан̣тибад̣̇зсу ид̣̇ам̣ вуд̇д̇ам̣ ‘‘ниганд̇иб̣алзнзва жхаанаа барихааяад̇и, д̇ад̇о барихийнаж̇жхаанаа ниб̣б̣ад̇д̇анд̇ий’’д̇и. гзжи бана ‘‘анийваран̣аавад̇т̇ааяа ниганд̇ияаа жхаанасса барихаани виймам̣сид̇ваа г̇ахзд̇аб̣б̣аа’’д̇и вад̇ваа звамзд̇т̇а гааран̣ам̣ вад̣̇анд̇и ‘‘сад̇иби махаг̇г̇ад̇агаммуно вибаагабадиб̣ааханасамад̇т̇асса барид̇д̇агаммассаби абхаавз ‘иж̇жхад̇и, бхигкавз, сийлавад̇о жзд̇обан̣ид̇хи висуд̣̇д̇хад̇д̇аа’д̇и (д̣̇ий. ни. 3.337; а. ни. 8.35; сам̣. ни. 4.352) важанад̇о гаамабхавз жзд̇обан̣ид̇хи махаг̇г̇ад̇агаммасса вибаагам̣ бадиб̣аахид̇ваа барид̇д̇агаммуно вибаагасса огаасам̣ гарод̇ий’’д̇и.
Moggalibrāhmaṇassāti lokasammatassa aputtakassa moggalināmabrāhmaṇassa. Nanu ca kathametaṃ nāma vuttaṃ ‘‘moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gahessatī’’ti. Kiṃ uparūpapattiyā paṭiladdhasamāpattīnampi kāmāvacare uppatti hotīti? Hoti. Sā ca katādhikārānaṃ mahāpuññānaṃ cetopaṇidhivasena hoti, na sabbesanti daṭṭhabbaṃ. Atha mahaggatassa garukakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammaṃ kathamattano vipākassa okāsaṃ karotīti? Ettha ca tāva tīsupi gaṇṭhipadesu idaṃ vuttaṃ ‘‘nikantibaleneva jhānā parihāyati, tato parihīnajjhānā nibbattantī’’ti. Keci pana ‘‘anīvaraṇāvatthāya nikantiyā jhānassa parihāni vīmaṃsitvā gahetabbā’’ti vatvā evamettha kāraṇaṃ vadanti ‘‘satipi mahaggatakammuno vipākapaṭibāhanasamatthassa parittakammassapi abhāve ‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’ti (dī. ni. 3.337; a. ni. 8.35; saṃ. ni. 4.352) vacanato kāmabhave cetopaṇidhi mahaggatakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammuno vipākassa okāsaṃ karotī’’ti.
саад̇ху саббурисаад̇и зд̇т̇а саад̇хууд̇и ааяаажанад̇т̇з нибаад̇о, д̇ам̣ яаажаамаад̇и ад̇т̇о. хадтабахадтод̇и жид̇д̇абийн̣анавасзна бунаббунам̣ санд̇удто. уд̣̇аг̇г̇уд̣̇аг̇г̇од̇и сарийравигааруббаад̣̇анабийд̇ивасзна уд̣̇аг̇г̇уд̣̇аг̇г̇о. бийд̇имаа хи буг̇г̇ало гааяажид̇д̇аанам̣ уг̇г̇ад̇ад̇д̇аа аб̣бхуг̇г̇ад̇ад̇д̇аа ‘‘уд̣̇аг̇г̇о’’д̇и вужжад̇и. саад̇хууд̇и бадиссун̣ид̇ваад̇и ‘‘саад̇хуу’’д̇и бадиважанам̣ д̣̇ад̇ваа. д̇ийрзд̇ваад̇и нидтабзд̇ваа. буна бажжааг̇амим̣сууд̇и буна ааг̇амим̣су. д̇зна ко бана самаязнаад̇и яасмим̣ самаяз д̣̇уд̇ияасан̇г̇ийд̇им̣ агам̣су, д̇асмим̣ самаязд̇и ад̇т̇о. навагаад̇и вуд̇д̇амзвад̇т̇ам̣ вибхаавзд̇ум̣ ‘‘д̣̇ахарабхигкуу’’д̇и вуд̇д̇ам̣. д̇ам̣ ад̇хигаран̣ам̣ на самбаабун̣им̣сууд̇и д̇ам̣ важ̇ж̇ибуд̇д̇агзхи уббаад̣̇ид̇ам̣ ад̇хигаран̣ам̣ винижчинид̇ум̣ на самбаабун̣им̣су нааг̇амим̣су. но ахувад̇т̇аад̇и самб̣анд̇хо. ид̣̇ам̣ д̣̇ан̣д̣агамманд̇и ид̣̇аани вад̇д̇аб̣б̣ам̣ санд̇хааяа вуд̇д̇ам̣. яаавад̇ааяугам̣ тад̇ваа бариниб̣б̣уд̇аад̇и самб̣анд̇хо, яаава ад̇д̇ано ад̇д̇ано ааяубаримаан̣ам̣, д̇аава тад̇ваа бариниб̣б̣уд̇аад̇и ад̇т̇о.
Sādhusappurisāti ettha sādhūti āyācanatthe nipāto, taṃ yācāmāti attho. Haṭṭhapahaṭṭhoti cittapīṇanavasena punappunaṃ santuṭṭho. Udaggudaggoti sarīravikāruppādanapītivasena udaggudaggo. Pītimā hi puggalo kāyacittānaṃ uggatattā abbhuggatattā ‘‘udaggo’’ti vuccati. Sādhūti paṭissuṇitvāti ‘‘sādhū’’ti paṭivacanaṃ datvā. Tīretvāti niṭṭhapetvā. Puna paccāgamiṃsūti puna āgamiṃsu. Tena kho pana samayenāti yasmiṃ samaye dutiyasaṅgītiṃ akaṃsu, tasmiṃ samayeti attho. Navakāti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘daharabhikkhū’’ti vuttaṃ. Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsūti taṃ vajjiputtakehi uppāditaṃ adhikaraṇaṃ vinicchinituṃ na sampāpuṇiṃsu nāgamiṃsu. No ahuvatthāti sambandho. Idaṃ daṇḍakammanti idāni vattabbaṃ sandhāya vuttaṃ. Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutāti sambandho, yāva attano attano āyuparimāṇaṃ, tāva ṭhatvā parinibbutāti attho.
гим̣ бана гад̇ваа д̇з т̇зраа бариниб̣б̣уд̇аад̇и ааха ‘‘д̣̇уд̇ияам̣ сан̇г̇ахам̣ гад̇ваа’’д̇иаад̣̇и. анааг̇ад̇зби сад̣̇д̇хаммавуд̣дхияаа хзд̇ум̣ гад̇ваа бариниб̣б̣уд̇аад̇и самб̣анд̇хо. ид̣̇аани ‘‘д̇зби наама звам̣ махаанубхааваа т̇зраа анижжад̇ааяа васам̣ г̇ад̇аа, гиман̇г̇ам̣ бана ан̃н̃з’’д̇и сам̣взж̇зд̇ваа овад̣̇анд̇о ааха ‘‘кийн̣аасаваа’’д̇иаад̣̇и. анижжад̇аавасанд̇и анижжад̇аавасад̇д̇ам̣, анижжад̇ааяад̇д̇абхаавам̣ анижжад̇аад̇хийнабхааванд̇и вуд̇д̇ам̣ ход̇и. ж̇аммим̣ лаамагам̣ д̣̇урабхисамбхавам̣ анабхибхаванийяам̣ ад̇иггамид̇ум̣ асаггун̣зяяам̣ анижжад̇ам̣ звам̣ н̃ад̇ваад̇и самб̣анд̇хо. гзжи бана ‘‘д̣̇урабхисамбхава’’нд̇и зд̇т̇а ‘‘баабун̣ид̇ум̣ асаггун̣зяяа’’нд̇и имамад̇т̇ам̣ г̇ахзд̇ваа ‘‘яам̣ д̣̇урабхисамбхавам̣ нижжам̣ амад̇ам̣ бад̣̇ам̣, д̇ам̣ бад̇д̇ум̣ вааяамз д̇хийро’’д̇и самб̣анд̇хам̣ вад̣̇анд̇и. саб̣б̣аагаарзнаад̇и саб̣б̣аббагаарзна вад̇д̇аб̣б̣ам̣ гин̃жиби асзсзд̇ваа д̣̇уд̇ияасан̇г̇ийд̇и сам̣ван̣н̣ид̇аад̇и ад̇хиббааяо.
Kiṃ pana katvā te therā parinibbutāti āha ‘‘dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā’’tiādi. Anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutāti sambandho. Idāni ‘‘tepi nāma evaṃ mahānubhāvā therā aniccatāya vasaṃ gatā, kimaṅgaṃ pana aññe’’ti saṃvejetvā ovadanto āha ‘‘khīṇāsavā’’tiādi. Aniccatāvasanti aniccatāvasattaṃ, aniccatāyattabhāvaṃ aniccatādhīnabhāvanti vuttaṃ hoti. Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ anabhibhavanīyaṃ atikkamituṃ asakkuṇeyyaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvāti sambandho. Keci pana ‘‘durabhisambhava’’nti ettha ‘‘pāpuṇituṃ asakkuṇeyya’’nti imamatthaṃ gahetvā ‘‘yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ, taṃ pattuṃ vāyame dhīro’’ti sambandhaṃ vadanti. Sabbākārenāti sabbappakārena vattabbaṃ kiñcipi asesetvā dutiyasaṅgīti saṃvaṇṇitāti adhippāyo.
ид̇и саманд̇абаасаад̣̇игааяа винаяадтагат̇ааяа саарад̇т̇ад̣̇ийбанияам̣
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya sāratthadīpaniyaṃ
д̣̇уд̇ияасан̇г̇ийд̇игат̇ааван̣н̣анаа самад̇д̇аа.
Dutiyasaṅgītikathāvaṇṇanā samattā.