| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๕. ทุติยสรณานิสกฺกสุตฺตํ
5. Dutiyasaraṇānisakkasuttaṃ
๑๐๒๑. กปิลวตฺถุนิทานํ ฯ เตน โข ปน สมเยน สรณานิ สโกฺก กาลงฺกโต โหติฯ โส ภควตา พฺยากโต – ‘‘โสตาปโนฺน อวินิปาตธโมฺม นิยโต สโมฺพธิปรายโณ’’ติฯ ตตฺร สุทํ สมฺพหุลา สกฺกา สงฺคมฺม สมาคมฺม อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อจฺฉริยํ วต, โภ, อพฺภุตํ วต, โภ! เอตฺถ ทานิ โก น โสตาปโนฺน ภวิสฺสติ! ยตฺร หิ นาม สรณานิ สโกฺก กาลงฺกโตฯ โส ภควตา พฺยากโต – ‘โสตาปโนฺน อวินิปาตธโมฺม นิยโต สโมฺพธิปรายโณ’ติฯ สรณานิ สโกฺก สิกฺขาย อปริปูรการี อโหสี’’ติฯ อถ โข มหานาโม สโกฺก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสิโนฺน โข มหานาโม สโกฺก ภควนฺตํ เอตทโวจ –
1021. Kapilavatthunidānaṃ . Tena kho pana samayena saraṇāni sakko kālaṅkato hoti. So bhagavatā byākato – ‘‘sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti. Tatra sudaṃ sambahulā sakkā saṅgamma samāgamma ujjhāyanti khīyanti vipācenti – ‘‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho! Ettha dāni ko na sotāpanno bhavissati! Yatra hi nāma saraṇāni sakko kālaṅkato. So bhagavatā byākato – ‘sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’ti. Saraṇāni sakko sikkhāya aparipūrakārī ahosī’’ti. Atha kho mahānāmo sakko yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘อิธ, ภเนฺต, สรณานิ สโกฺก กาลงฺกโตฯ โส ภควตา พฺยากโต – ‘โสตาปโนฺน อวินิปาตธโมฺม นิยโต สโมฺพธิปรายโณ’ติฯ ตตฺร สุทํ, ภเนฺต, สมฺพหุลา สกฺกา สงฺคมฺม สมาคมฺม อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘อจฺฉริยํ วต, โภ, อพฺภุตํ วต, โภ! เอตฺถ ทานิ โก น โสตาปโนฺน ภวิสฺสติ! ยตฺร หิ นาม สรณานิ สโกฺก กาลงฺกโตฯ โส ภควตา พฺยากโต – โสตาปโนฺน อวินิปาตธโมฺม นิยโต สโมฺพธิปรายโณติฯ สรณานิ สโกฺก สิกฺขาย อปริปูรการี อโหสี’’’ติฯ
‘‘Idha, bhante, saraṇāni sakko kālaṅkato. So bhagavatā byākato – ‘sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’ti. Tatra sudaṃ, bhante, sambahulā sakkā saṅgamma samāgamma ujjhāyanti khīyanti vipācenti – ‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho! Ettha dāni ko na sotāpanno bhavissati! Yatra hi nāma saraṇāni sakko kālaṅkato. So bhagavatā byākato – sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇoti. Saraṇāni sakko sikkhāya aparipūrakārī ahosī’’’ti.
‘‘โย โส, มหานาม, ทีฆรตฺตํ อุปาสโก พุทฺธํ สรณํ คโต ธมฺมํ สรณํ คโต สงฺฆํ สรณํ คโต, โส กถํ วินิปาตํ คเจฺฉยฺย! ยญฺหิ ตํ, มหานาม, สมฺมา วทมาโน วเทยฺย – ‘ทีฆรตฺตํ อุปาสโก พุทฺธํ สรณํ คโต ธมฺมํ สรณํ คโต สงฺฆํ สรณํ คโต’, สรณานิํ สกฺกํ สมฺมา วทมาโน วเทยฺยฯ สรณานิ, มหานาม, สโกฺก ทีฆรตฺตํ อุปาสโก พุทฺธํ สรณํ คโต ธมฺมํ สรณํ คโต สงฺฆํ สรณํ คโต, โส กถํ วินิปาตํ คเจฺฉยฺย!
‘‘Yo so, mahānāma, dīgharattaṃ upāsako buddhaṃ saraṇaṃ gato dhammaṃ saraṇaṃ gato saṅghaṃ saraṇaṃ gato, so kathaṃ vinipātaṃ gaccheyya! Yañhi taṃ, mahānāma, sammā vadamāno vadeyya – ‘dīgharattaṃ upāsako buddhaṃ saraṇaṃ gato dhammaṃ saraṇaṃ gato saṅghaṃ saraṇaṃ gato’, saraṇāniṃ sakkaṃ sammā vadamāno vadeyya. Saraṇāni, mahānāma, sakko dīgharattaṃ upāsako buddhaṃ saraṇaṃ gato dhammaṃ saraṇaṃ gato saṅghaṃ saraṇaṃ gato, so kathaṃ vinipātaṃ gaccheyya!
‘‘อิธ, มหานาม, เอกโจฺจ ปุคฺคโล พุเทฺธ เอกนฺตคโต โหติ อภิปฺปสโนฺน – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุโทฺธ ภควาติฯ ธเมฺม…เป.… สเงฺฆ…เป.… หาสปโญฺญ ชวนปโญฺญ วิมุตฺติยา จ สมนฺนาคโต ฯ โส อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิเฎฺฐว ธเมฺม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยมฺปิ โข, มหานาม , ปุคฺคโล ปริมุโตฺต นิรยา ปริมุโตฺต ติรจฺฉานโยนิยา ปริมุโตฺต เปตฺติวิสยา ปริมุโตฺต อปายทุคฺคติวินิปาตาฯ
‘‘Idha, mahānāma, ekacco puggalo buddhe ekantagato hoti abhippasanno – itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… hāsapañño javanapañño vimuttiyā ca samannāgato . So āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ayampi kho, mahānāma , puggalo parimutto nirayā parimutto tiracchānayoniyā parimutto pettivisayā parimutto apāyaduggativinipātā.
‘‘อิธ ปน, มหานาม, เอกโจฺจ ปุคฺคโล พุเทฺธ เอกนฺตคโต โหติ อภิปฺปสโนฺน – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุโทฺธ ภควาติฯ ธเมฺม…เป.… สเงฺฆ…เป.… หาสปโญฺญ ชวนปโญฺญ น จ วิมุตฺติยา สมนฺนาคโตฯ โส ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ, อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ, อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ, สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ, อุทฺธํโสโต โหติ อกนิฎฺฐคามีฯ อยมฺปิ โข, มหานาม, ปุคฺคโล ปริมุโตฺต นิรยา ปริมุโตฺต ติรจฺฉานโยนิยา ปริมุโตฺต เปตฺติวิสยา ปริมุโตฺต อปายทุคฺคติวินิปาตาฯ
‘‘Idha pana, mahānāma, ekacco puggalo buddhe ekantagato hoti abhippasanno – itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… hāsapañño javanapañño na ca vimuttiyā samannāgato. So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti, upahaccaparinibbāyī hoti, asaṅkhāraparinibbāyī hoti, sasaṅkhāraparinibbāyī hoti, uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī. Ayampi kho, mahānāma, puggalo parimutto nirayā parimutto tiracchānayoniyā parimutto pettivisayā parimutto apāyaduggativinipātā.
‘‘อิธ ปน, มหานาม, เอกโจฺจ ปุคฺคโล พุเทฺธ เอกนฺตคโต โหติ อภิปฺปสโนฺน – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุโทฺธ ภควาติฯ ธเมฺม…เป.… สเงฺฆ…เป.… น หาสปโญฺญ น ชวนปโญฺญ น จ วิมุตฺติยา สมนฺนาคโตฯ โส ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี โหติ, สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติฯ อยมฺปิ โข, มหานาม , ปุคฺคโล ปริมุโตฺต นิรยา ปริมุโตฺต ติรจฺฉานโยนิยา ปริมุโตฺต เปตฺติวิสยา ปริมุโตฺต อปายทุคฺคติวินิปาตาฯ
‘‘Idha pana, mahānāma, ekacco puggalo buddhe ekantagato hoti abhippasanno – itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… na hāsapañño na javanapañño na ca vimuttiyā samannāgato. So tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī hoti, sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti. Ayampi kho, mahānāma , puggalo parimutto nirayā parimutto tiracchānayoniyā parimutto pettivisayā parimutto apāyaduggativinipātā.
‘‘อิธ ปน, มหานาม, เอกโจฺจ ปุคฺคโล พุเทฺธ เอกนฺตคโต โหติ อภิปฺปสโนฺน – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุโทฺธ ภควาติฯ ธเมฺม…เป.… สเงฺฆ…เป.… น หาสปโญฺญ น ชวนปโญฺญ น จ วิมุตฺติยา สมนฺนาคโตฯ โส ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปโนฺน โหติ อวินิปาตธโมฺม นิยโต สโมฺพธิปรายโณฯ อยมฺปิ โข, มหานาม, ปุคฺคโล ปริมุโตฺต นิรยา ปริมุโตฺต ติรจฺฉานโยนิยา ปริมุโตฺต เปตฺติวิสยา ปริมุโตฺต อปายทุคฺคติวินิปาตาฯ
‘‘Idha pana, mahānāma, ekacco puggalo buddhe ekantagato hoti abhippasanno – itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… na hāsapañño na javanapañño na ca vimuttiyā samannāgato. So tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo. Ayampi kho, mahānāma, puggalo parimutto nirayā parimutto tiracchānayoniyā parimutto pettivisayā parimutto apāyaduggativinipātā.
‘‘อิธ ปน, มหานาม, เอกโจฺจ ปุคฺคโล น เหว โข พุเทฺธ เอกนฺตคโต โหติ อภิปฺปสโนฺน…เป.… น ธเมฺม…เป.… น สเงฺฆ…เป.… น หาสปโญฺญ น ชวนปโญฺญ น จ วิมุตฺติยา สมนฺนาคโต; อปิ จสฺส อิเม ธมฺมา โหนฺติ – สทฺธินฺทฺริยํ …เป.… ปญฺญินฺทฺริยํฯ ตถาคตปฺปเวทิตา จสฺส ธมฺมา ปญฺญาย มตฺตโส นิชฺฌานํ ขมนฺติฯ อยมฺปิ โข, มหานาม, ปุคฺคโล อคนฺตา นิรยํ อคนฺตา ติรจฺฉานโยนิํ อคนฺตา เปตฺติวิสยํ อคนฺตา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํฯ
‘‘Idha pana, mahānāma, ekacco puggalo na heva kho buddhe ekantagato hoti abhippasanno…pe… na dhamme…pe… na saṅghe…pe… na hāsapañño na javanapañño na ca vimuttiyā samannāgato; api cassa ime dhammā honti – saddhindriyaṃ …pe… paññindriyaṃ. Tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya mattaso nijjhānaṃ khamanti. Ayampi kho, mahānāma, puggalo agantā nirayaṃ agantā tiracchānayoniṃ agantā pettivisayaṃ agantā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ.
‘‘อิธ ปน, มหานาม, เอกโจฺจ ปุคฺคโล น เหว โข พุเทฺธ เอกนฺตคโต โหติ อภิปฺปสโนฺน… น ธเมฺม…เป.… น สเงฺฆ…เป.… น หาสปโญฺญ น ชวนปโญฺญ น จ วิมุตฺติยา สมนฺนาคโต; อปิ จสฺส อิเม ธมฺมา โหนฺติ – สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํฯ ตถาคเต จสฺส สทฺธามตฺตํ โหติ เปมมตฺตํฯ อยมฺปิ โข, มหานาม, ปุคฺคโล อคนฺตา นิรยํ อคนฺตา ติรจฺฉานโยนิํ อคนฺตา เปตฺติวิสยํ อคนฺตา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํฯ
‘‘Idha pana, mahānāma, ekacco puggalo na heva kho buddhe ekantagato hoti abhippasanno… na dhamme…pe… na saṅghe…pe… na hāsapañño na javanapañño na ca vimuttiyā samannāgato; api cassa ime dhammā honti – saddhindriyaṃ…pe… paññindriyaṃ. Tathāgate cassa saddhāmattaṃ hoti pemamattaṃ. Ayampi kho, mahānāma, puggalo agantā nirayaṃ agantā tiracchānayoniṃ agantā pettivisayaṃ agantā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ.
‘‘เสยฺยถาปิ, มหานาม, ทุเกฺขตฺตํ ทุพฺภูมํ อวิหตขาณุกํ, พีชานิ จสฺสุ ขณฺฑานิ ปูตีนิ วาตาตปหตานิ อสาราทานิ อสุขสยิตานิ 1, เทโว จ น สมฺมา 2 ธารํ อนุปฺปเวเจฺฉยฺยฯ อปิ นุ ตานิ พีชานิ วุทฺธิํ วิรูฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปเชฺชยฺยุ’’นฺติ? ‘‘โน เหตํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘เอวเมว โข, มหานาม, อิธ ธโมฺม ทุรกฺขาโต 3 โหติ ทุปฺปเวทิโต อนิยฺยานิโก อนุปสมสํวตฺตนิโก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต – อิทมหํ ทุเกฺขตฺตสฺมิํ วทามิฯ ตสฺมิญฺจ ธเมฺม สาวโก วิหรติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฎิปโนฺน สามีจิปฺปฎิปโนฺน อนุธมฺมจารี – อิทมหํ ทุพฺพีชสฺมิํ วทามิ’’ฯ
‘‘Seyyathāpi, mahānāma, dukkhettaṃ dubbhūmaṃ avihatakhāṇukaṃ, bījāni cassu khaṇḍāni pūtīni vātātapahatāni asārādāni asukhasayitāni 4, devo ca na sammā 5 dhāraṃ anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyu’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahānāma, idha dhammo durakkhāto 6 hoti duppavedito aniyyāniko anupasamasaṃvattaniko asammāsambuddhappavedito – idamahaṃ dukkhettasmiṃ vadāmi. Tasmiñca dhamme sāvako viharati dhammānudhammappaṭipanno sāmīcippaṭipanno anudhammacārī – idamahaṃ dubbījasmiṃ vadāmi’’.
‘‘เสยฺยถาปิ, มหานาม, สุเขตฺตํ สุภูมํ สุวิหตขาณุกํ, พีชานิ จสฺสุ อขณฺฑานิ อปูตีนิ อวาตาตปหตานิ สาราทานิ สุขสยิตานิ; เทโว จ 7 สมฺมา ธารํ อนุปฺปเวเจฺฉยฺยฯ อปิ นุ ตานิ พีชานิ วุทฺธิํ วิรูฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปเชฺชยฺยุ’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘เอวเมว โข, มหานาม, อิธ ธโมฺม สฺวากฺขาโต โหติ สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต – อิทมหํ สุเขตฺตสฺมิํ วทามิฯ ตสฺมิญฺจ ธเมฺม สาวโก วิหรติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฎิปโนฺน สามีจิปฺปฎิปโนฺน อนุธมฺมจารี – อิทมหํ สุพีชสฺมิํ วทามิฯ กิมงฺคํ ปน สรณานิํ สกฺกํ! สรณานิ, มหานาม, สโกฺก มรณกาเล สิกฺขาย ปริปูรการี อโหสี’’ติฯ ปญฺจมํฯ
‘‘Seyyathāpi, mahānāma, sukhettaṃ subhūmaṃ suvihatakhāṇukaṃ, bījāni cassu akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sārādāni sukhasayitāni; devo ca 8 sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyu’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, mahānāma, idha dhammo svākkhāto hoti suppavedito niyyāniko upasamasaṃvattaniko sammāsambuddhappavedito – idamahaṃ sukhettasmiṃ vadāmi. Tasmiñca dhamme sāvako viharati dhammānudhammappaṭipanno sāmīcippaṭipanno anudhammacārī – idamahaṃ subījasmiṃ vadāmi. Kimaṅgaṃ pana saraṇāniṃ sakkaṃ! Saraṇāni, mahānāma, sakko maraṇakāle sikkhāya paripūrakārī ahosī’’ti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๕. ทุติยสรณานิสกฺกสุตฺตวณฺณนา • 5. Dutiyasaraṇānisakkasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๕. ทุติยสรณานิสกฺกสุตฺตวณฺณนา • 5. Dutiyasaraṇānisakkasuttavaṇṇanā
