| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๕. ทุติยเสนาสนสิกฺขาปทํ
5. Dutiyasenāsanasikkhāpadaṃ
๑๑๖. ปญฺจเม มญฺจกภิสีติ มเญฺจ อตฺถริตโพฺพ มญฺจโก, โสเยว ภิสีติ มญฺจกภิสิฯ เอวํ ปีฐกภิสิปิฯ ปาวาโร โกชโวติ เทฺวเยว ปจฺจตฺถรณนฺติ วุตฺตาติ อาห ‘‘ปาวาโร’’ติอาทิฯ วุตฺตนฺติ อฎฺฐกถาสุ วุตฺตํฯ ทุติยาติกฺกเมติ ทุติยปาทาติกฺกเมฯ เสนาสนโตติ สเจ เอกํ เสนาสนํ โหติ, ตโตฯ อถ พหูนิ เสนาสนานิ โหนฺติ, สพฺพปจฺฉิมเสนาสนโตฯ เอโก เลฑฺฑุปาโต เสนาสนสฺส อุปจาโร โหติ, เอโก ปริเกฺขปารโหติ อาห ‘‘เทฺว เลฑฺฑุปาตา’’ติฯ
116. Pañcame mañcakabhisīti mañce attharitabbo mañcako, soyeva bhisīti mañcakabhisi. Evaṃ pīṭhakabhisipi. Pāvāro kojavoti dveyeva paccattharaṇanti vuttāti āha ‘‘pāvāro’’tiādi. Vuttanti aṭṭhakathāsu vuttaṃ. Dutiyātikkameti dutiyapādātikkame. Senāsanatoti sace ekaṃ senāsanaṃ hoti, tato. Atha bahūni senāsanāni honti, sabbapacchimasenāsanato. Eko leḍḍupāto senāsanassa upacāro hoti, eko parikkhepārahoti āha ‘‘dve leḍḍupātā’’ti.
สเจ ภิกฺขุ, สามเณโร, อารามิโก จาติ ตโย โหนฺติ, ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉิตฺวา สามเณโร วา อารามิโก วา น อาปุจฺฉิตโพฺพฯ อถ สามเณโร, อารามิโก จาติ เทฺว โหนฺติ, สามเณรํ อนาปุจฺฉิตฺวา อารามิโกว น อาปุจฺฉิตโพฺพติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ภิกฺขุมฺหิ สตี’’ติอาทิฯ ตีสุปิ อสเนฺตสุ อาปุจฺฉิตพฺพวิธิํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘ตสฺมิมฺปิ อสตี’’ติอาทิฯ เยนาติ อุปาสเกน, ‘‘การิโต’’ติ ปเท กตฺตาฯ ตสฺสาติ วิหารสามิกสฺสฯ ตสฺมิมฺปิ อสติ คนฺตพฺพนฺติ โยชนาฯ ปาสาเณสูติ ปาสาณผลเกสุฯ สเจ อุสฺสหตีติ สเจ สโกฺกติฯ อุสฺสหเนฺตน ภิกฺขุนา ฐเปตพฺพนฺติ โยชนาฯ เตปีติ อุปาสกาปิ, น สมฺปฎิจฺฉนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถาติ ทารุภณฺฑาทีสุฯ
Sace bhikkhu, sāmaṇero, ārāmiko cāti tayo honti, bhikkhuṃ anāpucchitvā sāmaṇero vā ārāmiko vā na āpucchitabbo. Atha sāmaṇero, ārāmiko cāti dve honti, sāmaṇeraṃ anāpucchitvā ārāmikova na āpucchitabboti dassento āha ‘‘bhikkhumhi satī’’tiādi. Tīsupi asantesu āpucchitabbavidhiṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘tasmimpi asatī’’tiādi. Yenāti upāsakena, ‘‘kārito’’ti pade kattā. Tassāti vihārasāmikassa. Tasmimpi asati gantabbanti yojanā. Pāsāṇesūti pāsāṇaphalakesu. Sace ussahatīti sace sakkoti. Ussahantena bhikkhunā ṭhapetabbanti yojanā. Tepīti upāsakāpi, na sampaṭicchantīti sambandho. Tatthāti dārubhaṇḍādīsu.
ปริเจฺฉทากาเรน เวณียติ ทิสฺสตีติ ปริเวณํฯ ‘‘อถ โข’’ติ ปทํ ‘‘เวทิตพฺพ’’นฺติ ปเท อรุจิลกฺขณํฯ ‘‘อาสเนฺน’’ติ อิมินา อุปจารสทฺทสฺส อุปฎฺฐานตฺถอญฺญโรปนเตฺถ นิวเตฺตติฯ ยสฺมา วมฺมิกราสิเยว โหติ, ตสฺมาติ โยชนาฯ อุปจินนฺตีติ อุปจิกา, ตาหิ นิมิตฺตภูตาหิ ปลุชฺชติ นสฺสตีติ อโตฺถฯ เสนาสนนฺติ วิหารํฯ ขายิตุนฺติ ขาทิตุํ, อยเมว วา ปาโฐฯ ตนฺติ มญฺจปีฐํฯ มญฺจปีฐํ วิหาเร อปญฺญเปตฺวา วิหารูปจาเร ปญฺญาปนสฺส วิเสสผลํ ทเสฺสตุํ อาห ‘‘วิหารูปจาเร ปนา’’ติอาทิฯ วิหารูปจาเร ปญฺญปิตนฺติ สมฺพโนฺธฯ
Paricchedākārena veṇīyati dissatīti pariveṇaṃ. ‘‘Atha kho’’ti padaṃ ‘‘veditabba’’nti pade arucilakkhaṇaṃ. ‘‘Āsanne’’ti iminā upacārasaddassa upaṭṭhānatthaaññaropanatthe nivatteti. Yasmā vammikarāsiyeva hoti, tasmāti yojanā. Upacinantīti upacikā, tāhi nimittabhūtāhi palujjati nassatīti attho. Senāsananti vihāraṃ. Khāyitunti khādituṃ, ayameva vā pāṭho. Tanti mañcapīṭhaṃ. Mañcapīṭhaṃ vihāre apaññapetvā vihārūpacāre paññāpanassa visesaphalaṃ dassetuṃ āha ‘‘vihārūpacāre panā’’tiādi. Vihārūpacāre paññapitanti sambandho.
๑๑๘. ‘‘คจฺฉเนฺตนา’’ติ ปทํ ‘‘คนฺตพฺพ’’นฺติ ปเท กตฺตาฯ ตเถวาติ ยถา ปุริมภิกฺขุ กโรติ, ตเถวฯ วสเนฺตน ภิกฺขุนา ปฎิสาเมตพฺพนฺติ โยชนาฯ รตฺติฎฺฐานนฺติ รตฺติํ วสนฎฺฐานํฯ
118. ‘‘Gacchantenā’’ti padaṃ ‘‘gantabba’’nti pade kattā. Tathevāti yathā purimabhikkhu karoti, tatheva. Vasantena bhikkhunā paṭisāmetabbanti yojanā. Rattiṭṭhānanti rattiṃ vasanaṭṭhānaṃ.
ยา ทีฆสาลา วา ยา ปณฺณสาลา วา อุปจิกานํ อุฎฺฐานฎฺฐานํ โหติ, ตโตติ โยชนาฯ ตสฺมินฺติ ทีฆสาลาทิเกฯ หีติ สจฺจํ , ยสฺมา วา, สนฺติฎฺฐนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ สิลุจฺจโยติ ปพฺพโต, ตสฺมิํ เลณํ สิลุจฺจยเลณํ, ปพฺพตคุหาติ อโตฺถฯ อุปจิกาสงฺกาติ อุปจิกานํ อุฎฺฐานฎฺฐานนฺติ อาสงฺกาฯ ตโตติ ปาสาณปิฎฺฐิยํ วา ปาสาณถเมฺภสุ วา กตเสนาสนาทิโตฯ อาคนฺตุโก โย ภิกฺขุ อนุวตฺตโนฺต วสตีติ สมฺพโนฺธฯ โสติ อาคนฺตุโก ภิกฺขุฯ ปุน โสติ อาคนฺตุโก ภิกฺขุเยวฯ ตโตติ คเหตฺวา อิสฺสริเยน วสนโตฯ อุโภปีติ อาวาสิโกปิ อาคนฺตุโกปิ เทฺว ภิกฺขูฯ เตสูติ ทฺวีสุ ตีสุฯ ปจฺฉิมสฺสาติ สพฺพปจฺฉิมสฺสฯ อาโภเคนาติ อาโภคมเตฺตน มุตฺติ นตฺถิ, อาปุจฺฉิตพฺพเมวาติ อธิปฺปาโยฯ อญฺญโตติ อญฺญาวาสโตฯ อญฺญตฺราติ อญฺญสฺมิํ อาวาเสฯ ตเตฺถวาติ อานีตาวาเสเยวฯ เตนาติ วุฑฺฒตเรน, ‘‘สมฺปฎิจฺฉิเต’’ติ ปเท กตฺตาฯ สมฺปฎิจฺฉิเตติ วุฑฺฒตเรน สมฺปฎิจฺฉิเตปิ อิตรสฺส คนฺตุํ วฎฺฎติ อาปุจฺฉิตตฺตาติ วทนฺติฯ นฎฺฐํ วาติ นเฎฺฐ วา เสนาสเน สติ คีวา น โหตีติ โยชนาฯ อญฺญสฺสาติ อวิสฺสาสิกปุคฺคลสฺสฯ นฎฺฐานีติ นเฎฺฐสุ มญฺจปีเฐสุ สเนฺตสุฯ
Yā dīghasālā vā yā paṇṇasālā vā upacikānaṃ uṭṭhānaṭṭhānaṃ hoti, tatoti yojanā. Tasminti dīghasālādike. Hīti saccaṃ , yasmā vā, santiṭṭhantīti sambandho. Siluccayoti pabbato, tasmiṃ leṇaṃ siluccayaleṇaṃ, pabbataguhāti attho. Upacikāsaṅkāti upacikānaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti āsaṅkā. Tatoti pāsāṇapiṭṭhiyaṃ vā pāsāṇathambhesu vā katasenāsanādito. Āgantuko yo bhikkhu anuvattanto vasatīti sambandho. Soti āgantuko bhikkhu. Puna soti āgantuko bhikkhuyeva. Tatoti gahetvā issariyena vasanato. Ubhopīti āvāsikopi āgantukopi dve bhikkhū. Tesūti dvīsu tīsu. Pacchimassāti sabbapacchimassa. Ābhogenāti ābhogamattena mutti natthi, āpucchitabbamevāti adhippāyo. Aññatoti aññāvāsato. Aññatrāti aññasmiṃ āvāse. Tatthevāti ānītāvāseyeva. Tenāti vuḍḍhatarena, ‘‘sampaṭicchite’’ti pade kattā. Sampaṭicchiteti vuḍḍhatarena sampaṭicchitepi itarassa gantuṃ vaṭṭati āpucchitattāti vadanti. Naṭṭhaṃ vāti naṭṭhe vā senāsane sati gīvā na hotīti yojanā. Aññassāti avissāsikapuggalassa. Naṭṭhānīti naṭṭhesu mañcapīṭhesu santesu.
วุฑฺฒตโร ภิกฺขุ จ อิสฺสริโย จ ยโกฺข จ สีโห จ วาฬมิโค จ กณฺหสโปฺป จ วุฑฺฒ…เป.… กณฺหสปฺปา, เต อาทโย เยสํ เตติ วุฑฺฒ…เป.… กณฺหสปฺปาทโย, เตสุฯ อาทิสเทฺทน เปตาทโย สงฺคณฺหาติฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ ‘‘ปลิพุโทฺธ’’ติ ปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘อุปทฺทุโต’’ติฯ ปญฺจมํฯ
Vuḍḍhataro bhikkhu ca issariyo ca yakkho ca sīho ca vāḷamigo ca kaṇhasappo ca vuḍḍha…pe… kaṇhasappā, te ādayo yesaṃ teti vuḍḍha…pe… kaṇhasappādayo, tesu. Ādisaddena petādayo saṅgaṇhāti. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Assāti bhikkhuno. ‘‘Palibuddho’’ti padassa atthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘upadduto’’ti. Pañcamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๒. ภูตคามวโคฺค • 2. Bhūtagāmavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๕. ทุติยเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๕. ทุติยเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๕. ทุติยเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๕. ทุติยเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
