| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
2. දුතියසුත්‌තන්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
2. Dutiyasuttantaniddesavaṇṇanā
187. පුන අඤ්‌ඤං සුත්‌තන්‌තං නික්‌ඛිපිත්‌වා ඉන්‌ද්‍රියවිධානං නිද්‌දිසිතුකාමො පඤ්‌චිමානි, භික්‌ඛවෙතිආදිකං සුත්‌තන්‌තං දස්‌සෙති. තත්‌ථ යෙ හි කෙචීති අනවසෙසපරියාදානං, හි-කාරො පදපූරණමත්‌තෙ නිපාතො. සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වාති ලොකවොහාරවසෙන වුත්‌තං. සමුදයන්‌ති පච්‌චයං. අත්‌ථඞ්‌ගමන්‌ති උප්‌පන්‌නානං අභාවගමනං, අනුප්‌පන්‌නානං අනුප්‌පාදං වා. අස්‌සාදන්‌ති ආනිසංසං. ආදීනවන්‌ති දොසං. නිස්‌සරණන්‌ති නිග්‌ගමනං. යථාභූතන්‌ති යථාසභාවං. සමණෙසූති සමිතපාපෙසු. සමණසම්‌මතාති න මයා සමණාති සම්‌මතා. ‘‘සම්‌මතා’’ති වත්‌තමානකාලවසෙන වුච්‌චමානෙ සද්‌දලක්‌ඛණවසෙන ‘‘මෙ’’ති එත්‌ථ සාමිවචනමෙව හොති. බ්‍රාහ්‌මණෙසූති බාහිතපාපෙසු. සාමඤ්‌ඤත්‌ථන්‌ති සමණභාවස්‌ස අත්‌ථං. බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤත්‌ථන්‌ති බ්‍රාහ්‌මණභාවස්‌ස අත්‌ථං. ද්‌වයෙනාපි අරහත්‌තඵලමෙව වුත්‌තං. අථ වා සාමඤ්‌ඤත්‌ථන්‌ති හෙට්‌ඨා තීණි ඵලානි. බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤත්‌ථන්‌ති අරහත්‌තඵලං. සාමඤ්‌ඤබ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤන්‌ති හි අරියමග්‌ගොයෙව. දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙති පච්‌චක්‌ඛෙයෙව අත්‌තභාවෙ. සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වාති අත්‌තනායෙව අධිකෙන ඤාණෙන පච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා. උපසම්‌පජ්‌ජාති පාපුණිත්‌වා, නිප්‌ඵාදෙත්‌වා වා.
187. Puna aññaṃ suttantaṃ nikkhipitvā indriyavidhānaṃ niddisitukāmo pañcimāni, bhikkhavetiādikaṃ suttantaṃ dasseti. Tattha yehi kecīti anavasesapariyādānaṃ, hi-kāro padapūraṇamatte nipāto. Samaṇā vā brāhmaṇā vāti lokavohāravasena vuttaṃ. Samudayanti paccayaṃ. Atthaṅgamanti uppannānaṃ abhāvagamanaṃ, anuppannānaṃ anuppādaṃ vā. Assādanti ānisaṃsaṃ. Ādīnavanti dosaṃ. Nissaraṇanti niggamanaṃ. Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ. Samaṇesūti samitapāpesu. Samaṇasammatāti na mayā samaṇāti sammatā. ‘‘Sammatā’’ti vattamānakālavasena vuccamāne saddalakkhaṇavasena ‘‘me’’ti ettha sāmivacanameva hoti. Brāhmaṇesūti bāhitapāpesu. Sāmaññatthanti samaṇabhāvassa atthaṃ. Brahmaññatthanti brāhmaṇabhāvassa atthaṃ. Dvayenāpi arahattaphalameva vuttaṃ. Atha vā sāmaññatthanti heṭṭhā tīṇi phalāni. Brahmaññatthanti arahattaphalaṃ. Sāmaññabrahmaññanti hi ariyamaggoyeva. Diṭṭheva dhammeti paccakkheyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva adhikena ñāṇena paccakkhaṃ katvā. Upasampajjāti pāpuṇitvā, nipphādetvā vā.
188. සුත්‌තන්‌තනිද්‌දෙසෙ පඨමං ඉන්‌ද්‍රියසමුදයාදීනං පභෙදගණනං පුච්‌ඡිත්‌වා පුන පභෙදගණනා විස්‌සජ්‌ජිතා. තත්‌ථ අසීතිසතන්‌ති අසීතිඋත්‌තරං සතං. පණ්‌ඩිතෙහි ‘‘අසීතිසත’’න්‌ති වුත්‌තෙහි ආකාරෙහීති යොජනා.
188. Suttantaniddese paṭhamaṃ indriyasamudayādīnaṃ pabhedagaṇanaṃ pucchitvā puna pabhedagaṇanā vissajjitā. Tattha asītisatanti asītiuttaraṃ sataṃ. Paṇḍitehi ‘‘asītisata’’nti vuttehi ākārehīti yojanā.
පුන පභෙදගණනාපුච්‌ඡාපුබ්‌බඞ්‌ගමෙ ගණනානිද්‌දෙසෙ අධිමොක්‌ඛත්‌ථායාති අධිමුච්‌චනත්‌ථාය සද්‌දහනත්‌ථාය. ආවජ්‌ජනාය සමුදයොති මනොද්‌වාරාවජ්‌ජනචිත්‌තස්‌ස සමුදයො. සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස සමුදයොති සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස පච්‌චයො, සද්‌ධං උප්‌පාදෙස්‌සාමීති පුබ්‌බභාගාවජ්‌ජනං සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස උපනිස්‌සයපච්‌චයො, සද්‌ධින්‌ද්‍රියජවනස්‌ස ආවජ්‌ජනං පඨමස්‌ස ජවනස්‌ස අනන්‌තරපච්‌චයො, දුතියජවනාදීනං උපනිස්‌සයපච්‌චයො. අධිමොක්‌ඛවසෙනාති ඡන්‌දසම්‌පයුත්‌තඅධිමොක්‌ඛවසෙන. ඡන්‌දස්‌ස සමුදයොති පුබ්‌බභාගාවජ්‌ජනපච්‌චයා උප්‌පන්‌නස්‌ස අධිමොක්‌ඛසම්‌පයුත්‌තස්‌ස යෙවාපනකභූතස්‌ස ධම්‌මච්‌ඡන්‌දස්‌ස සමුදයො. සො පන සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස සහජාතඅඤ්‌ඤමඤ්‌ඤනිස්‌සයසම්‌පයුත්‌තඅත්‌ථිඅවිගතවසෙන පච්‌චයො හොති, ඡන්‌දාධිපතිකාලෙ අධිපතිපච්‌චයො ච හොති, සොයෙව දුතියස්‌ස අනන්‌තරසමනන්‌තරඅනන්‌තරූපනිස්‌සයාසෙවනනත්‌ථිවිගතවසෙන පච්‌චයො හොති. ඉමිනාව නයෙන මනසිකාරස්‌සපි යොජනා කාතබ්‌බා. කෙවලඤ්‌හෙත්‌ථ මනසිකාරොති සාරණලක්‌ඛණො යෙවාපනකමනසිකාරො. අධිපතිපච්‌චයතා පනස්‌ස න හොති. සම්‌පයුත්‌තෙසු ඉමෙසං ද්‌වින්‌නංයෙව ගහණං බලවපච්‌චයත්‌තාති වෙදිතබ්‌බං . සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස වසෙනාති භාවනාභිවුද්‌ධියා ඉන්‌ද්‍රියභාවං පත්‌තස්‌ස සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස වසෙන. එකත්‌තුපට්‌ඨානන්‌ති එකාරම්‌මණෙ අචලභාවෙන භුසං ඨානං උපරූපරි සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස පච්‌චයො හොති. සද්‌ධින්‌ද්‍රියෙ වුත්‌තනයෙනෙව සෙසින්‌ද්‍රියානිපි වෙදිතබ්‌බානි. එවමෙකෙකස්‌ස ඉන්‌ද්‍රියස්‌ස චත්‌තාරො චත්‌තාරො සමුදයාති පඤ්‌චන්‌නං ඉන්‌ද්‍රියානං වීසති සමුදයා හොන්‌ති. පුන චතුන්‌නං සමුදයානං එකෙකස්‌මිං සමුදයෙ පඤ්‌ච පඤ්‌ච ඉන්‌ද්‍රියානි යොජෙත්‌වා වීසති සමුදයා වුත්‌තා. පඨමවීසති නානාමග්‌ගවසෙන දට්‌ඨබ්‌බා, දුතියවීසති එකමග්‌ගවසෙන දට්‌ඨබ්‌බාති වදන්‌ති. එවං චත්‌තාලීස ආකාරා හොන්‌ති. අත්‌ථඞ්‌ගමවාරොපි ඉමිනාව නයෙන වෙදිතබ්‌බො. සො පන අත්‌ථඞ්‌ගමො ඉන්‌ද්‍රියභාවනං අනනුයුත්‌තස්‌ස අප්‌පටිලද්‌ධා පටිලාභත්‌ථඞ්‌ගමො, ඉන්‌ද්‍රියභාවනාය පරිහීනස්‌ස පටිලද්‌ධපරිහානි අත්‌ථඞ්‌ගමො, ඵලප්‌පත්‌තස්‌ස පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිඅත්‌ථඞ්‌ගමො. එකත්‌තඅනුපට්‌ඨානන්‌ති එකත්‌තෙ අනුපට්‌ඨානං.
Puna pabhedagaṇanāpucchāpubbaṅgame gaṇanāniddese adhimokkhatthāyāti adhimuccanatthāya saddahanatthāya. Āvajjanāya samudayoti manodvārāvajjanacittassa samudayo. Saddhindriyassa samudayoti saddhindriyassa paccayo, saddhaṃ uppādessāmīti pubbabhāgāvajjanaṃ saddhindriyassa upanissayapaccayo, saddhindriyajavanassa āvajjanaṃ paṭhamassa javanassa anantarapaccayo, dutiyajavanādīnaṃ upanissayapaccayo. Adhimokkhavasenāti chandasampayuttaadhimokkhavasena. Chandassa samudayoti pubbabhāgāvajjanapaccayā uppannassa adhimokkhasampayuttassa yevāpanakabhūtassa dhammacchandassa samudayo. So pana saddhindriyassa sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatavasena paccayo hoti, chandādhipatikāle adhipatipaccayo ca hoti, soyeva dutiyassa anantarasamanantaraanantarūpanissayāsevananatthivigatavasena paccayo hoti. Imināva nayena manasikārassapi yojanā kātabbā. Kevalañhettha manasikāroti sāraṇalakkhaṇo yevāpanakamanasikāro. Adhipatipaccayatā panassa na hoti. Sampayuttesu imesaṃ dvinnaṃyeva gahaṇaṃ balavapaccayattāti veditabbaṃ . Saddhindriyassa vasenāti bhāvanābhivuddhiyā indriyabhāvaṃ pattassa saddhindriyassa vasena. Ekattupaṭṭhānanti ekārammaṇe acalabhāvena bhusaṃ ṭhānaṃ uparūpari saddhindriyassa paccayo hoti. Saddhindriye vuttanayeneva sesindriyānipi veditabbāni. Evamekekassa indriyassa cattāro cattāro samudayāti pañcannaṃ indriyānaṃ vīsati samudayā honti. Puna catunnaṃ samudayānaṃ ekekasmiṃ samudaye pañca pañca indriyāni yojetvā vīsati samudayā vuttā. Paṭhamavīsati nānāmaggavasena daṭṭhabbā, dutiyavīsati ekamaggavasena daṭṭhabbāti vadanti. Evaṃ cattālīsa ākārā honti. Atthaṅgamavāropi imināva nayena veditabbo. So pana atthaṅgamo indriyabhāvanaṃ ananuyuttassa appaṭiladdhā paṭilābhatthaṅgamo, indriyabhāvanāya parihīnassa paṭiladdhaparihāni atthaṅgamo, phalappattassa paṭippassaddhiatthaṅgamo. Ekattaanupaṭṭhānanti ekatte anupaṭṭhānaṃ.
ක. අස්‌සාදනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
Ka. assādaniddesavaṇṇanā
189. අස්‌සාදනිද්‌දෙසෙ අස්‌සද්‌ධියස්‌ස අනුපට්‌ඨානන්‌ති අස්‌සද්‌ධෙ පුග්‌ගලෙ පරිවජ්‌ජයතො සද්‌ධෙ පුග්‌ගලෙ සෙවතො පසාදනීයසුත්‌තන්‌තෙ පච්‌චවෙක්‌ඛතො තත්‌ථ යොනිසොමනසිකාරං බහුලීකරොතො ච අස්‌සද්‌ධියස්‌ස අනුපට්‌ඨානං හොති. අස්‌සද්‌ධියපරිළාහස්‌ස අනුපට්‌ඨානන්‌ති එත්‌ථ අස්‌සද්‌ධස්‌ස සද්‌ධාකථාය පවත්‌තමානාය දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං උප්‌පජ්‌ජති. අයං අස්‌සද්‌ධියපරිළාහො. අධිමොක්‌ඛචරියාය වෙසාරජ්‌ජන්‌ති සද්‌ධාවත්‌ථුවසෙන වා භාවනාය වා වසිප්‌පත්‌තස්‌ස සද්‌ධාපවත්‌තියා විසාරදභාවො හොති. සන්‌තො ච විහාරාධිගමොති සමථස්‌ස වා විපස්‌සනාය වා පටිලාභො. සුඛං සොමනස්‌සන්‌ති එත්‌ථ චෙතසිකසුඛභාවදස්‌සනත්‌ථං සොමනස්‌සවචනං. සද්‌ධින්‌ද්‍රියසමුට්‌ඨිතපණීතරූපඵුට්‌ඨකායස්‌ස කායිකසුඛම්‌පි ලබ්‌භතියෙව. සුඛසොමනස්‌සස්‌ස පධානස්‌සාදත්‌තා ‘‘අයං සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස අස්‌සාදො’’ති විසෙසෙත්‌වා වුත්‌තං. ඉමිනාව නයෙන සෙසින්‌ද්‍රියස්‌සාදාපි යොජෙත්‌වා වෙදිතබ්‌බා.
189. Assādaniddese assaddhiyassa anupaṭṭhānanti assaddhe puggale parivajjayato saddhe puggale sevato pasādanīyasuttante paccavekkhato tattha yonisomanasikāraṃ bahulīkaroto ca assaddhiyassa anupaṭṭhānaṃ hoti. Assaddhiyapariḷāhassa anupaṭṭhānanti ettha assaddhassa saddhākathāya pavattamānāya dukkhaṃ domanassaṃ uppajjati. Ayaṃ assaddhiyapariḷāho. Adhimokkhacariyāya vesārajjanti saddhāvatthuvasena vā bhāvanāya vā vasippattassa saddhāpavattiyā visāradabhāvo hoti. Santo ca vihārādhigamoti samathassa vā vipassanāya vā paṭilābho. Sukhaṃ somanassanti ettha cetasikasukhabhāvadassanatthaṃ somanassavacanaṃ. Saddhindriyasamuṭṭhitapaṇītarūpaphuṭṭhakāyassa kāyikasukhampi labbhatiyeva. Sukhasomanassassa padhānassādattā ‘‘ayaṃ saddhindriyassa assādo’’ti visesetvā vuttaṃ. Imināva nayena sesindriyassādāpi yojetvā veditabbā.
ඛ. ආදීනවනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
Kha. ādīnavaniddesavaṇṇanā
190. ආදීනවනිද්‌දෙසෙ අනිච්‌චට්‌ඨෙනාති සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස අනිච්‌චට්‌ඨෙන. සො අනිච්‌චට්‌ඨො සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස ආදීනවොති වුත්‌තං හොති. ඉතරද්‌වයෙපි එසෙව නයො. ඉමෙ සමුදයත්‌ථඞ්‌ගමස්‌සාදාදීනවා ලොකියඉන්‌ද්‍රියානමෙවාති වෙදිතබ්‌බා.
190. Ādīnavaniddese aniccaṭṭhenāti saddhindriyassa aniccaṭṭhena. So aniccaṭṭho saddhindriyassa ādīnavoti vuttaṃ hoti. Itaradvayepi eseva nayo. Ime samudayatthaṅgamassādādīnavā lokiyaindriyānamevāti veditabbā.
ග. නිස්‌සරණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
Ga. nissaraṇaniddesavaṇṇanā
191. නිස්‌සරණනිද්‌දෙසෙ අධිමොක්‌ඛට්‌ඨෙනාතිආදීසු එකෙකස්‌මිං ඉන්‌ද්‍රියෙ පඤ්‌ච පඤ්‌ච කත්‌වා පඤ්‌චන්‌නං ඉන්‌ද්‍රියානං පඤ්‌චවීසති නිස්‌සරණානි මග්‌ගඵලවසෙන නිද්‌දිට්‌ඨානි. තත්‌ථ තතො පණීතතරසද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස පටිලාභාති තතො විපස්‌සනාක්‌ඛණෙ පවත්‌තසද්‌ධින්‌ද්‍රියතො මග්‌ගක්‌ඛණෙ පණීතතරස්‌ස සද්‌ධින්‌ද්‍රියස්‌ස පටිලාභවසෙන. පුරිමතරසද්‌ධින්‌ද්‍රියා නිස්‌සටං හොතීති තස්‌මිං මග්‌ගක්‌ඛණෙ සද්‌ධින්‌ද්‍රියං පුරිමතරතො විපස්‌සනාක්‌ඛණෙ පවත්‌තසද්‌ධින්‌ද්‍රියතො නික්‌ඛන්‌තං හොති. ඉමිනාව නයෙන ඵලක්‌ඛණෙ සද්‌ධින්‌ද්‍රියම්‌පි උභයත්‌ථ සෙසින්‌ද්‍රියානිපි යොජෙතබ්‌බානි.
191. Nissaraṇaniddese adhimokkhaṭṭhenātiādīsu ekekasmiṃ indriye pañca pañca katvā pañcannaṃ indriyānaṃ pañcavīsati nissaraṇāni maggaphalavasena niddiṭṭhāni. Tattha tato paṇītatarasaddhindriyassa paṭilābhāti tato vipassanākkhaṇe pavattasaddhindriyato maggakkhaṇe paṇītatarassa saddhindriyassa paṭilābhavasena. Purimatarasaddhindriyā nissaṭaṃ hotīti tasmiṃ maggakkhaṇe saddhindriyaṃ purimatarato vipassanākkhaṇe pavattasaddhindriyato nikkhantaṃ hoti. Imināva nayena phalakkhaṇe saddhindriyampi ubhayattha sesindriyānipi yojetabbāni.
192. පුබ්‌බභාගෙ පඤ්‌චහි ඉන්‌ද්‍රියෙහීති පඨමජ්‌ඣානූපචාරෙ පඤ්‌චහි ඉන්‌ද්‍රියෙහි පඨමජ්‌ඣානාදිඅට්‌ඨසමාපත්‌තිවසෙන අට්‌ඨ නිස්‌සරණානි, අනිච්‌චානුපස්‌සනාදිඅට්‌ඨාරසමහාවිපස්‌සනාවසෙන අට්‌ඨාරස නිස්‌සරණානි, සොතාපත්‌තිමග්‌ගාදිවසෙන අට්‌ඨ ලොකුත්‌තරනිස්‌සරණානි. එවං ඣානසමාපත්‌තිමහාවිපස්‌සනාමග්‌ගඵලවසෙන චතුත්‌තිංස නිස්‌සරණානි පුරිමපුරිමසමතික්‌කමතො නිද්‌දිට්‌ඨානි. නෙක්‌ඛම්‌මෙ පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානීතිආදීනි පන සත්‌තතිංස නිස්‌සරණානි පටිපක්‌ඛපහානවසෙන පටිපක්‌ඛතො නිද්‌දිට්‌ඨානි. තත්‌ථ නෙක්‌ඛම්‌මාදීසු සත්‌තසු සත්‌ත නිස්‌සරණානි උපචාරභූමිවසෙන වුත්‌තානි, ඵලානි පන පටිපක්‌ඛපහානාභාවතො න වුත්‌තානි.
192.Pubbabhāgepañcahi indriyehīti paṭhamajjhānūpacāre pañcahi indriyehi paṭhamajjhānādiaṭṭhasamāpattivasena aṭṭha nissaraṇāni, aniccānupassanādiaṭṭhārasamahāvipassanāvasena aṭṭhārasa nissaraṇāni, sotāpattimaggādivasena aṭṭha lokuttaranissaraṇāni. Evaṃ jhānasamāpattimahāvipassanāmaggaphalavasena catuttiṃsa nissaraṇāni purimapurimasamatikkamato niddiṭṭhāni. Nekkhamme pañcindriyānītiādīni pana sattatiṃsa nissaraṇāni paṭipakkhapahānavasena paṭipakkhato niddiṭṭhāni. Tattha nekkhammādīsu sattasu satta nissaraṇāni upacārabhūmivasena vuttāni, phalāni pana paṭipakkhapahānābhāvato na vuttāni.
193. දිට්‌ඨෙකට්‌ඨෙහීති යාව සොතාපත්‌තිමග්‌ගා දිට්‌ඨියා සහ එකස්‌මිං පුග්‌ගලෙ ඨිතාති දිට්‌ඨෙකට්‌ඨා. තෙහි දිට්‌ඨෙකට්‌ඨෙහි. ඔළාරිකෙහීති ථූලෙහි කාමරාගබ්‍යාපාදෙහි. අණුසහගතෙහීති සුඛුමභූතෙහි කාමරාගබ්‍යාපාදෙහියෙව. සබ්‌බකිලෙසෙහීති රූපරාගාදීහි. තෙසු හි පහීනෙසු සබ්‌බකිලෙසා පහීනා හොන්‌ති, තස්‌මා ‘‘සබ්‌බකිලෙසෙහී’’ති වුත්‌තං. අවුත්‌තත්‌ථානි පනෙත්‌ථ පදානි හෙට්‌ඨා වුත්‌තත්‌ථානෙවාති. සබ්‌බෙසඤ්‌ඤෙව ඛීණාසවානං තත්‌ථ තත්‌ථ පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානීති ‘‘අධිමොක්‌ඛට්‌ඨෙනා’’තිආදීසු පුබ්‌බෙ වුත්‌තෙසු ඨානෙසු තස්‌මිං තස්‌මිං ඨානෙ පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි බුද්‌ධපච්‌චෙකබුද්‌ධසාවකානං ඛීණාසවානං යථායොගං තතො තතො නිස්‌සටානි හොන්‌ති. ඉමස්‌මිං වාරෙ පඨමං වුත්‌තනයා එව යථායොගං ඛීණාසවවසෙන වුත්‌තා.
193.Diṭṭhekaṭṭhehīti yāva sotāpattimaggā diṭṭhiyā saha ekasmiṃ puggale ṭhitāti diṭṭhekaṭṭhā. Tehi diṭṭhekaṭṭhehi. Oḷārikehīti thūlehi kāmarāgabyāpādehi. Aṇusahagatehīti sukhumabhūtehi kāmarāgabyāpādehiyeva. Sabbakilesehīti rūparāgādīhi. Tesu hi pahīnesu sabbakilesā pahīnā honti, tasmā ‘‘sabbakilesehī’’ti vuttaṃ. Avuttatthāni panettha padāni heṭṭhā vuttatthānevāti. Sabbesaññeva khīṇāsavānaṃ tattha tattha pañcindriyānīti ‘‘adhimokkhaṭṭhenā’’tiādīsu pubbe vuttesu ṭhānesu tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne pañcindriyāni buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ khīṇāsavānaṃ yathāyogaṃ tato tato nissaṭāni honti. Imasmiṃ vāre paṭhamaṃ vuttanayā eva yathāyogaṃ khīṇāsavavasena vuttā.
කථං පනෙතානි නිස්‌සරණානි අසීතිසතං හොන්‌තීති? වුච්‌චතෙ – මග්‌ගඵලවසෙන වුත්‌තානි පඤ්‌චවීසති, සමතික්‌කමවසෙන වුත්‌තානි චතුත්‌තිංස, පටිපක්‌ඛවසෙන වුත්‌තානි සත්‌තතිංසාති පඨමවාරෙ සබ්‌බානි ඡන්‌නවුති නිස්‌සරණානි හොන්‌ති, එතානියෙව දුතියවාරෙ ඛීණාසවානං වසෙන ද්‌වාදසසු අපනීතෙසු චතුරාසීති හොන්‌ති. ඉති පුරිමානි ඡන්‌නවුති, ඉමානි ච චතුරාසීතීති අසීතිසතං හොන්‌ති. කතමානි පන ද්‌වාදස ඛීණාසවානං අපනෙතබ්‌බානි? සමතික්‌කමතො වුත්‌තෙසු මග්‌ගඵලවසෙන වුත්‌තානි අට්‌ඨ නිස්‌සරණානි, පටිපක්‌ඛතො වුත්‌තෙසු මග්‌ගවසෙන වුත්‌තානි චත්‌තාරීති ඉමානි ද්‌වාදස අපනෙතබ්‌බානි. අරහත්‌තඵලවසෙන වුත්‌තානි කස්‌මා අපනෙතබ්‌බානීති චෙ? සබ්‌බපඨමං වුත්‌තානං පඤ්‌චවීසතියා නිස්‌සරණානං මග්‌ගඵලවසෙනෙව ලබ්‌භනතො. අරහත්‌තඵලවසෙන නිස්‌සරණානි වුත්‌තානෙව හොන්‌ති . හෙට්‌ඨිමං හෙට්‌ඨිමං පන ඵලසමාපත්‌තිං උපරිමා උපරිමා න සමාපජ්‌ජන්‌තියෙවාති හෙට්‌ඨා තීණිපි ඵලානි න ලබ්‌භන්‌තියෙව. ඣානසමාපත්‌තිවිපස්‌සනානෙක්‌ඛම්‌මාදීනි ච කිරියාවසෙන ලබ්‌භන්‌ති. පඤ්‌චපි චෙතානි ඉන්‌ද්‍රියානි පුබ්‌බමෙව පටිපක්‌ඛානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධත්‌තා පටිපක්‌ඛතො නිස්‌සටානෙව හොන්‌තීති.
Kathaṃ panetāni nissaraṇāni asītisataṃ hontīti? Vuccate – maggaphalavasena vuttāni pañcavīsati, samatikkamavasena vuttāni catuttiṃsa, paṭipakkhavasena vuttāni sattatiṃsāti paṭhamavāre sabbāni channavuti nissaraṇāni honti, etāniyeva dutiyavāre khīṇāsavānaṃ vasena dvādasasu apanītesu caturāsīti honti. Iti purimāni channavuti, imāni ca caturāsītīti asītisataṃ honti. Katamāni pana dvādasa khīṇāsavānaṃ apanetabbāni? Samatikkamato vuttesu maggaphalavasena vuttāni aṭṭha nissaraṇāni, paṭipakkhato vuttesu maggavasena vuttāni cattārīti imāni dvādasa apanetabbāni. Arahattaphalavasena vuttāni kasmā apanetabbānīti ce? Sabbapaṭhamaṃ vuttānaṃ pañcavīsatiyā nissaraṇānaṃ maggaphalavaseneva labbhanato. Arahattaphalavasena nissaraṇāni vuttāneva honti . Heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ pana phalasamāpattiṃ uparimā uparimā na samāpajjantiyevāti heṭṭhā tīṇipi phalāni na labbhantiyeva. Jhānasamāpattivipassanānekkhammādīni ca kiriyāvasena labbhanti. Pañcapi cetāni indriyāni pubbameva paṭipakkhānaṃ paṭippassaddhattā paṭipakkhato nissaṭāneva hontīti.
දුතියසුත්‌තන්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dutiyasuttantaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 2. දුතියසුත්‌තන්‌තනිද්‌දෙසො • 2. Dutiyasuttantaniddeso
