| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៥. ទុតិយសេនាសនសិក្ខាបទវណ្ណនា
5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
យំ កិញ្ចិ ចម្មន្តិ កប្បិយាកប្បិយំ យំ កិញ្ចិ ចម្មំ។ ននុ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, មហាចម្មានិ ធារេតព្ពានិ សីហចម្មំ ព្យគ្ឃចម្មំ ទីបិចម្មំ, យោ ធារេយ្យ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិ (មហាវ. ២៥៥) ខន្ធកេ សីហចម្មាទីនំ បដិក្ខេបោ កតោតិ អាហ ‘‘សីហចម្មាទីនញ្ហី’’តិអាទិ។ បរិហរណេយេវ បដិក្ខេបោតិ អត្តនោ សន្តកំ កត្វា តំ តំ វិហារំ ហរិត្វា មញ្ចបីឋាទីសុ អត្ថរិត្វា បរិភោគេយេវ បដិក្ខេបោ, សេនាសនសន្តកំ កត្វា ភូមត្ថរណវសេន បន បរិភោគេ នេវត្ថិ ទោសោ។ តេនាហ ‘‘សេនាសនបរិភោគេ បន អកប្បិយចម្មំ នាម នត្ថី’’តិ។ បាវារេន្តិ សញ្ឆាទេន្តិ សរីរំ ឯតេនាតិ បាវារោ។ កោជវោតិ ឧទ្ទលោមិឯកន្តលោមិអាទិកោជវត្ថរណំ។ សេសន្តិ ភិសិ និសីទនំ តិណសន្ថារោ បណ្ណសន្ថារោតិ អវសិដ្ឋំ សេនាសនំ។ តត្ថ ភិសីតិ មញ្ចកភិសិ វា បីឋកភិសិ វា។ និសីទនន្តិ សទសំ វេទិតព្ពំ។ តិណសន្ថារោតិ យេសំ កេសញ្ចិ តិណានំ សន្ថារោ។ ឯស នយោ បណ្ណសន្ថារេ។ ឯត្ថ ច ភិសិ ហេដ្ឋា វុត្តត្តា បាកដា។ និសីទនំ និសីទនសិក្ខាបទេនេវ (បាចិ. ៥៣១ អាទយោ) បាកដំ។ តិណសន្ថារបណ្ណសន្ថារានិ បន លោកបសិទ្ធានិយេវ។ តេនេវាហ ‘‘បាកដមេវា’’តិ។
Yaṃkiñci cammanti kappiyākappiyaṃ yaṃ kiñci cammaṃ. Nanu ‘‘na, bhikkhave, mahācammāni dhāretabbāni sīhacammaṃ byagghacammaṃ dīpicammaṃ, yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 255) khandhake sīhacammādīnaṃ paṭikkhepo katoti āha ‘‘sīhacammādīnañhī’’tiādi. Pariharaṇeyeva paṭikkhepoti attano santakaṃ katvā taṃ taṃ vihāraṃ haritvā mañcapīṭhādīsu attharitvā paribhogeyeva paṭikkhepo, senāsanasantakaṃ katvā bhūmattharaṇavasena pana paribhoge nevatthi doso. Tenāha ‘‘senāsanaparibhoge pana akappiyacammaṃ nāma natthī’’ti. Pāvārenti sañchādenti sarīraṃ etenāti pāvāro. Kojavoti uddalomiekantalomiādikojavattharaṇaṃ. Sesanti bhisi nisīdanaṃ tiṇasanthāro paṇṇasanthāroti avasiṭṭhaṃ senāsanaṃ. Tattha bhisīti mañcakabhisi vā pīṭhakabhisi vā. Nisīdananti sadasaṃ veditabbaṃ. Tiṇasanthāroti yesaṃ kesañci tiṇānaṃ santhāro. Esa nayo paṇṇasanthāre. Ettha ca bhisi heṭṭhā vuttattā pākaṭā. Nisīdanaṃ nisīdanasikkhāpadeneva (pāci. 531 ādayo) pākaṭaṃ. Tiṇasanthārapaṇṇasanthārāni pana lokapasiddhāniyeva. Tenevāha ‘‘pākaṭamevā’’ti.
នេវ ឧទ្ធរេយ្យ, ន ឧទ្ធរាបេយ្យាតិ អត្តនា វា ឧទ្ធរិត្វា បតិរូបេ ឋានេ ន ឋបេយ្យ, បរេន វា តថា ន ការេយ្យ។ តេនាហ ‘‘យថា ឋបិត’’ន្តិអាទិ។ តំ ឋបេន្តេន ច ‘‘ចតូសុ បាសាណេសូ’’តិអាទិនា (បាចិ. អដ្ឋ. ១១៦) បុព្ពេ វុត្តនយេនេវ អន្តោគេហេ អនោវស្សកេ និក្ខិបិតព្ពំ។ សចេ បន សេនាសនំ ឱវស្សតិ, ឆទនត្ថញ្ច តិណំ វា ឥដ្ឋកា វា អានីតា ហោន្តិ។ សចេ ឧស្សហតិ, ឆាទេតព្ពំ។ នោ ចេ សក្កោតិ, យោ ឱកាសោ អនោវស្សកោ, តត្ថ និក្ខិបិតព្ពំ។ សចេ សព្ពម្បិ ឱវស្សតិ, ឧស្សហន្តេន អន្តោគាមេ ឧបាសកានំ ឃរេ ឋបេតព្ពំ។ សចេ តេបិ ‘‘សង្ឃិកំ នាម, ភន្តេ, ភារិយំ, អគ្គិទាហាទីនំ ភាយាមា’’តិ ន សម្បដិច្ឆន្តិ, អជ្ឈោកាសេ បាសាណានំ ឧបរិ មញ្ចំ ឋបេត្វា សេសំ បុព្ពេ វុត្តនយេនេវ និក្ខិបិត្វា តិណេហិ ច បណ្ណេហិ ច បដិច្ឆាទេតព្ពំ។ យញ្ហិ តត្ថ អង្គមត្តម្បិ អវសិស្សតិ, តំ អញ្ញេសំ តត្ថ អាគតានំ ភិក្ខូនំ ឧបការំ ភវិស្សតីតិ។ ឧបចារន្តិ សព្ពបច្ឆិមសេនាសនតោ ទ្វេ លេឌ្ឌុបាតា។
Neva uddhareyya, na uddharāpeyyāti attanā vā uddharitvā patirūpe ṭhāne na ṭhapeyya, parena vā tathā na kāreyya. Tenāha ‘‘yathā ṭhapita’’ntiādi. Taṃ ṭhapentena ca ‘‘catūsu pāsāṇesū’’tiādinā (pāci. aṭṭha. 116) pubbe vuttanayeneva antogehe anovassake nikkhipitabbaṃ. Sace pana senāsanaṃ ovassati, chadanatthañca tiṇaṃ vā iṭṭhakā vā ānītā honti. Sace ussahati, chādetabbaṃ. No ce sakkoti, yo okāso anovassako, tattha nikkhipitabbaṃ. Sace sabbampi ovassati, ussahantena antogāme upāsakānaṃ ghare ṭhapetabbaṃ. Sace tepi ‘‘saṅghikaṃ nāma, bhante, bhāriyaṃ, aggidāhādīnaṃ bhāyāmā’’ti na sampaṭicchanti, ajjhokāse pāsāṇānaṃ upari mañcaṃ ṭhapetvā sesaṃ pubbe vuttanayeneva nikkhipitvā tiṇehi ca paṇṇehi ca paṭicchādetabbaṃ. Yañhi tattha aṅgamattampi avasissati, taṃ aññesaṃ tattha āgatānaṃ bhikkhūnaṃ upakāraṃ bhavissatīti. Upacāranti sabbapacchimasenāsanato dve leḍḍupātā.
អយមេត្ថ អាបុច្ឆិតព្ពានាបុច្ឆិតព្ពវិនិច្ឆយោ – (បាចិ. អដ្ឋ. ១១៨) យា តាវ ភូមិយំ ទីឃសាលា វា បណ្ណសាលា វា ហោតិ, យំ វា រុក្ខត្ថម្ភេសុ កតគេហំ ឧបចិកានំ ឧដ្ឋានដ្ឋានំ ហោតិ, តតោ បក្កមន្តេន អាបុច្ឆិត្វាវ បក្កមិតព្ពំ។ តស្មិញ្ហិ កតិបយានិ ទិវសានិ អជគ្គិយមានេ វម្មិកាវ សន្តិដ្ឋន្តិ។ យំ បន បាសាណបិដ្ឋិយំ វា បាសាណត្ថម្ភេសុ វា កតសេនាសនំ សិលុច្ចយលេណំ វា សុធាលិត្តសេនាសនំ វា, យត្ថ ឧបចិកាសង្កា នត្ថិ, តតោ បក្កមន្តស្ស អាបុច្ឆិត្វាបិ អនាបុច្ឆិត្វាបិ គន្តុំ វដ្ដតិ។ តេនាហ ‘‘យត្ថ បនា’’តិអាទិ។ សចេ តាទិសេបិ សេនាសនេ ឯកេន បស្សេន ឧបចិកា អារោហន្តិ, អាបុច្ឆិត្វាវ គន្តព្ពំ។ អាបុច្ឆនំ បន វត្តន្តិ អាបុច្ឆនំ គមិកវត្តំ។ ឥទញ្ច ឥតិកត្តព្ពតាទស្សនត្ថំ វុត្តំ, ន បន វត្តភេទទុក្កដន្តិ (សារត្ថ. ដី. បាចិត្តិយ ៣.១១៨) ទស្សនត្ថំ។ កេចិ បន ‘‘ទុក្កដន្តិ ទស្សនត្ថ’’ន្តិ វទន្តិ, តំ ន យុជ្ជតិ វត្តក្ខន្ធកដ្ឋកថាយ ‘‘យំ បាសាណបិដ្ឋិយំ វា បាសាណត្ថម្ភេសុ វា កតសេនាសនំ, យត្ថ ឧបចិកានារោហន្តិ, តំ អនាបុច្ឆន្តស្សាបិ អនាបត្តី’’តិ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៣៦០) វុត្តត្តា។ អាបុច្ឆន្តេន បន ភិក្ខុម្ហិ (បាចិ. អដ្ឋ. ១១៦) សតិ ភិក្ខុ អាបុច្ឆិតព្ពោ, តស្មិំ អសតិ សាមណេរោ, តស្មិំ អសតិ អារាមិកោ, តស្មិម្បិ អសតិ យេន វិហារោ ការាបិតោ, សោ វិហារសាមិកោ, តស្ស វា កុលេ យោ កោចិ អាបុច្ឆិតព្ពោ។
Ayamettha āpucchitabbānāpucchitabbavinicchayo – (pāci. aṭṭha. 118) yā tāva bhūmiyaṃ dīghasālā vā paṇṇasālā vā hoti, yaṃ vā rukkhatthambhesu katagehaṃ upacikānaṃ uṭṭhānaṭṭhānaṃ hoti, tato pakkamantena āpucchitvāva pakkamitabbaṃ. Tasmiñhi katipayāni divasāni ajaggiyamāne vammikāva santiṭṭhanti. Yaṃ pana pāsāṇapiṭṭhiyaṃ vā pāsāṇatthambhesu vā katasenāsanaṃ siluccayaleṇaṃ vā sudhālittasenāsanaṃ vā, yattha upacikāsaṅkā natthi, tato pakkamantassa āpucchitvāpi anāpucchitvāpi gantuṃ vaṭṭati. Tenāha ‘‘yattha panā’’tiādi. Sace tādisepi senāsane ekena passena upacikā ārohanti, āpucchitvāva gantabbaṃ. Āpucchanaṃ pana vattanti āpucchanaṃ gamikavattaṃ. Idañca itikattabbatādassanatthaṃ vuttaṃ, na pana vattabhedadukkaṭanti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.118) dassanatthaṃ. Keci pana ‘‘dukkaṭanti dassanattha’’nti vadanti, taṃ na yujjati vattakkhandhakaṭṭhakathāya ‘‘yaṃ pāsāṇapiṭṭhiyaṃ vā pāsāṇatthambhesu vā katasenāsanaṃ, yattha upacikānārohanti, taṃ anāpucchantassāpi anāpattī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 360) vuttattā. Āpucchantena pana bhikkhumhi (pāci. aṭṭha. 116) sati bhikkhu āpucchitabbo, tasmiṃ asati sāmaṇero, tasmiṃ asati ārāmiko, tasmimpi asati yena vihāro kārāpito, so vihārasāmiko, tassa vā kule yo koci āpucchitabbo.
‘‘ឧបចារេ’’តិ ឯតស្សេវ វិវរណំ ‘‘ពហិ អាសន្នេ’’តិ, វិហារស្ស ពហិ អាសន្នដ្ឋានេតិ អត្ថោ។ ឧបដ្ឋានសាលាយ វាតិ ភោជនសាលាយំ វា។ ទុក្កដមេវាតិ វុត្តប្បការញ្ហិ ទសវិធំ សេយ្យំ អន្តោគព្ភាទិម្ហិ គុត្តដ្ឋានេ បញ្ញបេត្វា គច្ឆន្តស្ស យស្មា សេយ្យាបិ សេនាសនម្បិ ឧបចិកាហិ បលុជ្ជតិ, វម្មិករាសិយេវ ហោតិ, តស្មា បាចិត្តិយំ វុត្តំ។ ពហិ បន ឧបដ្ឋានសាលាទីសុ បញ្ញបេត្វា គច្ឆន្តស្ស សេយ្យាមត្តមេវ នស្សេយ្យ ឋានស្ស អគុត្តតាយ, ន សេនាសនំ, តស្មា ឯត្ថ ទុក្កដំ វុត្តំ។ មញ្ចបីឋំ បន យស្មា ន សក្កា សហសា ឧបចិកាហិ ខាយិតុំ, តស្មា តំ វិហារេបិ សន្ថរិត្វា គច្ឆន្តស្ស ទុក្កដំ វុត្តំ។ វិហារូបចារេ បន តំ វិហារចារិកំ អាហិណ្ឌន្តា ទិស្វាវ បដិសាមេន្តិ។
‘‘Upacāre’’ti etasseva vivaraṇaṃ ‘‘bahi āsanne’’ti, vihārassa bahi āsannaṭṭhāneti attho. Upaṭṭhānasālāya vāti bhojanasālāyaṃ vā. Dukkaṭamevāti vuttappakārañhi dasavidhaṃ seyyaṃ antogabbhādimhi guttaṭṭhāne paññapetvā gacchantassa yasmā seyyāpi senāsanampi upacikāhi palujjati, vammikarāsiyeva hoti, tasmā pācittiyaṃ vuttaṃ. Bahi pana upaṭṭhānasālādīsu paññapetvā gacchantassa seyyāmattameva nasseyya ṭhānassa aguttatāya, na senāsanaṃ, tasmā ettha dukkaṭaṃ vuttaṃ. Mañcapīṭhaṃ pana yasmā na sakkā sahasā upacikāhi khāyituṃ, tasmā taṃ vihārepi santharitvā gacchantassa dukkaṭaṃ vuttaṃ. Vihārūpacāre pana taṃ vihāracārikaṃ āhiṇḍantā disvāva paṭisāmenti.
ឧទ្ធរណានិ កត្វាតិ ឯត្ថ ឧទ្ធរិត្វា គច្ឆន្តេន មញ្ចបីឋកវានំ សព្ពំ អបនេត្វា (បាចិ. អដ្ឋ. ១១៨) សំហរិត្វា ចីវរវំសេ លគ្គេត្វា គន្តព្ពំ។ បច្ឆា អាគន្ត្វា វសនកភិក្ខុនាបិ បុន មញ្ចបីឋំ វា បញ្ញបេត្វា សយិត្វា គច្ឆន្តេន តថេវ កាតព្ពំ។ អន្តោកុដ្ដតោ សេយ្យំ ពហិកុដ្ដេ បញ្ញបេត្វា វសន្តេន គមនកាលេ បុន គហិតដ្ឋានេយេវ បដិសាមេតព្ពំ។ ឧបរិបាសាទតោ ឱរោបេត្វា ហេដ្ឋាបាសាទេ វសន្តស្សាបិ ឯសេវ នយោ។ រត្តិដ្ឋានទិវាដ្ឋានេសុ មញ្ចបីឋំ បញ្ញបេត្វាបិ គមនកាលេ បុន គហិតដ្ឋានេយេវ ឋបេតព្ពំ។ ឧទ្ធរាបេត្វា គមនេបិ ឯសេវ នយោ។ អាបុច្ឆិត្វា គច្ឆន្តេន បន ‘‘ភិក្ខុម្ហិ សតិ ភិក្ខុ អាបុច្ឆិតព្ពោ’’តិអាទិនា (បាចិ. អដ្ឋ. ១១៦) ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ អាបុច្ឆិត្វា គន្តព្ពំ។
Uddharaṇāni katvāti ettha uddharitvā gacchantena mañcapīṭhakavānaṃ sabbaṃ apanetvā (pāci. aṭṭha. 118) saṃharitvā cīvaravaṃse laggetvā gantabbaṃ. Pacchā āgantvā vasanakabhikkhunāpi puna mañcapīṭhaṃ vā paññapetvā sayitvā gacchantena tatheva kātabbaṃ. Antokuṭṭato seyyaṃ bahikuṭṭe paññapetvā vasantena gamanakāle puna gahitaṭṭhāneyeva paṭisāmetabbaṃ. Uparipāsādato oropetvā heṭṭhāpāsāde vasantassāpi eseva nayo. Rattiṭṭhānadivāṭṭhānesu mañcapīṭhaṃ paññapetvāpi gamanakāle puna gahitaṭṭhāneyeva ṭhapetabbaṃ. Uddharāpetvā gamanepi eseva nayo. Āpucchitvā gacchantena pana ‘‘bhikkhumhi sati bhikkhu āpucchitabbo’’tiādinā (pāci. aṭṭha. 116) heṭṭhā vuttanayeneva āpucchitvā gantabbaṃ.
ទុតិយសេនាសនសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
