Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
၉. ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
၅၃၂. ဒုတိယဥပက္ခဋေန ကိံပယောဇနန္တိ? နတ္ထိ, ကေဝလံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပညတ္တံ ဘိက္ခုနိယာ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ ဝိယ။ ဧဝံ သန္တေ တန္တိ အနာရောပေတဗ္ဗံ ဘဝေယ္ယ ဝိနာပိ တေန တဒတ္ထသိဒ္ဓိတော, အနိသ္သရတ္တာ, အနာရောပေတုံ အနုညာတတ္တာ စ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘အာကင္ခမာနော, အာနန္ဒ, သင္ဃော။ပေ.။ သမူဟနေယ္ယာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၂၁၆)။ ဣဒံ သဗ္ဗမကာရဏံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓာ အပ္ပယောဇနံ ဝာစံ နိစ္ဆာရေန္တိ, ပဂေဝ သိက္ခာပဒံ, တေနေဝာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တဉ္ဟိ ဣမသ္သ အနုပညတ္တိသဒိသ’’န္တိအာဒိ။ အနုပညတ္တိ စ နိပ္ပယောဇနာ နတ္ထိ, တံသဒိသဉ္စေတံ, န နိပ္ပယောဇနန္တိ ဒသ္သိတံ ဟောတိ, ဧဝံ သန္တေ ကော ပနေတ္ထ ဝိသေသောတိ? တတော အာဟ ‘‘ပဌမသိက္ခာပဒေ ဧကသ္သ ပီဠာ ကတာ, ဒုတိယေ ဒ္ဝိန္နံ, အယမေတ္ထ ဝိသေသော’’တိ။ ဣမိနာ အတ္ထဝိသေသေန ကော ပနညော အတိရေကတ္ထော ဒသ္သိတောတိ? ပောရာဏဂဏ္ဌိပဒေ တာဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကသ္မိမ္ပိ ဝတ္ထုသ္မိံ ဥဘိန္နံ ပီဠာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အယမတိရေကတ္ထော ဒသ္သိတော’’တိ။ တေနေတံ ဒီပေတိ ‘‘န ကေဝလံ ပဋိလဒ္ဓစီဝရဂဏနာယေဝ အာပတ္တိဂဏနာ, ပီဠိတပုဂ္ဂလသင္ခာတဝတ္ထုဂဏနာယပီ’’တိ။
532. Dutiyaupakkhaṭena kiṃpayojananti? Natthi, kevalaṃ aṭṭhuppattivasena paññattaṃ bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ viya. Evaṃ sante tanti anāropetabbaṃ bhaveyya vināpi tena tadatthasiddhito, anissarattā, anāropetuṃ anuññātattā ca. Vuttañhetaṃ ‘‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho…pe… samūhaneyyā’’ti (dī. ni. 2.216). Idaṃ sabbamakāraṇaṃ. Na hi buddhā appayojanaṃ vācaṃ nicchārenti, pageva sikkhāpadaṃ, tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tañhi imassa anupaññattisadisa’’ntiādi. Anupaññatti ca nippayojanā natthi, taṃsadisañcetaṃ, na nippayojananti dassitaṃ hoti, evaṃ sante ko panettha visesoti? Tato āha ‘‘paṭhamasikkhāpade ekassa pīḷā katā, dutiye dvinnaṃ, ayamettha viseso’’ti. Iminā atthavisesena ko panañño atirekattho dassitoti? Porāṇagaṇṭhipade tāva vuttaṃ ‘‘ekasmimpi vatthusmiṃ ubhinnaṃ pīḷā kātuṃ vaṭṭatīti ayamatirekattho dassito’’ti. Tenetaṃ dīpeti ‘‘na kevalaṃ paṭiladdhacīvaragaṇanāyeva āpattigaṇanā, pīḷitapuggalasaṅkhātavatthugaṇanāyapī’’ti.
ဟောန္တိ စေတ္ထ –
Honti cettha –
‘‘ဝတ္ထုတော ဂဏနာယာပိ၊ သိယာ အာပတ္တိ နေကတာ။
‘‘Vatthuto gaṇanāyāpi, siyā āpatti nekatā;
ဣတိ သန္ဒသ္သနတ္ထဉ္စ၊ ဒုတိယူပက္ခဋံ ဣဓ။
Iti sandassanatthañca, dutiyūpakkhaṭaṃ idha.
‘‘ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာယ၊ ဝိဘင္ဂေ ဝိယ ကိန္တေတံ။
‘‘Kāyasaṃsaggasikkhāya, vibhaṅge viya kintetaṃ;
ဧကိတ္ထိယာပိ နေကတာ၊ အာပတ္တီနံ ပယောဂတော’’တိ။
Ekitthiyāpi nekatā, āpattīnaṃ payogato’’ti.
အပိစေတံ သိက္ခာပဒံ တံဇာတိကေသု သိက္ခာပဒေသု သဗ္ဗေသုပိ ဂဟေတဗ္ဗဝိနိစ္ဆယသ္သ နယဒသ္သနပ္ပယောဇနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဟ စ –
Apicetaṃ sikkhāpadaṃ taṃjātikesu sikkhāpadesu sabbesupi gahetabbavinicchayassa nayadassanappayojananti veditabbaṃ. Āha ca –
‘‘အညာတိကာယ ဗဟုတာယ ဝိမိသ္သတာယ၊
‘‘Aññātikāya bahutāya vimissatāya,
အာပတ္တိယာပိ ဗဟုတာ စ ဝိမိသ္သတာ စ။
Āpattiyāpi bahutā ca vimissatā ca;
ဣစ္စေဝမာဒိဝိဓိသမ္ဘဝဒသ္သနတ္ထံ၊
Iccevamādividhisambhavadassanatthaṃ,
သတ္ထာ ဥပက္ခဋမိဒံ ဒုတိယံ အဝောစာ’’တိ။
Satthā upakkhaṭamidaṃ dutiyaṃ avocā’’ti.
တသ္သာယံ သင္ခေပတော အဓိပ္ပာယပုဗ္ဗင္ဂမာ ဝိစာရဏာ – ပုရာဏစီဝရံ ဧကမေဝ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီဟိ ဒ္ဝီဟိ, ဗဟူဟိ ဝာ ဓောဝာပေတိ, ဘိက္ခုနိဂဏနာယ ပာစိတ္တိယဂဏနာ, တထာ ဒ္ဝိန္နံ, ဗဟူနံ ဝာ သာဓာရဏံ ဧကမေဝ စီဝရံ အညတ္ရ ပာရိဝတ္တကာ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ, ဣဓာပိ တထာ ဒ္ဝိန္နံ, ဗဟူနံ ဝာ သာဓာရဏမေကံ ဝိညာပေတိ, ဝိညတ္တပုဂ္ဂလဂဏနာယ အာပတ္တိဂဏနာ။ တထာ အညေသုပိ ဧဝရူပေသု သိက္ခာပဒေသု နယော နေတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ဗဟုတာယ နယော။ မိသ္သတာယ ပန ဉာတိကာယ, အညာတိကာယ စ ဧကံ ဓောဝာပေတိ, ဧကတော နိဋ္ဌာပနေ ဧကံ ပာစိတ္တိယံ။ အထ ဉာတိကာ ပဌမံ ထောကံ ဓောဝိတ္ဝာ ဌိတာ, ပုန အညာတိကာ သုဓောတံ ကရောတိ, နိသ္သဂ္ဂိယံ။ အထ အညာတိကာ ပဌမံ ဓောဝတိ, ပစ္ဆာ ဉာတိကာ သုဓောတံ ကရောတိ, အညာတိကာယ ပယောဂဝသေန ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋမေဝ။ အညာတိကာယ စ ဉာတိကာယ စ အညာတိကသညီ, ဝေမတိကော, ဉာတိကသညီ ဝာ ဓောဝာပေတိ, ယထာဝုတ္တနယေန နိသ္သဂ္ဂိယဒုက္ကဋာဒိအာပတ္တိဘေဒဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ အညာတိကာယ စ ဉာတိကာယ စ သန္တကံ စီဝရံ ဥဘောဟိ ဧကတော ဒိယ္ယမာနံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တသ္သ , အညာတိကာယ ဧဝ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တသ္သ စ နိသ္သဂ္ဂိယမေဝ။ အထ ဉာတိကာယ အနာပတ္တိ။ အထ ဥဘောသု အညာတိကာဒိသညီ ဝုတ္တနယေနေဝ နိသ္သဂ္ဂိယဒုက္ကဋာဒိအာပတ္တိဘေဒဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ နယော နေတဗ္ဗော။ အယံ မိသ္သတာယ နယော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပန အနေကေ အညာတိကာ ဝိညတ္တာဝိညတ္တပုဂ္ဂလဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ဧကော ဒေတိ, ဧကော န ဒေတိ, နိသ္သဂ္ဂိယံ။ အထ အဝိညတ္တော ဒေတိ, န နိသ္သဂ္ဂိယံ။ အထ ဝိညတ္တာဝိညတ္တာနံ သာဓာရဏံ ဝိညတ္တော ဒေတိ, နိသ္သဂ္ဂိယမေဝ။ ဥဘော ဒေန္တိ, နိသ္သဂ္ဂိယမေဝ။ အဝိညတ္တော ဒေတိ, နိသ္သဂ္ဂိယေန အနာပတ္တိ။ ဝိညတ္တသ္သ ဝစနေန အဝိညတ္တော ဒေတိ, အနာပတ္တိ ဧဝ။ တထာ ဥပက္ခဋာဒီသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ နယော နေတဗ္ဗော။
Tassāyaṃ saṅkhepato adhippāyapubbaṅgamā vicāraṇā – purāṇacīvaraṃ ekameva bhikkhu bhikkhunīhi dvīhi, bahūhi vā dhovāpeti, bhikkhunigaṇanāya pācittiyagaṇanā, tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇaṃ ekameva cīvaraṃ aññatra pārivattakā paṭiggaṇhāti, idhāpi tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇamekaṃ viññāpeti, viññattapuggalagaṇanāya āpattigaṇanā. Tathā aññesupi evarūpesu sikkhāpadesu nayo netabbo. Ayaṃ tāva bahutāya nayo. Missatāya pana ñātikāya, aññātikāya ca ekaṃ dhovāpeti, ekato niṭṭhāpane ekaṃ pācittiyaṃ. Atha ñātikā paṭhamaṃ thokaṃ dhovitvā ṭhitā, puna aññātikā sudhotaṃ karoti, nissaggiyaṃ. Atha aññātikā paṭhamaṃ dhovati, pacchā ñātikā sudhotaṃ karoti, aññātikāya payogavasena bhikkhuno dukkaṭameva. Aññātikāya ca ñātikāya ca aññātikasaññī, vematiko, ñātikasaññī vā dhovāpeti, yathāvuttanayena nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikāya ca ñātikāya ca santakaṃ cīvaraṃ ubhohi ekato diyyamānaṃ paṭiggaṇhantassa , aññātikāya eva hatthato paṭiggaṇhantassa ca nissaggiyameva. Atha ñātikāya anāpatti. Atha ubhosu aññātikādisaññī vuttanayeneva nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātakaviññattisikkhāpadesupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo. Ayaṃ missatāya nayo. Ādi-saddena pana aneke aññātikā viññattāviññattapuggalagaṇanāya dukkaṭaṃ. Eko deti, eko na deti, nissaggiyaṃ. Atha aviññatto deti, na nissaggiyaṃ. Atha viññattāviññattānaṃ sādhāraṇaṃ viññatto deti, nissaggiyameva. Ubho denti, nissaggiyameva. Aviññatto deti, nissaggiyena anāpatti. Viññattassa vacanena aviññatto deti, anāpatti eva. Tathā upakkhaṭādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo.
ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၉. ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ • 9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၉. ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ၈. ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 8. Paṭhamaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā