| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
๙. ทุติยอุปกฺขฎสิกฺขาปทวณฺณนา
9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
๕๓๒. ทุติยอุปกฺขเฎน กิํปโยชนนฺติ? นตฺถิ, เกวลํ อฎฺฐุปฺปตฺติวเสน ปญฺญตฺตํ ภิกฺขุนิยา รโหนิสชฺชสิกฺขาปทํ วิยฯ เอวํ สเนฺต ตนฺติ อนาโรเปตพฺพํ ภเวยฺย วินาปิ เตน ตทตฺถสิทฺธิโต, อนิสฺสรตฺตา, อนาโรเปตุํ อนุญฺญาตตฺตา จฯ วุตฺตเญฺหตํ ‘‘อากงฺขมาโน, อานนฺท, สโงฺฆ…เป.… สมูหเนยฺยา’’ติ (ที. นิ. ๒.๒๑๖)ฯ อิทํ สพฺพมการณํฯ น หิ พุทฺธา อปฺปโยชนํ วาจํ นิจฺฉาเรนฺติ, ปเคว สิกฺขาปทํ, เตเนวาห อฎฺฐกถายํ ‘‘ตญฺหิ อิมสฺส อนุปญฺญตฺติสทิส’’นฺติอาทิฯ อนุปญฺญตฺติ จ นิปฺปโยชนา นตฺถิ, ตํสทิสเญฺจตํ, น นิปฺปโยชนนฺติ ทสฺสิตํ โหติ, เอวํ สเนฺต โก ปเนตฺถ วิเสโสติ? ตโต อาห ‘‘ปฐมสิกฺขาปเท เอกสฺส ปีฬา กตา, ทุติเย ทฺวินฺนํ, อยเมตฺถ วิเสโส’’ติฯ อิมินา อตฺถวิเสเสน โก ปนโญฺญ อติเรกโตฺถ ทสฺสิโตติ? โปราณคณฺฐิปเท ตาว วุตฺตํ ‘‘เอกสฺมิมฺปิ วตฺถุสฺมิํ อุภินฺนํ ปีฬา กาตุํ วฎฺฎตีติ อยมติเรกโตฺถ ทสฺสิโต’’ติฯ เตเนตํ ทีเปติ ‘‘น เกวลํ ปฎิลทฺธจีวรคณนาเยว อาปตฺติคณนา, ปีฬิตปุคฺคลสงฺขาตวตฺถุคณนายปี’’ติฯ
532. Dutiyaupakkhaṭena kiṃpayojananti? Natthi, kevalaṃ aṭṭhuppattivasena paññattaṃ bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ viya. Evaṃ sante tanti anāropetabbaṃ bhaveyya vināpi tena tadatthasiddhito, anissarattā, anāropetuṃ anuññātattā ca. Vuttañhetaṃ ‘‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho…pe… samūhaneyyā’’ti (dī. ni. 2.216). Idaṃ sabbamakāraṇaṃ. Na hi buddhā appayojanaṃ vācaṃ nicchārenti, pageva sikkhāpadaṃ, tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tañhi imassa anupaññattisadisa’’ntiādi. Anupaññatti ca nippayojanā natthi, taṃsadisañcetaṃ, na nippayojananti dassitaṃ hoti, evaṃ sante ko panettha visesoti? Tato āha ‘‘paṭhamasikkhāpade ekassa pīḷā katā, dutiye dvinnaṃ, ayamettha viseso’’ti. Iminā atthavisesena ko panañño atirekattho dassitoti? Porāṇagaṇṭhipade tāva vuttaṃ ‘‘ekasmimpi vatthusmiṃ ubhinnaṃ pīḷā kātuṃ vaṭṭatīti ayamatirekattho dassito’’ti. Tenetaṃ dīpeti ‘‘na kevalaṃ paṭiladdhacīvaragaṇanāyeva āpattigaṇanā, pīḷitapuggalasaṅkhātavatthugaṇanāyapī’’ti.
โหนฺติ เจตฺถ –
Honti cettha –
‘‘วตฺถุโต คณนายาปิ, สิยา อาปตฺติ เนกตา;
‘‘Vatthuto gaṇanāyāpi, siyā āpatti nekatā;
อิติ สนฺทสฺสนตฺถญฺจ, ทุติยูปกฺขฎํ อิธฯ
Iti sandassanatthañca, dutiyūpakkhaṭaṃ idha.
‘‘กายสํสคฺคสิกฺขาย, วิภเงฺค วิย กิเนฺตตํ;
‘‘Kāyasaṃsaggasikkhāya, vibhaṅge viya kintetaṃ;
เอกิตฺถิยาปิ เนกตา, อาปตฺตีนํ ปโยคโต’’ติฯ
Ekitthiyāpi nekatā, āpattīnaṃ payogato’’ti.
อปิเจตํ สิกฺขาปทํ ตํชาติเกสุ สิกฺขาปเทสุ สเพฺพสุปิ คเหตพฺพวินิจฺฉยสฺส นยทสฺสนปฺปโยชนนฺติ เวทิตพฺพํฯ อาห จ –
Apicetaṃ sikkhāpadaṃ taṃjātikesu sikkhāpadesu sabbesupi gahetabbavinicchayassa nayadassanappayojananti veditabbaṃ. Āha ca –
‘‘อญฺญาติกาย พหุตาย วิมิสฺสตาย,
‘‘Aññātikāya bahutāya vimissatāya,
อาปตฺติยาปิ พหุตา จ วิมิสฺสตา จ;
Āpattiyāpi bahutā ca vimissatā ca;
อิเจฺจวมาทิวิธิสมฺภวทสฺสนตฺถํ,
Iccevamādividhisambhavadassanatthaṃ,
สตฺถา อุปกฺขฎมิทํ ทุติยํ อโวจา’’ติฯ
Satthā upakkhaṭamidaṃ dutiyaṃ avocā’’ti.
ตสฺสายํ สเงฺขปโต อธิปฺปายปุพฺพงฺคมา วิจารณา – ปุราณจีวรํ เอกเมว ภิกฺขุ ภิกฺขุนีหิ ทฺวีหิ, พหูหิ วา โธวาเปติ, ภิกฺขุนิคณนาย ปาจิตฺติยคณนา, ตถา ทฺวินฺนํ, พหูนํ วา สาธารณํ เอกเมว จีวรํ อญฺญตฺร ปาริวตฺตกา ปฎิคฺคณฺหาติ, อิธาปิ ตถา ทฺวินฺนํ, พหูนํ วา สาธารณเมกํ วิญฺญาเปติ, วิญฺญตฺตปุคฺคลคณนาย อาปตฺติคณนาฯ ตถา อเญฺญสุปิ เอวรูเปสุ สิกฺขาปเทสุ นโย เนตโพฺพฯ อยํ ตาว พหุตาย นโยฯ มิสฺสตาย ปน ญาติกาย, อญฺญาติกาย จ เอกํ โธวาเปติ, เอกโต นิฎฺฐาปเน เอกํ ปาจิตฺติยํฯ อถ ญาติกา ปฐมํ โถกํ โธวิตฺวา ฐิตา, ปุน อญฺญาติกา สุโธตํ กโรติ, นิสฺสคฺคิยํฯ อถ อญฺญาติกา ปฐมํ โธวติ, ปจฺฉา ญาติกา สุโธตํ กโรติ, อญฺญาติกาย ปโยควเสน ภิกฺขุโน ทุกฺกฎเมวฯ อญฺญาติกาย จ ญาติกาย จ อญฺญาติกสญฺญี, เวมติโก, ญาติกสญฺญี วา โธวาเปติ, ยถาวุตฺตนเยน นิสฺสคฺคิยทุกฺกฎาทิอาปตฺติเภทคณนา เวทิตพฺพาฯ ตถา อญฺญาติกาย จ ญาติกาย จ สนฺตกํ จีวรํ อุโภหิ เอกโต ทิยฺยมานํ ปฎิคฺคณฺหนฺตสฺส , อญฺญาติกาย เอว หตฺถโต ปฎิคฺคณฺหนฺตสฺส จ นิสฺสคฺคิยเมวฯ อถ ญาติกาย อนาปตฺติฯ อถ อุโภสุ อญฺญาติกาทิสญฺญี วุตฺตนเยเนว นิสฺสคฺคิยทุกฺกฎาทิอาปตฺติเภทคณนา เวทิตพฺพาฯ ตถา อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปเทสุปิ ยถาสมฺภวํ นโย เนตโพฺพฯ อยํ มิสฺสตาย นโยฯ อาทิ-สเทฺทน ปน อเนเก อญฺญาติกา วิญฺญตฺตาวิญฺญตฺตปุคฺคลคณนาย ทุกฺกฎํฯ เอโก เทติ, เอโก น เทติ, นิสฺสคฺคิยํฯ อถ อวิญฺญโตฺต เทติ, น นิสฺสคฺคิยํฯ อถ วิญฺญตฺตาวิญฺญตฺตานํ สาธารณํ วิญฺญโตฺต เทติ, นิสฺสคฺคิยเมวฯ อุโภ เทนฺติ, นิสฺสคฺคิยเมวฯ อวิญฺญโตฺต เทติ, นิสฺสคฺคิเยน อนาปตฺติฯ วิญฺญตฺตสฺส วจเนน อวิญฺญโตฺต เทติ, อนาปตฺติ เอวฯ ตถา อุปกฺขฎาทีสุปิ ยถาสมฺภวํ นโย เนตโพฺพฯ
Tassāyaṃ saṅkhepato adhippāyapubbaṅgamā vicāraṇā – purāṇacīvaraṃ ekameva bhikkhu bhikkhunīhi dvīhi, bahūhi vā dhovāpeti, bhikkhunigaṇanāya pācittiyagaṇanā, tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇaṃ ekameva cīvaraṃ aññatra pārivattakā paṭiggaṇhāti, idhāpi tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇamekaṃ viññāpeti, viññattapuggalagaṇanāya āpattigaṇanā. Tathā aññesupi evarūpesu sikkhāpadesu nayo netabbo. Ayaṃ tāva bahutāya nayo. Missatāya pana ñātikāya, aññātikāya ca ekaṃ dhovāpeti, ekato niṭṭhāpane ekaṃ pācittiyaṃ. Atha ñātikā paṭhamaṃ thokaṃ dhovitvā ṭhitā, puna aññātikā sudhotaṃ karoti, nissaggiyaṃ. Atha aññātikā paṭhamaṃ dhovati, pacchā ñātikā sudhotaṃ karoti, aññātikāya payogavasena bhikkhuno dukkaṭameva. Aññātikāya ca ñātikāya ca aññātikasaññī, vematiko, ñātikasaññī vā dhovāpeti, yathāvuttanayena nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikāya ca ñātikāya ca santakaṃ cīvaraṃ ubhohi ekato diyyamānaṃ paṭiggaṇhantassa , aññātikāya eva hatthato paṭiggaṇhantassa ca nissaggiyameva. Atha ñātikāya anāpatti. Atha ubhosu aññātikādisaññī vuttanayeneva nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātakaviññattisikkhāpadesupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo. Ayaṃ missatāya nayo. Ādi-saddena pana aneke aññātikā viññattāviññattapuggalagaṇanāya dukkaṭaṃ. Eko deti, eko na deti, nissaggiyaṃ. Atha aviññatto deti, na nissaggiyaṃ. Atha viññattāviññattānaṃ sādhāraṇaṃ viññatto deti, nissaggiyameva. Ubho denti, nissaggiyameva. Aviññatto deti, nissaggiyena anāpatti. Viññattassa vacanena aviññatto deti, anāpatti eva. Tathā upakkhaṭādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo.
ทุติยอุปกฺขฎสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๙. ทุติยอุปกฺขฎสิกฺขาปทํ • 9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๙. ทุติยอุปกฺขฎสิกฺขาปทวณฺณนา • 9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๘. ปฐมอุปกฺขฎสิกฺขาปทวณฺณนา • 8. Paṭhamaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
