| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
७. दुतियसेखसुत्तवण्णना
7. Dutiyasekhasuttavaṇṇanā
१७. सत्तमे बाहिरन्ति अज्झत्तसन्तानतो बहि भवं। कल्याणमित्तताति यस्स सीलादिगुणसम्पन्नो अघस्स घाता , हितस्स विधाता सब्बाकारेन उपकारको मित्तो होति, सो पुग्गलो कल्याणमित्तो, तस्स भावो कल्याणमित्तता। तत्रायं कल्याणमित्तो पकतिया सद्धासम्पन्नो होति सीलसम्पन्नो सुतसम्पन्नो चागसम्पन्नो वीरियसम्पन्नो सतिसम्पन्नो समाधिसम्पन्नो पञ्ञासम्पन्नो। तत्थ सद्धासम्पत्तिया सद्दहति तथागतस्स बोधिं, तेन सम्मासम्बोधिहेतुभूतं सत्तेसु हितसुखेसितं न परिच्चजति, सीलसम्पत्तिया सब्रह्मचारीनं पियो होति गरु च भावनीयो चोदको पापगरही वत्ता वचनक्खमो, सुतसम्पत्तिया खन्धायतनसच्चपटिच्चसमुप्पादादिकानं गम्भीरानं कथानं कत्ता होति, चागसम्पत्तिया अप्पिच्छो होति सन्तुट्ठो पविवित्तो असंसट्ठो, वीरियसम्पत्तिया अत्तनो परेसञ्च हितप्पटिपत्तियं आरद्धवीरियो होति, सतिसम्पत्तिया उपट्ठितस्सति होति परमेन सतिनेपक्केन समन्नागतो चिरकतम्पि चिरभासितम्पि सरिता अनुस्सरिता, समाधिसम्पत्तिया अविक्खित्तो होति समाहितो एकग्गचित्तो, पञ्ञासम्पत्तिया अविपरीतं पजानाति। सो सतिया कुसलाकुसलानं धम्मानं गतियो समन्वेसन्तो पञ्ञाय सत्तानं हितसुखं यथाभूतं जानित्वा समाधिना तत्थ अब्यग्गचित्तो हुत्वा वीरियेन सत्ते अहिततो निसेधेत्वा एकन्तहिते नियोजेति। तेनेवाह –
17. Sattame bāhiranti ajjhattasantānato bahi bhavaṃ. Kalyāṇamittatāti yassa sīlādiguṇasampanno aghassa ghātā , hitassa vidhātā sabbākārena upakārako mitto hoti, so puggalo kalyāṇamitto, tassa bhāvo kalyāṇamittatā. Tatrāyaṃ kalyāṇamitto pakatiyā saddhāsampanno hoti sīlasampanno sutasampanno cāgasampanno vīriyasampanno satisampanno samādhisampanno paññāsampanno. Tattha saddhāsampattiyā saddahati tathāgatassa bodhiṃ, tena sammāsambodhihetubhūtaṃ sattesu hitasukhesitaṃ na pariccajati, sīlasampattiyā sabrahmacārīnaṃ piyo hoti garu ca bhāvanīyo codako pāpagarahī vattā vacanakkhamo, sutasampattiyā khandhāyatanasaccapaṭiccasamuppādādikānaṃ gambhīrānaṃ kathānaṃ kattā hoti, cāgasampattiyā appiccho hoti santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho, vīriyasampattiyā attano paresañca hitappaṭipattiyaṃ āraddhavīriyo hoti, satisampattiyā upaṭṭhitassati hoti paramena satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā, samādhisampattiyā avikkhitto hoti samāhito ekaggacitto, paññāsampattiyā aviparītaṃ pajānāti. So satiyā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesanto paññāya sattānaṃ hitasukhaṃ yathābhūtaṃ jānitvā samādhinā tattha abyaggacitto hutvā vīriyena satte ahitato nisedhetvā ekantahite niyojeti. Tenevāha –
‘‘पियो गरु भावनीयो, वत्ता च वचनक्खमो।
‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;
गम्भीरञ्च कथं कत्ता, नो चाट्ठाने नियोजको’’ति॥ (नेत्ति॰ ११३)।
Gambhīrañca kathaṃ kattā, no cāṭṭhāne niyojako’’ti. (netti. 113);
कल्याणमित्तो , भिक्खवे, भिक्खु अकुसलं पजहति, कुसलं भावेतीति कल्याणमित्तो पुग्गलो कल्याणमित्तं निस्साय कम्मस्सकताञाणं उप्पादेति, उप्पन्नं सद्धं फातिं करोति, सद्धाजातो उपसङ्कमति उपसङ्कमित्वा धम्मं सुणाति। तं धम्मं सुत्वा तथागते सद्धं पटिलभति, तेन सद्धापटिलाभेन घरावासं पहाय पब्बज्जं अनुतिट्ठति, चतुपारिसुद्धिसीलं सम्पादेति, यथाबलं धुतधम्मे समादाय वत्तति, दसकथावत्थुलाभी होति, आरद्धवीरियो विहरति उपट्ठितस्सति सम्पजानो पुब्बरत्तापररत्तं बोधिपक्खियानं धम्मानं भावनानुयोगमनुयुत्तो, नचिरस्सेव विपस्सनं उस्सुक्कापेत्वा अरियमग्गाधिगमेन सब्बं अकुसलं समुच्छिन्दति, सब्बञ्च कुसलं भावनापारिपूरिं गमेन्तो वड्ढेति। वुत्तञ्हेतं –
Kalyāṇamitto, bhikkhave, bhikkhu akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetīti kalyāṇamitto puggalo kalyāṇamittaṃ nissāya kammassakatāñāṇaṃ uppādeti, uppannaṃ saddhaṃ phātiṃ karoti, saddhājāto upasaṅkamati upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇāti. Taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati, tena saddhāpaṭilābhena gharāvāsaṃ pahāya pabbajjaṃ anutiṭṭhati, catupārisuddhisīlaṃ sampādeti, yathābalaṃ dhutadhamme samādāya vattati, dasakathāvatthulābhī hoti, āraddhavīriyo viharati upaṭṭhitassati sampajāno pubbarattāpararattaṃ bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto, nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggādhigamena sabbaṃ akusalaṃ samucchindati, sabbañca kusalaṃ bhāvanāpāripūriṃ gamento vaḍḍheti. Vuttañhetaṃ –
‘‘कल्याणमित्तस्सेतं, मेघिय, भिक्खुनो पाटिकङ्खं कल्याणसहायस्स कल्याणसम्पवङ्कस्स ‘यं सीलवा भविस्सति, पातिमोक्खसंवरसंवुतो विहरिस्सति आचारगोचरसम्पन्नो, अणुमत्तेसु वज्जेसु, भयदस्सावी समादाय सिक्खिस्सति, सिक्खापदेसु’।
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ sīlavā bhavissati, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharissati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu, bhayadassāvī samādāya sikkhissati, sikkhāpadesu’.
‘‘कल्याणमित्तस्सेतं…पे॰… कल्याणसम्पवङ्कस्स ‘यं यायं कथा अभिसल्लेखिका चेतोविवरणसप्पाया एकन्तनिब्बिदाय…पे॰… निब्बानाय संवत्तति। सेय्यथिदं – अप्पिच्छकथा, सन्तुट्ठिकथा, पविवेककथा, असंसग्गकथा, वीरियारम्भकथा, सीलकथा, समाधिकथा…पे॰… विमुत्तिञाणदस्सनकथा। एवरूपाय कथाय निकामलाभी भविस्सति अकिच्छलाभी अकसिरलाभी’।
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ…pe… kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ yāyaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya…pe… nibbānāya saṃvattati. Seyyathidaṃ – appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṃsaggakathā, vīriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā…pe… vimuttiñāṇadassanakathā. Evarūpāya kathāya nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhī’.
‘‘कल्याणमित्तस्सेतं …पे॰… कल्याणसम्पवङ्कस्स ‘यं आरद्धवीरियो विहरिस्सति अकुसलानं धम्मानं पहानाय कुसलानं धम्मानं उपसम्पदाय थामवा दळ्हपरक्कमो अनिक्खित्तधुरो कुसलेसु धम्मेसु’।
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ …pe… kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ āraddhavīriyo viharissati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu’.
‘‘कल्याणमित्तस्सेतं…पे॰… कल्याणसम्पवङ्कस्स ‘यं पञ्ञवा भविस्सति, उदयत्थगामिनिया पञ्ञाय समन्नागतो अरियाय निब्बेधिकाय सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया’’’ति (उदा॰ ३१)।
‘‘Kalyāṇamittassetaṃ…pe… kalyāṇasampavaṅkassa ‘yaṃ paññavā bhavissati, udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā’’’ti (udā. 31).
एवं सकलवट्टदुक्खपरिमुच्चननिमित्तं कल्याणमित्तताति वेदितब्बं। तेनेवाह –
Evaṃ sakalavaṭṭadukkhaparimuccananimittaṃ kalyāṇamittatāti veditabbaṃ. Tenevāha –
‘‘ममञ्हि , आनन्द, कल्याणमित्तं आगम्म जातिधम्मा सत्ता जातिया परिमुच्चन्ति, जराधम्मा सत्ता जराय परिमुच्चन्ती’’तिआदि (सं॰ नि॰ १.१२९)।
‘‘Mamañhi , ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccanti, jarādhammā sattā jarāya parimuccantī’’tiādi (saṃ. ni. 1.129).
तेन वुत्तं – ‘‘कल्याणमित्तो, भिक्खवे, भिक्खु अकुसलं पजहति, कुसलं भावेती’’ति।
Tena vuttaṃ – ‘‘kalyāṇamitto, bhikkhave, bhikkhu akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetī’’ti.
गाथाय सप्पतिस्सोति पतिस्सवसङ्खातेन सह पतिस्सेनाति सप्पतिस्सो, कल्याणमित्तस्स ओवादं सिरसा सम्पटिच्छको सुब्बचोति अत्थो। अथ वा हितसुखे पतिट्ठापनेन पति इसेतीति पतिस्सो, ओवाददायको। गरुआदरयोगेन तेन पतिस्सेन सह वत्ततीति सप्पतिस्सो, गरूसु गरुचित्तीकारबहुलो। सगारवोति छब्बिधेनपि गारवेन युत्तो। करं मित्तानं वचनन्ति कल्याणमित्तानं ओवादं करोन्तो यथोवादं पटिपज्जन्तो। सम्पजानोति सत्तट्ठानियेन सम्पजञ्ञेन समन्नागतो। पतिस्सतोति कम्मट्ठानं फातिं , गमेतुं समत्थाय सतिया पतिस्सतो सतोकारी। अनुपुब्बेनाति सीलादिविसुद्धिपटिपाटिया, तत्थ च विपस्सनापटिपाटिया चेव मग्गपटिपाटिया च। सब्बसंयोजनक्खयन्ति कामरागसंयोजनादीनं सब्बेसं संयोजनानं खेपनतो सब्बसंयोजनक्खयसङ्खातस्स अरियमग्गस्स परियोसानभूतं अरहत्तं, तस्स आरम्मणभूतं निब्बानमेव वा। पापुणे अधिगच्छेय्याति अत्थो। इति इमेसु द्वीसु सुत्तेसु अरियमग्गाधिगमस्स सत्थारा पधानङ्गं नाम गहितन्ति वेदितब्बं।
Gāthāya sappatissoti patissavasaṅkhātena saha patissenāti sappatisso, kalyāṇamittassa ovādaṃ sirasā sampaṭicchako subbacoti attho. Atha vā hitasukhe patiṭṭhāpanena pati isetīti patisso, ovādadāyako. Garuādarayogena tena patissena saha vattatīti sappatisso, garūsu garucittīkārabahulo. Sagāravoti chabbidhenapi gāravena yutto. Karaṃ mittānaṃ vacananti kalyāṇamittānaṃ ovādaṃ karonto yathovādaṃ paṭipajjanto. Sampajānoti sattaṭṭhāniyena sampajaññena samannāgato. Patissatoti kammaṭṭhānaṃ phātiṃ , gametuṃ samatthāya satiyā patissato satokārī. Anupubbenāti sīlādivisuddhipaṭipāṭiyā, tattha ca vipassanāpaṭipāṭiyā ceva maggapaṭipāṭiyā ca. Sabbasaṃyojanakkhayanti kāmarāgasaṃyojanādīnaṃ sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khepanato sabbasaṃyojanakkhayasaṅkhātassa ariyamaggassa pariyosānabhūtaṃ arahattaṃ, tassa ārammaṇabhūtaṃ nibbānameva vā. Pāpuṇe adhigaccheyyāti attho. Iti imesu dvīsu suttesu ariyamaggādhigamassa satthārā padhānaṅgaṃ nāma gahitanti veditabbaṃ.
सत्तमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi / ७. दुतियसेखसुत्तं • 7. Dutiyasekhasuttaṃ
