Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය • Aṅguttaranikāya |
2. දුතියඋග්ගසුත්තං
2. Dutiyauggasuttaṃ
22. එකං සමයං භගවා වජ්ජීසු විහරති හත්ථිගාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං උග්ගං ගහපතිං හත්ථිගාමකං ධාරෙථා’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.
22. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vajjīsu viharati hatthigāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘aṭṭhahi, bhikkhave, acchariyehi abbhutehi dhammehi samannāgataṃ uggaṃ gahapatiṃ hatthigāmakaṃ dhārethā’’ti. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන උග්ගස්ස ගහපතිනො හත්ථිගාමකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො යෙන සො භික්ඛු තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං භික්ඛුං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො උග්ගං ගහපතිං හත්ථිගාමකං සො භික්ඛු එතදවොච – ‘‘අට්ඨහි ඛො ත්වං, ගහපති, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො. කතමෙ තෙ, ගහපති, අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙහි ත්වං සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’’ති?
Atha kho aññataro bhikkhu pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena uggassa gahapatino hatthigāmakassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho uggo gahapati hatthigāmako yena so bhikkhu tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho uggaṃ gahapatiṃ hatthigāmakaṃ so bhikkhu etadavoca – ‘‘aṭṭhahi kho tvaṃ, gahapati, acchariyehi abbhutehi dhammehi samannāgato bhagavatā byākato. Katame te, gahapati, aṭṭha acchariyā abbhutā dhammā, yehi tvaṃ samannāgato bhagavatā byākato’’ti?
‘‘න ඛො අහං, භන්තෙ, ජානාමි – කතමෙහි අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතොති. අපි ච, භන්තෙ, යෙ මෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා සංවිජ්ජන්ති, තං සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, ගහපතී’’ති ඛො සො භික්ඛු උග්ගස්ස ගහපතිනො හත්ථිගාමකස්ස පච්චස්සොසි. උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො එතදවොච – ‘‘යදාහං, භන්තෙ, නාගවනෙ පරිචරන්තො භගවන්තං පඨමං දූරතොව අද්දසං; සහ දස්සනෙනෙව මෙ, භන්තෙ, භගවතො චිත්තං පසීදි, සුරාමදො ච පහීයි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.
‘‘Na kho ahaṃ, bhante, jānāmi – katamehi aṭṭhahi acchariyehi abbhutehi dhammehi samannāgato bhagavatā byākatoti. Api ca, bhante, ye me aṭṭha acchariyā abbhutā dhammā saṃvijjanti, taṃ suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, gahapatī’’ti kho so bhikkhu uggassa gahapatino hatthigāmakassa paccassosi. Uggo gahapati hatthigāmako etadavoca – ‘‘yadāhaṃ, bhante, nāgavane paricaranto bhagavantaṃ paṭhamaṃ dūratova addasaṃ; saha dassaneneva me, bhante, bhagavato cittaṃ pasīdi, surāmado ca pahīyi. Ayaṃ kho me, bhante, paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati.
‘‘සො ඛො අහං, භන්තෙ, පසන්නචිත්තො භගවන්තං පයිරුපාසිං. තස්ස මෙ භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං; කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා මං භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තං මුදුචිත්තං විනීවරණචිත්තං උදග්ගචිත්තං පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය; එවමෙවං ඛො මෙ තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – ‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්ම’න්ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ, දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ තත්ථෙව බුද්ධඤ්ච ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච සරණං අගමාසිං, බ්රහ්මචරියපඤ්චමානි ච සික්ඛාපදානි සමාදියිං. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, දුතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.
‘‘So kho ahaṃ, bhante, pasannacitto bhagavantaṃ payirupāsiṃ. Tassa me bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā maṃ bhagavā aññāsi kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi – dukkhaṃ, samudayaṃ, nirodhaṃ, maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya; evamevaṃ kho me tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti. So kho ahaṃ, bhante, diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane tattheva buddhañca dhammañca saṅghañca saraṇaṃ agamāsiṃ, brahmacariyapañcamāni ca sikkhāpadāni samādiyiṃ. Ayaṃ kho me, bhante, dutiyo acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati.
‘‘තස්ස මය්හං, භන්තෙ, චතස්සො කොමාරියො පජාපතියො අහෙසුං. අථ ඛ්වාහං, භන්තෙ, යෙන තා පජාපතියො තෙනුපසඞ්කමිං; උපසඞ්කමිත්වා තා පජාපතියො එතදවචං – ‘මයා ඛො, භගිනියො, බ්රහ්මචරියපඤ්චමානි සික්ඛාපදානි සමාදින්නානි. යා ඉච්ඡති සා ඉධෙව භොගෙ ච භුඤ්ජතු පුඤ්ඤානි ච කරොතු, සකානි වා ඤාතිකුලානි ගච්ඡතු. හොති වා පන පුරිසාධිප්පායො, කස්ස වො දම්මී’ති? එවං වුත්තෙ සා, භන්තෙ, ජෙට්ඨා පජාපති මං එතදවොච – ‘ඉත්ථන්නාමස්ස මං, අය්යපුත්ත, පුරිසස්ස දෙහී’ති. අථ ඛො අහං, භන්තෙ, තං පුරිසං පක්කොසාපෙත්වා වාමෙන හත්ථෙන පජාපතිං ගහෙත්වා දක්ඛිණෙන හත්ථෙන භිඞ්ගාරං ගහෙත්වා තස්ස පුරිසස්ස ඔණොජෙසිං. කොමාරිං ඛො පනාහං, භන්තෙ, දාරං පරිච්චජන්තො නාභිජානාමි චිත්තස්ස අඤ්ඤථත්තං. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, තතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.
‘‘Tassa mayhaṃ, bhante, catasso komāriyo pajāpatiyo ahesuṃ. Atha khvāhaṃ, bhante, yena tā pajāpatiyo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā tā pajāpatiyo etadavacaṃ – ‘mayā kho, bhaginiyo, brahmacariyapañcamāni sikkhāpadāni samādinnāni. Yā icchati sā idheva bhoge ca bhuñjatu puññāni ca karotu, sakāni vā ñātikulāni gacchatu. Hoti vā pana purisādhippāyo, kassa vo dammī’ti? Evaṃ vutte sā, bhante, jeṭṭhā pajāpati maṃ etadavoca – ‘itthannāmassa maṃ, ayyaputta, purisassa dehī’ti. Atha kho ahaṃ, bhante, taṃ purisaṃ pakkosāpetvā vāmena hatthena pajāpatiṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena bhiṅgāraṃ gahetvā tassa purisassa oṇojesiṃ. Komāriṃ kho panāhaṃ, bhante, dāraṃ pariccajanto nābhijānāmi cittassa aññathattaṃ. Ayaṃ kho me, bhante, tatiyo acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati.
‘‘සංවිජ්ජන්ති ඛො පන මෙ, භන්තෙ, කුලෙ භොගා. තෙ ච ඛො අප්පටිවිභත්තා සීලවන්තෙහි කල්යාණධම්මෙහි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, චතුත්ථො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.
‘‘Saṃvijjanti kho pana me, bhante, kule bhogā. Te ca kho appaṭivibhattā sīlavantehi kalyāṇadhammehi. Ayaṃ kho me, bhante, catuttho acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati.
‘‘යං ඛො පනාහං, භන්තෙ, භික්ඛුං පයිරුපාසාමි; සක්කච්චංයෙව පයිරුපාසාමි, නො අසක්කච්චං. සො චෙ මෙ ආයස්මා ධම්මං දෙසෙති; සක්කච්චංයෙව සුණොමි, නො අසක්කච්චං. නො චෙ මෙ සො ආයස්මා ධම්මං දෙසෙති, අහමස්ස ධම්මං දෙසෙමි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඤ්චමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.
‘‘Yaṃ kho panāhaṃ, bhante, bhikkhuṃ payirupāsāmi; sakkaccaṃyeva payirupāsāmi, no asakkaccaṃ. So ce me āyasmā dhammaṃ deseti; sakkaccaṃyeva suṇomi, no asakkaccaṃ. No ce me so āyasmā dhammaṃ deseti, ahamassa dhammaṃ desemi. Ayaṃ kho me, bhante, pañcamo acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati.
‘‘අනච්ඡරියං ඛො පන, භන්තෙ, සඞ්ඝෙ නිමන්තිතෙ දෙවතා උපසඞ්කමිත්වා ආරොචෙන්ති – ‘අසුකො, ගහපති, භික්ඛු උභතොභාගවිමුත්තො අසුකො පඤ්ඤාවිමුත්තො අසුකො කායසක්ඛී අසුකො දිට්ඨිප්පත්තො 1 අසුකො සද්ධාවිමුත්තො අසුකො ධම්මානුසාරී අසුකො සද්ධානුසාරී අසුකො සීලවා කල්යාණධම්මො අසුකො දුස්සීලො පාපධම්මො’ති. සඞ්ඝං ඛො පනාහං, භන්තෙ, පරිවිසන්තො නාභිජානාමි එවං චිත්තං උප්පාදෙන්තො – ‘ඉමස්ස වා ථොකං දෙමි ඉමස්ස වා බහුක’න්ති. අථ ඛ්වාහං, භන්තෙ, සමචිත්තොව දෙමි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, ඡට්ඨො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.
‘‘Anacchariyaṃ kho pana, bhante, saṅghe nimantite devatā upasaṅkamitvā ārocenti – ‘asuko, gahapati, bhikkhu ubhatobhāgavimutto asuko paññāvimutto asuko kāyasakkhī asuko diṭṭhippatto 2 asuko saddhāvimutto asuko dhammānusārī asuko saddhānusārī asuko sīlavā kalyāṇadhammo asuko dussīlo pāpadhammo’ti. Saṅghaṃ kho panāhaṃ, bhante, parivisanto nābhijānāmi evaṃ cittaṃ uppādento – ‘imassa vā thokaṃ demi imassa vā bahuka’nti. Atha khvāhaṃ, bhante, samacittova demi. Ayaṃ kho me, bhante, chaṭṭho acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati.
‘‘අනච්ඡරියං ඛො පන මං, භන්තෙ, දෙවතා උපසඞ්කමිත්වා ආරොචෙන්ති – ‘ස්වාක්ඛාතො, ගහපති, භගවතා ධම්මො’ති. එවං වුත්තෙ අහං, භන්තෙ, තා දෙවතා එවං වදෙමි – ‘වදෙය්යාථ වා එවං ඛො තුම්හෙ දෙවතා නො වා වදෙය්යාථ, අථ ඛො ස්වාක්ඛාතො භගවතා ධම්මො’ති. න ඛො පනාහං, භන්තෙ, අභිජානාමි තතොනිදානං චිත්තස්ස උන්නතිං – ‘මං තා දෙවතා උපසඞ්කමන්ති, අහං වා දෙවතාහි සද්ධිං සල්ලපාමී’ති. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, සත්තමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.
‘‘Anacchariyaṃ kho pana maṃ, bhante, devatā upasaṅkamitvā ārocenti – ‘svākkhāto, gahapati, bhagavatā dhammo’ti. Evaṃ vutte ahaṃ, bhante, tā devatā evaṃ vademi – ‘vadeyyātha vā evaṃ kho tumhe devatā no vā vadeyyātha, atha kho svākkhāto bhagavatā dhammo’ti. Na kho panāhaṃ, bhante, abhijānāmi tatonidānaṃ cittassa unnatiṃ – ‘maṃ tā devatā upasaṅkamanti, ahaṃ vā devatāhi saddhiṃ sallapāmī’ti. Ayaṃ kho me, bhante, sattamo acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati.
‘‘සචෙ ඛො පනාහං, භන්තෙ, භගවතො පඨමතරං කාලං කරෙය්යං, අනච්ඡරියං ඛො පනෙතං යං මං භගවා එවං බ්යාකරෙය්ය – ‘නත්ථි තං සංයොජනං යෙන සංයුත්තො උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො පුන ඉමං ලොකං ආගච්ඡෙය්යා’ති. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, අට්ඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති. ඉමෙ ඛො මෙ, භන්තෙ, අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා සංවිජ්ජන්ති. න ච ඛො අහං ජානාමි – කතමෙහි චාහං අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’’ති.
‘‘Sace kho panāhaṃ, bhante, bhagavato paṭhamataraṃ kālaṃ kareyyaṃ, anacchariyaṃ kho panetaṃ yaṃ maṃ bhagavā evaṃ byākareyya – ‘natthi taṃ saṃyojanaṃ yena saṃyutto uggo gahapati hatthigāmako puna imaṃ lokaṃ āgaccheyyā’ti. Ayaṃ kho me, bhante, aṭṭhamo acchariyo abbhuto dhammo saṃvijjati. Ime kho me, bhante, aṭṭha acchariyā abbhutā dhammā saṃvijjanti. Na ca kho ahaṃ jānāmi – katamehi cāhaṃ aṭṭhahi acchariyehi abbhutehi dhammehi samannāgato bhagavatā byākato’’ti.
‘‘අථ ඛො සො භික්ඛු උග්ගස්ස ගහපතිනො හත්ථිගාමකස්ස නිවෙසනෙ පිණ්ඩපාතං ගහෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො සො භික්ඛු පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු යාවතකො අහොසි උග්ගෙන ගහපතිනා හත්ථිගාමකෙන සද්ධිං කථාසල්ලාපො, තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසි.
‘‘Atha kho so bhikkhu uggassa gahapatino hatthigāmakassa nivesane piṇḍapātaṃ gahetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho so bhikkhu pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu yāvatako ahosi uggena gahapatinā hatthigāmakena saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi.
‘‘සාධු සාධු, භික්ඛු! යථා තං උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො සම්මා බ්යාකරමානො බ්යාකරෙය්ය, ඉමෙහෙව ඛො භික්ඛු, අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො මයා බ්යාකතො. ඉමෙහි ච පන, භික්ඛු, අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං උග්ගං ගහපතිං හත්ථිගාමකං ධාරෙහී’’ති. දුතියං.
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu! Yathā taṃ uggo gahapati hatthigāmako sammā byākaramāno byākareyya, imeheva kho bhikkhu, aṭṭhahi acchariyehi abbhutehi dhammehi samannāgato uggo gahapati hatthigāmako mayā byākato. Imehi ca pana, bhikkhu, aṭṭhahi acchariyehi abbhutehi dhammehi samannāgataṃ uggaṃ gahapatiṃ hatthigāmakaṃ dhārehī’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්ගුත්තරනිකාය (අට්ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 2. දුතියඋග්ගසුත්තවණ්ණනා • 2. Dutiyauggasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්ගුත්තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 1-7. පඨමඋග්ගසුත්තාදිවණ්ණනා • 1-7. Paṭhamauggasuttādivaṇṇanā