| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੨. ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
2. Dutiyasuttantaniddesavaṇṇanā
੧੮੭. ਪੁਨ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਧਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਕਾਮੋ ਪਞ੍ਚਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਹਿ ਕੇਚੀਤਿ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ, ਹਿ-ਕਾਰੋ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾਤਿ ਲੋਕવੋਹਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮੁਦਯਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਂ। ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਅਭਾવਗਮਨਂ, ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਂ વਾ। ਅਸ੍ਸਾਦਨ੍ਤਿ ਆਨਿਸਂਸਂ। ਆਦੀਨવਨ੍ਤਿ ਦੋਸਂ। ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ਨਿਗ੍ਗਮਨਂ। ਯਥਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾਸਭਾવਂ। ਸਮਣੇਸੂਤਿ ਸਮਿਤਪਾਪੇਸੁ। ਸਮਣਸਮ੍ਮਤਾਤਿ ਨ ਮਯਾ ਸਮਣਾਤਿ ਸਮ੍ਮਤਾ। ‘‘ਸਮ੍ਮਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਮਾਨਕਾਲવਸੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਸਦ੍ਦਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ‘‘ਮੇ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਮਿવਚਨਮੇવ ਹੋਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੂਤਿ ਬਾਹਿਤਪਾਪੇਸੁ। ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਮਣਭਾવਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਞ੍ਞਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਭਾવਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ। ਦ੍વਯੇਨਾਪਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਤੀਣਿ ਫਲਾਨਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਞ੍ਞਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ। ਸਾਮਞ੍ਞਬ੍ਰਹ੍ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਹਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋਯੇવ। ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖੇਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾਯੇવ ਅਧਿਕੇਨ ਞਾਣੇਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਤ੍વਾ। ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜਾਤਿ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤ੍વਾ વਾ।
187. Puna aññaṃ suttantaṃ nikkhipitvā indriyavidhānaṃ niddisitukāmo pañcimāni, bhikkhavetiādikaṃ suttantaṃ dasseti. Tattha yehi kecīti anavasesapariyādānaṃ, hi-kāro padapūraṇamatte nipāto. Samaṇā vā brāhmaṇā vāti lokavohāravasena vuttaṃ. Samudayanti paccayaṃ. Atthaṅgamanti uppannānaṃ abhāvagamanaṃ, anuppannānaṃ anuppādaṃ vā. Assādanti ānisaṃsaṃ. Ādīnavanti dosaṃ. Nissaraṇanti niggamanaṃ. Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ. Samaṇesūti samitapāpesu. Samaṇasammatāti na mayā samaṇāti sammatā. ‘‘Sammatā’’ti vattamānakālavasena vuccamāne saddalakkhaṇavasena ‘‘me’’ti ettha sāmivacanameva hoti. Brāhmaṇesūti bāhitapāpesu. Sāmaññatthanti samaṇabhāvassa atthaṃ. Brahmaññatthanti brāhmaṇabhāvassa atthaṃ. Dvayenāpi arahattaphalameva vuttaṃ. Atha vā sāmaññatthanti heṭṭhā tīṇi phalāni. Brahmaññatthanti arahattaphalaṃ. Sāmaññabrahmaññanti hi ariyamaggoyeva. Diṭṭheva dhammeti paccakkheyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva adhikena ñāṇena paccakkhaṃ katvā. Upasampajjāti pāpuṇitvā, nipphādetvā vā.
੧੮੮. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਠਮਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮੁਦਯਾਦੀਨਂ ਪਭੇਦਗਣਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਭੇਦਗਣਨਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਸੀਤਿਸਤਨ੍ਤਿ ਅਸੀਤਿਉਤ੍ਤਰਂ ਸਤਂ। ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ‘‘ਅਸੀਤਿਸਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
188. Suttantaniddese paṭhamaṃ indriyasamudayādīnaṃ pabhedagaṇanaṃ pucchitvā puna pabhedagaṇanā vissajjitā. Tattha asītisatanti asītiuttaraṃ sataṃ. Paṇḍitehi ‘‘asītisata’’nti vuttehi ākārehīti yojanā.
ਪੁਨ ਪਭੇਦਗਣਨਾਪੁਚ੍ਛਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੇ ਗਣਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਤ੍ਥਾਯ ਸਦ੍ਦਹਨਤ੍ਥਾਯ। ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਸਮੁਦਯੋਤਿ ਮਨੋਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ। ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋਤਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਦ੍ਧਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾવਜ੍ਜਨਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜવਨਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨਂ ਪਠਮਸ੍ਸ ਜવਨਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ, ਦੁਤਿਯਜવਨਾਦੀਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ। ਅਧਿਮੋਕ੍ਖવਸੇਨਾਤਿ ਛਨ੍ਦਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਧਿਮੋਕ੍ਖવਸੇਨ। ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾવਜ੍ਜਨਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯੇવਾਪਨਕਭੂਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ। ਸੋ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤਿਕਾਲੇ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਸੋਯੇવ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾਸੇવਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਕੇવਲਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਮਨਸਿਕਾਰੋਤਿ ਸਾਰਣਲਕ੍ਖਣੋ ਯੇવਾਪਨਕਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਤਾ ਪਨਸ੍ਸ ਨ ਹੋਤਿ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂਯੇવ ਗਹਣਂ ਬਲવਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ । ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ વਸੇਨਾਤਿ ਭਾવਨਾਭਿવੁਦ੍ਧਿਯਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ વਸੇਨ। ਏਕਤ੍ਤੁਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਕਾਰਮ੍ਮਣੇ ਅਚਲਭਾવੇਨ ਭੁਸਂ ਠਾਨਂ ਉਪਰੂਪਰਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸੇਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏવਮੇਕੇਕਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮੁਦਯਾਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વੀਸਤਿ ਸਮੁਦਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪੁਨ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਮੁਦਯਾਨਂ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਸਮੁਦਯੇ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ વੀਸਤਿ ਸਮੁਦਯਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਠਮવੀਸਤਿ ਨਾਨਾਮਗ੍ਗવਸੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ, ਦੁਤਿਯવੀਸਤਿ ਏਕਮਗ੍ਗવਸੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਆਕਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮવਾਰੋਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਪਨ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨਂ ਅਨਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਙ੍ਗਮੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨਾਯ ਪਰਿਹੀਨਸ੍ਸ ਪਟਿਲਦ੍ਧਪਰਿਹਾਨਿ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮੋ, ਫਲਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮੋ। ਏਕਤ੍ਤਅਨੁਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਕਤ੍ਤੇ ਅਨੁਪਟ੍ਠਾਨਂ।
Puna pabhedagaṇanāpucchāpubbaṅgame gaṇanāniddese adhimokkhatthāyāti adhimuccanatthāya saddahanatthāya. Āvajjanāya samudayoti manodvārāvajjanacittassa samudayo. Saddhindriyassa samudayoti saddhindriyassa paccayo, saddhaṃ uppādessāmīti pubbabhāgāvajjanaṃ saddhindriyassa upanissayapaccayo, saddhindriyajavanassa āvajjanaṃ paṭhamassa javanassa anantarapaccayo, dutiyajavanādīnaṃ upanissayapaccayo. Adhimokkhavasenāti chandasampayuttaadhimokkhavasena. Chandassa samudayoti pubbabhāgāvajjanapaccayā uppannassa adhimokkhasampayuttassa yevāpanakabhūtassa dhammacchandassa samudayo. So pana saddhindriyassa sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatavasena paccayo hoti, chandādhipatikāle adhipatipaccayo ca hoti, soyeva dutiyassa anantarasamanantaraanantarūpanissayāsevananatthivigatavasena paccayo hoti. Imināva nayena manasikārassapi yojanā kātabbā. Kevalañhettha manasikāroti sāraṇalakkhaṇo yevāpanakamanasikāro. Adhipatipaccayatā panassa na hoti. Sampayuttesu imesaṃ dvinnaṃyeva gahaṇaṃ balavapaccayattāti veditabbaṃ . Saddhindriyassa vasenāti bhāvanābhivuddhiyā indriyabhāvaṃ pattassa saddhindriyassa vasena. Ekattupaṭṭhānanti ekārammaṇe acalabhāvena bhusaṃ ṭhānaṃ uparūpari saddhindriyassa paccayo hoti. Saddhindriye vuttanayeneva sesindriyānipi veditabbāni. Evamekekassa indriyassa cattāro cattāro samudayāti pañcannaṃ indriyānaṃ vīsati samudayā honti. Puna catunnaṃ samudayānaṃ ekekasmiṃ samudaye pañca pañca indriyāni yojetvā vīsati samudayā vuttā. Paṭhamavīsati nānāmaggavasena daṭṭhabbā, dutiyavīsati ekamaggavasena daṭṭhabbāti vadanti. Evaṃ cattālīsa ākārā honti. Atthaṅgamavāropi imināva nayena veditabbo. So pana atthaṅgamo indriyabhāvanaṃ ananuyuttassa appaṭiladdhā paṭilābhatthaṅgamo, indriyabhāvanāya parihīnassa paṭiladdhaparihāni atthaṅgamo, phalappattassa paṭippassaddhiatthaṅgamo. Ekattaanupaṭṭhānanti ekatte anupaṭṭhānaṃ.
ਕ. ਅਸ੍ਸਾਦਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Ka. assādaniddesavaṇṇanā
੧੮੯. ਅਸ੍ਸਾਦਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਸ੍ਸ ਅਨੁਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਰਿવਜ੍ਜਯਤੋ ਸਦ੍ਧੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਸੇવਤੋ ਪਸਾਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੋ ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਂ ਬਹੁਲੀਕਰੋਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਸ੍ਸ ਅਨੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਪਰਿਲ਼ਾਹਸ੍ਸ ਅਨੁਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਕਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਪਰਿਲ਼ਾਹੋ। ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਚਰਿਯਾਯ વੇਸਾਰਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਾવਤ੍ਥੁવਸੇਨ વਾ ਭਾવਨਾਯ વਾ વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਪવਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸਾਰਦਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਸਨ੍ਤੋ ਚ વਿਹਾਰਾਧਿਗਮੋਤਿ ਸਮਥਸ੍ਸ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਾ ਪਟਿਲਾਭੋ। ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚੇਤਸਿਕਸੁਖਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸવਚਨਂ। ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮੁਟ੍ਠਿਤਪਣੀਤਰੂਪਫੁਟ੍ਠਕਾਯਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕਸੁਖਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿਯੇવ। ਸੁਖਸੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਪਧਾਨਸ੍ਸਾਦਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਯਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਾਦੋ’’ਤਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਸੇਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸਾਦਾਪਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
189. Assādaniddese assaddhiyassa anupaṭṭhānanti assaddhe puggale parivajjayato saddhe puggale sevato pasādanīyasuttante paccavekkhato tattha yonisomanasikāraṃ bahulīkaroto ca assaddhiyassa anupaṭṭhānaṃ hoti. Assaddhiyapariḷāhassa anupaṭṭhānanti ettha assaddhassa saddhākathāya pavattamānāya dukkhaṃ domanassaṃ uppajjati. Ayaṃ assaddhiyapariḷāho. Adhimokkhacariyāya vesārajjanti saddhāvatthuvasena vā bhāvanāya vā vasippattassa saddhāpavattiyā visāradabhāvo hoti. Santo ca vihārādhigamoti samathassa vā vipassanāya vā paṭilābho. Sukhaṃ somanassanti ettha cetasikasukhabhāvadassanatthaṃ somanassavacanaṃ. Saddhindriyasamuṭṭhitapaṇītarūpaphuṭṭhakāyassa kāyikasukhampi labbhatiyeva. Sukhasomanassassa padhānassādattā ‘‘ayaṃ saddhindriyassa assādo’’ti visesetvā vuttaṃ. Imināva nayena sesindriyassādāpi yojetvā veditabbā.
ਖ. ਆਦੀਨવਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Kha. ādīnavaniddesavaṇṇanā
੧੯੦. ਆਦੀਨવਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਨਿਚ੍ਚਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਟ੍ਠੇਨ। ਸੋ ਅਨਿਚ੍ਚਟ੍ਠੋ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਆਦੀਨવੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਤਰਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਮੇ ਸਮੁਦਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨવਾ ਲੋਕਿਯਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
190. Ādīnavaniddese aniccaṭṭhenāti saddhindriyassa aniccaṭṭhena. So aniccaṭṭho saddhindriyassa ādīnavoti vuttaṃ hoti. Itaradvayepi eseva nayo. Ime samudayatthaṅgamassādādīnavā lokiyaindriyānamevāti veditabbā.
ਗ. ਨਿਸ੍ਸਰਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Ga. nissaraṇaniddesavaṇṇanā
੧੯੧. ਨਿਸ੍ਸਰਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਟ੍ਠੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਮਗ੍ਗਫਲવਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤੋ ਪਣੀਤਤਰਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪਟਿਲਾਭਾਤਿ ਤਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਪਣੀਤਤਰਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ। ਪੁਰਿਮਤਰਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਨਿਸ੍ਸਟਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪੁਰਿਮਤਰਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮ੍ਪਿ ਉਭਯਤ੍ਥ ਸੇਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ।
191. Nissaraṇaniddese adhimokkhaṭṭhenātiādīsu ekekasmiṃ indriye pañca pañca katvā pañcannaṃ indriyānaṃ pañcavīsati nissaraṇāni maggaphalavasena niddiṭṭhāni. Tattha tato paṇītatarasaddhindriyassa paṭilābhāti tato vipassanākkhaṇe pavattasaddhindriyato maggakkhaṇe paṇītatarassa saddhindriyassa paṭilābhavasena. Purimatarasaddhindriyā nissaṭaṃ hotīti tasmiṃ maggakkhaṇe saddhindriyaṃ purimatarato vipassanākkhaṇe pavattasaddhindriyato nikkhantaṃ hoti. Imināva nayena phalakkhaṇe saddhindriyampi ubhayattha sesindriyānipi yojetabbāni.
੧੯੨. ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਞ੍ਚਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹੀਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨੂਪਚਾਰੇ ਪਞ੍ਚਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦਿਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਟ੍ਠ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ, ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਅਟ੍ਠਾਰਸਮਹਾવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਅਟ੍ਠ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ। ਏવਂ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਮਹਾવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲવਸੇਨ ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਸਮਤਿਕ੍ਕਮਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿਆਦੀਨਿ ਪਨ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਪਹਾਨવਸੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਸਤ੍ਤ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਉਪਚਾਰਭੂਮਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਫਲਾਨਿ ਪਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਪਹਾਨਾਭਾવਤੋ ਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
192.Pubbabhāgepañcahi indriyehīti paṭhamajjhānūpacāre pañcahi indriyehi paṭhamajjhānādiaṭṭhasamāpattivasena aṭṭha nissaraṇāni, aniccānupassanādiaṭṭhārasamahāvipassanāvasena aṭṭhārasa nissaraṇāni, sotāpattimaggādivasena aṭṭha lokuttaranissaraṇāni. Evaṃ jhānasamāpattimahāvipassanāmaggaphalavasena catuttiṃsa nissaraṇāni purimapurimasamatikkamato niddiṭṭhāni. Nekkhamme pañcindriyānītiādīni pana sattatiṃsa nissaraṇāni paṭipakkhapahānavasena paṭipakkhato niddiṭṭhāni. Tattha nekkhammādīsu sattasu satta nissaraṇāni upacārabhūmivasena vuttāni, phalāni pana paṭipakkhapahānābhāvato na vuttāni.
੧੯੩. ਦਿਟ੍ਠੇਕਟ੍ਠੇਹੀਤਿ ਯਾવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਹ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਠਿਤਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇਕਟ੍ਠਾ। ਤੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠੇਕਟ੍ਠੇਹਿ। ਓਲ਼ਾਰਿਕੇਹੀਤਿ ਥੂਲੇਹਿ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦੇਹਿ। ਅਣੁਸਹਗਤੇਹੀਤਿ ਸੁਖੁਮਭੂਤੇਹਿ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦੇਹਿਯੇવ। ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹੀਤਿ ਰੂਪਰਾਗਾਦੀਹਿ। ਤੇਸੁ ਹਿ ਪਹੀਨੇਸੁ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਦਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવਾਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਞੇવ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ ‘‘ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾਨਂ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਯਥਾਯੋਗਂ ਤਤੋ ਤਤੋ ਨਿਸ੍ਸਟਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਨਯਾ ਏવ ਯਥਾਯੋਗਂ ਖੀਣਾਸવવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ।
193.Diṭṭhekaṭṭhehīti yāva sotāpattimaggā diṭṭhiyā saha ekasmiṃ puggale ṭhitāti diṭṭhekaṭṭhā. Tehi diṭṭhekaṭṭhehi. Oḷārikehīti thūlehi kāmarāgabyāpādehi. Aṇusahagatehīti sukhumabhūtehi kāmarāgabyāpādehiyeva. Sabbakilesehīti rūparāgādīhi. Tesu hi pahīnesu sabbakilesā pahīnā honti, tasmā ‘‘sabbakilesehī’’ti vuttaṃ. Avuttatthāni panettha padāni heṭṭhā vuttatthānevāti. Sabbesaññeva khīṇāsavānaṃ tattha tattha pañcindriyānīti ‘‘adhimokkhaṭṭhenā’’tiādīsu pubbe vuttesu ṭhānesu tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne pañcindriyāni buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ khīṇāsavānaṃ yathāyogaṃ tato tato nissaṭāni honti. Imasmiṃ vāre paṭhamaṃ vuttanayā eva yathāyogaṃ khīṇāsavavasena vuttā.
ਕਥਂ ਪਨੇਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਅਸੀਤਿਸਤਂ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਮਗ੍ਗਫਲવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ, ਸਮਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸ, ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਾਤਿ ਪਠਮવਾਰੇ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਛਨ੍ਨવੁਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਤਾਨਿਯੇવ ਦੁਤਿਯવਾਰੇ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ વਸੇਨ ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਅਪਨੀਤੇਸੁ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਛਨ੍ਨવੁਤਿ, ਇਮਾਨਿ ਚ ਚਤੁਰਾਸੀਤੀਤਿ ਅਸੀਤਿਸਤਂ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਪਨ ਦ੍વਾਦਸ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬਾਨਿ? ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਤੋ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਮਗ੍ਗਫਲવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ, ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਮਗ੍ਗવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਸ੍ਮਾ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਚੇ? ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯਾ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਂ ਮਗ੍ਗਫਲવਸੇਨੇવ ਲਬ੍ਭਨਤੋ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਸੇਨ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ । ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਪਨ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਉਪਰਿਮਾ ਉਪਰਿਮਾ ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਤੀਣਿਪਿ ਫਲਾਨਿ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਚ ਕਿਰਿਯਾવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਚਪਿ ਚੇਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬਮੇવ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਨਿਸ੍ਸਟਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ।
Kathaṃ panetāni nissaraṇāni asītisataṃ hontīti? Vuccate – maggaphalavasena vuttāni pañcavīsati, samatikkamavasena vuttāni catuttiṃsa, paṭipakkhavasena vuttāni sattatiṃsāti paṭhamavāre sabbāni channavuti nissaraṇāni honti, etāniyeva dutiyavāre khīṇāsavānaṃ vasena dvādasasu apanītesu caturāsīti honti. Iti purimāni channavuti, imāni ca caturāsītīti asītisataṃ honti. Katamāni pana dvādasa khīṇāsavānaṃ apanetabbāni? Samatikkamato vuttesu maggaphalavasena vuttāni aṭṭha nissaraṇāni, paṭipakkhato vuttesu maggavasena vuttāni cattārīti imāni dvādasa apanetabbāni. Arahattaphalavasena vuttāni kasmā apanetabbānīti ce? Sabbapaṭhamaṃ vuttānaṃ pañcavīsatiyā nissaraṇānaṃ maggaphalavaseneva labbhanato. Arahattaphalavasena nissaraṇāni vuttāneva honti . Heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ pana phalasamāpattiṃ uparimā uparimā na samāpajjantiyevāti heṭṭhā tīṇipi phalāni na labbhantiyeva. Jhānasamāpattivipassanānekkhammādīni ca kiriyāvasena labbhanti. Pañcapi cetāni indriyāni pubbameva paṭipakkhānaṃ paṭippassaddhattā paṭipakkhato nissaṭāneva hontīti.
ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dutiyasuttantaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੨. ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 2. Dutiyasuttantaniddeso
