Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්ඛාවිතරණී-පුරාණ-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
9. දුතියඋපක්ඛටසික්ඛාපදවණ්ණනා
9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
දුතියඋපක්ඛටෙන කිං පයොජනන්ති චෙ? නත්ථි පයොජනං, කෙවලං අට්ඨුප්පත්තිවසෙන පන පඤ්ඤත්තං භික්ඛුනියා රහොනිසජ්ජසික්ඛාපදං විය. එවං සන්තෙ සඞ්ගීතිකාරකෙහි සඞ්ගීතිං අනාරොපෙතබ්බං භවෙය්ය විනාපි තෙන තදත්ථසිද්ධිතො, අනිස්සරත්තා, අනාරොපෙතුං අනුඤ්ඤාතත්තා ච. වුත්තඤ්හෙතං ‘‘ආකඞ්ඛමානො, ආනන්ද, සඞ්ඝො…පෙ.… සමූහනෙය්යා’’ති (දී. නි. 2.216; චූළව. 441). ඉදං සබ්බමකාරණං. න හි බුද්ධා අප්පයොජනං වචනං නිච්ඡාරෙන්ති, පගෙව සික්ඛාපදං. තෙනෙවාහ අට්ඨකථායං ‘‘ඉමිනාව නයෙන අත්ථො වෙදිතබ්බො. ඉදඤ්හි පුරිමස්ස අනුපඤ්ඤත්තිසදිස’’න්තිආදි. අනුපඤ්ඤත්ති ච නිප්පයොජනං නත්ථි. තංසදිසඤ්චෙතං, න නිප්පයොජනන්ති දස්සිතං හොති. එවං සන්තෙ කො පනෙත්ථ අත්ථවිසෙසොති? තතො ආහ ‘‘කෙවලං තත්ථ එකස්ස පීළා කතා, ඉධ ද්වින්නං, අයමෙත්ථ විසෙසො’’ති. ඉමිනා අත්ථවිසෙසෙන කො පනඤ්ඤො අතිරෙකත්ථො දස්සිතොති? පොරාණගණ්ඨිපදෙ තාව වුත්තං ‘‘එකස්මිම්පි වත්ථුස්මිං උභින්නම්පි පීළා කාතුං න වට්ටතීති අයමතිරෙකත්ථො දස්සිතො’’ති. තෙනෙතං දීපෙති ‘‘න කෙවලං පටිලද්ධචීවරගණනාය එව ආපත්තිගණනා, පීළිතපුග්ගලසඞ්ඛාතවත්ථුගණනායපී’’ති.
Dutiyaupakkhaṭena kiṃ payojananti ce? Natthi payojanaṃ, kevalaṃ aṭṭhuppattivasena pana paññattaṃ bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ viya. Evaṃ sante saṅgītikārakehi saṅgītiṃ anāropetabbaṃ bhaveyya vināpi tena tadatthasiddhito, anissarattā, anāropetuṃ anuññātattā ca. Vuttañhetaṃ ‘‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho…pe… samūhaneyyā’’ti (dī. ni. 2.216; cūḷava. 441). Idaṃ sabbamakāraṇaṃ. Na hi buddhā appayojanaṃ vacanaṃ nicchārenti, pageva sikkhāpadaṃ. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘imināva nayena attho veditabbo. Idañhi purimassa anupaññattisadisa’’ntiādi. Anupaññatti ca nippayojanaṃ natthi. Taṃsadisañcetaṃ, na nippayojananti dassitaṃ hoti. Evaṃ sante ko panettha atthavisesoti? Tato āha ‘‘kevalaṃ tattha ekassa pīḷā katā, idha dvinnaṃ, ayamettha viseso’’ti. Iminā atthavisesena ko panañño atirekattho dassitoti? Porāṇagaṇṭhipade tāva vuttaṃ ‘‘ekasmimpi vatthusmiṃ ubhinnampi pīḷā kātuṃ na vaṭṭatīti ayamatirekattho dassito’’ti. Tenetaṃ dīpeti ‘‘na kevalaṃ paṭiladdhacīvaragaṇanāya eva āpattigaṇanā, pīḷitapuggalasaṅkhātavatthugaṇanāyapī’’ti.
හොන්ති චෙත්ථ –
Honti cettha –
‘‘වත්ථුතො ගණනායපි, සියා ආපත්ති නෙකතා;
‘‘Vatthuto gaṇanāyapi, siyā āpatti nekatā;
ඉති සන්දස්සනත්ථඤ්ච, දුතියූපක්ඛටං ඉධ.
Iti sandassanatthañca, dutiyūpakkhaṭaṃ idha.
‘‘කායසංසග්ගසික්ඛාය, විභඞ්ගෙ විය කින්තෙතං;
‘‘Kāyasaṃsaggasikkhāya, vibhaṅge viya kintetaṃ;
එකිත්ථියාපි නෙකතා, ආපත්තීනං පයොගතො’’ති. (වජිර. ටී. පාරාජික 532);
Ekitthiyāpi nekatā, āpattīnaṃ payogato’’ti. (vajira. ṭī. pārājika 532);
අපිචෙතං සික්ඛාපදං තංජාතිකෙසු සික්ඛාපදෙසු සබ්බෙසුපි ගහෙතබ්බවිනිච්ඡයස්ස දස්සනප්පයොජනන්ති වෙදිතබ්බං. ආහ ච –
Apicetaṃ sikkhāpadaṃ taṃjātikesu sikkhāpadesu sabbesupi gahetabbavinicchayassa dassanappayojananti veditabbaṃ. Āha ca –
‘‘අඤ්ඤාතිකාය බහුතාය විමිස්සතාය;
‘‘Aññātikāya bahutāya vimissatāya;
ආපත්තියාපි බහුතා ච විමිස්සතා ච;
Āpattiyāpi bahutā ca vimissatā ca;
ඉච්චෙවමාදිවිධිසම්භවදස්සනත්ථං ;
Iccevamādividhisambhavadassanatthaṃ ;
සත්ථා උපක්ඛටමිදං දුතියං අවොචා’’ති. (වජිර. ටී. පාරාජික 532);
Satthā upakkhaṭamidaṃ dutiyaṃ avocā’’ti. (vajira. ṭī. pārājika 532);
තස්සායං සඞ්ඛෙපතො අධිප්පායපුබ්බඞ්ගමා විචාරණා – පුරාණචීවරං එකමෙව භික්ඛු භික්ඛුනීහි ද්වීහි, බහූහි වා ධොවාපෙති, භික්ඛුනිගණනාය පාචිත්තියගණනා. තථා ද්වින්නං, බහූනං වා සාධාරණං එකමෙව චීවරං අඤ්ඤත්ර පාරිවත්තකා පටිග්ගණ්හාති, ඉධාපි තථා ද්වින්නං, බහූනං වා සාධාරණමෙකං විඤ්ඤාපෙති, විඤ්ඤත්තපුග්ගලගණනාය ආපත්තිගණනා. තථා අඤ්ඤෙසුපි එවරූපෙසු සික්ඛාපදෙසු නයො නෙතබ්බො. අයං තාව බහුතාය නයො.
Tassāyaṃ saṅkhepato adhippāyapubbaṅgamā vicāraṇā – purāṇacīvaraṃ ekameva bhikkhu bhikkhunīhi dvīhi, bahūhi vā dhovāpeti, bhikkhunigaṇanāya pācittiyagaṇanā. Tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇaṃ ekameva cīvaraṃ aññatra pārivattakā paṭiggaṇhāti, idhāpi tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇamekaṃ viññāpeti, viññattapuggalagaṇanāya āpattigaṇanā. Tathā aññesupi evarūpesu sikkhāpadesu nayo netabbo. Ayaṃ tāva bahutāya nayo.
විමිස්සතාය පන ඤාතිකාය, අඤ්ඤාතිකාය ච එකං ධොවාපෙති, එකතො නිට්ඨාපනෙ එකං පාචිත්තියං. අථ ඤාතිකා පඨමං ථොකං ධොවිත්වා ඨිතා, පුන අඤ්ඤාතිකා සුධොතං කරොති, නිස්සග්ගියං පාචිත්තියං. අථ අඤ්ඤාතිකා පඨමං ධොවති, පච්ඡා ඤාතිකා සුධොතං කරොති, අඤ්ඤාතිකාය පයොගවසෙන භික්ඛුනො දුක්කටමෙව. අඤ්ඤාතිකාය, ඤාතිකාය ච අඤ්ඤාතිකසඤ්ඤී, වෙමතිකො, ඤාතිකසඤ්ඤී වා ධොවාපෙති, යථාවුත්තනයෙන නිස්සග්ගියදුක්කටාදිආපත්තිභෙදගණනා වෙදිතබ්බා. තථා අඤ්ඤාතිකාය, ඤාතිකාය ච සන්තකං චීවරං උභොහි එකතො දිය්යමානං පටිග්ගණ්හාති, නිස්සග්ගියමෙව. අථ අඤ්ඤාතිකාය එව හත්ථතො පටිග්ගණ්හාති, නිස්සග්ගියමෙව. අථ ඤාතිකාය හත්ථතො පටිග්ගණ්හාති, අනාපත්ති. අථ උභොසු අඤ්ඤාතිකාදිසඤ්ඤී, වුත්තනයෙනෙව නිස්සග්ගියදුක්කටාදිආපත්තිභෙදගණනා වෙදිතබ්බා. තථා අඤ්ඤාතිකවිඤ්ඤත්තිආදීසුපි යථාසම්භවං නයො නෙතබ්බො. අයං විමිස්සතාය නයො.
Vimissatāya pana ñātikāya, aññātikāya ca ekaṃ dhovāpeti, ekato niṭṭhāpane ekaṃ pācittiyaṃ. Atha ñātikā paṭhamaṃ thokaṃ dhovitvā ṭhitā, puna aññātikā sudhotaṃ karoti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Atha aññātikā paṭhamaṃ dhovati, pacchā ñātikā sudhotaṃ karoti, aññātikāya payogavasena bhikkhuno dukkaṭameva. Aññātikāya, ñātikāya ca aññātikasaññī, vematiko, ñātikasaññī vā dhovāpeti, yathāvuttanayena nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikāya, ñātikāya ca santakaṃ cīvaraṃ ubhohi ekato diyyamānaṃ paṭiggaṇhāti, nissaggiyameva. Atha aññātikāya eva hatthato paṭiggaṇhāti, nissaggiyameva. Atha ñātikāya hatthato paṭiggaṇhāti, anāpatti. Atha ubhosu aññātikādisaññī, vuttanayeneva nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikaviññattiādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo. Ayaṃ vimissatāya nayo.
ආදිසද්දෙන පන අනෙකෙ අඤ්ඤාතිකා විඤ්ඤත්තා, විඤ්ඤත්තපුග්ගලගණනාය දුක්කටං. එකො දෙති, එකො න දෙති, නිස්සග්ගියං. අථ අවිඤ්ඤත්තො දෙති, න නිසග්ගියං. අථ විඤ්ඤත්තාවිඤ්ඤත්තානං සාධාරණං විඤ්ඤත්තො දෙති, නිස්සග්ගියං. උභො දෙන්ති, නිස්සග්ගියමෙව. අවිඤ්ඤත්තො දෙති, නිස්සග්ගියෙන අනාපත්ති. විඤ්ඤත්තස්ස වචනෙන අවිඤ්ඤත්තො දෙති, අනාපත්ති එව. තථා උපක්ඛටාදීසුපි යථාසම්භවං නයො නෙතබ්බො.
Ādisaddena pana aneke aññātikā viññattā, viññattapuggalagaṇanāya dukkaṭaṃ. Eko deti, eko na deti, nissaggiyaṃ. Atha aviññatto deti, na nisaggiyaṃ. Atha viññattāviññattānaṃ sādhāraṇaṃ viññatto deti, nissaggiyaṃ. Ubho denti, nissaggiyameva. Aviññatto deti, nissaggiyena anāpatti. Viññattassa vacanena aviññatto deti, anāpatti eva. Tathā upakkhaṭādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo.
එත්තාවතා සඞ්ඛෙපතො අඤ්ඤාතිකායාදිගාථා වුත්තාධිප්පායා හොති. යං පනෙත්ථ භික්ඛුනියා රහොනිසජ්ජසික්ඛාපදං නිප්පයොජනතාය නිදස්සනං වුත්තං, තස්ස පයොජනවිසෙසො තස්මිංයෙව ආවිභවිස්සතීති . එවමෙව අඤ්ඤත්ථපි වචනෙන, විසෙසඅට්ඨුප්පත්තිවසෙන ච සික්ඛාපදෙසු ඤාතබ්බං විසෙසප්පයොජනන්ති.
Ettāvatā saṅkhepato aññātikāyādigāthā vuttādhippāyā hoti. Yaṃ panettha bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ nippayojanatāya nidassanaṃ vuttaṃ, tassa payojanaviseso tasmiṃyeva āvibhavissatīti . Evameva aññatthapi vacanena, visesaaṭṭhuppattivasena ca sikkhāpadesu ñātabbaṃ visesappayojananti.
දුතියඋපක්ඛටසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.